جهاد با نفس

شيخ حر عاملى قدس سره
مترجم : على افراسيابى

- ۶ -

حديث :
197 - عن جعفر بن محمد عليه السلام عن آبائه عليه السلام فى وصيه النبى صلى الله عليه و آله لعلى عليه السلام قال : يا على ثلاثه من لقى الله عزوجل بهن فهو من افضل الناس : من اتى الله عزوجل بما افترض عليه فهو من اعبد الناس و من ورع عن محارم الله فهو من اورع الناس و من قنع بما رزقه الله فهو من اغنى الناس ثم قال يا على ثلاث من لم يكن فيه لم يتم عمله : ورع يحجزه عن معاصى الله و خلق يدارى به الناس و حلم يرد به جهل الجاهل الى ان قال يا على الاسلام عريان و لباسه الحياء و زينته العفاف و مروءته العمل الصالح و عماده الورع .
ترجمه :
197 - از امام صادق عليه السلام و او از پدران بزرگوارش روايت است كه در وصيت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به على عليه السلام آمده است : اى على ! سه چيز است كه هر كس خداى عزوجل را همراه با اين سه ديدار كند او از بدترين مردم است : كسى كه همراه با آنچه كه بر او واجب بوده بر خداى عزوجل وارد شود پس او از عابدترين مردمان است ، و كسى كه از ارتكاب حرامهاى الهى خوددارى كند كه چنين كسى از پارساترين مردمان است ، و كسى كه به آنچه كه خداوند به او روزى بخشيده قانع باشد كه اين كس از بى نيازترين مردم است . سپس فرمود: اى على ! سه چيز است كه اگر در كسى نباشد عملش كامل نيست : پارسايى اى كه وى را از ارتكاب گناهان الهى باز دارد و اخلاقى كه به كمك آن با مردم مدارا كند و بردبارى اى كه به كمك آن نادانى نادان را برگرداند - تا آنجا كه فرمود: - اى على ! اسلام برهنه است و لباس او حياست و زيور او پاكدامنى است و جوانمردى اش كردار شايسته است و پايه و ستونن آن اجتناب از گناه است .
حديث :
198 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : سمعته يقول : لايجمع الله لمومن الورع و الزهد فى الدنيا الا رجوت له الجنه .
ترجمه :
198 - راوى گويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى فرمود: خداوند براى مومنى در دنيا پارسايى و زهد را جمع نمى كند مگر اينكه من اميد بهشت را براى او دارم .
حديث :
199 - عن ابى جعفر عليه السلام فى حديث قال : لاتنال و لايتنا الا بالعمل و الورع .
ترجمه :
199 - امام باقر عليه السلام در حديثى فرمود: كسى به ولايت ما نمى رسد مگر با عمل (شايسته ) و خوددارى از گناه .
حديث :
200 - عن ابى عبدالله عليه السلام انه قال : ليس من شيعتنا من يكون فى مصر يكون فيه مائه الف و يكون فى المصر اورع منه .
ترجمه :
200 - امام صادق عليه السلام فرمود: از شيعيان (واقعى ) ما شمرده نمى شود كسى كه در شهرى باشد كه در آنجا صدهزار نفر زندگى مى كنند و در بين آنان پارساتر از او وجود دارد.
حديث :
201 - قال ابوعبدالله عليه السلام : ليس من شيعتنا من قال بلسانه و خالفنا فى اعمالنا و آثارنا و لكن شيعتنا من وافقنا بلسانه و قلبه و اتبع آثارنا و عمل باعمالنا اولئك شيعتنا.
ترجمه :
201 - امام صادق عليه السلام فرمود: از شيعيان ما نيست كسى كه به زبان (از دوستى ما) دم زند اما در اعمال و اخبار ما با ما مخالفت كند وليكن شيعه ما كسى است كه با زبان و قلبش با ما توافق باشد و از اخبار ما پيروى كند و همانند ما عمل كند.
حديث :
202 - عن كليب بن معاويه الاسدى قال سمعت ابا عبدالله عليه السلام يقول : اما و الله انكم لعلى دين الله و ملائكته فاعينونا على ذلك بورع و اجتهاد، عليكم بالصلاه و العباده ، عليكم بالورع .
ترجمه :
202 - كليب بن معاويه اسدى گويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه فرمود: آگاه باشيد كه سوگند به خدا شما بر دين خدا و فرشتگان او هستيد پس ما را بر اين دين به وسيله پارسايى و كوشش يارى كنيد، بر شما بد به نماز و عبادت ، بر شما باد به خوددارى از گناه .
حديث :
203 - عن الامام على بن محمد عليه السلام عن آبائه عن الصادق عليه السلام انه قال : عليكم بالورع فانه الدين الذى نلازمه و ندين الله تعالى به و نريده ممن يوالينا لاتتعبونا بالشفاعه .
ترجمه :
203 - امام دهم امام على النقى عليه السلام و ايشان از پدران بزرگوارش از امام صادق عليه السلام روايت كنند كه فرمود: بر شما باد به پارسايى زيرا پارسايى همان دينى است كهما به آن وابسته ايم و خداوند را به وسيله آن ديندارى مى كنيم و آن را از كسانى كه ما را دوست مى دارند مى خواهيم تا ما را با شفاعت به زحمت نيفكنند.
حديث :
204 - عن على بن محمد عليه السلام عن آبائه عليه السلام قال : دخل سماعه بن مهران على الصادق عليه السلام فقال له : يا سماعه و ذكر الحديث الى ان قال : و الله يدخل النار منكم احد فتنافسوا فى الدرجات و اكمدوا عدوكم بالورع .
ترجمه :
204 - امام دهم امام على النقى عليه السلام از پدرانن بزرگوارش روايت كند: سماعه بن مهران بر امام صادق عليه السلام وارد شد امام به او فرمود:
اى سماعه ! - و حديث گذشته را بيان نمود - تا آنجا كه فرمود: - به خدا سوگند كه كسى از شما به دوزخ نمى رود پس در (يافتن ) درجات (بهشت ) با يكديگر رقابت كنيد و دشمنانتان را با خوددارى از گناه افسرده خاطر سازيد.
