قرآن .

((و بـراسـتـى , لقمان را حكمت داديم كه : خدا را سپاس بگزار و هر كه سپاس بگزارد, در حقيقت براى خودسپاس مى گزارد و هر كس كفران ورزد, همانا خداوندبى نياز ستوده است )).
ـ شيخ طبرسى : در تفسير آمده است كه خواجه لقمان او را صدا زد و گفت : گوسفندى ذبح كن و بهترين عضو آن را برايم بياور.
گوسفندى سر بريد و دل و زبانش را براى خواجه اش برد.
گـفت : اين دو عضو هرگاه پاكيزه باشند,پاكيزه ترين چيزند و هرگاه ناپاك شوند,ناپاكترين چيز هستند.
ـ پـيـامـبـر خدا(ص ) : حقيقتى را بگويم :لقمان پيامبر نبود, اما بنده اى بود كه زيادمى انديشيد و يقينى نيكو و راستين داشت .

را دوست مى داشت و خدا هم دوستداراو شد ونعمت حكمت را به وى ارزانى داشت .

نـيـمـروزى در حالى كه خوابيده بود, ندايى به او رسيد كه : اى لقمان , آيا مى خواهى خداوند تورا خليفه خود در روى زمين كند تا ميان مردم به حق حكم كنى ؟
لقمان در جواب آن ندا گفت :اگر پروردگارم مرا مخير سازد, عافيت رامى پذيرم و بلا (و گرفتارى ) را نمى پذيرم .

اگر او اراده كرده كه مرا خليفه گرداند, به جان ودل مى پذيرم , زيرا مى دانم كه اگر اين كار را با من بكند خودش هم مرا كمك و نگهدارى مى كند.
فـرشـتـگان كه لقمان آن ها را نمى ديد, گفتند :چرا, اى لقمان ؟
گفت : زيرا داورى سخت ترين و دشوارترين منزلگاه هاست و ظلم از هر سو آن را فرا مى گيرد.
اميد نجات دارد (نه يقين به آن ) و اگر راه خطاپيمايد راه بهشت را اشتباه پيموده است .

كـسـى در دنيا خوار و بى نام و نشان باشد و درآخرت شريف و آبرومند بهتر است , از اين كه در دنيا شـريـف و ارجـمـند باشد و در آخرت خوارو بى مقدار و كسى كه دنيا را بر آخرت برگزيند,دنيا از دستش مى رود و به آخرت هم نمى رسد.
فرشتگان از منطق و گفتار زيباى او به شگفت آمدند.
خواب به او حكمت داده شد و چون از خواب بيدار شد, سخنان حكمت آميز مى گفت و براى داود, حكيمانه وزارت مى كرد.
خـوشا به حالت اى لقمان , حكمت به تو داده شدو بلا و گرفتارى (خلافت و داورى ميان مردم )از تو برداشته شد.
ـ امام صادق (ع ) ـ در پاسخ به سؤال حماداز لقمان و حكمت او ـ : به خدا قسم كه حكمت ,به سبب شرافت خانوادگى يا مال و ثروت يا زن و فرزند يا قدرت جسمى و يا زيبايى , به لقمان داده نشد.
و با نشاط, پارسا, خاموش و آرام , ژرف انديش ,پر تفكر, تيزبين , پندآموز از عبرت ها.
روز نـخوابيد, هيچ كس او را در حال قضاى حاجت ياشتسشوى بدنش نديد, زيرا به شدت با حيا و ژرف انديش و مراقب حركات و سكنات خويش بود.
هرگز از چيزى نخنديد, چون مى ترسيد گناه باشد.
هرگز عصبانى نشد, هرگز با كسى شوخى نكرد, هيچ گاه براى دست يافتن به چيزى از دنيا شاد نشد وبراى از دست دادن چيزى از آن اندوهگين نگشت .

زنـان بـسـيـارى گرفت و فرزندان بسيارى به دنيا آورد,اما بيشتر آنان پيش از او به سراى آخرت شتافتند واوبر مرگ هيچ يك از آنان نگريست .

