38. باب ذكر عظمة الله جل جلاله‏

38. درباره يادى از بزرگى خداوند

1 أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ هَاشِمٍ وَ غَيْرُهُ عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ زَيْدٍ الْهَاشِمِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ جَاءَتْ زَيْنَبُ الْعَطَّارَةُ الْحَوْلَاءُ إِلَى نِسَاءِ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ بَنَاتِهِ وَ كَانَتْ تَبِيعُ مِنْهُنَّ الْعِطْرَ فَدَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ هِيَ عِنْدَهُنَّ فَقَالَ لَهَا إِذَا أَتَيْتِنَا طَابَتْ بُيُوتُنَا فَقَالَتْ بُيُوتُكَ بِرِيحِكَ أَطْيَبُ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ إِذَا بِعْتِ فَأَحْسِنِي وَ لَا تَغُشِّي فَإِنَّهُ أَتْقَى وَ أَبْقَى لِلْمَالِ فَقَالَتْ مَا جِئْتُ بِشَيْ‏ءٍ مِنْ بَيْعِي وَ إِنَّمَا جِئْتُكَ أَسْأَلُكَ عَنْ عَظَمَةِ اللَّهِ فَقَالَ جَلَّ جَلَالُ اللَّهِ سَأُحَدِّثُكِ عَنْ بَعْضِ ذَلِكَ قَالَ ثُمَّ قَالَ إِنَّ هَذِهِ الْأَرْضَ بِمَنْ فِيهَا وَ مَنْ عَلَيْهَا عِنْدَ الَّتِي تَحْتَهَا كَحَلْقَةٍ فِي فَلَاةٍ قِيٍّ وَ هَاتَانِ وَ مَنْ فِيهِمَا وَ مَنْ عَلَيْهِمَا عِنْدَ الَّتِي تَحْتَهَا كَحَلْقَةٍ فِي فَلَاةٍ قِيٍّ وَ الثَّالِثَةُ حَتَّى انْتَهَى إِلَى السَّابِعَةِ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الآْيَةَ- خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ وَ السَّبْعُ وَ مَنْ فِيهِنَّ وَ مَنْ عَلَيْهِنَّ عَلَى ظَهْرِ الدِّيكِ كَحَلْقَةٍ فِي فَلَاةٍ قِيٍّ وَ الدِّيكُ لَهُ جَنَاحَانِ جَنَاحٌ بِالْمَشْرِقِ وَ جَنَاحٌ بِالْمَغْرِبِ وَ رِجْلَاهُ فِي التُّخُومِ وَ السَّبْعُ وَ الدِّيكُ بِمَنْ فِيهِ وَ مَنْ عَلَيْهِ عَلَى الصَّخْرَةِ كَحَلْقَةٍ فِي فَلَاةٍ قِيٍّ وَ السَّبْعُ وَ الدِّيكُ وَ الصَّخْرَةُ بِمَنْ فِيهَا وَ مَنْ عَلَيْهَا عَلَى ظَهْرِ الْحُوتِ كَحَلْقَةٍ فِي فَلَاةٍ قِيٍّ وَ السَّبْعُ وَ الدِّيكُ وَ الصَّخْرَةُ وَ الْحُوتُ عِنْدَ الْبَحْرِ الْمُظْلِمِ كَحَلْقَةٍ فِي فَلَاةٍ قِيٍّ وَ السَّبْعُ وَ الدِّيكُ وَ الصَّخْرَةُ وَ الْحُوتُ وَ الْبَحْرُ الْمُظْلِمُ عِنْدَ الْهَوَاءِ كَحَلْقَةٍ فِي فَلَاةٍ قِيٍّ وَ السَّبْعُ وَ الدِّيكُ وَ الصَّخْرَةُ وَ الْحُوتُ وَ الْبَحْرُ الْمُظْلِمُ وَ الْهَوَاءُ عِنْدَ الثَّرَى كَحَلْقَةٍ فِي فَلَاةٍ قِيٍّ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الآْيَةَ- لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ ما بَيْنَهُما وَ ما تَحْتَ الثَّرى‏ ثُمَّ انْقَطَعَ الْخَبَرُ وَ السَّبْعُ وَ الدِّيكُ وَ الصَّخْرَةُ وَ الْحُوتُ وَ الْبَحْرُ الْمُظْلِمُ وَ الْهَوَاءُ وَ الثَّرَى بِمَنْ فِيهِ وَ مَنْ عَلَيْهِ عِنْدَ السَّمَاءِ كَحَلْقَةٍ فِي فَلَاةٍ قِيٍّ وَ هَذَا وَ السَّمَاءُ الدُّنْيَا وَ مَنْ فِيهَا وَ مَنْ عَلَيْهَا عِنْدَ الَّتِي فَوْقَهَا كَحَلْقَةٍ فِي فَلَاةٍ قِيٍّ وَ هَذَا وَ هَاتَانِ السَّمَاءَانِ عِنْدَ الثَّالِثَةِ كَحَلْقَةٍ فِي فَلَاةٍ قِيٍّ وَ هَذِهِ الثَّالِثَةُ وَ مَنْ فِيهِنَّ وَ مَنْ عَلَيْهِنَّ عِنْدَ الرَّابِعَةِ كَحَلْقَةٍ فِي فَلَاةٍ قِيٍّ حَتَّى انْتَهَى إِلَى السَّابِعَةِ وَ هَذِهِ السَّبْعُ وَ مَنْ فِيهِنَّ وَ مَنْ عَلَيْهِنَّ عِنْدَ الْبَحْرِ الْمَكْفُوفِ عَنْ أَهْلِ الْأَرْضِ كَحَلْقَةٍ فِي فَلَاةٍ قِيٍّ وَ السَّبْعُ وَ الْبَحْرُ الْمَكْفُوفُ عِنْدَ جِبَالِ الْبَرَدِ كَحَلْقَةٍ فِي فَلَاةٍ قِيٍّ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الآْيَةَ- وَ يُنَزِّلُ مِنَ السَّماءِ مِنْ جِبالٍ فِيها مِنْ بَرَدٍ وَ هَذِهِ السَّبْعُ وَ الْبَحْرُ الْمَكْفُوفُ وَ جِبَالُ الْبَرَدِ عِنْدَ حُجُبِ النُّورِ كَحَلْقَةٍ فِي فَلَاةٍ قِيٍّ وَ هِيَ سَبْعُونَ أَلْفَ حِجَابٍ يَذْهَبُ نُورُهَا بِالْأَبْصَارِ وَ هَذِهِ السَّبْعُ وَ الْبَحْرُ الْمَكْفُوفُ وَ جِبَالُ الْبَرَدِ وَ الْحُجُبُ عِنْدَ الْهَوَاءِ الَّذِي تَحَارُ فِيهِ الْقُلُوبُ كَحَلْقَةٍ فِي فَلَاةٍ قِيٍّ وَ السَّبْعُ وَ الْبَحْرُ الْمَكْفُوفُ وَ جِبَالُ الْبَرَدِ وَ الْحُجُبُ وَ الْهَوَاءُ فِي الْكُرْسِيِّ كَحَلْقَةٍ فِي فَلَاةٍ قِيٍّ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الآْيَةَ- وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا يَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ وَ هَذِهِ السَّبْعُ وَ الْبَحْرُ الْمَكْفُوفُ وَ جِبَالُ الْبَرَدِ وَ الْحُجُبُ وَ الْهَوَاءُ وَ الْكُرْسِيُّ عِنْدَ الْعَرْشِ كَحَلْقَةٍ فِي فَلَاةٍ قِيٍّ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الآْيَةَ- الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى‏ مَا تَحْمِلُهُ الْأَمْلَاكُ إِلَّا يَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ لَا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ

ترجمه :

