در نهاية المحتاج , كه در فقه شافعى است , آمده است : رضـايـت پـديـده اى پـنـهـان و پـوشيده است كه ما از آن بى اطلاعيم .
از همين روى صيغه دليل بررضايت قرار داده شده و به همين سبب است كه بيع به معاطات منعقدنمى شود. ((1545)) محلى نيز مى گويد: بـنـابـرايـن بـيـع بـه مـعـاطـات واقـع نـمى شود و خريدار بايد هر چه را از اين طريق خريده به مالك برگرداند و اگر هم تلف شده باشد بدل آن را بگيرد.
گفته شده است : بيع در كالاهاى كم ارزش به وسيله معاطات منعقد مى شود. ((1546)) در كتاب الر وض النضير ـ كه فقه شيعه زيديه است ـ چنين مى خوانيم : قـولـى كـه بـيـع بـه وسـيله آن منعقد مى شود ايجاب و قبول در مال است , با شروطى كه اعتبار شـده اسـت .
از ايـن مـساله , خريد و فروش كالاهاى كم ارزش استثنا مى شود, زيرا عادت مردم بر اين جارى است كه خريد و فروش اين گونه كالاها را بدون صيغه انجام مى دهند.
اين مذهب هادويه نيز هست .
((1547)) علت اختلاف در اين مساله تفاوت نظر درباره عرف است , بنابر مذهب حنفى , حنبلى و مالكى خريد و فـروش تـابع عرف حاكم بر آن است , اما از ديدگاه شافعيه و شيعه شارع تنها به ذكر بيع وتبايع بـسـنـده كـرده , مـيان دو مرحله گفتگو بر سر خريد و عقد بستن براى نقل ملك تفاوت نهاده , و شـيـوه هـاى پرده برداشتن از خواسته هاى قلبى از قبيل ملامسه را كه در جاهليت وجودداشته و مـردم بـدان خـود داشـته اند كنار گذشته است .
از اين روى واجب است هر چه با اين گونه بيعها هـمـانـندى دارد, يعنى هر معاطاتى كه بدون صيغه اى است كه شارع آن را عنوان تعاقد قرارداده كنار گذاشته شود.
از ديـدگـاه نـگـارنـده , نـظـر حـنـفـيـه , مالكيه و حنابله گزيده تر مى نمايد, چه , همين نظر با روح آسان گير اسلام همسويى و هماهنگى بيشترى دارد.

كتابنامه

قرآن كريم و منابع قرآنى الاتقان فى علوم القرآن , سيوطى , جلال الدين عبدالرحمن (ف .
911 ه .
ق .
) الـجـامـع لاحـكـام القرآن (تفسير قرطبى ),قرطبى , محمدبن احمد انصارى (ف .
671 ه .
ق .
) چاپ دوم ,دارالكتب .

احكام القرآن , جصاص , ابوبكر احمد بن على رازى (ف .
370 ه .
ق .
), قاهره .

احكام القرآن , ابن عربى , ابوبكر بن محمد (ف .
430 ه .
ق .
), چاپ حلبى .

تفسير طبرى , طبرى , محمدبن جرير (ف .
310 ه .
ق .
), چاپ بولاق .

كنز العرفان فى فقه القرآن , حلى , جمال الدين مقدادبن عبداللّه (ف .
826 ه .
ق .
), نجف حديث احـكـام الاحـكـام (شرح عمدة الاحكام ), ابن دقيق العيد, محمد بن على (625ـ702 ه .
ق .
), چاپ السلفيه ,همراه با العده , حاشيه محمدبن اسماعيل صنعانى .

بلوغ المرام من جمع ادلة الاحكام , عسقلانى , محمدبن على (773ـ852 ه .
ق ).
السنن , ابن ماجه , محمدبن يزيد قزوينى (ف .
273 ه .
ق .
), چاپ حلبى .

السنن , ترمذى , محمدبن عيسى (ف .
279 ه .
ق .
), چاپ حلبى .

السنن الكبرى , بيهقى , ابوبكر احمدبن حسين نيشابورى (384ـ458 ه .
ق ), حيدرآباد, 1347 ه .
ق .

صـحـيـح بخارى (الجامع الصحيح ), بخارى , محمدبن اسماعيل (194ـ256 ه .
ق .
), چاپ بولاق , 1314 ه .
ق .

صحيح مسلم (الصحيح ), نيشابورى , مسلم بن حجاج (ف .
261 ه .
ق .
), چاپ حلبى .