كـه بـا هـم بـحـث يا كتك كارى مى كردند نگذشت , مگراين كه آن دو را آشتى داد و با رفتن او با يكديگردوست شدند.
مگر آن كه معناى آن سخن و گوينده اصليش را از اوپرسيد.
مـى كـرد, بـر قـاضـيـان و پـادشاهان و دولتمردان واردمى شد و براى قاضيان از اين كه به چنان شـغـل خـطـرنـاكـى گـرفتار آمده اند, دلسوزى مى كرد و نسبت به پادشاهان و دولتمردان كه به سلطنت و قدرت دل بسته و از خداى بى خبر شده اند اظهار ترحم مى نمود.
او عـبـرت مـى گـرفـت و عـوامـلـى را كـه با آن بر نفس خود چيره آيد و به وسيله آن ها با هوس خويش بجنگدو از شيطان دورى كند, مى آموخت .

بـا انـديـشـيـدن مداوا مى كرد و نفسش را با عبرت ها و به جايى سفر نمى كرد, مگر اين كه برايش سودمندباشد.
عصمت و مصونيت از گناه ارزانيش شد.
خـداى تـبـارك و تـعالى در نيمروزى كه چشم ها باخواب نيمروزى آرام گرفته بود, به دسته اى ازفرشتگان دستور داد, به طورى كه لقمان صدايشان را بشنود و خودشان را نبيند, او را ندا دهند و گـويند :اى لقمان , آيا مى خواهى خداوند تو را خليفه خوددر زمين قرار دهد تا ميان مردم داورى كنى ؟
لقمان گفت : اگر خداوند مرا به اين كار فرمان دهد با جان ودل مى پذيرم , چون اگر او اين كـار را بـا مـن بـكند,خودش هم مرا كمك مى كند و نحوه داورى را تعليم مى دهد و از خطا نگهم مى دارد, ولى اگر انتخاب رابه من واگذارد من كنج عافيت را اختيار مى كنم .

فرشتگان گفتند : اى لقمان , چرا اين حرف رازدى ؟
گفت : زيرا داورى ميان مردم , ازدشوارترين و پرفتنه و پر بلاترين منزلگاه هاى دين است .

و ظـلـم و حـق كـشى از هر سو آن را در ميان دارد وكسى كه عهده دار اين منصب مى شود, از دو حـال خـارج نيست : اگر مطابق حق داورى كند در اين صورت جا دارد كه به سلامت رهد و اگر خطا كند راه بهشت را خطا پيموده است .

نـاتـوان بـاشـد, در قـيـامـت راحـت تـر مـى تواند رئيس وآقا و ارجمند باشد و كسى كه دنيا را بر آخرت برگزيند, هر دوى آن ها را مى بازد, چون دنيايش تمام مى شود و به آخرت هم نمى رسد.
امـام فـرمـود : فرشتگان از حكمت لقمان شگفت زده شدند و خداوند رحمان گفتار و منطق اورا پسنديد.
رفـت , خـداونـد حـكـمت را بر وى نازل كرد و از سر تاپايش را غرق حكمت نمود و او همچنان در خواب بود و خداوند پوششى از حكمت بر وى پوشاند ووقتى بيدار شد حكيم ترين مردم روزگارش شده بودو ميان مردم مى آمد و سخنان حكيمانه مى گفت وحكمت منتشر مى كرد.
امـام صـادق (ع ) فـرمود : پس از آن كه حكم خلافت به لقمان داده شد و او آن را نپذيرفت ,خداوند بـه فرشتگان دستور داد و آن ها خلافت را به داود پيشنهاد كردند و داود آن را پذيرفت , بدون آن كه شرطى را كه لقمان كرده بود بيان كند.
خـداوند خلافت در زمين را به داود داد و بارها دراين كار مبتلا و آزموده شد و هر بار دچار لغزش وخطا مى شد.
مى بخشيدش .

