خودپسندى

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : الا عجَابُ يَمْنَعُ مِنَ الا زديادِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : خودپسندى ، مانع از پيشرفت و رسيدن به كمال است .(306)

خودپسندى و بلند پروازى

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اِعجابُ المَرءِ بِنَفسِهِ دَلَّ عَلى ضَعفِ عَقلِهِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : وخودپسندى و بلند پروازى هر انسان دليل بر ضعف عقل و نارسايى فكر او است .(307)

خودپسندى و نقصان

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : كَفى بِالمَرءِ مَنقَصَةً اَن يُعَظِّمَ نَفْسَهُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : بر نقصان معنوى يك انسان همين بس كه خويشتن را بزرگ پندارد.(308)

خودستايى

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اَقْبَحُ الصِّدْقِ ثَناءُ الرَّجُلِ عَلى نَفْسِهِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : خودستايى زشت ترين راستگويى است .(309)

در بند قراردادن نفس

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اِقمَعوا هذِهِ النّفُوسَ فَإ نَّها طَلِعة اِن تطيعُوها تنزَعُ بِكُم اِلى شَرَّ غايَهٍ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : اين نفس هاى سركش را مقهور كنيد كه آنها خود سر و بى قيدند و اگر به خواسته هايشان جواب بگوئيد سرانجام شما را در بدترين پرتگاه مى افكنند.(310)

دروغ گفتن

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : كَيْفَ يَسْلَمُ مِنْ عَذابِ اللّهِ الْمُتَسَرِعُ اِلَى الَْيمِينِ الْفاجِرَةِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : كسى كه در سوگند دروغ گفتن جلوتر از همه باشد، چگونه از عذاب خدا سالم مى ماند؟(311)

دروغ و خيانت

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اَلْكِذْبُ وَ الْخِيانَة لَيْسا مِنْ اَخْلاقِ الْكِرامِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : دروغ و خيانت از اخلاق انسانهاى كريم و با ارزش نيست .(312)

دين و دنيا

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : لايَتْرُكُ النّاسُ شَيْئا مِنْ اَمْرِ دِينِهِم لا سْتصلاحِ دُنْياهُمْ إ لا فَتَحَ اللّهُ عَلَيْهِمْ مّا هُوَ اَضَرُّ مِنْهُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : اين نشدنى است كه مردم به سبب سامان بخشيدن به دنياشان ، چيزى از امور دينى را وا نهند و خدا درى زيان بارتر بر آنان نگشايد.(313)

دنيا طلب و علاقمند آخرت

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : النّاسُ فِى الدُّنْيا عامِلانِ: عامُلٌ عَمِلَ فِى الدُّنْيا لِلدُّنْيا، قَدْ شَغَلَتْهُ دُنْياهُ عَنْ آخِرَتِهِ، يَخْشَى عَلَى مَنْ يَخْلُفُهُ الْفَقْرَ وَ يَاءمَنُهُ عَلَى نَفْسِهِ فَيُفْنى عُمُرَهُ فِى مَنْفَعَةِ غَيْرِهِ، وَ عامِلٌ عَمِلَ فِى الدُّنيا لِما بَعْدَها، فَجاءَهُ الَّذى لَهُ مِنَ الدُّنْيا بِغَيْرِ عَمَل ، فَاءحْرَزَ الْحَظَّيْنِ مَعا، وَ مَلَكَ الدّارَيْنِ جَمِيعا فَاءصْبَحَ وَجِيها عِنْدَاللّهِ، لا يَسْاءَلُ اللّهَ حاجَةً فَيَمْنَعُهُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : مردم در دنيا دو دسته اند: يك دسته در دنيا تا آنجا براى دنيا زحمت مى كشند، كه دنيا آنان را از آخرت باز مى دارد. مى ترسد وارثانش فقير گردند و از تنگدستى خويش ايمن است . چنين شخصى عمر خويش را براى سود ديگران به پايان مى رساند. و دسته اى ديگر در دنيا براى آخرت زحمت مى كشند و سود دنيا را بدون رنج مى برند و از حظ دنيا و آخرت بهره مند مى گردند و هر دو دنيا را مالك شده اند و در نزد خدا آبرومند گرديده اند، و در نتيجه هر حاجتى از خدا بخواهند خدا برمى آورد.(314)