22 - باب وجوب العفه  
22 - باب وجوب پاكدامنى  
حديث :
205 - عن ابى جعفر عليه السلام قال : ما من عباده افضل عندالله من فه بطن و فرج .
ترجمه :
205 - امام باقر عليه السلام فرمود: هيچ عبادتى در نزد خدا برتر از ترك شهوات شكم و فرج نيست .
حديث :
206 - قال ابو جعفر عليه السلام : ان افضل العبادع عفه البطن و الفرج .
ترجمه :
206 - امام باقر عليه السلام فرمود: بهترين عبادت رعايت پاكى شكم و پاكى دامن است .
حديث :
207 - عن ابى جعفر عليه السلام قال : ما عبدالله بشى ء افضل من عفه بطن و فرج .
ترجمه :
207 - امام باقر عليه السلام فرمود: خداوند به هيچ عبادتى برتر از رعايت پاكى شكم و پاكى دامن عبادت نشده است .
حديث :
208 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : اكثر ما تلج به امتى النار الاجوفان البطن و الفرج .
ترجمه :
208 - امام صادق عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: بيشترين چيزى كه به سبب آن امت من وارد دوزخ مى شوند دو چيز ميان تهى است يكى شكم و ديگرى فرج .
حديث :
209 - قال رسول الله صلى الله عليه و آله ثلات اخافهن بعدى على امتى : الضلاله بعد المعرفه و مضلات الفتن و شهوه البطن و الفرج .
ترجمه :
209 - رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: سه چيز است كه پس از خودم از اين سه بر امتم ترسانم : گمراهى بعد از معرفت و فتنه هاى گمراه كننده و شهوت شكم و فرج .
حديث :
210 - عن ابى بصير قال : قال رجل لابى جعفر عليه السلام : انى ضعيف العمل قليل الصيام ولكنى ارجو ان لا آكل الا حلالا قال : فقال له : اى الاجتهاد افضل من عفه بطن و فرج ؟
ترجمه :
210 - ابى بصير گويد: مردى به امام باقر عليه السلام عرض كرد: من در عمل سست هستم و روزه ام كم است ولى اميد اين دارم كه جز حلال نخورم . حضرت فرمود: كدام تلاش و كوششى از پاكى شكم و پاكى دامان برتر است ؟
حديث :
211 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : كان اميرالمؤمنين عليه السلام يقول : افضل العباده العفاف .
ترجمه :
211 - امام صادق عليه السلام فرمود: اميرالمومنين عليه السلام مى فرمود: برترين عبادت پاكدامنى است .
حديث :
212 - عن ميمون القداح قال سمعت ابا جعفر عليه السلام يقول : ما من عباده افضل من عفه بطن و فرج .
ترجمه :
212 - ميمون بن قداح گويد: از امام باقر عليه السلام شنيدم كه مى فرمود: هيچ عبادتى برتر از پاكى شكم و پاكى دامن نيست .
حديث :
213 - عن اميرالمؤمنين عليه السلام فى وصيته لمحمد بن الحنفيه قال : و من لم يعط نفسه شهوتها اصاب رشده .
ترجمه :
213 - اميرالمؤمنين عليه السلام در وصيتش به فرزندش محمد بن حنفيه فرمود: و كسى كه به نفس خود خواسته نفس را عطا نكند به رشد خود رسيده است .
حديث :
214 - قال رسول الله صلى الله عليه و آله : من ضمن لى اثنتين ضمنت له على الله الجنه : من ضمن لى ما بين لحييه و ما بين رجليه ضمنت له على الله الجنه يعنى ضمن لى لسانه و فرجه .
ترجمه :
214 - رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: كسى كه براى من دو چيز را ضمانت كند من نيز در پيشگاه خداوند بهشت را براى او ضمانت خواهم كرد: كسى كه براى من ضامن آنچه كه بين ريش و سبيلش و آنچه بين دو پايش هست باشد من نيز در پيشگاه خدا ضامن بهشت براى اويم يعنى براى من ضامن زبان و فرج خود باشد.
حديث :
215 - عن ابى بصير قال سمعت ابا عبدالله الصادق عليه السلام يقول : من كف اذاه عن جاره اقاله الله عثرته يوم القيامه و من عف بطنه و فرجه كان فى الجنه ملكا محبورا و من اعتق نسمه مومنه بنى له بيت فى الجنه .
ترجمه :
215 - ابى بصير گويد از امام صادق عليه السلام شنيدم كه فرمود: كسى كه آزار خود را از همسايه اش باز دارد خداوند در روز قيامت لغزش او را جبران خواهد كرد و كسى كه شكم و دامان خود را پاك نگهدارد در بهشت فرشته اى شادمان خواهد شد و كسى كه برده مومنى را آزاد سازد در بهشت خانه اى برايش ساخته مى شود.
حديث :
216 - عن رسول الله صلى الله عليه و آله فى خطبه له : و من قدر على امراه او جاريه حراما فتركها مخافه الله حرم الله عليه النار و آمنه من الفزع الاكبر و ادخله الجنه فان اصابها حراما حرم الله عليه الجنه و ادخله النار.
ترجمه :
216 - از رسول خدا صلى الله عليه و آله در خطبه اى از آن حضرت روايت است كه فرمود: كسى كه بر زنى يا كنيزى به حرام دست يابد و از خوف خدا از ارتكاب حرام باز ايستد خداوند آتش را بر او حرام مى گرداند و او را از بى تابى بزرگ روز قيامت ايمن مى كند و او را وارد بهشت مى سازد ولى اگر به حرام افتاد خداوند نيز بهشت را بر او حرام و او را به دوزخ مى افكند.
حديث :
217 - قال ابوعبدالله : انما شيعه جعفر من عف بطنه و فرجه و اشتد جهاده و عمل لخالقه و رجا ثوابه و خاف عقابه فاذا رايت اولئك فاولئك شيعه جعفر.