و با موعظه ها و سخنان حكيمانه و دانش بسيار خوداو را اندرز مى داد و داود به او مى گفت :خوشا به حالت اى لقمان , حكمت به تو داده شد و به بلاى خلافت گرفتار نشدى , اما به داود خلافت داده شد وبه كار داورى و فتنه گرفتار آمد.
امـام صـادق (ع ) سـپـس ايـن آيه را تلاوت كرد : ((وآن گاه كه لقمان در مقام اندرز به فرزندش گـفـت : اى فرزندم , به خدا شرك نورز, زيرا كه شرك ستمى بزرگ است )) حضرت فرمود : لقمان فرزند خود رابه مطالبى پند و اندرز داد, تا جايى كه او روييد وشكفت .

اى حـمـاد, از جـمله اندرزهاى او به فرزندش اين بود كه گفت : فرزندم , تو از همان روزى كه به دنياافتادى پشت به دنيا و رو به آخرت كردى .

خـانـه اى كـه به سويش در حركت هستى نزديكتر به توست از خانه اى كه در حال دور شدن از آن هستى .

فرزندم , با دانايان همنشينى كن و زانو به زانوى آنان بزن , با آنان مجادله مكن كه در نتيجه , دانش خود رااز تو دريغ كنند.
آن را دور مـيـنـداز تا در نتيجه سربار مردم باشى و آن چنان هم به دنيا مپرداز كه به آخرتت زيان رساند.
آن قدر روزه بگير كه از شهوت تو جلوگيرى كند وچندان روزه مگير كه تو را از نماز باز دارد, زيرا نمازنزد خداوند محبوبتر از روزه است .

فرزندم , دنيا دريايى ژرف است كه مردمان بسيارى در آن نابود شده اند.
خـود را ايـمـان قـرار ده و بـادبـانـش را تـوكـل ورهـتوشه ات را تقواى خدا, اگر نجات يافتى به سـبـب رحـمت و مهربانى خدا نجات يافته اى , و اگر هلاك شدى به سبب گناهان خودت هلاك شده اى .

فـرزنـدم , اگـر در خـردسالى ادب آموختى , دربزرگسالى از آن بهره مند خواهى شد و كسى كه ادب را سـرمـايه و توانگرى بداند, بدان اهتمام ورزد وكسى كه نسبت به ادب اهتمام ورزد, در راه آموختن آن خود را به رنج و زحمت اندازد و هركه در راه آموختنش رنج برد, سخت در پى آن برآيد و هر كه سخت در پى ادب برآيد, به منافع آن برسد.
ادب را خـوى و عـادت خود گير, زيرا با اين كارجانشين گذشتگانت مى شوى و جانشين خود را سودمى رسانى و اميدوار به تو اميد مى بندد و بيمناك ازصولت و ابهت تو مى ترسد.
ادب سستى و تنبلى كنى و در طلب جز آن برآيى .

اگر در امر دنيا شكست خوردى , مبادا در كارآخرت دچار شكست شوى .

جايگاهش از دست دادى , بدان كه در كار آخرت شكست خورده اى .

خـود زمـانـى را هـم بـه تـحـصيل علم اختصاص بده , زيراهيچ چيز مانند ترك علم , علم را ضايع نمى كند.
گاه با افراد لجوج بحث علمى نكن .

به جدال مپرداز.
هـيـچ سـتمگرى همراهى و دوستى مكن , با هيچ گنهكار آلوده اى دوستى نكن و با هيچ شخصى كه متهم به گناه و فساد است , رفاقت مورز و دانش خودرا مانند پولت گنجينه و پنهان كن .

فـرزنـدم , از خـداونـد چنان بترس كه اگر در روزقيامت نيكى هاى جن و انس را با خود بياورى , بـازبـيـم آن داشـتـه بـاشـى كه عذابت كند و به خداوند چنان اميدوار باش كه اگر روز قيامت با گناهان جن و انس بيايى , باز اميد به آمرزش او داشته باشى .

فرزند لقمان به او گفت : اى پدر, چگونه طاقت و گنجايش چنين چيزى را داشته باشم , حال آن كـه مـرا يـك دل بـيـش نـيست ؟
لقمان به او فرمود :فرزندم , اگر دل مؤمن را بيرون آورند و آن رابشكافند, در آن دو نور يافت مى شود : نورى از بيم و نورى از اميد.
يك به وزن ذره اى سنگين تر از ديگرى نخواهدبود.
گـفته است تصديق مى كند و هر كه گفته هاى خدا راباور كند, آن چه را خدا فرمان داده است به كارمى بندد و كسى كه فرمان خدا را به كار نبندد, گفته اورا باور نكرده است .