فتح البارى , عسقلانى , ابن حجر, چاپ حلبى .

قواعد التحديث فى فنون مصطلح الحديث , قاسمى , جمال الدين (ف .
1317 ه .
ق .
).
الـمـوطـا, امـام مـالـك , ابـوعبداللّه بن انس (93ـ179 ه .
ق .
), چاپ شده همراه با تنوير الحوالك , چاپ حلبى .

النهاية فى غريب الحديث , ابن اثير, محمدبن جزرى (544ـ606 ه .
ق .
).
نيل الاوطار, شوكانى , محمدبن على قاضى يمانى (ف .
1125 ه .
ق .
).
اصول فقه حنفى اصول بزدوى , على بن محمد (ف .
482 ه .
ق .
), همراه با كشف الاسرار.
اصول جصاص , نسخه خطى دارالكتب مصر, شماره 26.
تاسيس النظر, دبوسى , عبداللّه بن عمر (ف .
430 ه .
ق .
), قاهره , چاپخانه الامام .

التحرير, ابن همام , كمال (ف .
861 ه .
ق .
), همراه با التقرير والتحبير, الحاج , ابن امير, چاپ بولاق .

تقويم الادله , دبوسى , عبيداللّه بن عمر (ف .
430 ه .
ق .
), نسخه خطى دارالكتب مصر, شماره225 .

التوضيح على التنقيح , صدرالشريعه , عبداللّه بن مسعود (ف .
747 ه .
ق .
), همراه با حواشى تيسير التحرير, امير پادشاه , محمد امين , چاپ صبيح .

فتح الغفار, ابن نجيم , زين الدين (ف .
976 ه .
ق .
).
الـمـغـنـى فـى الاصـول , خبازى , عمربن محمد(ف .
691 ه .
ق .
), نسخه خطى كتابخانه عمومى اوقاف بغداد.
اصول فقه مالكى الاعتصام , شاطبى , ابراهيم بن موسى غرناطى (ف .
790 ه .
ق .
).
شرح تنقيح الفصول فى اختصار المحصول , قرافى , احمدبن ادريس (ف .
684 ه .
ق .
), چاپ قاهره , 1374ه .
ق .
).
الفروق , قرافى .

مـختصر المنتهى , ابن حاجب كردى , عثمان بن عمر (570ـ646 ه .
ق .
), با شرح عضدالدين ايجى وسعدالدين تفتازانى .

مفتاح الوصول فى علم الاصول , تلمسانى , محمدبن احمد مالكى , چاپ دارالكتب .

الموافقات , شاطبى .

اصول فقه شافعى الاحكام فى اصول الاحكام , آمدى , على بن محمد كردى (ف .
631 ه .
ق .
).
الاشباه والنظائر, سيوطى , عبدالرحمن بن ابى بكر (ف .
911 ه .
ق .
).
اصول شاشى , سمرقندى , اسحاق بن ابراهيم (ف .
325 ه .
ق .
), چاپ سنگى هند.
الانصاف فى التنبيه على الاسباب التى اوجبت الخلاف بين الائمه , بطليوسى , ابن السيد(ف .
521 ه .
ق .
).
الـبرهان , امام الحرمين , عبدالملك بن الشيخ ابى محمد عبداللّه (419ـ478 ه .
ق .
), نسخه خطى كتابخانه مركزى بغداد.
تخريج الفروع على الاصول , زنجانى , محمدبن احمد (ف .
656 ه .
ق .
) جمع الجوامع , سبكى , عبدالوهاب بن تقى الدين (ف .
771 ه .
ق .
), با حاشيه بنانى , چاپ بولاق .

الرساله , شافعى , محمدبن ادريس , تحقيق احمد شاكر, چاپ حلبى .

شفاء الغليل , غزالى , تحقيق دكتر صمد الكبيسى , چاپ ارشاد.
اللمع , شيرازى , ابواسحاق بن على (ف .
476 ه .
ق .
), چاپ حلبى .

المحصول , رازى , محمدبن عمر طبرستانى (544ـ606 ه .
ق .
), تحقيق دكتر طه .

المستصفى , غزالى , تحقيق دكتر صمد الكبيسى .

مـنـهـاج الـوصـول الـى عـلم الاصول , بيضاوى , عبداللّه بن عمربن محمد (ف .
685 ه .
ق .
), چاپ چاپخانه علمى كردستان , قاهره .

