ـ پـيـامـبـر خدا(ص ) : جبرئيل (ع ) نزد من آمد و گفت : ما جماعت فرشتگان به خانه اى كه در آن سگى يا پيكره اى و ياظرف ادرارى باشد وارد نمى شويم .

ـ امـام بـاقـر(ع ) : جبرئيل (ع ) گفت : اى رسول خدا, ما به خانه اى كه در آن تصويرانسانى باشد, يا خانه اى كه در آن ادرار شود,يا خانه اى كه در آن سگ باشد, واردنمى شويم .

ـ پيامبر خدا(ص ) : جبرئيل (ع ) نزد من آمد و گفت : اى محمد, چگونه فرشته نزدشما فرود آيد در حالى كه مسواك نمى زنيدو با آب طهارت نمى گيريد و بند انگشتان خود را نمى شوييد؟
.
ملكوت .

ملكوت .

قرآن .

((آيـا در مـلـكوت آسمان ها و زمين و هر آن چه خداآفريده است ننگريسته اند و اين كه شايد هنگام مرگشان نزديك شده باشد؟
پس به كدام سخن , بعد از قرآن ايمان مى آورند؟
)).
((و اين چنين ملكوت آسمان ها و زمين را به ابراهيم نشان داديم تا از جمله يقين كنندگان باشد)).
((پـس , پـاك اسـت خـدايـى كـه مـلـكـوت هر چيزى در دست اوست و به سوى او بازگردانيده مى شويد)).
ـ امام على (ع ) : پاك و منزهى تو! چه پرشكوه است آن چه از آفرينش تو مى بينيم و چه خرد است هر بزرگى در برابر قدرت تو! و چه هولناك است آن چه از ملكوت تومى بينيم ! و چه حقير است آن در برابر آن چه از قدرت و پادشاهى تو بر ما پوشيده است !.
ـ آن خدايى كه آفرينش را بدون نمونه بردارى از الگويى , ابداع كرد.
قـدرت خويش و شگفتى هايى كه نشانه هاى حكمتش گوياى آن هاست و اعتراف آفريدگان به اين كـه مـحـتـاج آنند كه خداوند باقدرت نگهدارنده خود برپايشان دارد, به ماآن نشان داد كه لاجرم حجت خداوندى را تمام مى كند و ما را به شناخت او رهنمون مى شود.
ـ او توانايى است كه اگر وهم هاتيرهاى خود را براى رسيدن به منتهاى قدرت او رها كنند و انديشه پيراسته ازخطورات وسوسه ها بكوشد تا در ژرفاهاى پنهانى هاى ملكوتش به او دست يابد.
خـداونـد آن وهم ها و انديشه ها را كه دره ها وپرتگاه هاى ظلمتبار غيب ها را طى مى كند,(نوميد و ناكام ) برمى گرداند.
خـداونـد بـراى مـسـكـون نـمودن آسمان هايش و آبادانى جهان برين ملكوتش , خلقى بديع يعنى فرشتگان خويش را بيافريد.
ـ سـتـايش خدايى را كه وصف ها ازرسيدن به كنه شناخت او درمانده اند وعظمت او خردها را پس زده است و از اين رو, براى رسيدن به غايت و كنه ملكوت اوراهى نيافتند!.
ـ امام صادق (ع ) ـ درباره آيه ((و كذلك نرى ابراهيم .

زمين است و آسمان و هر كه در آن است وفرشته اى كه آسمان را بر دوش مى كشد وعرش و هر كه را بر آن است براى ابراهيم مكشوف كرد و براى رسول خدا(ص ) و اميرالمؤمنين (ع ) نيز چنين كرد.
ـ امام باقر(ع ) ـ نيز درباره همين آيه ـ :زمين براى او مكشوف شد, تا اين كه زمين وهر كه را در آن اسـت ديد و آسمان برايش مكشوف شد تا اين كه آن را و هر كه در آن است و فرشته اى كه آسمان را حمل مى كند وعرش و هر كه را بر روى عرش است ,مشاهده كرد.
باقر) نيز نشان داده شده است .

ـ زراره از حضرت باقر و حضرت صادق (ع ) درباره آيه ((و كذلك .