ترجمه :
217 - امام صادق عليه السلام فرمود: همانا شيعه جعفرى كسى است كه شكم و دامان خود را پاك نگاه دارد و كوشش او زياد باشد و براى (كسب رضاى ) آفريدگار خود عمل كند و اميد به پاداش او و ترس از كيفر او داشته باشد پس هرگاه چنين كسانى را ديدى آنان شيعه جعفرى اند.
حديث :
218 - عن اميرالمؤمنين عليه السلام انه قال : قدر الرجل على قدر همته و صدقه على قدر مروءته و شجاعته على قدر انفته و عفته على قدر غيرته .
ترجمه :
218 - اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: ارزش و مرتبه مرد به اندازه همت اوست و راستى او به اندازه جوانمردى اوست و دليرى او به اندازه عار و ننگى است كه از زشتى دارد و پاكدامنى او به اندازه غيرت اوست .
23 - باب وجوب اجتناب المحارم  
23 - باب وجوب خوددارى از حرامها  
حديث :
219 - عن ابى جعفر عليه السلام قال : كل عين باكيه يوم القيامه غير ثلاث : عين سهرت فى سبيل الله و عين فاضت من خشيه الله و عين غضت عن محارم الله .
ترجمه :
219 - امام باقر عليه السلام فرمود: همه چشمها در روز قيامت گريان است مگر سه چشم : چشمى كه در راه خدا بيدار بماند و چشمى كه از ترس ‍ خدا اشك بريزد و چشمى كه از ديدن حرامهاى الهى فرو بسته شود.
حديث :
220 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : من اشد ما فرض الله على خلقه ذكر الله كثيرا، ثم قال : لا اعنى سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اكبر و ان كان منه و لكن ذكر الله عند ما احل و حرم فان كان طاعه عمل بها و ان كان معصيه تركها.
ترجمه :
220 - امام صادق عليه السلام فرمود: از سخت ترين چيزهايى كه خداوند بر بندگانش واجب ساخته اين است كه او را فراوان ياد كنند، سپس فرمود: مقصود من گفتن (سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اكبر) نيست اگر چه اينها نيز ذكر و ياد خداست بلكه مراد از ذكر، ياد نمودن خداوند در نزد حلال و حرام الهى است ، پس اگر به طاعتى برخورد به آن عمل كند و اگر با معصيتى مواجه شد آن را ترك كند.
حديث :
221 - عن سليمان بن خالد قال : سالت اباعبدالله عليه السلام عن قول الله عزوجل : (و قدمنا الى ما عملوا من عمل فجعلناه هباء منثورا) قال : اما و الله ان كانت اعمالهم اشد بياضا من القباطى و لكن كانوا اذا عرض لهم الحرام لم يدعوه .
ترجمه :
221 - سليمان بن خالد گويد: از امام صادق عليه السلام درباره قول خداى عزوجل كه مى فرمايد: (و به سوى اعمالى كه انجام داده اند پيشى گرفتيم و آن اعمال را همچون گردى پراكنده گردانديم ) ⁽⁶⁹⁾ پرسيدم حضرت فرمود: آگاه باش ، سوگند به خدا اگر اعمال آنها از كتان سفيد هم سفيدتر باشد ولى در هنگامى كه حرام به آنان عرضه مى شده آن را وا نمى گذارده اند باز هم خداوند اعمال آنها را هيچ مى كند.
حديث :
222 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : من ترك معصيه لله مخافه الله تبارك و تعالى ارضاء يوم القيامه .
ترجمه :
222 - امام صادق عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: كسى كه معصيت الهى را از خوف خداى تبارك و تعالى ترك كند خداوند او را در روز قيامت خوشنود مى سازد.
حديث :
223 - عن ابى عبدالله عليه السلام فى رسالته الى اصحابه قال : و اياكم ان تشره انفسكم الى شى ء حرم الله عليكم فان من انتهك ما حرم الله عليه هاهنا فى الدنيا حال الله بينه و بين الجنه و نعيما و لذتها و كرامتها القائمه الدائمه لاهل الجنه ابد الابدنى - الى ان قال : - و اياكم و الاصرار على شى ء مما حرم الله فى القرآن ظهره و بطنه و قد قال : (و لم يصروا على ما فعلوا و هم يعلمون ).
ترجمه :
223 - امام صادق عليه السلام در رساله اى به سوى اصحابش فرمود: و بر حذر باشيد از اينكه نفس شما به سوى چيزى كه خداوند بر شما حرام نموده مايل و حريص شود زيرا كسى كه در اين دنيا درباره حرام الهى پرده درى كند خداوند بين او و بهشت و نعمتها و لذتها و ارجمندى هميشگى كه براى اهل بهشت است براى هميشه حائل و مانع مى شود - تا آنجا كه فرمود: - بر حذر باشيد از اصرار نمودن بر ارتكاب چيزى كه خداوند در قرآن حرام نموده . خداوند در قرآن فرموده : (و اصرار نورزند بر آنچه كه انجام داده اند در حالى كه مى دانند) ⁽⁷⁰⁾
حديث :
224 - عن على عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : يقول الله تبارك و تعالى لابن آدم : ان نازعك بصرك الى بعض ما حرمت عليك فقد اعنتك عليه بطبقين فاطبق و لاتنظر و ان نازعك لسانك الى بعض ما حرمت عليك فقد اعنتك عليه بطبقين فاطبق و لاتتكلم و ان نازعك فرجك الى بعض ما حرمت عليك فقد اعنتك عليه بطبقين فاطبق و لاتات حراما.