نهاية السؤول , اسنوى , عبدالرحيم بن حسن (ف .
772 ه .
ق .
), همراه با بدخشى , چاپ صبيح .

اصول فقه حنبلى رفع الملام عن الائمة الاعلام , ابن تيميه .

روضه الناظر, مقدسى , ابن قدامه عبداللّه بن احمد (541ـ620 ه .
ق .
), چاپ سلفيه .

شرح الكوكب المنير (مختصر التحرير), ابوالبقاء, تقى الدين , چاپخانه السنة المحمديه القواعد والفوائد الاصوليه , ابن لحام , على بن عباس (752 ـ 803 ه .
ق .
).
القياس فى الشرع الاسلامى , ابن تيميه , چاپ السلفيه , سوم .

المسوده فى اصول الفقه , سه تن از پيشوايان آل تيميه , چاپ مدنى .

اصول فقه جعفرى الاصول العامه للفقه المقارن , حكيم , محمد تقى , چاپ دار اندلس .

القوانين المحكمه , قمى , چاپ سنگى ايران .

مبادى الوصول الى علم الاصول , حلى , جمال الدين , چاپ نجف .

معالم الدين فى الاصول , ابن زين الدين عاملى , حسن , چاپ نجف .

اصول فقه زيدى ارشاد الفحول , شوكانى , محمد بن على (ف .
1255 ه .
ق .
), چاپ حلبى .

الفصول اللؤلؤيه , ابن عبدالهادى , صام الدين ابراهيم (ف .
914 ه .
ق .
), نسخه خطى , دارالكتب مصر.
معيار الفصول فى علم الاصول , نسخه خطى دارالكتب مصر.
اصول فقه ظاهرى الاحكام فى اصول الاحكام , ابن حزم , على بن احمد, چاپ قاهره , العاصمه .

مـلـخـص ابـطـال الراى والقياس والراى والاستحسان والتقليد والتعليل , ابن حزم , چاپ دانشگاه دمشق .

اصول فقه اباضى شـرح طـلـعـة الـشـمس على الالفيه المسماة بشمس الاصول , هر دو از سالمى اباضى , ابومحمد عبداللّه بن حميد (ف .
1332 ه .
ق .
).
اصول فقه معتزله المعتمد فى اصول الفقه , بصرى , ابوالحسين (ف .
436 ه .
ق .
), چاپ المطبعة الكاتوليكيه , بيروت .

فقه حنفى بدائع الصنائع فى ترتيب الشرائع , ساكانى , ابوبكر بن مسعود (ف .
587 ه .
ق .
).
تبيين الحقائق (شرح كنز الدقائق ), زيلعى , عثمان بن على (ف .
742 ه .
ق .
), چاپ بولاق .

الـدر الـمـخـتـار (شـرح تـنـوير الابصار), حصكفى , محمدبن عبداللّه (ف .
1004 ه .
ق .
), همراه با حاشيه محمدامين معروف به ابن عابدين (ف .
1252 ه .
ق .
).
فقه مالكى الخطاب (شرح مواهب الجليل ), ابن عبداللّه , محمدبن محمد (ف .
954 ه .
ق .
), چاپ سعاده الـشـرح الصغير, دردير, احمدبن محمد (ف .
1201 ه .
ق .
), همراه با بلغة السالك لاقرب المسالك , صاوى ,احمد (ف .
1241 ه .
ق .
), دارالفكر.
مختصر خليل , ابن اسحاق , ابوضياء خليل (ف .
776 ه .
ق .
).
المنتقى (شرح الموطا), باجى اندلسى , سليمان بن خلف قاضى (403ـ494 ه .
ق .
).
فقه شافعى الام , شافعى , محمدبن ادريس , چاپ بولاق .

كشف الغوامض لقطر العارض , كردى , محمد.
المجموع , (شرح المهذب ),نووى , ابوزكريا محى الدين , (ف .
676 ه .
ق .
).
مغنى المحتاج , شربينى , شمس الدين محمد ابن احمد (ف .
977 ه .
ق .
), قاهره .

المهذب , شيرازى , ابواسحاق ابراهيم بن على .

نهاية المحتاج , رملى (ف .
1004 ه .
ق .
), قاهره , 1304 ه .
ق .
.

فقه حنبلى اعلام الموقعين ,ابن قيم جوزى , محمدبن ابى بكر (ف .
751 ه .
ق .
), قاهره .