1. حسين بن زيد هاشمى از امام صادق (عليه السلام) نقل مى‏كند كه آن حضرت فرمودند: زينب عطر فروش به نزد همسران و دختران رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) آمد و به آنها عطر فروخت. پس آن حضرت وارد خانه شدند كه زينب عطر فروش هم آنجا بود. رسول خدا به او فرمود: زمانى كه به نزد ما مى‏آيى، خانه ما بوى خوش به خود مى‏گيرد. عرض كرد: اى رسول خدا! خانه شما با بوى شما خوش بوتر مى‏شود. آن حضرت فرمودند: زمانى كه (جنس) مى‏فروشى، نيكو بفروش و در معامله غش مكن اين كار پرهيز كارانه‏تر و براى ثروت پايدارتر است. آن زن عرض كرد: چيزى براى فروش نياورده‏ام و فقط آمده‏ام كه از شما درباره بزرگى خداوند بپرسم. آن حضرت فرمودند: بزرگى خداوند زياد است كه به زودى بعضى از آنها را براى تو بيان مى‏كنم. سپس فرمودند: اين زمين با آن چه در آن و بر آن است در مقابل آن چه در زير آن است مثل حلقه‏اى در بيابان خالى است و آن دو با هر چه در آن و بر آن‏ها و در آن‏ها هستند در برابر آن چه كه زير آن است مثل حلقه‏اى در بيابان خالى مى‏باشد و سومى تا مى‏رسد به هفتمى همين طور است. سپس اين آيه را تلاوت كردند: خداوند هفت آسمان و از زمين مثل آن را (يعنى هفت زمين) آفريد.⁽¹⁹⁰⁾ و هفت آسمان با آن چه كه در آن است بر پشت خروسى قرار دارد مانند حلقه‏اى كه در بيابانى خالى است و خروس دو بال دارد، بالى به سوى مشرق و بالى به سوى مغرب و پاهاى آن در سر حد است و آن هفت زمين با خروس با هر آنچه در درون و بر آن است بر روى صخره‏اى قرار دارد كه مانند حلقه‏اى در بيابان خالى قرار دارد و هفت زمين با خروس و صخره با هر آن چه در آن و بر آن است بر پشت ماهى است كه مانند حلقه‏اى در بيابانى خالى قرار دارد و هفت زمين، خروس، صخره و ماهى در درياى تاريكى است مثل حلقه‏اى در بيابانى خالى و هفت زمين، خروس، صخره، ماهى، درياى تاريك و هوا در برابر خاك مثل حلقه‏اى در بيابان خالى هستند و سپس اين آيه را تلاوت كردند: آن چه در آسمان و زمين و آن چه ميان آن دو و زير خاك است مخصوص خداوند است.⁽¹⁹¹⁾ سپس خبر قطع شد و هفت زمين، خروس، صخره، ماهى، درياى تاريك، هوا و خاك با هر چه در درون و بر روى آن قرار دارد در برابر آسمان مانند حلقه‏اى در بيابان خالى است و آسمان دنيا و آن چه در آن است و بر آن است در برابر آن چه كه بالاى آن است مانند حلقه‏اى در بيابانى خالى است و اين دو آسمان در برابر آسمان سوم مانند حلقه‏اى در بيابانى خالى است و اين سومى با آن چه در آن و بر آن است در برابر آسمان چهارم مانند حلقه در بيابان خالى است و به همين صورت تا آسمان هفتم است و اين هفت آسمان با آن چه در آن و بر آن است در برابر دريايى كه از ساكنان زمين پوشيده شده است مثل حلقه‏اى كه در بيابان خالى است و سپس اين آيه را تلاوت كردند: از آسمان از كوه‏هايى كه در آن جا باشد، تگرگى مى‏ريزد.⁽¹⁹²⁾ اين هفت آسمان، درياى پوشيده، كوه‏هاى سرد در برابر حجاب نور مانند حلقه‏اى در بيابانى خالى است و آن هفتاد هزار حجابى است كه نورهايش نور چشم‏ها را از بين مى‏برد. و اين هفت آسمان، درياى پوشيده، كره‏هاى سرد و حجاب در برابر هوايى كه دل‏ها در آن به سرگردانى مى‏افتند، مانند حلقه‏اى در بيابانى خالى است و هفت آسمان، درياى پوشيده، كوه‏هاى سرد، حجاب و هوا در برابر كرسى مانند حلقه‏اى در بيابانى خالى است. سپس اين آيه را تلاوت كردند: كرسى آسمان‏ها و زمين را در بر گرفته و حفظ كردن آنها بر خداوند سخت نيست و او برتر و بزرگ است.⁽¹⁹³⁾ و اين هفت آسمان، درياى پوشيده، كوه‏هاى سرد، حجاب، هوا و كرسى در برابر عرش مانند حلقه‏اى در بيابانى خالى است. سپس اين آيه را تلاوت كردند: خداوند مهربان بر عرش تسلط دارد.⁽¹⁹⁴⁾ فرشتگان آن را به دوش نمى‏كشند مگر اين كه مى‏گويند: خدايى جز خداى يگانه نيست و هيچ نيرو و قدرتى به جز خداوند وجود ندارد.

2 أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ يَزِيدَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ- أَ فَعَيِينا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فِي لَبْسٍ مِنْ خَلْقٍ جَدِيدٍ قَالَ يَا جَابِرُ تَأْوِيلُ ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا أَفْنَى هَذَا الْخَلْقَ وَ هَذَا الْعَالَمَ وَ سَكَنَ أَهْلُ الْجَنَّةِ الْجَنَّةَ وَ أَهْلُ النَّارِ النَّارَ جَدَّدَ اللَّهُ عَالَماً غَيْرَ هَذَا الْعَالَمِ وَ جَدَّدَ خَلْقاً مِنْ غَيْرِ فُحُولَةٍ وَ لَا إِنَاثٍ يَعْبُدُونَهُ وَ يُوَحِّدُونَهُ وَ خَلَقَ لَهُمْ أَرْضاً غَيْرَ هَذِهِ الْأَرْضِ تَحْمِلُهُمْ وَ سَمَاءً غَيْرَ هَذِهِ السَّمَاءِ تُظِلُّهُمْ لَعَلَّكَ تَرَى أَنَّ اللَّهَ إِنَّمَا خَلَقَ هَذَا الْعَالَمَ الْوَاحِدَ وَ تَرَى أَنَّ اللَّهَ لَمْ يَخْلُقْ بَشَراً غَيْرَكُمْ بَلَى وَ اللَّهِ لَقَدْ خَلَقَ اللَّهُ أَلْفَ أَلْفِ عَالَمٍ وَ أَلْفَ أَلْفِ آدَمٍ أَنْتَ فِي آخِرِ تِلْكَ الْعَوَالِمِ وَ أُولَئِكَ الآْدَمِيِّينَ

ترجمه :

2. جابرن يزيد مى‏گويد از امام باقر (عليه السلام) درباره اين آيه پرسيدم كه خداوند فرموده است: آيا از آفرينش اول خسته شده‏ايم، بلكه آنها از آفرينش جديد خود در شك هستند.⁽¹⁹⁵⁾ آن حضرت فرمودند: اى جابر! تفسير آيه اين است كه هر وقت خداوند اين آفرينش را از بين ببرد و دنيا از بين رفت و اهل بهشت در بهشت و اهل جهنم در جهنم ساكن شدند، خداوند دنيايى غير از اين دنيا بنا نهاده و آفريده‏هايى بدون نر و ماده را خلق كرده است كه او را عبادت كرده و يكتايى او را در نظر بگيرند و زمينى غير از اين زمين را آفريده كه قدرت تحمل آنها را داشته باشد و آسمانى غير از اين آسمان كه بر آنها سايه انداخته‏اند. شايد تو گمان مى‏كنى كه خداوند تنها همين دنيا را آفريده است و خيال مى‏كنى كه خداوند بشرى بجز شما را خلق نكرده است. بله، به خدا قسم كه خداوند هزاران هزار جهان و هزاران هزار انسان آفريده است و تو در پايان آن جهان‏ها و انسان‏ها مى‏باشى.