ترجمه :
224 - على عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: خداوند تبارك و تعالى به فرزند آدم مى گويد: اگر چشم تو در مورد بعضى از چيزهايى كه بر تو حرام كرده ام با تو به نزاع و كشمكش پردازد پس من تو را به وسيله دو سرپوش (كه پلكهاى توست ) يارى مى كنم پس فرو بند و نظر مكن و اگر زبان تو در مورد برخى از چيزهايى كه بر تو حرام كرده ام با تو به ستيز پردازد من تو را به وسيله دو لب يارى مى كنم پس فروبند و سخن مگو و اگر دامان تو درباره بعضى از چيزهايى كه بر تو حرام كرده ام با تو به جنگ برخيزد من تو را به وسيله اطراف دامانت يارى مى كنم پس بر هم نه و مرتكب حرام مشو.
حديث :
225 - عن جعفر بن محمد عليه السلام عن آبائه عليه السلام فى وصيه النبى صلى الله عليه و آله لعلى عليه السلام قال : يا على ثلاث لا تطيقها هذه الامه : المواساه للاخ فى ماله و انصاف الناس من نفسه و ذكر الله على كل حال و ليس هو سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اكبر و لكن اذا ورد على ما يحرم عليه خاف الله عزوجل عنده و تركه .
ترجمه :
225 - امام صادق عليه السلام از پدران بزرگوارش روايت كند كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در وصيتش به على عليه السلام فرمود: اى على ! سه چيز است كه اين امت طاقت و توان آن را ندارد: يارى نمودن به برادر دينى از نظر مالى و به عدل و راستى با مردم رفتار نمودن و در هر حالى به ياد خدا بودن و ياد خدا اين است كه هرگاه بر حرامى وارد شد در برابر آن حرام از خداى عزوجل بترسد و آن را ترك كند.
حديث :
226 - عن الرضا عليه السلام عن آبائه عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : لاتزال امتى بخير ما تحابوا و تهادوا و ادوا الامانه و اجتنبوا الحرام و قروا الضيفو اقاموا الصلاه و آتوا الزكاه فاذا لم يفعلوا ذلك ابتلوا بالقحط و السنين .
ترجمه :
226 - امام رضا عليه السلام از پدران بزرگوارش روايت كند كه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: پيوسته امت من در خير و خوبى اند تا زمانى كه يكديگر را دوست دارند و به يكديگر هديه مى دهند و امانتدارى مى كنند و از ارتكاب حرام خوددارى مى كنند و از مهمان پذيرايى مى كنند و نماز را به پاى مى دارند و زكات مى پردازند پس هنگامى كه چنين نكنند به خشكسالى و آفت دچار مى شوند.
حديث :
227 - قال ابو عبدالله عليه السلام : ما ابتلى المومن بشى ء اشد عليه من خصال ثلاث يحرمها قيل : و ما هى ؟ قال : المواساه فى ذات يده و الانصاف من نفسه و ذكر الله كثيرا اما انى لااقول لكم سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اكبر و لكن ذكر الله عند ما احل له و عند ما حرم عليه .
ترجمه :
227 - امام صادق عليه السلام فرمود: مومن به چيزى كه سخت تر بر او باشد از محروم ماندن وى از سه خصلت ، گرفتار نشده است ، گفته شد: آن سه خصلت كدامند؟ فرمود: يارى رساندن به ديگران با همه امكاناتى كه در دست دارد و منصفانه رفتار كردن و بسيار ياد كردن خداوند نمى گويم (فقط) (سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اكبر) گوييد بلكه مراد من ياد كردن خدا در هنگام برخورد با حلال و حرام است .
حديث :
228 - عن حسين البزاز قال : قال لى ابوعبدالله عليه السلام : الا احدثك باشد ما فرض الله عزوجل على خلقه ؟ قلت : بلى قال : انصاف الناس من نفسك و مواساتك لاخيك و ذكر الله فى كل موطن اما انى لا اقول سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اكبر و ان كان هذا من ذاك و لكن ذكر الله فى كل موطن اذا هجمت على طاعه او معصيه .
ترجمه :
228 - حسين بزاز گويد: امام صادق عليه السلام به من فرمود: آيا درباره سخت ترين چيزى كه خداوند عزوجل بر بندگانش واجب ساخته با تو سخن بگويم ؟ عرض كردم : آرى . حضرت فرمود: منصفانه رفتار كردنت با ديگران و يارى رساندنت به برادرت و در هر جا ياد خدا كردن ، آگاه باش كه نمى گويم (سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اكبر) گفتن اگر چه اينها نيز ذكر و ياد خداست بلكه مراد من ياد كردن خدا در همه جا است . آنگاه كه بر طاعت يا معصيتى روى مى آورى .
حديث :
229 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : اشد الاعمال ثلاثه : انصاف الناس من نفسك حتى لاترضى لها منهم بشى ء الا رضيت لهم منها بمثله و مواساتك الاخ فى المال و ذكر الله على كل حال ليس سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اكبر فقط و لكن اذا ورد عليك شى ء امر الله به اخذت به و اذا ورد عليك شى ء نهى عنه تركته .
ترجمه :
229 - امام صادق عليه السلام فرمود: سخت ترين اعمال سه تاست : يكى منصفانه رفتار كردن با مردم در مورد خود به گونه اى كه براى خود به چيزى خوشنود نشوى جز اينكه براى مردم نيز به مثل همان چيز خوشنود گردى ، و ديگرى يارى مالى نمودن به برادر دينى ات ، و ياد و ذكر خدا در هر حال نه تنها (سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اكبر) گفتن ، بلكه هنگامى كه چيزى بر تو وارد شود كه خداوند به آن امر نموده به آن عمل كنى و هنگامى كه چيزى بر تو وارد شود كه خداوند از آن نهى فرموده ، آن را ترك كنى .
حديث :
230 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : من قال لا اله الا الله مخلصا دخل الجنه و اخلاصه ان يحجزه لا اله الا الله عما حرم الله .
ترجمه :
230 - امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه از روى اخلاص (لا اله الا الله ) گويد به بهشت داخل شود و اخلاص او اين است كه گفتن (لا اله الا الله ) او را از ارتكاب آنچه كه خداوند بر او حرام نموده باز دارد.
