تأليفات رجالى: قرن هشتم هجرى

ابن داوود حلّى، تقى الدين حسن بن على (م 647 - 707 ق).

143. كتاب الرجال (رجال ابن داوود)،

حلّى، حسن بن يوسف بن مطهّر (648 - 726 ق).

144. إيضاح الاشتباه،

145. رجال العلّامة الحلى،

146. كشف المقال فى معرفة أحوال الرجال.

الذريعة، ج 18، ص 63 (ش 689).
اين كتاب، مشتمل بر اقوالى در مورد راويان حديث و مصنّفان از متقدّمان است. مؤلّف، همچنين احوال متأخّران و معاصران زمان خود را مورد بحث و بيان قرار داده است. شايان ذكر است كه اين كتاب، مشهور به الرجال الكبير است.
محقّق تهرانى به وجود احتمالى نسخه‏اى از اين كتاب، اشاره نموده است.
علّامه حلّى در مقدّمه خلاصة الأقوال خويش، به نام اين كتابْ اشاره نموده است.

حلّى حسينى ديباجى، سيّد نقيب تاج الدين محمّد بن قاسم بن معيه (م 776 ق).

147. معرفة الرجال.

الذريعة، ج 21، ص 257 (ش 4916).
شاگرد مؤلّف به نام سيّد جمال الدين احمد بن على بن مهنا در عمدة الطالب آورده است كه اين كتاب، در معرّفى احوال رجال و در دو جلد ضخيم تأليف شده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 90، ش 169)، اين كتاب را با عنوان رجال ابن معية و نيز با عنوان رجال السيد تاج الدين محمّد بن القاسم بن معية الحلّى (ج 10، ص 147، ش 271) فهرست نموده است.

شاگرد شهيد اوّل (ق 8).

148. مشيخة الشهيد محمّد بن مكّى العاملى.

الذريعة، ج 21، ص 72 (ش 4005).
اين كتاب، مشتمل بر شرح حال مشايخ و طُرُق شهيد اوّل، محمّد بن مكّى عاملى (م 786 ق) از علما و مشايخ و راويان احاديث تا معصومان‏عليهم السلام است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 102، ش 215)، اين كتاب را با عنوان رجال تلميذ الشيخ الشهيد محمّد بن مكى و نيز با عنوان فائدة (ج 16، ص 88، ش 15) فهرست نموده است ايشان اين مشيخه را در حاشيه المستجاد من الإرشاد، مشاهده كرده و نشانى داده است.

نيلى، على بن عبد الحميد (ق 8).

149. جامع أشتات الرواة والروايات.

الذريعة، ج 5، ص 40 / 167.
ابوطالب اعرجى در كشف الحُجُب، از سيّد عبد العلى طباطبايى نقل مى‏نمايد كه ايشان، نسخه‏اى از اين كتاب را كه با خطّ مؤلّف آن نوشته شده، مشاهده نموده است.
محقّق تهرانى مى‏گويد ظاهر آن است كه اين كتاب، غير از كتاب رجال النيلى سيّد بهاء الدين على بن عبد الكريم نيلى است.

تأليفات رجالى: قرن نهم هجرى

جُعْبى، شمس الدين محمّد (م 876 يا 886 ق).

150. رجال الشيخ شمس الدين محمّد بن على بن الحسن الجبعى.

الذريعة، ج 10، ص 146.

حسينى نيلى نجفى، سيّد على بن عبد الكريم (سيّد بهاء الدين) (ق 9).

151. حاشية على خلاصة الأقوال فى علم الرجال.

الذريعة، ج 6، ص 83 (ش 423).
اين حاشيه بر كتاب خلاصة الأقوال علّامه حلّى نوشته شده است.
صاحب الذريعة مى‏نويسد كه به نظر او اين مؤلّف، همان سيّد بهاء الدين على بن غياث الدين عبد الكريم بن عبد الحميد حسينى نيلى نجفى، صاحب كتاب رجال النيلى است. از ظاهر كلمات ايشان مشخّص مى‏شود كه اين حاشيه، غير از كتاب رجال النيلى است، اگر چه هر دو كتاب، درباره خلاصة الأقوال تأليف شده‏اند.