3 حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ الْحَسَنِ الْقَطَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ يَحْيَى بْنِ زَكَرِيَّا قَالَ حَدَّثَنَا بَكْرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَبِيبٍ عَنْ تَمِيمِ بْنِ بُهْلُولٍ عَنْ نَصْرِ بْنِ مُزَاحِمٍ الْمِنْقَرِيِّ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعْدٍ عَنْ أَبِي مِخْنَفٍ لُوطِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَبِي مَنْصُورٍ عَنْ زَيْدِ بْنِ وَهْبٍ قَالَ سُئِلَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ع عَنْ قُدْرَةِ اللَّهِ تَعَالَى جَلَّتْ عَظَمَتُهُ فَقَامَ خَطِيباً فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى مَلَائِكَةً لَوْ أَنَّ مَلَكاً مِنْهُمْ هَبَطَ إِلَى الْأَرْضِ مَا وَسِعَتْهُ لِعِظَمِ خَلْقِهِ وَ كَثْرَةِ أَجْنِحَتِهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ لَوْ كُلِّفَتِ الْجِنُّ وَ الْإِنْسُ أَنْ يَصِفُوهُ مَا وَصَفُوهُ لِبُعْدِ مَا بَيْنَ مَفَاصِلِهِ وَ حُسْنِ تَرْكِيبِ صُورَتِهِ وَ كَيْفَ يُوصَفُ مِنْ مَلَائِكَتِهِ مَنْ سَبْعُمِائَةِ عَامٍ مَا بَيْنَ مَنْكِبَيْهِ وَ شَحْمَةِ أُذُنَيْهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَسُدُّ الْأُفُقَ بِجَنَاحٍ مِنْ أَجْنِحَتِهِ دُونَ عِظَمِ بَدَنِهِ وَ مِنْهُمْ مَنِ السَّمَاوَاتُ إِلَى حُجْزَتِهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ قَدَمُهُ عَلَى غَيْرِ قَرَارٍ فِي جَوِّ الْهَوَاءِ الْأَسْفَلِ وَ الْأَرَضُونَ إِلَى رُكْبَتَيْهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ لَوْ أُلْقِيَ فِي نُقْرَةِ إِبْهَامِهِ جَمِيعُ الْمِيَاهِ لَوَسِعَتْهَا وَ مِنْهُمْ مَنْ لَوْ أُلْقِيَتِ السُّفُنُ فِي دُمُوعِ عَيْنَيْهِ لَجَرَتْ دَهْرَ الدَّاهِرِينَ- فَتَبارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِينَ وَ سُئِلَ ع عَنِ الْحُجُبِ فَقَالَ أَوَّلُ الْحُجُبِ سَبْعَةٌ غِلَظُ كُلِّ حِجَابٍ مَسِيرَةُ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ بَيْنَ كُلِّ حِجَابَيْنِ مِنْهَا مَسِيرَةُ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ وَ الْحِجَابُ الثَّالِثُ سَبْعُونَ حِجَاباً بَيْنَ كُلِّ حِجَابَيْنِ مِنْهَا مَسِيرَةُ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ وَ طُولُهُ خَمْسُمِائَةِ عَامٍ حَجَبَةُ كُلِّ حِجَابٍ مِنْهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ قُوَّةُ كُلِّ مَلَكٍ مِنْهُمْ قُوَّةُ الثَّقَلَيْنِ مِنْهَا ظُلْمَةٌ وَ مِنْهَا نُورٌ وَ مِنْهَا نَارٌ وَ مِنْهَا دُخَانٌ وَ مِنْهَا سَحَابٌ وَ مِنْهَا بَرْقٌ وَ مِنْهَا مَطَرٌ وَ مِنْهَا رَعْدٌ وَ مِنْهَا ضَوْءٌ وَ مِنْهَا رَمْلٌ وَ مِنْهَا جَبَلٌ وَ مِنْهَا عَجَاجٌ وَ مِنْهَا مَاءٌ وَ مِنْهَا أَنْهَارٌ وَ هِيَ حُجُبٌ مُخْتَلِفَةٌ غِلَظُ كُلِّ حِجَابٍ مَسِيرَةُ سَبْعِينَ أَلْفَ عَامٍ ثُمَّ سُرَادِقَاتُ الْجَلَالِ وَ هِيَ سَبْعُونَ سُرَادِقاً فِي كُلِّ سُرَادِقٍ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ بَيْنَ كُلِّ سُرَادِقٍ وَ سُرَادِقٍ مَسِيرَةُ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ ثُمَّ سُرَادِقُ الْعِزِّ ثُمَّ سُرَادِقُ الْكِبْرِيَاءِ ثُمَّ سُرَادِقُ الْعَظَمَةِ ثُمَّ سُرَادِقُ الْقُدْسِ ثُمَّ سُرَادِقُ الْجَبَرُوتِ ثُمَّ سُرَادِقُ الْفَخْرِ- ثُمَّ النُّورُ الْأَبْيَضُ ثُمَّ سُرَادِقُ الْوَحْدَانِيَّةِ وَ هُوَ مَسِيرَةُ سَبْعِينَ أَلْفَ عَامٍ فِي سَبْعِينَ أَلْفَ عَامٍ ثُمَّ الْحِجَابُ الْأَعْلَى وَ انْقَضَى كَلَامُهُ ع وَ سَكَتَ فَقَالَ لَهُ عُمَرُ لَا بَقِيتُ لِيَوْمٍ لَا أَرَاكَ فِيهِ يَا أَبَا الْحَسَنِ

ترجمه :

3. زيد بن وهب مى‏گويد: از امير مؤمنان على (عليه السلام) از قدرت خداوند سؤال شد. آن حضرت براى خطبه ايستادند و خداوند را مورد ستايش قرار دادند و سپس فرمودند: خداوند داراى فرشتگانى است كه اگر يكى از آن فرشتگان بر زمين بيايند، به خاطر بزرگى هيكل و زيادى پرهايش در روى زمين جاى نخواهد گرفت. بعضى از آنها به نوعى هستند كه اگر جن و انسان موظف شوند كه او را توصيف نمايند، به خاطر دورى مفاصل او از يكديگر و نيكويى تركيب صورت او، نخواهند توانست توصيف كنند. چگونه مى‏توانند فرشته‏اى از فرشتگان او را وصف نمايند كه ميان شانه تا لاله گوشش هفصد سال راه است.