كه حضرت باقر(ع ) فرمود : آسمان ها براى او (ابراهيم (ع )) مكشوف شد تا جايى كه عرش و آن چه را بر آن است مشاهده كرد.
زراره گـفـت : حـتى آسمان ها و زمين و عرش و كرسى ؟
حضرت صادق (ع ) فرمود : زمين براى او مـكـشوف شد تا جايى كه آن را ديد ونيز آسمان و آن چه در آن است و فرشته اى كه آسمان را حمل مى كند و كرسى وآن چه بر آن است , بر وى مكشوف گرديد.
ـ امام باقر(ع ) ـ نيز درباره همين آيه ـ :به چشم او چنان نيرويى داده شد كه در آسمان هانفوذ كرد و آن چـه را در آن هـاسـت مـشاهده كرد و عرش و آن چه را بالاى عرش است وزمين و آن چه را زير زمين است , ديد.
ـ امـام صـادق (ع ) ـ نـيـز دربـاره هـمـيـن آيـه ـ : هـفـت آسـمـان براى ابراهيم (ع )مكشوف شد تا جـايـى كـه آن چـه رابالاى عرش است نگريست و زمين نيزبرايش مكشوف شد تا جايى كه آن چه را درهواست مشاهده كرد.
كارى صورت گرفت و مى بينم كه براى يارشما (امام صادق (ع )) و امامان بعد از او نيزچنين شده است .

ـ امـام سـجـاد(ع ) ـ دربـاره آيـه ((ثـم دنـى فتدلى فكان قاب قوسين او ادنى )) ـ :مقصود رسول خدا(ص ) است كه به حجاب هاى نور نزديك شد و ملكوت آسمان ها را ديد.
از زيـر پـاى خـود به ملكوت زمين نگريست تا حدى كه گمان كرد با زمين به اندازه فاصله دو سر كمان يا كمتر فاصله دارد.
ـ پـيامبر خدا(ص ) : چون ابراهيم خليل به ملكوت بالا برده شد و اين فرموده پروردگار من است : ((و ايـن گـونـه مـلـكـوت آسمان ها و زمين را به ابراهيم نمايانديم , تااز يقين كنندگان باشد)), خـداونـد ديـده او را,آن گـاه كه به زير آسمانش بالا برد, چنان نيرويى داد كه زمين و موجودات آشكار ونهان آن را مشاهده كرد.
در حال زنا ديد, نفرينشان كرد و هر دوهلاك شدند.
حال ) ديد, آن ها را نيز نفرين كرد و هر دوهلاك شدند.
را هم نفرين كرد و هر دو هلاك گشتند.
سـپـس دو تـاى ديگر را ديد و خواست نفرينشان كند كه خداوند به او وحى فرمود : اى ابراهيم , از نفرين بندگان و كنيزان من دست نگه دار, زيرا كه من آمرزنده و مهربان وجبار و بردبارم .

نمى رساند همچنان كه طاعتشان سودم نمى رساند.
كردن دلم آنان را تنبيه كنم .

مرا بس كن , چرا كه تو در حقيقت بنده اى بيم دهنده اى نه شريك در پادشاهى (من ) و نه مراقب بر من و بندگان من .

گـونـه انـد : يـا به درگاه من توبه مى كنند و من توبه آنان را مى پذيرم و گناهانشان را مى آمرزم وعيب هايشان را مى پوشانم و يا عذاب خود را ازآن ها باز مى دارم به اين دليل كه مى دانم به زودى ازپـشت هاى آنان نسل هايى مؤمن بيرون مى آيند و ازاين رو با پدران كافر مدارا مى كنم و با مادران كافر بادرنگ و حوصله رفتار مى نمايم و عذابم را از آن هابر مى دارم تا آن مؤمن از صلب آنان بيرون آيـد وچـون از هم جدا شدند, عذاب من درباره آنان تحقق مى يابد و بلايم در ميانشان مى گيرد و اگـر نـه آن بـود ونه اين (نه توبه كننده بود و نه از آنان كه فرزندانى مؤمن به دنيا مى آورند) پس , عـذابى كه برايشان آماده كرده ام بزرگتر از كيفرى است كه تو برايشان مى خواهى , زيرا عذاب من براى بندگانم بر حسب جلال و كبرياى من است .

