ـ پـيـامـبر خدا(ص ): قلب را در حقيقت ازاين رو قلب ناميده اند, كه منقلب و دگرگون مى شود حـكـايـت دل حـكـايت پرى است كه دريك دشت به بيخ درختى آويخته شده و باد آن را زير و رو مى كند.
ـ امام على (ع ): دل , كتاب ديده است .

ـ دل , گنجور زبان است .

ـ دل , چشمه حكمت است و گوش درونشوآن .

ـ تنومندى و بلند بالايى به كارى نمى آيد, هر گاه كه دل تهى باشد.
ـ امام صادق (ع ): جايگاه خرد, مغزاست و قساوت و رقت در دل است .

عـلامـه طـبـاطـبـائى در تـفـسـيـر آيـه ((لا يؤاخذكم اللّه باللغو فى ايمانكم و لكن يؤاخذكم بما كـسـبـت قـلـوبـكم )), مى گويد: كار لغو, كارى است كه اثرى در پى ندارد و اثر يك چيز بر حسب اخـتـلاف جـهـات و متعلقات آن چيز فرق مى كند مثلاسوگند از آن جهت كه تلفظ مى شود يك اثـردارد و از آن جـهـت كـه سـخـن را مؤكد مى سازديك اثر و از آن جهت كه عقد است , يك اثر و ازجـهـت شـكـسـتـن و مخالفت با آن , اثرى ديگر و به همين ترتيب , منتها از اين كه در آيه شريفه مـيان مؤاخذه نداشتن سوگند لغو و مؤاخذه دلها به سبب كار آن بويژه در رابطه با سوگند مقابله شـده اسـت , بر مى آيد كه مراد از سوگند لغو, سوگندى است كه در قصد و نيت سوگند خورنده اثرى نداشته باشد, يعنى سوگند خورنده از گفتن جمله :آرى به خدا قسم و نه به خدا قسم قصد جدى نكرده و عقد قلبى بر آن ننموده باشد.
كسب به معناى به دست آوردن منافعى است از طريق اشتغال به صنعتى يا حرفه اى و ياامثال آن و در اصـل بـه معناى به دست آوردن مايحتاج مادى است اما بعدا براى هر خوبى وبديى كه انسان با اعـمـال خود به دست مى آوردمجازا به كار رفته است , مانند كسب ستايش وافتخار و خوشنامى از طـريـق خـوش اخلاقى وخدمت به همنوع و مانند كسب خوى نيك ودانش سودمند و فضيلت به وسيله اعمال واقدامات متناسب با آنها و مانند كسب سرزنش ونكوهش و لعن و طعن و گناهان و امـثـال ايـنها ازطريق انجام كارهايى كه اين امور را در پى دارنداين است معناى كسب و اكتساب بـعـضـى درتـفاوت ميان كسب و اكتساب گفته اند كه اكتساب به معناى جلب منفعت براى خود است و كسب اعم از جلب منفعت براى خود و ديگران است ,مانند كسب كردن بنده براى اربابش و كـسـب ولـى براى كسى كه تحت ولايت و سرپرستى اوست و نظير اينها ولى در هر صورت كاسب ومكتسب انسان است نه غير او.
سخنى درباره معناى قلب در قرآن .

آنچه گفتيم (كه كسب و اكتساب تنها به انسان نسبت داده مى شود), گواه بر اين است كه مراد از قلب همان انسان , به معناى جان و روان او, مى باشد, زيرا تعقل و تفكر و عشق و نفرت واميد و بيم و امـثال اينها را گر چه كسى مى تواند بااين اعتقاد كه قلب عضو مدرك بدن است ـ چنان كه ممكن اسـت عـامـه چنين اعتقادى داشته باشندـ به قلب نسبت دهد, چنان كه شنيدن به گوش نسبت داده مى شود و ديدن به چشم و چشيدن به زبان ولى كسب و اكتساب از امورى است كه جزبه خود انسان نمى توان نسبت داد.
نظير اين آيه است آيه ((فانه آثم قلبه )) و آيه ((و جا بقلب منيب .