بعضى از آنان افق را به يكى از پرهايش و نه بزرگى هيكل آنها مى‏بندند، بعضى از آنها به گونه‏اى هستند كه آسمان‏ها در دامن آنها مى‏باشد، بعضى ديگر پايشان در جوّ پايينى استقرار پيدا نمى‏كند و زمين‏ها تا زانوى او هستند، بعضى ديگر چنان كه نوك انگشتان آنها را در همه درياها بگذارند، درياها به اندازه وسعت آنها نيستند و بعضى هم اگر كشتى‏ها در اشك چشمشان حركت كنند، براى هميشه در حركت خواهند بود و مبارك است خداوندى كه بهترين آفريدگار مى‏باشد. از آن حضرت از حُجب سؤال شد. ايشان فرمودند: اولين حجاب‏ها بر هفت نوع هستند، شدت هر حجابى مسيرى پانصد ساله است و ميان هر حجابى پانصد سال راه است و طول آن، پانصد سال راه مى‏باشد. نگهبانان هر حجابى هفتاد هزار فرشته است. قدرت هر فرشته‏اى از آنها به اندازه دو جهان است. بعضى از آن حجاب‏ها تاريكى، بعضى نور، بعضى آتش، تعدادى دود، تعدادى ابر، تعدادى برق، بعضى باران، بعضى رعد، بعضى روشنى، بعضى ريگ، بعضى كوه، تعدادى غبار، تعدادى آب و بعضى رودخانه است و آنها حجاب‏هاى گوناگون مى‏باشند. شدت هر حجابى هفتاد هزار سال راه است، سپس پرده‏هاى بزرگى است و آنها هفتاد پرده هستند كه در هر پرده‏اى هفتاد هزار فرشته مى‏باشند كه ميان هر كدام از پرده‏ها پانصد سال راه است. سپس پرده عزت و بعد پرده‏اى بزرگى و بعد پرده عظمت و بعد پرده پاكى و تقدس و بعد پرده جبروت و بعد پرده برترى و بعد نور سفيد و سپس پرده يگانگى است كه هفتاد هزار سال در هفتاد هزار سال راه است. سپس حجاب برتر است. كلام آن حضرت به پايان رسيد و ساكت شدند. عمر عرض كرد: اى ابوالحسن (كنيه حضرت على (عليه السلام)) نمى‏خواهم يك روز بدون تو در دنيا باقى بمانم.

4 حَدَّثَنَا أَبُو الْحَسَنِ عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ الْأَسْوَارِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مَكِّيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ سَعْدَوَيْهِ الْبَرْذَعِيُّ قَالَ أَخْبَرَنَا عَدِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ الْبَاقِي أَبُو عُمَيْرٍ بِأَذَنَةَ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو الْحَسَنِ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الْبَرَاءِ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْمُنْعِمِ بْنُ إِدْرِيسَ قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ وَهْبٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ عَنِ النَّبِيِّ ص أَنَّ لِلَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى دِيكاً رِجْلَاهُ فِي تُخُومِ الْأَرْضِ السَّابِعَةِ السُّفْلَى وَ رَأْسُهُ عِنْدَ الْعَرْشِ ثَانِيَ عُنُقِهِ تَحْتَ الْعَرْشِ وَ مَلَكٌ مِنْ مَلَائِكَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَهُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ رِجْلَاهُ فِي تُخُومِ الْأَرْضِ السَّابِعَةِ السُّفْلَى مَضَى مُصْعِداً فِيهَا مَدَّ الْأَرَضِينَ حَتَّى خَرَجَ مِنْهَا إِلَى أُفُقِ السَّمَاءِ ثُمَّ مَضَى فِيهَا مُصْعِداً حَتَّى انْتَهَى قَرْنُهُ إِلَى الْعَرْشِ وَ هُوَ يَقُولُ سُبْحَانَكَ رَبِّي وَ إِنَّ لِذَلِكَ الدِّيكِ جَنَاحَيْنِ إِذَا نَشَرَهُمَا جَاوَزَا الْمَشْرِقَ وَ الْمَغْرِبَ فَإِذَا كَانَ فِي آخِرِ اللَّيْلِ نَشَرَ جَنَاحَيْهِ وَ خَفَقَ بِهِمَا وَ صَرَخَ بِالتَّسْبِيحِ يَقُولُ سُبْحَانَ اللَّهِ الْمَلِكِ الْقُدُّوسِ سُبْحَانَ الْكَبِيرِ الْمُتَعَالِ الْقُدُّوسِ- لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ فَإِذَا فَعَلَ ذَلِكَ سَبَّحَتْ دِيَكَةُ الْأَرْضِ كُلُّهَا وَ خَفَقَتْ بِأَجْنِحَتِهَا وَ أَخَذَتْ فِي الصُّرَاخِ فَإِذَا سَكَنَ ذَلِكَ الدِّيكُ فِي السَّمَاءِ سَكَنَتِ الدِّيَكَةُ فِي الْأَرْضِ فَإِذَا كَانَ فِي بَعْضِ السَّحَرِ نَشَرَ جَنَاحَيْهِ فَجَاوَزَا الْمَشْرِقَ وَ الْمَغْرِبَ وَ خَفَقَ بِهِمَا وَ صَرَخَ بِالتَّسْبِيحِ- سُبْحَانَ اللَّهِ الْعَظِيمِ سُبْحَانَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْقَهَّارِ سُبْحَانَ اللَّهِ ذِي الْعَرْشِ الْمَجِيدِ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ الرَّفِيعِ فَإِذَا فَعَلَ ذَلِكَ سَبَّحَتْ دِيَكَةُ الْأَرْضِ فَإِذَا هَاجَ هَاجَتِ الدِّيَكَةُ فِي الْأَرْضِ تُجَاوِبُهُ بِالتَّسْبِيحِ وَ التَّقْدِيسِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِذَلِكَ الدِّيكِ رِيشٌ أَبْيَضُ كَأَشَدِّ بَيَاضِ مَا رَأَيْتُهُ قَطُّ وَ لَهُ زَغَبٌ أَخْضَرُ تَحْتَ رِيشِهِ الْأَبْيَضِ كَأَشَدِّ خُضْرَةٍ مَا رَأَيْتُهَا قَطُّ فَمَا زِلْتُ مُشْتَاقاً إِلَى أَنْ أَنْظُرَ إِلَى رِيشِ ذَلِكَ الدِّيكِ

ترجمه :

4. ابن عباس از پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) نقل كرده است كه آن حضرت فرمودند: خداوند داراى خروسى است كه دو پايش در نهايت هفتمين زمين پايين است، سرش كنار عرش و قسمت پايين گردنش زير عرش مى‏باشد و فرشته‏اى از فرشتگان را آفريده است به طورى كه در نهايت زمين هفتم است كه به سوى بالا حركت كرده و از مزر زمين‏ها گذشته و از آن جا تا افق آسمان سركشيده تا نوك او به عرش رسيد و مى‏گويد: اى پروردگار من! تو پاك هستى. اين خروس داراى دو بال است كه اگر آنها را باز كند از مشرق و مغرب هم فراتر مى‏رود. زمانى كه شب به پيان برسد، دو بال خود را باز كرده و به هم مى‏زند و تسبيح الهى را مى‏گويد و صدا مى‏زند: خداوند پادشاه، مقدس و پاك است، بزرگ، برتر و مقدس و منزه مى‏باشد. همان خدايى كه غير از او زنده (ازلى و ابدى) و پا برجا وجود ندارد. زمانى كه آن خروس چنين كارى انجام دهد، تمام خروس‏هاى زمين هم به تسبيح الهى مشغول مى‏شوند و بال‏هاى خود را به هم مى‏زنند و به خواندن مشغول مى‏شوند. زمانى كه آن خروس در آسمان آرام مى‏گيرد، خروس‏هاى زمين هم آرام مى‏گيرند و زمانى كه صبح بيايد، دو بال خود را باز مى‏كند به طورى كه از مشرق و مغرب عبور مى‏كند. (سپس) آن دو را به هم مى‏زند و فرياد خود را بلند مى‏كند و مى‏گويد: خداوند بزرگ، منزه و پاك است. خداوند عزيز، قدرتمند و منزه مى‏باشد و زمانى كه چنين كند، خروس‏هاى زمين به تسبيح (الهى) مى‏پردازند و زمانى كه حركت كنند، خروس‏هاى روى زمين هم به حركت در آمده و با تسبيح و تقديس خداوند به او جواب مى‏دهند. آن خروس داراى پرى سفيد رنگ است، به طورى كه از هر چه ديده‏اى سفيدتر است، زير پر سفيد او كرك سبزى است كه سبزتر از آن چيزى است كه تا به حال ديده‏اى و من هميشه علاقمند ديدن پرهاى آن خروس بودم.