گواه بر ديگرى مى باشد.
پـس , كسى كه صادقانه به خداوند ايمان بياورد,خالصانه و بى ريا هم براى خدا كار مى كند و كسى كه خالصانه و بى ريا براى خدا كار كند, صادقانه به خداايمان آورده است .

او مـى ترسد و كسى كه از خدا بترسد, او را دوست هم دارد و كسى كه او را دوست بدارد, فرمانش راپـيـروى مـى كند وكسى كه فرمان او را پيروى كند,مستوجب بهشت و خشنودى خدا مى شود و كسى كه دنبال خشنودى خدا نباشد, از خشم و ناخشنودى خدا هم باكى ندارد.
ناخشنودى او.
فرزندم , به دنيا اعتماد مكن و دلت را بدان مشغول مساز, زيرا خداوند هيچ آفريده اى نيافريده است كه در نظر او خوارتر از دنيا باشد.
كـه نـعـمـت هاى دنيا را پاداش مطيعان قرار نداده وبلاى آن را نيز كيفر نافرمانان در نظر نگرفته است ؟
.
ـ امام باقر(ع ) : به لقمان گفته شد : كدام حكمت است كه جامع همه حكمت هاى توست ؟
گفت : ايـن كـه خود را درباره چيزى كه برايم ضمانت شده است , به زحمت نيندازم و آن چه را كه به خود من واگذار شده است , ضايع نگردانم .

ـ لـقـمـان (ع ) ـ در مـقام اندرز به فرزندخود ـ : فرزندم ! اگر درباره مردن شك دارى ,خواب را از خـودت بـردار, امـا بدان كه هرگز توان اين كار را ندارى و اگر درباره رستاخيز شك دارى ,بيدار شدن از خواب را از خودت بردار, ليكن بدان كه هرگز نمى توانى چنين كنى .

مـى برى كه جان تو در اختيار غير توست و خواب درحقيقت به منزله مرگ است و بيدار شدن پس ازخواب به منزله برانگيخته شدن پس از مرگ .

فرزندم , نزديك مشو كه از تو دورتر مى شود ودور مشو كه خوار مى شوى .

خـود را دوسـت دارد, مـگر آدميزاد كه همتاى خويش را دوست نمى دارد   ((18)) ! احسان [ كالاى ]خود را جز به كسى كه خواهان آن است عرضه مدار.
هـمچنان كه هيچ گاه ميان گوسفند و گرگ دوستى برقرار نمى شود, ميان نيكوكار و بدكار نيز دوستى وجود ندارد.
لاجـرم مـقـدارى از آن بـه بـدن او مى چسبد, همچنين كسى كه با گنهكار آميزش كند برخى از راه هاى او راياد مى گيرد.
ناسزا شنود, كسى كه به جاى بدنام قدم گذارد, موردتهمت و سؤ ظن قرار گيرد.
همنشينى كند, سالم نمى ماند.
خود را نداشته باشد, پشيمان مى شود.
فرزندم , صد دوست بگير و يك دشمن مگير.
فرزندم , در حقيقت تو را بهره اى است و خويى .

بهره ات همان دين توست و خويت , طرز رفتارت ميان مردم .

نيكو را فراگير.
فرزندم , بنده نيكان باش و فرزند بدان مباش .

فرزندم , امانت پرداز باش , تا دنيا و آخرتت سالم بماند.
را دوست ندارد.
به مردم چنان وانمود مكن كه از خدا مى ترسى .

ـ نـيـز در مـقـام موعظه به فرزندش ـ : فرزندم ,پيش از تو مردم براى فرزندانشان جمع كردند اما نه آن چه جمع كردند باقى ماند و نه آنان كه برايشان جمع كردند.
مامورى كارى انجام دهى و در مقابل آن , وعده مزدى به تو داده اند.
مزدت را كامل بگير.
مـبـاش كه در كشتزارى سرسبز افتاده و آن قدرچريده است كه پروار گشته و مرگش در همان پروارشدن اوست .