ظاهرا انسان , چون ديده است كه هم خودش و هم ساير جانوران گاهى اوقات بر اثر عوارضى چون بـيـهوشى و صرع و غيره , شعور و ادراكشان سلب مى شود ولى حيات كه علايم آن حركت وضربان قـلب مى باشد همچنان باقى است , يقين پيدا كرده است كه مبدا حيات قلب است , يعنى روحى كه بـه وجود آن در موجود جاندار اعتقاددارد, در وهله نخست به قلب تعلق مى گيرد و ازآن به ساير اعـضا سرايت مى كند و آثار و خواص روحى مانند شعور و اراده و عشق و نفرت و بيم و اميد و امثال ايـنها همه كار قلب است , زيرا كه قلب نخستين تعلقگاه روح مى باشد اين مطلب البته با اين كه هر عـضـوى از اعـضاى بدن مبدافعل و عمليات مخصوص خود مى باشد, مانندمغز براى فكر كردن و چشم براى ديدن و گوش براى شنيدن و شش براى دميدن و غيره , منافات ندارد, زيرا همه اينها به مـنـزله ابزارهايى هستندكه افعال و اعمالى كه براى تحقق يافتن نيازمندوسيله هستند, به وسيله آنها انجام مى گيرد.
شـايـد آزمـايـشـهـاى عـلـمـى در مـورد پرندگان اين نظر را تاييد كند, چرا كه با برداشته شدن مـغـزپـرندگان اين حيوانات نمى ميرند, بلكه ادراك واحساس نسبت به اشيا را از دست مى دهند وهـمـچـنـان بـه حـيـات خود ادامه مى دهند تا اين كه براثر نرسيدن مواد غذايى به بدن و از كار افتادن قلب , بميرند.
تـايـيد ديگرى بر اين نظريه , شايد اين نكته باشد كه پژوهشهاى علمى طبيعى تاكنون موفق نشده اسـت مركز و منشايى را كه احكام بدنى ازآن صادر مى شود, يعنى تخت فرمانهايى كه اعضاى فعال بـدن انـسـانـى تـخـت آنـهـا را امـتـثـال مـى كنند, تشخيص دهد چه , شكى نيست كه اين اعضا, درعـين اختلاف و پراكندگى ذاتى و عملى ,همگى در زير يك پرچم گردآمده واز فرماندهى واحد كه وحدت حقيقى دارد اطاعت مى كنند.
نـبـايـد پـنـداشت كه اين ناكامى در كشف مركزفرماندهى واحد به خاطر غفلت از كار مغز وعمل ادراك آن است , زيرا انسان از كهنترين دوران به اهميت عضو سر و مغز پى برده بوددليلش هم اين اسـت كـه مـا در ميان تمام ملتها واقوام , با وجود اختلاف و تفاوت زبانى آنها,شاهد اين هستيم كه مـبـدا حكومت و فرماندهى را راس و سر مى نامند و واژه هاى مختلفى از آن مشتق كرده اند, مانند راس و رئيس و رئاست وراس الخيط و راس المدة و راس المسافه و راس الكلام وراس الجبل وراس السيف و امثال اينها.
ظـاهـرا هـمين امر سبب شده است كه ادراك و شعور و پديده هايى كه به نحوى باادراك همراهند مانند عشق و نفرت و اميد وبيم و قصد و حسادت و عفت و شجاعت وجرات و امثال اينها را به قلب نـسبت دهند ومقصودشان از قلب همان روح است كه به بدن تعلق گرفته يا از طريق و با واسطه قلب به سراسر بدن جريان راه يافته است بنابراين , اين افعال را به قلب نسبت مى دهند, همچنان كه بـه روح و بـه خـودشان نيز نسبت مى دهند, مثلا مى گويند: او رادوست دارم , روحم او را دوست دارد, جـانـم او را دوسـت دارد, قـلـبـم او را دوست دارد امابعدا كاربرد مجازى پيدا كرده و قلب مـجـازابـه مـعناى جان استعمال شده است كما اين كه گاه به جاى قلب , سينه را به كار برده اند, زيراجايگاه قلب را, به عنوان مكانى براى انواع ادراكات و افعال و صفات روحى , دانسته اند.
از ايـن گـونه كاربردها و استعمالات درقرآن كريم مقدار زيادى به كار رفته است مثلا مى فرمايد: ((يـشرح صدره للاسلام )), يامى فرمايد: ((انك يضيق صدرك )) يا: ((وبلغت القلوب الحناجر)) كه كنايه از تنگى سينه است و يا مى فرمايد: ((ان اللّه عليم بذات الصدور)) بعيد نيست كه اين اطلاقات , دركـتاب خداى متعال اشاره اى به صحت نظريه پيشگفته باشد, گرچه هنوز حقيقت كاملاروشن نيست .

شـيخ الرئيس ابو على سينا اين نظر راترجيح داده كه ادراك كار قلب است , به اين معنا كه دخالت مغز در امر ادراك دخالت ابزارى است بنابراين قلب ادراك مى كند ومغز واسطه ادراك است .

جايگاه دل نسبت به بدن .