حديث :
231 - عن الصادق عليه السلام عن آبائه عليه السلام ان النبى صلى الله عليه و آله قال : من اطاع الله فقد ذكر الله و ان قلت صلاته و صيامه و تلاوته للقرآن و من عصى الله فقد نسى الله و ان كثرت صلاته و صيامه و تلاوته للقرآن .
ترجمه :
231 - امام صادق عليه السلام از پدران بزرگوارش روايت كند كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: كسى كه فرمان خداى را برد و او را اطاعت كند خداوند را ياد نموده است اگر چه نماز و روزه و قرآن خواندنش كم باشد و كسى كه خداى را نافرمانى كند خداوند را فراموش نموده اگر چه نماز و روزه و قرآن خواندنش زياد باشد.
حديث :
232 - عن النبى صلى الله عليه و آله قال : من قال لا اله الا الله مخلصا دخل الجنه و اخلاصه ان يحجزه لا اله الا الله عما حرم الله .
ترجمه :
232 - روايت شماره 230 از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نيز روايت شده است .
حديث :
233 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : من اشد ما عمل العباد انصاف المرء من نفسه و مواساه المرء اخاه و ذكر الله على كل حال قال : قلت : اصلحك الله و ما وجه ذكر الله على كل حال ؟ قال : يذكر الله عند المعصيه يهم بها فيحول ذكر الله بينه و بين تلك المعصيه و هو قول الله : (ان الذين اتقوا اذا مسهم طائف من الشيطان تذكروا فاذا هم مبصرون ).
ترجمه :
233 - امام صادق عليه السلام فرمود: از سخت ترين اعمال بندگان يكى منصفانه رفتار كردن مرد درباره خود و ديگرى يارى كردن مرد به برادر دينى اش و ديگرى ياد نمودن خداوند در همه حالات ، راوى گويد: عرض ‍ كردم : ياد نمودن خداوند در همه حالات چگونه است ؟ فرمود: هرگاه آهنگ ارتكاب معصيتى را نمود خداى را ياد كند پس ياد خدا بين او و بين آن معصيت حائل مى شود و اين همان گفتار خداوند است كه مى فرمايد: (همانا آنانكه پرهيزكارند هرگاه رهگذرى از شيطان آهنگ آنان كند ياد آور شوند پس ناگاه بينا گردند) ⁽⁷¹⁾
حديث :
234 - قال الصادق جعفر بن محمد عليه السلام : من اقام فرائض الله و اجتنب محارم الله و احسن الولايه لاهل بيت نبى الله و تبرا من اعداء الله فليدخل من اى ابواب الجنه الثمانيه شاء.
ترجمه :
234 - امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه واجبات الهى را به پاى دارد و از حرامهاى خداوند دورى كند و اعتقادى نيكو به ولايت اهل بيت پيامبر خدا داشته باشد و از دشمنان خدا دورى و بيزارى جويد پس ، از هر درى از درهاى هشتگانه بهشت كه مى خواهد داخل شود.
حديث :
235 - عن على بن الحسين عليه السلام قال : من عمل بما افترض الله عليه فهو من خير الناس و من اجتنب ما حرم الله عليه فهو من اعبد الناس و من قنع بما قسم الله له فهو من اغنى الناس .
ترجمه :
235 - امام زين العابدين عليه السلام فرمود: هر كس به آنچه كه خداوند بر او واجب ساخته است عمل كند از بهترين مردمان است و كسى كه از آنچه كه خداوند بر او حرام نموده دورى كند از عابدترين مردم است و كسى كه به آنچه خداوند قسمت او كرده قانع باشد از بى نيازترين مردمان است .
حديث :
236 - عن زيد الشحام قال سمعت ابا عبدالله عليه السلام يقول : احذروا سطورات الله بالليل و النهار فقلت : و ما سطوات الله ؟ قال : اخذه على المعاصى .
ترجمه :
236 - زيد شحام گويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى فرمود: از حمله ها و سختگيرى هاى خداوند در شب و روز بپرهيزيد، عرض كردم : سختگيريهاى خداوند چيست ؟ فرمود: اينكه او بنده اش را بر معصيتهايش ‍ بگيرد.
24 - باب وجوب اداء الفرائض  
24 - باب وجوب اداى واجبات  
حديث :
237 - قال على بن الحسين عليه السلام : من عمل بما افترض الله عليه فهو من خير الناس .
ترجمه :
237 - امام سجاد عليه السلام فرمود: كسى كه به آنچه خداوند بر او واجب ساخته عمل كند از بهترين مردمان است .
حديث :
238 - عن ابى عبدالله عليه السلام فى قول الله عزوجل اصبروا و صابروا و رابطوا قال : اصبروا على الفرائض و صابروا على المصائب و رابطوا على الائمه عليه السلام .
ترجمه :
238 - امام صادق عليه السلام در مورد گفتار خداى عزوجل : (شكيبايى كنيد و يكديگر را به شكيبايى سفارش كنيد و به يكديگر بپيونديد) ⁽⁷²⁾. فرمود: شكيبا باشيد بر انجام واجبات و يكديگر را در معصيتها به صبر سفارش كنيد و بر محور امامان عليه السلام به يكديگر، بپيونديد.
حديث :
239 - قال الكلينى و فى روايه ابن محبوب عن ابى السفاتج : و اتقوا الله ربكم فيما افترض عليكم .
ترجمه :
239 - مرحوم كلينى (ره ) گويد: روايت قبل از طريق ابن محبوب نيز روايت است و در آن اضافه دارد: و از پروردگارتان در مورد آنچه كه بر شما واجب ساخته پروا داشته باشيد.
حديث :
240 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : قال الله تبارك و تعالى : ما تحبب الى عبدى باحب مما افترضت عليه .
ترجمه :
240 - امام صادق عليه السلام فرمود: خداى تبارك و تعالى فرمود: بنده من با من به دوست داشتنى تر از (انجام ) آنچه كه بر او واجب كرده ام دوستى نكرده است .
حديث :
241 - عن ابى عبدالله عليه السلام فى قول الله عزوجل : (اصبروا و صابروا و رابطوا) قال : اصبروا على الفرائض .