بندگانم واگذار.
مرا با بندگانم واگذار, زيرا كه من جبار و بردبار و داناو حكيمم , با علم خود آنان را تدبير مى كنم و قضا وقدرم را در ميان آن ها به اجرا در مى آورم .

ـ امـام صـادق (ع ) : هـنگامى كه ابراهيم (ع )ملكوت آسمان ها و زمين را مشاهده كرد, مردى رادر حال زنا ديد و نفرينش كرد و او مرد.
ديگرى را ديد و او را هم نفرين كرد و مرد.
ديد و او را نيز نفرين كرد و مرد.
عزوجل به او وحى فرمود : اى ابراهيم , تو مستجاب الدعوه هستى .

زيرا اگر مى خواستم آن ها را نمى آفريدم .

خـود را سـه گـروه آفـريـده ام : يـكـى بـنـده اى اسـت كـه مـرامى پرستد و چيزى را شريك من نمى گرداند, پس من او را پاداش مى دهم .

غير مرا مى پرستد.
نـمـى گـريـزد و ديگرى بنده اى است كه غير مرامى پرستد, اما از پشت او كسى را بيرون مى آورم كه مرا مى پرستد.
تفسير.
در آيه ((و كذلك نرى ابراهيم ملكوت السماوات و الارض .

كه كلمه ((كذلك )) اشاره به مطلبى دارد كه آيه ((و اذقال ابراهيم لابيه آذر اتتخذ اصناما آلهة انى اراك .

متضمن آن است , يعنى نشان دادن حقيقت به ابراهيم (ع ) در اين باره .

با اين گونه نشان دادن , ما ملكوت آسمان ها و زمين را به ابراهيم نشان داديم .

بـه كـمـك ايـن اشـاره و آيـه بـعدى , يعنى ((فلما جن عليه الليل )) كه بر ارتباط آيه بعد آن با آيه قـبلش دلالت دارد, معلوم مى شود كه كلمه ((نرى )) (با آن كه مضارع است ) براى حكايت از زمان گذشته است ,نظير كلمه ((نريد)) در آيه ((و نريد ان نمن على الذين استضعفوا فى الارض )).
بنابراين , معناى آيه چنين است : ما ملكوت آسمان ها و زمين را به ابراهيم نشان داديم و همين باعث شـد كـه دربـاره بت ها با پدر و قوم خود احتجاج كند و گمراهى آنان را بر ايشان برملا كند و ما با ايـن عنايت و موهبت , يعنى نشان دادن ملكوت , او رامدد مى رسانديم و بر همين حال بود تا آن كه شب فرا رسيد و چشمش به ستاره اى افتاد.
با توجه به اين مطلب , سخن بعضى مفسران كه گفته اند : جمله ((و كذلك نرى .

مـعـتـرضـه اسـت و به قبل و بعد خود ارتباطى ندارد وهمچنين سخن برخى ديگر كه گفته اند : مـسـالـه نـشان دادن ملكوت نخستين بار هنگامى براى ابراهيم تحقق يافت كه شب فرا رسيد و او ستاره اى را ديد.
صحيح نيست و نبايد به آن اعتنايى كرد.
و امـا مـعـنـاى مـلـكـوت آسـمـان هـا و زمـين , ملكوت همان ملك است و مصدر مى باشد, مانند كلمات طاغوت و جبروت .