دورى از اسراف

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : وَ ما ظَنَنْتُ اَنَّكَ تُجِيبُ اِلى طَعامِ قَوْمٍ عائِلُهُمْ مَجْفُوُّ و غَنِيُّهُمْ مَدْعُوُّ، فَانْظُرْ إ لى ما تَقْضَمُهُ مِنْ هذا الْمَقْضَمِ... ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : زمانى كه حضرت على عليه السلام از كار عثمان بن حُنَف فرماندار بصره كه روى سفره اى بسيار رنگين از بزرگان بصره نشست ؛ خبر دار گرديد على عليه السلام نامه اى به عثمان نوشت و فرمود: من گمان نمى كردم تو دعوت جمعيّتى را قبول كنى كه نيازمندانشان ممنوع و ثروتمندانشان دعوت شوند. به آنچه مى خورى بنگر (آيا حلال است يا حرام ؟)، آنگاه آنچه حلال بودنش براى تو مشتبه بود از دهان بينداز و آنچه را به حلال بودنش يقين دارى از آن بخور.(315)

دورى حاكمان

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : ...فَإ نَّ اِحْتِجابَ الْوُلاةِ عَنِ الرَّعِيَّةِ شُعْبَة مِنَ الضّيقِ وَ قِلَّةُ عِلْمِ بَالاُمُور، وَ الاِْحْتِجابُ يَقْطَعُ عَنْهُم عِلْمَ ما احْتَجَبُوا دُونَهُ فَيَصْغُرُ عِنْدَهُمْ الْكَبيرُ، وَ يُعَظِّمُ الصَّغيرَ، وَ يُقَبِّحُ الْحَسَنَ، وَ يُحَسِّنُ الْقَبِيحَ، وَ يُشابُ الْحَقَّ بِالْباطِلِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : مولاى متقيان حضرت على عليه السلام طى نامه اى به مالك اشتر هنگامى كه او را والى مصر نمود فرمود: در پس پرده بودن حاكمان ، آنها را از (واقعيت هائى كه وجود دارد و يا اتفاق مى افتد) دور مى كند، و بزرگ را نزد آنان كوچك و خُرد مى نمايد، و كوچك را بزرگ ، و زشت را زيبا مى كند و زيبا را زشت ، و حق و باطل را به هم آلوده مى كند.(316)

راه خطا و اشتباه

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : مَن اَخطاءَ وُجُوهَ المَطالِبِ خذَلتهُ و الحِيَلَ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : آن كس كه راه خطا و اشتباه را وجهه خود قرار دهد حيله و تزوير او را مخذول و منكوب خواهد كرد.(317)

ريشه بدخواهى

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اُحْصُدِ الشَّرَّ مِن صَدْر غَيْرِكَ بِقَلْعِه مِن صَدْرِكَ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : ريشه بدخواهى را از سينه خود بر كن تا انگيزه بدى را از سينه ديگران بيرون كشى .(318)

زبونى بنده

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اِذا اَرْذَلَ اللّهُ عَبْدا حَظَرَ عَلَيْهِ الْعِلْمَ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : چون خدا بنده اى را زبون خواهد، از دانش بى بهره اش كند.(319)

زيادى شوخى

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : مَنْ كَثُرَ مِزاحُهُ اِسْتَحْمَقَ - مَنْ كَثُرَ مِزاحُهُ قَلَّتْ هَيْبَتُهُ - كَثْرَةُ الْمِزاحِ يُذْهِبُ الْبَهاءِ، وَ يُوجِبُ الشَّحْناءَ - كَثْرِةُ ضِحْكِ الرَّجُلِ يُفْسِدُ وَقارِهُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : انسانى كه بسيار شوخى مى كند، خود را احمق مى خواهد - كسى كه زياد مزاح كند، شكوه و وقار او كم مى شود - شوخى بسيار، آبرو را مى برد و موجب كينه توزى و دشمنى مى گردد - بسيار خنده ، متانت و وقار انسان را تباه مى سازد.(320)