المغنى , ابن قدامه , عبداللّه (ف .
620 ه .
ق .
), چاپ سوم , دارالمنار.
نيل المرب (شرح دليل الطالب ), شيبانى , عبدالقادر بن عمر, چاپ صبيح .

فقه زيدى الـبـحـر الزخار الجامع لمذاهب علماء الامصار, ابن مرتضى , احمدبن يحيى (ف .
840 ه .
ق ), چاپ اول ,دارالسعاده .

الـروض الـنـضـيـر (شـرح مـجـمـوع الفقه الكبير), صنعانى , حسين بن احمد (ف .
1221 ه .
ق .
), چاپ دارالسعاده .

فقه ظاهرى المحلى , ابن حزم , چاپ منير الدمشقى .

فقه اباضى شرح النيل و شفاء العليل , ابن يوسف بن اطفيش , محمد, چاپ بولاق , 1343 ه .
ق ..
فقه مقارن اختلاف الفقهاء, طبرى , دار الموسوعات .

بداية المجتهد و نهاية المقتصد, ابن رشد, محمدبن احمد (520ـ595 ه .
ق .
).
مقارنة المذاهب فى الفقه , شلتوت , محمود, و سايس , محمد على , چاپ صبيح .

الميزان الكبرى الشعرانيه , شعرانى , عبدالوهاب (ف .
973 ه .
ق .
).
تاريخ فقه و فقها ابن تيميه , ابوزهره , محمد, دارالفكر العربى .

ابن حزم , ابوزهره , دارالفكر العربى .

ابن قيم الجوزيه , د .
عبدالعظيم عبدالسلام شرف الدين , چاپ دوم .

ابوحنيفه , ابوزهره , دارالفكر العربى .

الامام احمد, ابوزهره , دارالفكر العربى .

الامام زيد, ابوزهره , دارالكفر العربى .

الامام الصادق , ابوزهره , دارالفكر العربى .

تاريخ التشريع الاسلامى , خضرى , محمد, چاپ دوم , قاهره .

تاريخ التشريع الاسلامى , شهاوى , ابراهيم , قاهره , 1971ـ1972 م .

تاريخ التشريع الاسلامى , د .
كاشف , حسن , قاهره .

تاريخ الفقه الاسلامى , سايس , محمدعلى , چاپ صبيح .

تاريخ الفقه الاسلامى , عباده , محمد انيس , چاپ اول , 1388 ه .
ق / 1969م .
در دو جلد.
تاريخ الفقه الاسلامى , حداد, محمد اسحاق , قاهره , 1959م .

تاريخ الفقه الاسلامى , د .
محمد يوسف موسى , قاهره , دارالمعرفه , در سه جلد.
خلاصة تاريخ التشريع الاسلامى , خلاف , عبدالوهاب , چاپ پنجم .

الشافعى , ابوزهره , دارالفكر العربى .

الفكر السامى , حجوى , محمدبن الحسن .

فقه اهل العراق و حديثهم , كوثرى , محمد زاهد, (1296ـ1371 ه .
ق ), بيروت .

مالك , ابوزهره , دارالفكر العربى .

المدخل للفقه الاسلامى , مدكور, سلام , چاپ اول , 1954 م .

المدخل للفقه الاسلامى , عيسوى , احمد عيسوى , چاپ اول .

ساير منابع ازالة الالتباس عن مسائل القياس , امين الشيخ .
قاهره , دارالتضامن .

اصول الفقه , برديسى , زكريا, دارالتاليف , 1961م .

اصول الفقه , متولى , عباس حماده , چاپ الازهر.
اصول الفقه , زهير, محمد ابوالنور, دارالتاليف , در چهار جلد.
التعبير عن الاراده فى الفقه الاسلامى , د .
سوار, وحيدالدين , چاپ اول .

تعليل الاحكام , شلبى , محمد مصطفى , چاپ الازهر.
تفسير النصوص فى الفقه الاسلامى , د .
صالح , محمد اديب , چاپ دوم , بيروت .

الخراج , ابويوسف , چاپ سلفيه .

العرف والعادة فى راى الفقهاء, د .
ابوالسنه , چاپ الازهر.
محاضرات فى الفقه المقارن , سنهورى , فرج , دانشگاه قاهره , 1971ـ1972م .

مذهب ابن عباس فى الربابين مذاهب فقه السنة والشيعه , ابومكارم , زيد, چاپ اول .

مصادر التشريع الاسلامى فيما لانص له , خلاف , عبدالوهاب , دارالكتاب العربى .