152. رجال النيلى.

الذريعة، ج 10، ص 157 (ذيل ش 283).
اين كتاب در بيان شرح حال رجال تأليف شده است و مؤلّف در تأليف آن، مبناى خود را خلاصة الأقوال علّامه حلّى قرار داده است و به همين جهت، آن را در دو بخش تنظيم كرده است:
قسمت اوّل، در شرح حال راويانى است كه مورد اعتماد و قبول علّامه حلّى بوده‏اند.
قسمت دوم نيز در مورد راويانى است كه مطرود و متروك‏اند و يا علّامه حلّى در مورد آنها توقّف نموده است.
مؤلّف، پس از بيان قول علّامه حلّى در خلاصة الأقوال، اقوال علماى رجال در كتاب‏هاى ايضاح الاشتباه، الفهرست، رجال النجاشى و رجال ابن داوود را بر شرح حال هر راوى اضافه نموده است.
مؤلّف، سپس از مرحوم جمال الدين بن اعرج تقاضا مى‏كند تا ايشان، شرح حال علماى بعد از علّامه حلّى را بر اين كتاب اضافه نمايد و به اين وسيله، كتاب را تكميل نمايد. بر همين اساس، جمال الدين بن اعرج، شرح حال 26 نفر از علماى موجود بعد از علّامه حلّى تا زمان خود را فهرست كرده، در جاى خود درج مى‏نمايد.
گفتنى است كه صاحب رياض العلماء، اين شرح حال‏ها را در مواضع مختلفى از كتاب خود آورده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 136)، اين كتاب را با عنوان رجال السيد على هم فهرست نموده است.

ابن اعرج، سيّد جمال الدين (ق 9).

153. تتميم رجال النيلى.

الذريعة، ج 3، ص 341 (ش 1232).
كتاب رجال النيلى سيّد بهاء الدين حسينى نيلى نجفى، در شرح حال رجال و راويان حديث تأليف شده است. مرحوم سيّد جمال الدين بن اعرج، سپس شرح حال 26 نفر را در تكميل اين كتاب به آن اضافه نموده است.

محقّق كَرَكى (ق 9).

154. الفوائد الرجاليّة للمحقّق الكَرَكى، گردآورنده: محمّد حسّون.

انتشار يافته در ميراث حديث شيعه (دفتر دوم)، دار الحديث، 1374 ش، ص 535 - 593.
گرد آورنده كتاب با مراجعه به كتاب‏هاى محقّق كَرَكى، بعضى از فوايد رجالى آن و ديدگاه‏هاى و آراى رجالى نويسنده را مشخّص نموده است.
آراى محقّق كَرَكى در دو قسمت جمع‏آورى شده كه عبارت‏اند از: آراى مبانى و فوايد علم رجال؛ بررسى حالات رجال حديث.
در قسمت اوّل، اين مباحث مطرح شده‏اند:
اقسام و احكام احاديث؛
مراسيلى كه به آنها اعتماد و عمل مى‏شود؛
اضطراب در احاديث؛
تسامح در ادلّه سنن و...
در قسمت دوم، حالات 29 نفر از رجال حديث، مطرح شده و در بيان حالات آنها به توثيق و تضعيف و بيان آراى علماى علم رجال در مورد هر يك، اشاره شده است.
گرد آورنده در مقدّمه، ويژگى‏هاى كتاب را بيان داشته است و در ذيل مباحث ذكر شده، نشانى مصادر مراجعه شده، مشخّص شده است.

تأليفات رجالى: قرن دهم هجرى

بيرجندى، فاضل (م 932 ق؟).

155. رجال الفاضل البيرجندى.

الذريعة، ج 10، ص 100 (ش 208).
محقّق داماد در حاشيه‏اى كه بر كتاب رجال الكشّى آورده است، از اين كتاب، مطالبى را بيان نموده است.

شامى عاملى (شهيد ثانى)، زين الدين بن على (911 - 966 ق).

156. حاشية خلاصة الأقوال.