ترجمه :
241 - امام صادق عليه السلام درباره گفتار خداى عزوجل : (شكيبا باشيد و يكديگر را به شكيبايى سفارش كنيد و به يكديگر بپيونديد) ⁽⁷³⁾. فرمود: شكيبا باشيد بر (انجام ) واجبات .
حديث :
242 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : اعمل بفرائض الله تكن اتقى الناس .
ترجمه :
242 - امام صادق عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: به واجبات الهى عمل كن تا پرهيزگارترين مردمان باشى .
حديث :
243 - عن على بن الحسين عليه السلام قال : من عمل بما افترض الله عليه فهو من اعبد الناس .
ترجمه :
243 - امام سجاد عليه السلام فرمود: كسى كه به آنچه كه خداوند بر او واجب ساخته عمل كند از عابدترين مردمان است .
حديث :
244 - عن اميرالمؤمنين عليه السلام انه قال : ان الله فرض عليكم فرائض فلا تضيعوها و حد لكم حدودا فلا تعتدوها و نهاكم عن اشياء فلا تنتهكوها و سكت لكم عن اشياء و لم يدعها نسيانا فلا تتكلفوها.
ترجمه :
244 - اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: خداوند واجباتى را بر شما واجب ساخته پس آنها را مهمل مگذاريد و حدودى را براى شما معين فرموده پس از آن چيزها پرده درى مكنيد و از چيزهايى سكوت نموده و اين سكوت از روى فراموشى نيست پس خود را در آن مورد به زحمت نيفكنيد.
حديث :
245 - عن الصادق عن آبائه عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : اعمل بفرائض الله تكن من اتقى الناس و ارض بقسم الله تكن من اغنى الناس و كف عن محارم الله تكن من اورع الناس و احسن مجاوره من يجاورك تكن مومنا و احسن مصاحبه من صاحبك تكن مسلما.
ترجمه :
245 - امام صادق عليه السلام از پدران بزرگوارش روايت كند كه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: به واجبات الهى عمل كن تا از پرهيزگارترين مردمان باشى ، و به قسمت الهى راضى باش تا از بى نيازترين مردمان باشى ، و از ارتكاب حرامهاى الهى باز ايست تا از پارساترين مردمان باشى ، و از ارتكاب حرامهاى الهى باز ايست تا از پارساترين مردمان باشى ، و با كسى كه در همسايگى توست خوب همسايگى كن تا مومن باشى ، و با همدم خود خوب همدمى كن تا مسلمان باشى .
25 - باب استحباب الصبر فى جميع الامور 
25 - باب استحباب صبر در تمامى كارها 
حديث :
246 - قال ابوعبدالله عليه السلام : يا حفض ان من صبر صبر قليلا و ان من جزع جزع قليلا - ثم قال : - عليك بالصبر فى جميع امورك فان الله عزوجل بعث محمدا صلى الله عليه و آله فامره بالصبر و الرفق فقال : (و اصبر على ما يقولون و اهجرهم هجرا جميلا و ذرنى و المكذبين اولى النعمه ) و قال : (ادفع بالتى هى احسن فاذا الذى بينك و بينه عداوه كانه ولى حميم و مايلقاها الا الذين صبروا و ما يلقاها الا ذو حظ عظيم ) فصبر حتى نالوه بالعظائم و رموه بها فضاق صدره فانزل الله عليه (و لقد نعلم انك يضيق صدرك بما يقولون فسبح بحمد ربك و كن من الساجدين ) ثم كذبوه و رموه فحزن لذلك فانزل الله (قد نعلم انه ليحزنكه الذى يقولون فانهم لايكذبونك و لكن الظالمين بآيات الله يجحدون و لقد كذبت رسل من قبلك فصبروا على ما كذبوا و اوذوا حتى اناهم نصرنا) فالزم النبى صلى الله عليه و آله نفسه الصبر فتعدوا فذكروا الله تبارك و تعالى و كذبوه فقال : قد صبرت فى نفسى و اهلى و عرضى و لاصبر لى على ذكر الهى فانزل الله عزوجل (فاصبر على ما يقولون ) فصبر فى جميع احواله ثم بشر فى عترته بالائمه عليه السلام و وصفوا بالصبر فقال جل ثناوه : (و جعلنا منهم ائمه يهدون بامرنا لما صبروا و كانوا بآياتنا يوقنون ) فعند ذلك قال النبى صلى الله عليه و آله الصبر من الايمان كالراس من الجسد. فشكر الله ذلك له فانزل الله (و تمت كلمه ربك الحسنى على بنى اسرائيل بما صبروا و دمرنا ما كان يصنع فرعون و قومه و ما كانوا يعرشون ) فقال : انه بشرى و انتقام فاباح الله له قتال المشركين فانزل الله (فاقتلوا المشركين حيث وجدتموهم و خذوهم و احصروهم و اقعدوا لهم كل مرصد) (و اقتلوهم حيث ثقفتموهم ) فقتلهم الله على يدى رسول الله صلى الله عليه و آله و احبائه و جعل له ثواب صبره مع ما ادخر له فى الاخره فمن صبر و احتسب لم يخرج من الدنيا حتى يقر الله له عينه فى اعدائه مع يدخر له فى الاخره .