كـلـمـه مـلكوت معنا را با تاكيد بيشترى مى رساند,چنان كه كلمات طاغوت و جبروت نيز نسبت به طغيان و جبر يا جبران تاكيد بيشترى دار.
قرآن نيز اين واژه را درست به همان معناى لغوى آن به كار برده است , چنان كه ديگر كلمات به كار رفـتـه در كـلام خـدا نـيـز چـنـيـن است , منتها مصداق قرآنى آن با مصداق اين كلمه در ميان ما فـرق مـى كـند, زيرا ملك و ملكوت كه نوعى سلطنت وفرمانروايى مى باشد, در ميان ما يك معنا و مـفـهوم فرضى و اعتبارى است كه آن چه باعث شده آن رااعتبار كنيم نياز اجتماعى به وجود نظم در رفـتـارهـا وافـراد انـسـانـى است به طورى كه به برقرارى امنيت وعدالت و توانمندى مسائل اجـتـمـاعـى بـيـنجامد و اين معنا, همان گونه كه پيوسته در جوامع انسانى مشاهده مى كنيم , به خودى خود قابل انتقال و بخشيدن وغصب و تصرف به قهر و غلبه مى باشد.
ايـن مـعنا, با آن كه قرار دادى و اعتبارى است واگر چه مى توان درباره خداى متعال هم آن را از ايـن جـهـت كـه حكومت حقيقى در جامعه بشرى از آن خداى سبحان است , تصور كرد, چه آن كه خـداونـدمى فرمايد : ((فرمان جز از آن خدا نيست )) و نيزمى فرمايد : ((در اين (سراى ) نخستين و در آخـرت سـتـايـش از آن اوسـت و فـرمـان , او راست )), اما تحليل معناى اين ملك و فرمانروايى قراردادى و اعتبارى روشن مى كند كه ريشه و ثبوتى در حقايق دارد كه قابل زوال و انتقال نيست .

مالك و اختياردار خويش است .

گـوش و چـشـم و ديگر قوا و افعال خويش حاكم ومسلط است و در آن ها دخل و تصرف مى كند, بـه طـورى كه گوش و چشم او به تبع خواست و فرمان اومى شنود و مى بيند نه به تبع خواست و فرمان انسانى ديگر.
در وجـود مـا تحقق دارد, تحققى كه غير قابل زوال وانتقال مى باشد, زيرا انسان مالك قوا و افعال خـوداسـت و ايـن قـوا و افـعـال , تـماما, تابع وجود او و قائم به آن هستند و از وجود وى مستقل و بى نيازنمى باشند.
وسيله آن نگاه مى كند و گوش نيز با اجازه اومى شنود و اگر انسان نبود, نه ديده اى در كار بود و نه ديدنى و نه گوشى و نه شنيدنى .

كـارى كـه مى كند در حقيقت با اجازه پادشاه يازمامدار مى كند و اگر اين نيروى اداره كننده كه زمـام تـمـام امـور جـامعه در دست اوست نبود, جامعه واجتماعى تشكيل نمى شد و اگر پادشاه يا زمامدارفردى را از عمل و تصرفى باز دارد او نمى تواندسرپيچى كند.
شـكـى نـيـسـت كـه ايـن معنا عينا درباره خداى سبحان نيز كه منشا پيدايش موجودات و تدبير نظام عالم مى باشد, صادق است .

خـود از آفـريـدگـار بـلـنـد مرتبه بى نياز است و نه درتوابع وجودش , يعنى قوا و افعال خويش و هيچ گونه استقلالى از خود ندارد, چه در حال انفراد و چه درحال اجتماعش با ساير اجزاى هستى و ارتـبـاط قـواى جهان و آميختگى اين قوا با يكديگر به نحوى كه اين نظام عمومى مشهود را پديد مى آورد.
خداى متعال مى فرمايد : ((قل اللهم مالك الملك )).
والارض )) و نيز مى فرمايد : ((تبارك الذى بيده الملك وهو على كل شئ قدير.
والحياة ـ تا آن جا كه مى فرمايد : ـ الذى خلق سبع سماوات طباقا)).
مى كنيد ـ ملك و پادشاهى را به آفريدن تعليل مى كند.
انـتـسـاب وجـود و واقـعيت آن ها به او ملاك تحقق ملك و پادشاهى خداست و اين بدان معناست كـه ديـگـرى در مـلـك خـداوند شريك او نيست و از او به ديگرى منتقل نمى شود و قابل انتقال و واگذارى نيست , به طورى كه خدا از آن صرف نظر كند وديگرى را جانشين خود گرداند.
ايـن هـمان معنايى است كه كلمه ملكوت در اين آيه به آن تفسير مى شود : ((انما امره اذا اراد شيئا ان يقول له كن فيكون .