چاپ شده در ضمن: رسائل الشهيد الثانى، تحقيق: رضا مختارى، قم: بوستان كتاب، ج 2، ص 885 - 1086، اوّل.
اين حاشيه در مورد 387 نفر از رجال موجود در خلاصة الأقوال علّامه حلّى است كه شامل ضبط اسامى، كنيه و القاب رجال، ترجمه الفاظ و شرح حال راويان حديث است.
شيخ يوسف بحرانى در لؤلؤ البحرين (ص 3) و شيخ حرّ عاملى در أمل الآمل (ج 1، ص 87) آن را با عنوان فوائد خلاصة الرجال آورده‏اند كه احتمالاً منظور، همين حاشيه باشد.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 6، ص 82، ش 421) اين حاشيه را با عنوان حاشية على خلاصة الأقوال فى علم الرجال و در مصفّى المقال (ص 184) با عناوين تعليقة الخلاصة و الفوائد الخلاصة آورده است.

157. حاشية رجال ابن داوود.

چاپ شده در ضمن رسائل الشهيد الثانى، تحقيق: رضا مختارى، قم: بوستان كتاب، ج 2، ص 1087 - 1107، اوّل.
اين حاشيه درباره 39 نفر از رجال موجود در رجال ابن داوود، شامل ضبط اسامى، كنيه و القاب رجال، ترجمه الفاظ و شرح حال راويان حديث است.

158. الرجال و النسب.

أمل الآمل، ج 1 (ص 87).
مرحوم شيخ يوسف بحرانى در لؤلؤ البحرين (ص 35) نام اين كتاب را در فهرست اسامى كتاب‏هاى شهيد ثانى آورده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 117) عنوان رجال الشيخ زين الدين الشهيد را در فهرست آثار اين مؤلّف آورده است كه احتمالاً منظور ايشان، همين كتاب باشد. وى در مصفّى المقال (ص 184) اين كتاب را با عنوان ذكر شده در أمل الآمل آورده است.

159. مختصر خلاصة الأقوال.

أمل الآمل، ج 1 (ص 87).
از نام كتاب مشخّص مى‏شود كه محتواى آن، شامل مختصرى از كتاب خلاصة الأقوال علّامه حلّى است.
محقّق تهرانى در مصفّى المقال (ص 184) تذكّر داده است كه اين كتاب، غير از كتاب تعليقة الخلاصةى اين مصنّف است كه با اسامى حاشية على خلاصة الأقوال فى علم الرجال و فوائد الخلاصة از آن ياد شده است. وى در الذريعة (ج 20، ص 195، ش 2544) اين كتاب را با عنوان مختصر خلاصة الأقوال فهرست نموده است. مرحوم شيخ يوسف بحرانى در لؤلؤ البحرين (ص 35) اين كتاب را با عنوان مختصر الخلاصة معرّفى كرده است.

حارثى عاملى، عز الدين حسين بن عمد الصمد (918 - 984 ق).

160. حاشية على خلاصة الأقوال فى علم الرجال.

الذريعة، ج 6، ص 82 (ش 420).
اين حاشيه بر كتاب خلاصة الأقوال علّامه حلّى نوشته شده است.
محقّق تهرانى آورده است كه نام اين حاشيه در فهرست آثار اين مصنّف و با عنوان التعليقة آورده شده است.

161. مشايخ الشيعة.

مصفّى المقال فى مصنّفى علم الرجال، ص 147.
اين كتاب، مشتمل بر فهرستى از مشايخ شيعه است كه از على بن ابراهيم بن هاشم قمى شروع مى‏شود و به شيخ مؤلّف، يعنى زين الدين عاملى (شهيد ثانى) ختم شده است.
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از اين كتاب را نشانى داده است.
نسخه‏هاى خطّى اين كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.

جبلى شامى، يوسف (ق 10).

162. رجال الفاضل يوسف الجبلى الشامى.

أعيان الشيعة، ج 10 (ص 324).
اين كتاب، داراى حجمى كم بوده و نزد مرحوم نورى موجود بوده است.
مرحوم سيّد محسن امين در أعيان الشيعة و نيز محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 160، ذيل ش 286) احتمال داده‏اند كه مؤلّف اين كتاب، سيّد يوسف بن محمّد بن زين الدين حسينى شامى (م ق 10) باشد.

حسينى عاملى، سيّد يوسف بن محمّد (ق 10).