رودخـانـه اى بـدان كـه از آن مـى گـذرى و پـشـت سـرمـى گذارى و ديگر هرگز به سوى آن برنمى گردى .

آن را خراب كن و آبادش مساز, زيرا كه مامور به ساختن آن نيستى .

خـداى عـزوجـل بـايـسـتـى , از چـهار چيز بازخواست خواهى شد : از جوانيت كه چگونه به پيرى رسـانـدى و از عمرت كه در چه راه گذراندى و از مالت كه ازچه راه به دست آوردى و در چه راه خرج كردى .

پس خود را براى آن روز آماده ساز و براى اين پرسش ها, پاسخى فراهم كن .

دست داده اى اندوه مخور, زيرا اندك دنيا چندان نمى پايد و بسيار آن مايه فتنه و بلاست .

هـوش بـاش , و در كـار خويش بكوش و پرده (غفلت ) از چهره (دل ) خود كنار زن و احسان ونيكى پـروردگارت را بجوى و در دلت هر دم توبه كن و پيش از آن كه آهنگ تو شود و ايامت به سرآيد و مرگ ميان تو و خواسته هايت حايل شود, دراستفاده از فرصتى كه دارى بشتاب .

ـ نـيـز در انـدرز بـه فـرزندش ـ : فرزندم , ازبى حوصلگى و بدخويى و كم صبرى بپرهيز, زيراهيچ دوستى تحمل اين خصلت ها را ندارد.
كـارهـايـت خـود را به تانى و آرامش پايبند گردان و برتحمل زحمات (يا بار هزينه هاى ) برادران شكيباساز و با همه مردم خوش اخلاق باش .

فـرزنـدم , اگـر (از مـال دنـيـا) چيزى ندارى كه با آن به خويشانت رسيدگى كنى و به برادرانت بـبـخـشى ,دست كم خوش خويى و خوشرويى (با آنان ) را ازدست مده , زيرا كسى كه اخلاق خوش داشته باشد,نيكان او را دوست بدارند و بدكاران از وى دورى كنند.
گوارا شود.
باشى , چشم طمع از آن چه مردم دارند بركن , چرا كه انبيا و صديقان اگر به آن مقامات رسيدند از آن روبود كه رشته طمع بريدند.
نبوت 2 / 1    ((خاصه 19)) اشمويل .

اشمويل (ع ).

قرآن .

((آيـا از سـران بـنـى اسـرائيـل پـس از موسى خبر نيافتى آن گاه كه به پيامبرى از خود گفتند : پادشاهى براى مابگمار تا در راه خدا پيكار كنيم .

جنگيدن بر شما مقرر گردد, چه بسا پيكار نكنيد.
چرا در راه خدا نجنگيم با آن كه ما از ديارمان و از نزدفرزندانمان بيرون رانده شده ايم .

بر آنان مقرر شد, جز شمارى اندك از آنان , همگى پشت كردند و خداوند به حال ستمكاران داناست .

به آنان گفت : در حقيقت , خداوند طالوت را بر شما به پادشاهى گماشته است .

پـادشـاهـى بـاشـد بـا آن كـه ما به پادشاهى از وى سزاوارتريم و به او از حيث مال گشايشى داده نـشـده است ؟
پيامبرشان گفت : در حقيقت , خدا او را بر شمابرترى داده و او را در دانش و نيروى بدنى بر شمابرترى بخشيده است و خداوند پادشاهى خود را به هركس كه بخواهد مى دهد.
پيامبرشان بديشان گفت : در حقيقت , نشانه پادشاهى اواين است كه آن صندوق (عهد) كه در آن آرامـش خاطرى ازجانب پروردگارتان است و بازمانده اى از آن چه خاندان موسى و خاندان هارون (در آن ) بر جاى نهاده اند ـ درحالى كه فرشتگان آن را حمل مى كنند ـ به سوى شماخواهد آمد.
(رويداد) نشانه اى است .

بيرون شد, گفت : خداوند شما را به وسيله رودخانه اى خواهد آزمود.
نيست و هركس از آن نخورد, قطعا او از (پيروان ) من است , مگر كسى كه با دستش كفى برگيرد.