ترجمه :
246 - امام صادق عليه السلام فرمود: اى حفص ! به راستى كسى كه صبر پيشه كند (در مقايسه با صبرى كه بايد بر آتش داشته باشد) صبر كمى نموده و كسى كه بى تابى كند (در مقايسه با جزع و بى تابى روز قيامت ) بى تابى كمى نموده است - سپس فرمود: - بر تو باد كه در تمامى كارهايت صبر را پيشه خود سازى زيرا خداوند عزوجل محمد صلى الله عليه و آله را بر انگيخت و او را به صبر و مدارا نمودن امر نمود و فرمود: (بر آنچه كه مى گويند صبر كن و از آنان دورى گزين دورى گزيدنى نيكو و مرا با تكذيب كنندگان دارنده نعمت واگذار) ⁽⁷⁴⁾ - و فرمود: (دو ركن به طريقه اى كه نيكوتر است پس ناگاه آنكه بين تو و او دشمنى وجود دارد گوئيا دوستى نزديك است و اين داده نشود مگر به آنانى كه صبر نمودند و داده نشود مگر به كسى كه داراى بهره بزرگى است ) ⁽⁷⁵⁾ پس پيامبر صلى الله عليه و آله صبر نمود تا آنجا كه او را به بلاهاى سخت رساندند و او را در بلاها افكندند پس سينه اش از غم و اندوه تنگ شد و خداوند اين آيه را بر او نازل كرد: (و محققا كه ما مى دانيم سينه ات به سبب آنچه مى گويند تنگ مى گردد پس ‍ تسبيح گوى همراه با ستايش پروردگارت و از سجده كننده گان باش ) ⁽⁷⁶⁾ سپس او را تكذيب كردند و دشنام دادند پس او غمگين شد و خداوند اين آيه را فرستاد (به تحقيق مى دانيم آنچه مى گويند غمگينت مى كند زيرا آنان تو را تكذيب نمى كنند بلكه اين ستمگران آيات خدا را انكار مى كنند و محققا كه رسولان پيش از تو نيز تكذيب شدند پس بر آنچه كه تكذيب شدند صبر كردند و آزار كشيدند تا اينكه يارى ما فرا رسيد) ⁽⁷⁷⁾ پس پيامبر صلى الله عليه و آله خود را به صبر واداشت ولى كافران از حد خود تجاوز نمودند و خداوند تبارك و تعالى را تكذيب نمودند در اينجا پيامبر فرمود: من درباره خود و خانواده و آبرويم صبر كردم اما بر اينكه خدايم را (به بدى ) ياد كنند صبر ندارم پس خداوند عزوجل اين آيه را نازل فرمود: (بر آنچه كه مى گويند صبر كن ) ⁽⁷⁸⁾ پس پيامبر در همه حالاتش صبر پيشه نمود سپس از جانب خداوند فرمود: (و قرار داديم از آنان پيشوايانى كه به فرمان ما راهنمايى مى كنند زيرا آنان صبر كردند و به آيات ما يقين داشتند)⁽⁷⁹⁾ در آن هنگام بود كه پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: صبر نسبت به ايمان مانند سر نسبت به بدن است . خداوند نيز پيامبرش را ثناى نيكو گفت و اين آيه را نازل فرمود: (و سخن نيكوى پروردگارت بر بنى اسرائيل تمام شد زيرا آنان صبر كردند و آنچه را كه فرعون و قومش مى ساختند و بر مى افراشتند واژگونه ساختيم ) ⁽⁸⁰⁾ پس پيامبر فرمود: اين هم بشارت است و هم انتقام . خداوند نيز جنگ با مشركان را بر او مباح ساخت و اين آيه را نازل فرمود: (پس بكشيد مشركان را هر كجا كه آنان را يافتيد و دستگيرشان كنيد و بر آنان تنگ گيريد و در هر كمينگاهى براى آنان بنشينيد) ⁽⁸¹⁾ (و آنان را هر جا كه بيابيد بكشيد) ⁽⁸²⁾ پس خداوند آنان را به دست رسول الله و دوستانش ‍ به قتل رساند و اين پيروزى را ثواب صبر او قرار داد بعلاوه ثوابى كه براى او در آخرت ذخيره كرده است . پس كسى كه صبر كند و اميد ثواب داشته باشد از اين دنيا بيرون نمى رود مگر اينكه خداوند چشمانش را (به نابودى دشمنانش ) روشن مى كند (او را درباره دشمنانش دلشاد مى كند) بعلاوه اينكه براى او در آخرت ثوابى ذخيره مى سازد.
حديث :
247 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : سياتى على الناس زمان لاينال فيه الملك الا بالقتل - الى ان قال : - فمن ادرك ذلك الزمان فصبر على الفقر و هو يقدر على الغنى و صبر على البغضه و هو يقدر على المحبه و صبر على الذل و هو يقدر على العز آتاه الله ثواب خمسين صديقا ممن صدق بى .
ترجمه :
247 - امام صادق عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: به زودى زمانى بر مردمان خواهد آمد كه در آن زمان كسى به پادشاهى نمى رسد مگر با كشتن - تا آنجا كه فرمود: - پس كسى كه آن زمان را دريابد بايد بر تنگدستى صبر كند با اينكه توانايى ثروتمند شدن را دارد و بايد بر دشمنى صبر كند با اينكه توانايى محبت را دارد و بر خوارى صبر كند با اينكه مى تواند عزيز باشد، در اين صورت خداوند به او پاداش پنجاه صديقى كه مرا تصديق نموده اند را عطا مى كند.
حديث :
248 - عن اميرالمؤمنين عليه السلام فى وصيته لمحمد بن الحنفيه قال : الق عنك واردات الهموم بعزائم الصبر عود نفسك الصبر فنعم الخلق الصبر و احملها على ما اصابك من اهوال الدنيا و همومها.
ترجمه :
248 - اميرالمؤمنين عليه السلام در وصيتش به محمد به حنفيه فرمود: با اراده هاى آهنين صبر غمهايى را كه بر تو وارد مى شوند دور بيفكن ، نفس ‍ خود را به شكيبايى عادت ده كه شكيبايى اخلاقى نيكوست و آن را در ترسها و اندوه هاى دنيا كه به تو رسيده است به مشقت بيفكن .