شـئ )), زيـرا آيـه دوم روشـن مـى سـازد كه ملكوت هرچيز همان كلمه ((كن )) است كه خداوند سبحان آن رابه آن شي مى گويد و سخن خدا هم عين فعل او وايجاد اشيا است .

پـس , روشـن شـد كـه مـلـكـوت هـمـان وجـود اشيااست , از جهت انتساب و قائم بودن آن ها به خداوندسبحان و اين چيزى است كه شركت پذير نمى باشد وتنها به خداى يگانه اختصاص دارد.
ربـوبـيـت كـه عـبـارت اسـت از پـادشاهى و تدبير نه قابل تفويض است و نه ملكيت آن به ديگرى منتقل مى شود.
بـه هـمـين دليل , نگريستن به ملكوت اشيا وموجودات , انسان را قطعا به توحيد رهنمون مى شود, چـنـان كـه خـداى مـتعال مى فرمايد : ((آيا درملكوت آسمان ها و زمين و آن چه خدا آفريده است , نـنـگـريـسـتـنـد و ايـن كـه شـايـد اجـلشان نزديك شده باشد؟
پس به كدام سخن , بعد از قرآن , ايمان مى آورند؟
)) مضمون اين آيه ـ همچنان كه ملاحظه مى شود ـ با مضمون آيه سوم سوره ملك كه قبلا ذكرشد, يكى است .

بـنابراين , روشن شد كه مراد از نشان دادن ملكوت آسمان ها و زمين ـ آن گونه كه از تدبر درديگر آيات مربوطه به دست مى آيد ـ عبارت است از راهنمايى كردن جان گرامى حضرت ابراهيم (ع )به مـشـاهـده اشـيـا از اين جهت كه وجودشان مستند به اوست و از آن جا كه اين استناد شركت پذير نـيـسـت ,ديرى نپاييد كه ابراهيم به اين نتيجه رسيد كه هيچ مخلوقى نمى تواند ربوبيت ديگرى و تدبير نظام واداره امور عالم را به عهده داشته باشد, چه آن كه بت ها مجسمه هايى هستند كه انسان خـود آن هـا راسـاخـته و نامگذارى كرده است و خدا بر حقانيت آن ها برهانى فرو نفرستاده است و موجودى كه چنين وضعى داشته باشد نمى تواند رب و مالك انسانى باشد كه آن ها را ساخته است .

مـانـنـد سـتـاره و ماه و خورشيد نيز دستخوش دگرگونى مى شوند, زيرا گاه براى انسان ظاهر مى شوند و گاه ازنظرش ناپديد مى گردند.
حال و روزى ـ همچنان كه خواهيم گفت ـ نمى توانندفرمانروا و مدبر هستى باشند.
آيـه : ((ولـيـكـون مـن الـمـوقـنـيـن )) : حرف لام در((ليكون )) براى تعليل است و مجموع اين جـمـلـه ,عـطف بر جمله ديگرى است كه حذف شده وتقديرش چنين مى باشد : ليكون كذا و كذا وليكون من الموقنين )) (تا چنين و چنان و تا از يقين كنندگان باشد).
يقين عبارت از علمى است كه به هيچ رو با شك و ترديد آميخته نباشد.
آيـات و نشانه هاى خدا باشد, چنان كه در جاى ديگرمى فرمايد : ((وجعلنا منهم ائمة يهدون بامرنا لماصبروا و كانوا بياتنا يوقنون )).
يقين به نام هاى نيكو و صفات برين خداوند است .

بـه هـمـيـن معناست آياتى كه خداوند در خصوص پيامبر(ص ) نازل كرده و فرموده است : ((منزه اسـت خدايى كه بنده خود را شبانگاهى از مسجدالحرام به سوى مسجدالاقصى ـ كه پيرامون آن را بركت داده ايم ـ سير داد تا از نشانه هاى خود به او بنمايانيم ))و ((ديده اش منحرف نگشت و (از حد) در نگذشت .

به راستى كه (برخى ) از آيات بزرگ پروردگار خودرا بديد)).
كـريـم سـاحـت پـروردگار را برتر از آن دانسته كه شكى به آن تعلق گيرد يا علمى بر آن احاطه يابد,بلكه در اين جا پاى تسليم كامل در ميان است .