5 وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ النَّبِيِّ ص قَالَ إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى مَلَكاً مِنَ الْمَلَائِكَةِ نِصْفُ جَسَدِهِ الْأَعْلَى نَارٌ وَ نِصْفُهُ الْأَسْفَلُ ثَلْجٌ فَلَا النَّارُ تُذِيبُ الثَّلْجَ وَ لَا الثَّلْجُ يُطْفِئُ النَّارَ وَ هُوَ قَائِمٌ يُنَادِي بِصَوْتٍ لَهُ رَفِيعٍ سُبْحَانَ اللَّهِ الَّذِي كَفَّ حَرَّ هَذِهِ النَّارِ فَلَا تُذِيبُ هَذَا الثَّلْجَ وَ كَفَّ بَرْدَ هَذَا الثَّلْجِ فَلَا يُطْفِئُ حَرَّ هَذِهِ النَّارِ اللَّهُمَّ يَا مُؤَلِّفاً بَيْنَ الثَّلْجِ وَ النَّارِ أَلِّفْ بَيْنَ قُلُوبِ عِبَادِكَ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى طَاعَتِكَ

ترجمه :

5. بر اساس همان سند روايت قبلى از پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) روايت شده است كه آن حضرت فرمودند: خداوند از ميان فرشتگان داراى فرشته‏اى است كه نصف بالاى بدن او آتش و نصف پايين بدن او يخ به طورى كه آتش، برف را ذوب نكرده و يخ، آتش را خاموش نمى‏كند و آن فرشته مى‏ايستد و با صداى بلند مى‏گويد: پاك است خدايى كه گرماى اين آتش را خاموش نكند. پروردگارا! اى الفت دهنده ميان يخ و آتش، ميان قلب بندگان مؤمن خود هم بر اطاعت خود الفت برقرار كن.

6 وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ النَّبِيِّ ص قَالَ إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى مَلَائِكَةً لَيْسَ شَيْ‏ءٌ مِنْ أَطْبَاقِ أَجْسَادِهِمْ إِلَّا وَ هُوَ يُسَبِّحُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ يُحَمِّدُهُ مِنْ نَاحِيَةٍ بِأَصْوَاتٍ مُخْتَلِفَةٍ لَا يَرْفَعُونَ رُءُوسَهُمْ إِلَى السَّمَاءِ وَ لَا يَخْفِضُونَهَا إِلَى أَقْدَامِهِمْ مِنَ الْبُكَاءِ وَ الْخَشْيَةِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ

ترجمه :

6. به همان سند روايت قبلى از رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) نقل شده است كه آن حضرت فرمودند: خداوند داراى فرشتگانى است كه هيچ قسمتى از بالاى بدنشان نيست مگر اين كه تسبيح خداوند مى‏كنند و او را صداهاى گوناگون ستايش مى‏نمايند به طورى كه سرهايشان را به سوى آسمان بالا نمى‏كنند و از گريه و ترس خداوند به سوى پاهاى خود هم خم نمى‏شوند.

7 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْكُوفِيُّ عَنْ مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ النَّخَعِيِّ عَنْ عَمِّهِ الْحُسَيْنِ بْنِ يَزِيدَ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ الْبَلْخِيُّ عَنْ مُقَاتِلِ بْنِ حَيَّانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي ذَرٍّ عَنْ أَبِي ذَرٍّ الْغِفَارِيِّ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَيْهِ قَالَ كُنْتُ آخِذاً بِيَدِ النَّبِيِّ ص وَ نَحْنُ نَتَمَاشَى جَمِيعاً فَمَا زِلْنَا نَنْظُرُ إِلَى الشَّمْسِ حَتَّى غَابَتْ فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَيْنَ تَغِيبُ قَالَ فِي السَّمَاءِ ثُمَّ تُرْفَعُ مِنْ سَمَاءٍ إِلَى سَمَاءٍ حَتَّى تُرْفَعَ إِلَى السَّمَاءِ السَّابِعَةِ الْعُلْيَا حَتَّى تَكُونَ تَحْتَ الْعَرْشِ فَتَخِرَّ سَاجِدَةً فَتَسْجُدُ مَعَهَا الْمَلَائِكَةُ الْمُوَكَّلُونَ بِهَا ثُمَّ تَقُولُ يَا رَبِّ مِنْ أَيْنَ تَأْمُرُنِي أَنْ أَطْلُعَ أَ مِنْ مَغْرِبِي أَمْ مِنْ مَطْلِعِي فَذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى- وَ الشَّمْسُ تَجْرِي لِمُسْتَقَرٍّ لَها ذلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ يَعْنِي بِذَلِكَ صُنْعَ الرَّبِّ الْعَزِيزِ فِي مُلْكِهِ الْعَلِيمِ بِخَلْقِهِ قَالَ فَيَأْتِيهَا جَبْرَئِيلُ بِحُلَّةِ ضَوْءٍ مِنْ نُورِ الْعَرْشِ عَلَى مَقَادِيرِ سَاعَاتِ النَّهَارِ فِي طُولِهِ فِي الصَّيْفِ أَوْ قِصَرِهِ فِي الشِّتَاءِ أَوْ مَا بَيْنَ ذَلِكَ فِي الْخَرِيفِ وَ الرَّبِيعِ قَالَ فَتَلْبَسُ تِلْكَ الْحُلَّةَ كَمَا يَلْبَسُ أَحَدُكُمْ ثِيَابَهُ ثُمَّ تَنْطَلِقُ بِهَا فِي جَوِّ السَّمَاءِ حَتَّى تَطْلُعَ مِنْ مَطْلِعِهَا قَالَ النَّبِيُّ ص فَكَأَنِّي بِهَا قَدْ حُبِسَتْ مِقْدَارَ ثَلَاثِ لَيَالٍ ثُمَّ لَا تُكْسَى ضَوْءاً وَ تُؤْمَرُ أَنْ تَطْلُعَ مِنْ مَغْرِبِهَا فَذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ. وَ إِذَا النُّجُومُ انْكَدَرَتْ وَ الْقَمَرُ كَذَلِكَ مِنْ مَطْلِعِهِ وَ مَجْرَاهُ فِي أُفُقِ السَّمَاءِ وَ مَغْرِبِهِ وَ ارْتِفَاعِهِ إِلَى السَّمَاءِ السَّابِعَةِ وَ يَسْجُدُ تَحْتَ الْعَرْشِ ثُمَّ يَأْتِيهِ جَبْرَئِيلُ بِالْحُلَّةِ مِنْ نُورِ الْكُرْسِيِّ فَذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ- جَعَلَ الشَّمْسَ ضِياءً وَ الْقَمَرَ نُوراً قَالَ أَبُو ذَرٍّ رَحِمَهُ اللَّهُ ثُمَّ اعْتَزَلْتُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ص فَصَلَّيْنَا الْمَغْرِبَ

ترجمه :