حديث :
249 - قال رسول الله صلى الله عليه و آله : ان استطعت ان تعمل بالصبر مع اليقين فافعل فان لم تستطع فاصبر فان فى الصبر على ما تكره خيرا كثيرا و اعلم ان النصر مع الصبر و ان الفرج مع الكرب (فان مع العسر يسرا ان مع العسر يسرا)
ترجمه :
249 - رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: اگر بتوانى كه صبرى همراه با يقين و باور ⁽⁸³⁾ داشته باشى چنين كن و اگر توان آن را ندارى (باز هم ) صبر كن زيرا در صبر كردن بر امورى كه ناخوشايند توست خير بسيارى وجود دارد، و بدان كه نصرت و پيروزى همراه با صبر است و گشايش همراه با مشقت و سختى است (همانا با سختى آسانى و گشايشى هست همانا با سختى گشايشى است ). ⁽⁸⁴⁾
حديث :
250 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال سمعت ابا جعفر عليه السلام يقول : انى لاصبر من غلامى هذا و من اهلى على ما هو امر من الحنظل انه من صبر نال بصبره درجه الصائم القائم و درجه الشهيد الذى قد ضرب بسيفع قدام محمد صلى الله عليه و آله .
ترجمه :
250 - امام صادق عليه السلام فرمود: از پدرم امام باقر عليه السلام شنيدم كه فرمود: من از (كارهاى ) اين غلامم و (كارهاى ) خانواده خود بر امورى صبر مى كنم كه از حنظل (هندوانه ابوجهل ) براى من تلخ ‌تر است (ولى با اين وجود در برابر كارها و سخنان آن صبر مى كنم ) زيرا كسى كه صبر پيشه كند به خاطر صبرش به درجه روزه دارى كه به عبادت ايستاده و درجه شهيدى كه در ركاب پيامبر صلى الله عليه و آله شمشير زده نائل مى شود.
حديث :
251 - عن اميرالمؤمنين عليه السلام انه قال : لا يعدم الصبور الظفر و ان طال به الزمان .
ترجمه :
251 - اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: شخص صبور پيروزى را از دست نمى دهد و عاقبت به پيروزى مى رسد اگر چه زمانى طولانى بر او بگذرد.
حديث :
252 - و قال عليه السلام : من لم ينجه الصبر اهلكه الجزع .
ترجمه :
252 - اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: كسى كه صبر وى را نجات نبخشد جزع و بى تابى او را از پاى در مى آورد.
حديث :
253 - و قال عليه السلام : الصبر يناضل الحدثان و الجزع من اعوان الزمان .
ترجمه :
253 - اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: صبر به سوى سختى هاى زمانه تير مى افكند و بى تابى از يارى كنندگان زمانه است .
حديث :
254 - عن الصادق عليه السلام : انه جاءت اليه امراه فقالت : ان ابنى سافر عنى و قد طالت غيبته غنى و اشتد شوقى اليه فادع الله لى فقال لها: عليك بالصبر فاستعملته ثم جاءت بعد ذلك فشكت اليه طول غيبه ابنها فقال لها: الم اقل لك عليك بالصبر؟ فقالت : يا ابن رسول الله كم الصبر؟ فو الله لقد فنى الصبر فقال : ارجعى الى منزلك تجدى ولدك قد قدم من سفره فنهضت فوجدته قد قدم فانت به اليه فقالت : اوحى بعد رسول الله صلى الله عليه و آله ؟ قال : لا و لكن عند فناء الصبر ياتى الفرج فلما قلت : فنى الصبر عرفت ان الله قد فرج عنك بقدوم ولدك .
ترجمه :
254 - روايت است كه زنى به خدمت امام صادق عليه السلام آمد و عرض كرد: پسرم از نزد من به سفر رفته و غيبتش طولانى شده و شوق بسيارى به ديدنش يافته ام ، در درگاه خداوند برايم دعا كن . حضرت فرمود: بر تو باد صبر پس صبر را در زندگى ات به كار گير. پس از چندى باز آن زن آمد و نزد آن حضرت از طولانى شدن غيبت پسرش شكايت كرد، حضرت فرمود: آيا نگفتم كه صبر را پيشه كنى ؟ زن عرض كرد: اى فرزند رسول خدا چقدر صبر؟ به خدا سوگند كه صبر به سر آمد حضرت فرمود: به منزلت برگردد. مى بينى كه فرزندت از سفر بازگشته ، زن برخاست و رفت و ديد كه فرزندش بازگشته پس همراه با او نزد حضرت آمدند و عرض كرد: آيا بعد از رسول خدا صلى الله عليه و آله وحى مى آيد؟ حضرت فرمود: خير ولى هنگام به سر آمدن صبر گشايش مى رسد چون تو گفتى كه : صبرم تمام شد دانستم كه خداوند با آمدن فرزندت گشايشى برايت حاصل نموده .
26 - باب استحباب الحلم  
26 - باب استحباب بردبارى  
حديث :
255 - عن محمد بن عبدالله (عبيدالله ) قال سمعت الرضا عليه السلام يقول : لايكون الرجل عابدا حتى يكون حليما و ان الرجل كان اذا تعبد فى بنى اسرائيل لم يعد عابدا حتى يصمت قبل ذلك عشر سنين .
ترجمه :
255 - محمد بن عبدالله يا عبيدالله گويد: از امام رضا عليه السلام شنيدم كه فرمود: مرد عابد شمرده نمى شود مگر اينكه بردبار باشد و در بنى اسرائيل رسم چنين بود كه هرگاه مردى مدتى به عبادت مى پرداخت عابد شمرده نمى شد مگر اينكه پيش از آن ده سال را در سكوت به سر برده باشد.
حديث :
256 - عن ابى جعفر عليه السلام قال : كان على بن الحسين عليه السلام يقول : انه ليعجبنى الرجل ان يدركه حلمه عند غضبه .
ترجمه :
256 - امام باقر عليه السلام فرمود: پدرم على بن حسين عليه السلام مى فرمود: همانا مردى كه بردبارى اش در هنگام خشمش او را دريابد مرا شگفت زده مى كند.
حديث :
257 - عن ابى جعفر عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : ان الله يحب الحيى الحليم العفيف المتعفف .
ترجمه :
257 - امام باقر عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: خداوند دوست مى دارد كسى را كه با حيا، بردبار، پاكدامن و باز ايستنده از حرام باشد.