163. ترتيب الكشّى.

الذريعة، ج 4، ص 67 (ش 281).
مؤلّف، ترتيب رجال الكشّى را بر اساس طبقات اصحاب معصومان‏عليهم السلام تنظيم نموده است.
مرحوم نورى در خاتمة المستدرك آورده است كه نسخه‏اى از ترتيب الكشّى، نزد ايشان موجود است.
نسخه‏هاى خطّى اين كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.
شايان ذكر است كه احتمال دارد اين مؤلّف، همان يوسف جبلى شاملى در عنوان قبلى باشد.

164. جامع الأقوال فى معرفة الرجال.

الذريعة، ج 5، ص 42 (ش 174).
اين كتاب، مشتمل بر فهرستى از اسامى و اقوال ذكر شده در مورد رجالى است كه از كتاب‏هاى الفهرست شيخ طوسى، رجال النجاشى، خلاصة الأقوال علّامه حلّى، رجال الكشّى و رجال الطوسى تهيه شده است. در خاتمه كتاب، مؤلّف نُه فايده در علم درايه و قواعد رجالى بيان داشته است.
مصنّف به منظور اختصار، رمزهايى را اختيار كرده كه در مقدّمه به آنها اشاره نموده است.
محقّق تهرانى، نسخه‏هايى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است. ايشان در الذريعة (ج 10، ص 160، ذيل ش 287)، اين كتاب و كتاب ترتيب الكشّى را با عنوان رجال السيد يوسف الزين هم فهرست نموده است. نسخه‏هاى خطّى اين كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.

165. فائدة فى ألفاظ التعديل.

الذريعة، ج 16، ص 87 (ح 13).
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است.

مرعشى، سيّد علاء الملك (قاضى) (ق 10).

166. حاشية على تهذيب الأحكام.

مصفّى المقال فى مصنّفى علم الرجال، ص 263.
بر اساس آنچه محقّق تهرانى بيان داشته، اين شرح از اوّل «كتاب الجهاد» تا آخر «كتاب التهذيب» است كه اكثر مطالب آن در بيان احوال راويان احاديث اين كتاب آورده شده است و بر اين اساس، اسناد روايات آن، مورد بررسى قرار گرفته‏اند. ايشان، نسخه‏هايى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است.

167. فهرس الكافى وأبوابه وأحاديثه والجرح والتعديل لرواته.

الذريعة، ج 16، ص 386 (ش 17).
مؤلّف، تعداد احاديث هر باب از كتاب الكافى را مشخّص كرده است. سپس روايات صحيح، حَسَن، موثّق، قوى و ضعيف را از يكديگر مشخّص كرده و در مورد سند روايات، احوال راويان حديث را از جهت جرح و تعديل بيان داشته است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 131، ش 255)، اين كتاب را با عنوان رجال علاء الملك المرعشى هم فهرست نموده است.
صاحب رياض العلماء و مرحوم نورى در تعليقه خود بر منتهى المقال، متذكّر وجود اين كتاب شده‏اند.

مُنعِل قمى، على بن حيدر على (ق 10).

168. نهاية الآمال فى ترتيب خلاصة الأقوال.

الذريعة، ج 24، ص 392 (ش 2104).
مؤلّف كتاب خلاصة الأقوال علّامه حلّى (م 726 ق) را بر اساس حروف الفبا تنظيم نموده است. وى در اوّل كتاب وعده داده است كه در خاتمه، اسامى متقدّمان و متأخّرانى را كه علّامه حلّى نياورده است، ذكر كند؛ ليكن در آخر كتاب به دليل آن كه به كتاب‏هايى كه در شرح احوال اين اشخاص باشد، دست نيافته، از ذكر اين اسامى، عذر خواسته است.
محقّق تهرانى، نسخه‏هايى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است. ايشان در الذريعة (ج 4، ص 65)، اين كتاب را با عنوان ترتيب خلاصة الأقوال فى الرجال و نيز با عنوان‏هاى رجال المولى على (ج 10، ص 135) و رجال نور الدين على بن حيدر على المنعل القمى (ج 10، ص 157) فهرست نموده است.
نسخه‏هاى خطّى اين كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.