7. ابوذر غفارى مى‏گويد: دست پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) را گرفته بودم و با هم قدم مى‏زديم و به خورشيد نگاه كرديم تا اين كه غروب كرد. عرض كردم: اى رسول خدا! خورشيد به كجا غروب مى‏كند؟ آن حضرت فرمودند: در آسمان. سپس از آسمان به آسمان ديگر بلند شده تا به آسمان هفتم بالا مى‏رسد و تا اين كه در زير عرش قرار مى‏گيرد و به سجده مى‏افتد و به همراه آن، فرشتگان نگهبان بر آن سجده مى‏كنند. سپس مى‏گويد: پروردگارا! از كجا دستور مى‏دهى كه طلوع كنم؟ آيا از مغرب يا مشرق طلوع نمايم؟ و اين همان سخن خداوند است كه مى‏فرمايد: و خورشيد به سوى مكان مستقر خود در حركت است كه اين تقدير خداوند برتر و دانا است.⁽¹⁹⁶⁾ يعنى كار پروردگار برتر در دامنه حكومت خود چنين است و او نسبت به آفريده خود آگاه مى‏باشد و آن حضرت در ادامه فرمودند: جبرئيل با لباسى از روشنايى نور عرش به مقدارى از ساعت‏هاى روز در ازاى تابستان و كوتاهى زمستان و در ميان اين دو، در پاييز و بهار، بر مى‏گرداند و همان طورى كه شما لباس مى‏پوشيد، خورشيد هم لباس مى‏پوشد و سپس در آسمان رها شده تا زمانى كه از محل طلوع خود، طلوع كند. پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمودند: مثل اين كه مى‏بينم كه خورشيد سه روز زندانى شده، سپس نورى به آن پوشانده نشده است و دستور داده مى‏شود كه از مغرب طلوع كند و اين همان سخن خداوند است كه مى‏فرمايد: زمانى كه خورشيد به هم پيچيده شده و ستاره بى‏نور شود.⁽¹⁹⁷⁾ ماه نيز در طلوع و حركتى كه در افق آسمان دارد مانند خورشيد است و به هنگام غروب به آسمان هفتم مى‏رود و در زير عرش به سجده مى‏افتد و سپس جبرئيل با لباسى از نور، كرسى او را بر مى‏گرداند و اين همان سخن خداوند است كه مى‏فرمايد: خورشيد را روشن و ماه را نور قرار داد.⁽¹⁹⁸⁾ ابوذر گفت: سپس از رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) جدا شدم و نماز مغرب را اقامه كرديم.

8 حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى الْعَطَّارُ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِي قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَبَانٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أُورَمَةَ عَنْ زِيَادٍ الْقَنْدِيِّ عَنْ دُرُسْتَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى مَلَكاً بُعْدُ مَا بَيْنَ شَحْمَةِ أُذُنِهِ إِلَى عُنُقِهِ مَسِيرَةُ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ خَفَقَانَ الطَّيْرِ

ترجمه :

8. از امام صادق (عليه السلام) نقل شده است كه آن حضرت فرمودند: خداوند، فرشته‏اى دارد كه ميان نرمى گوش او تا گردنش، به اندازه مسير پانصد سال پرواز، پرنده وجود دارد.

9 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ السَّيَّارِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع هَلْ فِي السَّمَاءِ بِحَارٌ قَالَ نَعَمْ أَخْبَرَنِي أَبِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ فِي السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ لَبِحَاراً عُمْقُ أَحَدِهَا مَسِيرَةُ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ فِيهَا مَلَائِكَةٌ قِيَامٌ مُنْذُ خَلَقَهُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْمَاءُ إِلَى رُكَبِهِمْ لَيْسَ فِيهِمْ مَلَكٌ إِلَّا وَ لَهُ أَلْفٌ وَ أَرْبَعُمِائَةِ جَنَاحٍ فِي كُلِّ جَنَاحٍ أَرْبَعَةُ وُجُوهٍ فِي كُلِّ وَجْهٍ أَرْبَعَةُ أَلْسُنٍ لَيْسَ فِيهَا جَنَاحٌ وَ لَا وَجْهٌ وَ لَا لِسَانٌ وَ لَا فَمٌ إِلَّا وَ هُوَ يُسَبِّحُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بِتَسْبِيحٍ لَا يُشْبِهُ نَوْعٌ مِنْهُ صَاحِبَهُ

ترجمه :

9. جميل بن دراج مى‏گويد: از امام صادق (عليه السلام) پرسيدم: آيا در آسمان دريا هست؟ آن حضرت فرمودند: بله، پدرم از پدرش براى من نقل فرمودند كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) فرموده است: در آسمان‏هاى هفت گانه درياهايى وجود دارند كه عمق يكى از آنها به اندازه مسير پانصد سال راه است. در آنها فرشتگانى هستند كه از زمانى كه خداوند آنها را آفريده است، ايستاده هستند و آب تا زانوهايشان مى‏باشد، در ميان آنها فرشته‏اى نيست مگر اين كه هر كدام هزار و چهار صد بال دارند و هر بالشان داراى چهار جهت است و در جهتى زبانى وجود دارد. آنها هيچ بال، چهره، زبان و دهان ندارند مگر اين كه تسبيح خداوند را مى‏گويند به طورى كه هيچ كدام از تسبيح آنها شبيه ديگرى نيست.

10 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبَانٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أُورَمَةَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْمِيثَمِيِّ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الشَّعِيرِيِّ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِيفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ جَاءَ ابْنُ الْكَوَّاءِ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ اللَّهِ إِنَّ فِي كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لآَيَةً قَدْ أَفْسَدَتْ عَلَيَّ قَلْبِي وَ شَكَّكَتْنِي فِي دِينِي فَقَالَ لَهُ عَلِيٌّ ع ثَكِلَتْكَ أُمُّكَ وَ عَدِمَتْكَ وَ مَا تِلْكَ الآْيَةُ قَالَ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَى وَ الطَّيْرُ صَافَّاتٍ كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبِيحَهُ فَقَالَ لَهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع يَا ابْنَ الْكَوَّاءِ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى خَلَقَ الْمَلَائِكَةَ فِي صُوَرٍ شَتَّى إِلَّا أَنَّ لِلَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى مَلَكاً فِي صُورَةِ دِيكٍ أَبَحَّ أَشْهَبَ بَرَاثِنُهُ فِي الْأَرْضِ السَّابِعَةِ السُّفْلَى وَ عُرْفُهُ مُثَنًّى تَحْتَ الْعَرْشِ لَهُ جَنَاحَانِ جَنَاحٌ فِي الْمَشْرِقِ وَ جَنَاحٌ فِي الْمَغْرِبِ وَاحِدٌ مِنْ نَارٍ وَ آخَرُ مِنْ ثَلْجٍ فَإِذَا حَضَرَ وَقْتُ الصَّلَاةِ قَامَ عَلَى بَرَاثِنِهِ ثُمَّ رَفَعَ عُنُقَهُ مِنْ تَحْتِ الْعَرْشِ ثُمَّ صَفَقَ بِجَنَاحَيْهِ كَمَا تَصْفِقُ الدُّيُوكُ فِي مَنَازِلِكُمْ فَلَا الَّذِي مِنَ النَّارِ يُذِيبُ الثَّلْجَ وَ لَا الَّذِي مِنَ الثَّلْجِ يُطْفِئُ النَّارَ فَيُنَادِي أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً سَيِّدُ النَّبِيِّينَ وَ أَنَّ وَصِيَّهُ سَيِّدُ الْوَصِيِّينَ وَ أَنَّ اللَّهَ سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلَائِكَةِ وَ الرُّوحِ قَالَ فَتَخْفِقُ الدِّيَكَةُ بِأَجْنِحَتِهَا فِي مَنَازِلِكُمْ فَتُجِيبُهُ عَنْ قَوْلِهِ وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَى- وَ الطَّيْرُ صَافَّاتٍ كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبِيحَهُ مِنَ الدِّيَكَةِ فِي الْأَرْضِ

ترجمه :

10. اصبغ بن نباته مى‏گويد: ابن كواء به نزد امير مؤمنان (عليه السلام) آمد و عرض كرد: اى امير مؤمنان! به خدا قسم در قرآن آيه‏اى هست كه قلب مرا فاسد كرده و در دين، مرا به شك انداخته است. امام على (عليه السلام) به او فرمودند: آن آيه كدام است؟ عرض كرد: آن آيه سخن خداوند است كه مى‏فرمايد و پرندگان در حالى كه در آسمان بال‏هاى خود را باز كرده‏اند، همگى نيايش و تسبيح خود را به جا مى‏آورند.⁽¹⁹⁹⁾ آن حضرت فرمودند: اى ابن كواء! خداوند فرشتگان را در صورت گوناگون آفريد، اما خداوند داراى فرشته‏اى به شكل خروس خاكسترى است كه صدايش گرفته و چنگال‏هاى آن در پايين زمين هفتم است و دو تاجى كه بر سر دارد، زير عرش است. داراى دو بال است كه بالى در مشرق و بالى در مغرب است كه يكى از آتش و ديگرى از يخ مى‏باشد. هنگامى كه زمان نماز مى‏رسد، روى پنجه‏هايش ايستاده و گردنش را از زير عرش بلند مى‏كند و بال‏هاى خود را همان طورى كه خروس‏هاى خانه شما به هم مى‏زنند، آنها هم به هم مى‏زنند. آتش، يخ را ذوب نمى‏كند و يخ نيز آتش را خاموش نخواهد كرد و فرياد مى‏زند: شهادت مى‏دهم كه خدايى جز خداى يگانه نيست، تنهايى است كه شريكى ندارد و شهادت مى‏دهم كه محمد سرور پيامبران است و اين كه جانشين او سرور جانشينان مى‏باشد و اين كه خداوند منزه، پاك و پروردگار فرشتگان و روح (جبرئيل) مى‏باشد و در ادامه فرمودند: خروس خانه شما بال‏هاى خود را حركت مى‏دهد و اين سخن خداوند است كه مى‏فرمايد: و پرندگانى در حالى كه در آسمان بال‏هاى خود را باز كرده‏اند، همگى نيايش و تسبيح خود را به جا مى‏آورند. و منظور خروس‏هاى زمين است.

11 حَدَّثَنَا أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ عَنْ عَمْرِو بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى مَلَائِكَةً أَنْصَافُهُمْ مِنْ بَرَدٍ وَ أَنْصَافُهُمْ مِنْ نَارٍ يَقُولُونَ يَا مُؤَلِّفاً بَيْنَ الْبَرَدِ وَ النَّارِ ثَبِّتْ قُلُوبَنَا عَلَى طَاعَتِكَ‏

و سأخرج الأخبار التي رويتها في ذكر عظمة الله تبارك و تعالى في كتاب العظمة إن شاء الله

ترجمه :

11. عمروبن مروان از امام صادق (عليه السلام) نقل مى‏كند كه آن حضرت فرمودند: خداوند داراى فرشتگانى است كه نصف آنها يخ و نصف آنها آتش است و مى‏گويند: اى الفت دهنده يخ و آتش، قلب‏هاى ما را بر اطاعت خود ثابت كن.

(شيخ صدوق نويسنده اين كتاب مى‏گويد: رواياتى را در باب يادى از بزرگى خداوند در كتاب عظمت خواهم آورد.)

39. باب لطف الله تبارك و تعالى‏

39. درباره لطف (مهربانى) خداوند

1 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جَنَاحٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَا خَلَقَ اللَّهُ خَلْقاً أَصْغَرَ مِنَ الْبَعُوضِ وَ الْجِرْجِسُ أَصْغَرُ مِنَ الْبَعُوضِ وَ الَّذِي تُسَمُّونَهُ الْوَلَغَ أَصْغَرُ مِنَ الْجِرْجِسِ وَ مَا فِي الْفِيلِ شَيْ‏ءٌ إِلَّا وَ فِيهِ مِثْلُهُ وَ فُضِّلَ عَلَى الْفِيلِ بِالْجَنَاحَيْنِ

ترجمه :

1. از امام صادق (عليه السلام) روايت شده كه آن حضرت فرمودند: خداوند مخلوقى را كوچك‏تر از پشه نيافريده است و جيرجيرك از پشه هم كوچك‏تر است و چيزى كه به آن ولغ مى‏گويند، از جيرجيرك كوچك‏تر است و هر چه در فيل هست، مانند آن در اين حيوان وجود دارد و نسبت به فيل دو بال دارد.

40. باب أدنى ما يجزى‏ء من معرفة التوحيد

40. درباره كم‏ترين چيزى كه با آن شناخت خداوند كفايت مى‏كند.

1 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ مَاجِيلَوَيْهِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ مُخْتَارِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مُخْتَارٍ الْهَمْدَانِيِّ عَنِ الْفَتْحِ بْنِ يَزِيدَ الْجُرْجَانِيِّ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ أَدْنَى الْمَعْرِفَةِ فَقَالَ الْإِقْرَارُ بِأَنَّهُ لَا إِلَهَ غَيْرُهُ وَ لَا شِبْهَ لَهُ وَ لَا نَظِيرَ وَ أَنَّهُ قَدِيمٌ مُثْبَتٌ مَوْجُودٌ غَيْرُ فَقِيدٍ وَ أَنَّهُ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْ‏ءٌ

ترجمه :

1. فتح بن يزيد جرجانى مى‏گويد: از امام موسى كاظم (عليه السلام) درباره كم‏ترين اندازه شناخت خداوند سؤال شد. آن حضرت فرمودند: اقرار به اين كه جز او خدايى نيست و هيچ شباهتى و مانندى ندارد و اين كه او ازلى و ثابت است كه موجودى نابود نشدنى است كه مانند او چيزى نيست..

2 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَيْدٍ رَفَعَهُ قَالَ سُئِلَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع عَنِ التَّوْحِيدِ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ عَلِمَ أَنَّهُ يَكُونُ فِي آخِرِ الزَّمَانِ أَقْوَامٌ مُتَعَمِّقُونَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ اللَّهُ الصَّمَدُ وَ الآْيَاتُ مِنْ سُورَةِ الْحَدِيدِ إِلَى قَوْلِهِ- وَ هُوَ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ فَمَنْ رَامَ مَا وَرَاءَ هُنَالِكَ هَلَكَ

ترجمه :

2. عاصم بن حميد مى‏گويد: از امام سجاد (عليه السلام) در مورد يكتا پرستى سؤال شد. آن حضرت فرمودند: خداوند مى‏دانست كه در آخر الزمان گروهى با دقت مى‏آيند، پس سوره اخلاص (قل هو الله احد) و آياتى از سوره حديد تا او در درون سينه‏ها آگاه است.) را نازل كرد. پس كسى كه غير آن را بگويد، نابود خواهد شد.

3 حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ الدَّقَّاقُ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْكُوفِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ الْبَرْمَكِيُّ قَالَ حَدَّثَنِي الْحُسَيْنُ بْنُ الْحَسَنِ قَالَ حَدَّثَنِي بَكْرُ بْنُ زِيَادٍ عَنْ عَبْدِ الْعَزِيزِ بْنِ الْمُهْتَدِي قَالَ سَأَلْتُ الرِّضَا ع عَنِ التَّوْحِيدِ فَقَالَ كُلُّ مَنْ قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ آمَنَ بِهَا فَقَدْ عَرَفَ التَّوْحِيدَ قُلْتُ كَيْفَ يَقْرَؤُهَا قَالَ كَمَا يَقْرَأُ النَّاسُ وَ زَادَ فِيهِ كَذَلِكَ اللَّهُ رَبِّي كَذَلِكَ اللَّهُ رَبِّي كَذَلِكَ اللَّهُ رَبِّي

ترجمه :

3. عبدالعزيز بن مهتدى مى‏گويد: از امام رضا (عليه السلام) درباره يكتا پرستى پرسيدم. آن حضرت فرمودند: كسى كه سوره قل هو الله احد را بخواند و به آن ايمان بياورد، توحيد را شناخته است. عرض كردم: چگونه آن سوره را بخواند؟ آن حضرت فرمودند: همان طورى كه مردم مى‏خوانند و بعد از پايان سوره (سه مرتبه) بگويد: پروردگار من اين چنين است.

4 أَبِي وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُمَا اللَّهُ قَالا حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ وَ أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ جَمِيعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الطَّاحِيِّ عَنْ طَاهِرِ بْنِ حَاتِمِ بْنِ مَاهَوَيْهِ قَالَ كَتَبْتُ إِلَى الطَّيِّبِ يَعْنِي أَبَا الْحَسَنِ مُوسَى ع مَا الَّذِي لَا تُجْزِئُ مَعْرِفَةُ الْخَالِقِ بِدُونِهِ فَكَتَبَ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْ‏ءٌ وَ لَمْ يَزَلْ سَمِيعاً وَ عَلِيماً وَ بَصِيراً وَ هُوَ الْفَعَّالُ لِما يُرِيدُ

ترجمه :

4. ظاهربن حاتم مى‏گويد: به طيب (يعنى امام موسى كاظم (عليه السلام)) نامه‏اى نوشتم كه آن چه چيزى است كه بدون آن شناخت خداوند كفايت نمى‏كند؟ آن حضرت در جواب نوشتند: چيزى مانند خداوند نيست و او هميشه شنوا، آگاه و بينا بوده است و او هر كارى كه بخواهد انجام مى‏دهد.

5 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ مَاجِيلَوَيْهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْقُرَشِيِّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سِنَانٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَعْلَى الْكُوفِيِّ عَنْ جُوَيْبِرٍ عَنِ الضَّحَّاكِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ جَاءَ أَعْرَابِيٌّ إِلَى النَّبِيِّ ص فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ عَلِّمْنِي مِنْ غَرَائِبِ الْعِلْمِ قَالَ مَا صَنَعْتَ فِي رَأْسِ الْعِلْمِ حَتَّى تَسْأَلَ عَنْ غَرَائِبِهِ قَالَ الرَّجُلُ مَا رَأْسُ الْعِلْمِ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ مَعْرِفَةُ اللَّهِ حَقَّ مَعْرِفَتِهِ قَالَ الْأَعْرَابِيُّ وَ مَا مَعْرِفَةُ اللَّهِ حَقَّ مَعْرِفَتِهِ قَالَ تَعْرِفُهُ بِلَا مِثْلٍ وَ لَا شِبْهٍ وَ لَا نِدٍّ وَ أَنَّهُ وَاحِدٌ أَحَدٌ ظَاهِرٌ بَاطِنٌ أَوَّلٌ آخِرٌ لَا كُفْوَ لَهُ وَ لَا نَظِيرَ فَذَلِكَ حَقُّ مَعْرِفَتِهِ

ترجمه :

5. ابن عباس مى‏گويد: مردى بيابان نشين عربى به نزد پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) آمد و عرض كرد: اى رسول خدا! به من علم‏هاى پنهان بياموز. آن حضرت فرمودند: در مورد ابتلاء (و سرچشمه) دانش چه كردى كه اينك درباره شگفتى‏هاى پنهان آن مى‏پرسى؟ آن مرد عرض كرد: اى رسول خدا! اول (و سرچشمه) دانش چيست؟ آن حضرت فرمودند: اين كه آن طورى كه حق خداوند است آن را بشناسى. مرد بيابان نشين پرسيد: شناخت خداوند آن چه حق او است يعنى چه؟ آن حضرت فرمودند: يعنى اين كه او را بدون مانند، شبيه و همتا بشناسى و اين كه او يگانه و يكتا، ظاهر، باطن، اول و پايان است. هيچ همتا و شبيهى براى او نيست و اين شناخت خداوند به اندازه‏اى است كه حق او مى‏باشد.

41. باب أنه - عزوجل - لا يعرف الا به‏

41. در مورد اين كه خداوند فقط به وسيله خودش شناخته مى‏شود.

1 حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ الدَّقَّاقُ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ الْكُلَيْنِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّي نَاظَرْتُ قَوْماً فَقُلْتُ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ أَجَلُّ وَ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ يُعْرَفَ بِخَلْقِهِ بَلِ الْعِبَادُ يُعْرَفُونَ بِاللَّهِ فَقَالَ رَحِمَكَ اللَّهُ

ترجمه :

1. منصوربن حازم مى‏گويد: به امام صادق (عليه السلام) عرض كردم: من با گروهى مناظره مى‏كنم و به آنها مى‏گويم: خداوند بزرگ‏تر و برتر از آن است كه به وسيله مخلوقش شناخته شود، بلكه بندگان با خداوند شناخته مى‏شوند. آن حضرت فرمودند: خداوند تو را رحمت كند.

2 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ عَلِيِّ بْنِ عُقْبَةَ بْنِ قَيْسِ بْنِ سِمْعَانَ بْنِ أَبِي رُبَيْحَةَ مَوْلَى رَسُولِ اللَّهِ ص رَفَعَهُ قَالَ سُئِلَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع بِمَ عَرَفْتَ رَبَّكَ فَقَالَ بِمَا عَرَّفَنِي نَفْسَهُ قِيلَ وَ كَيْفَ عَرَّفَكَ نَفْسَهُ فَقَالَ لَا تُشْبِهُهُ صُورَةٌ وَ لَا يُحَسُّ بِالْحَوَاسِّ وَ لَا يُقَاسُ بِالنَّاسِ قَرِيبٌ فِي بُعْدِهِ بَعِيدٌ فِي قُرْبِهِ فَوْقَ كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ لَا يُقَالُ شَيْ‏ءٌ فَوْقَهُ أَمَامَ كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ لَا يُقَالُ لَهُ أَمَامٌ دَاخِلٌ فِي الْأَشْيَاءِ لَا كَشَيْ‏ءٍ فِي شَيْ‏ءٍ دَاخِلٍ وَ خَارِجٌ مِنَ الْأَشْيَاءِ لَا كَشَيْ‏ءٍ مِنْ شَيْ‏ءٍ خَارِجٍ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ هَكَذَا وَ لَا هَكَذَا غَيْرُهُ وَ لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ مُبْتَدَأٌ

ترجمه :

2. سمعان بن ابى ربيعه غلام رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) مى‏گويد: از امير مؤمنان على (عليه السلام) سؤال شد: پروردگار خود را به چه چيزى شناختيد؟ آن حضرت فرمودند: به آن چيزى كه خودش را به من شناساند. گفته شد: چگونه خداوند خودش را به شما معرفى كرده است؟ فرمودند چهره‏اى به او شباهت ندارد، و به وسيله حواس (پنج گانه) حس نمى‏شود و با مردم مقايسه نمى‏شود، در عين دورى نزديك و در عين نزديكى دور است، بالاى هر چيزى است و به طورى كه گفته نمى‏شود: چيزى بالاى او هست، روبروى هر چيزى است به طورى كه گفته نمى‏شود: او مقابلى دارد. داخل هر چيزى است نه مثل داخل چيزى در چيز ديگر. از چيزها خارج است نه مثل خارج شدن چيزى از چيزى. پاك و منزه است كسى كه اين گونه است و غير از او كسى اين گونه نيست و براى هر چيزى شروعى وجود دارد.

3 حَدَّثَنِي أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ السَّكَنِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع اعْرِفُوا اللَّهَ بِاللَّهِ وَ الرَّسُولَ بِالرِّسَالَةِ وَ أُولِي الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ الْعَدْلِ وَ الْإِحْسَانِ

ترجمه :

3. فضل بن سكن از امام صادق (عليه السلام) نقل مى‏كند كه امير مؤمنان على (عليه السلام) فرموده است: خدا را به وسيله خدا و پيامبر را به وسيله پيامبرى و صاحبان امر (امامان) را با عدالت و نيكى بشناسيد.