زوال نعمت

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : مَنْ كَتَمَ الاِْحْسانَ عُوقِبَ بِالْحِرْمانِ: ((فَكَفَرَتْ بَاءَنْعُمِ اللّهِ فَاءَذاقَها لِباسَ الْجُوع )). ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : كسى كه احسان را بپوشاند (و از آن سپاسگزارى نكند) به محروم شدن از آن مجازات مى شود. (در تفسير اين حديث آيه در قرآن آمده است ):(321) كفران نعمت هاى الهى نمودند و خداوند هم لباس گرسنگى به آنان پوشاند. (آمده است : قومى بودند كه (در اثر وفور نعمت الهى ) پليدى هاى خود را با ((نان )) پاك مى كردند. خداوند در نتيجه اين ناسپاسى آنان را به گرسنگى شديدى دچار كرد كه مجبور شدند همان نان هاى آلوده را بخورند).(322)

سبك شمردن نماز

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : تَكاسُلُ الْمَرْءِ فى الصَّلوةِ مِنْ ضَعْفِ الاِْيمانِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : سهل انگارى مرد در به جا آوردن نماز از سستى ايمان است .(323)

ستودن بيجا

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : رُبَّ مَفْتُونٍ بِحُسْنِ الْقُولِ فِيهِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : بسا كسانى كه با ستوده شدن به گرداب گرفتارى در غلتيده اند.(324)

سخن چينى ميان دو نفر

ميان دو كس جنگ چون آتش است سخن چين بدبخت هيزم كش است قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : شِرارُكُمْ اَلْمَشّاؤُونَ بِالَّنميمَةِ، اَلْمُفَرِقُّونَ بَيْنَ الاَْحِبَّةِ، اَلْمُبْتَغُونَ لِلْبُرآءِ الْمَعْايِبَ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : بدترين شما سخن چيناند كه ميان دوستان جدائى مى افكنند و درصدد عيب تراشى از پاكان هستند.(325)

سيرى ناپذيران

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : مَنْهُومانِ لايَشْبَعان ، طالِبٌ عِلْمٍ وَ طالِبُ دُنْيا! ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : دو گرسنه اند كه سيرى شان نيست : جوينده دانش و جستجوگر دنيا.(326)

سلامتى و فقر

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : لايَنْبَغِى لِلْعَبْدِ اءَنْ يَثِقَ بِخِصْلَتَيْنِ: الْعافِيَةِ، وَالْغِنَى . بَيْنَا تَراهُ مُعافىً، اِ ذْ سَقِمَ؛ وَ بَيْنا تَراهُ غَنِيَّا، إِذِافْتَقَرَ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : سزاوار نيست كه بنده اى خدا به دو موضوع اعتماد داشته باشد: سلامتى و ثروت . زيرا همانطوريكه سالم است ناگهان مى بينى مريض شد و همانطوريكه مى بينى ثروتمند است ناگهان بيچاره شده .(327)

شتاب و سستى

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : مِنَ الْخُرْقِ الْمُعاجِلَةُ قَبْلَ الا مْكان وَ الاَناةُ بَعْدَ الْفُرْصَةٍ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : شتاب ، پيش از آن كه امكان فراهم آمد و سستى ، پس از آنكه فرصت پيش آيد، هر دو از ابلهى است .(328)

شكست خورده

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : ما ظَفِرَ مَن ظَفِرَ الا ثْمُ بِهِ وَالْغالِبُ بِالشَّرِّ مَغْلُوبُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : شكست خورده گناه كامياب نباشد و آن كس كه با شرّ چيرگى يابد،شكست خورده واقعى است .(329)

عادت بد

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اَلعادَةُ عَدُوّ مُتَملِّك . ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : عادت بد، دشمنى است كه با قدرت بر صاحبش حكومت مى كند.(330)

عادت به قسم

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : لاتُعَوِّدْ نَفْسَكَ الَْيمينَ فَإِنَّ الْحَلاّفَ لايَسْلَمُ مِنَ الاْ ثْمِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : خودت را به قسم خوردن عادت نده ، همان كسى كه زياد قسم بخورد، از گناه در امان نمى ماند.(331)

عامل تباهى

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اَمّا بَعْدُ فَاِنَّما اَهْلَكَ مَنْ كانَ قَبْلَكُمْ اَنَّهُم مَنَعُوا النّاسَ الْحَقَّ فَاشْتَرَوْهُ، وَ اَخَذُوهُمْ بَالْباطِلِ فَاقْتَدَوْهُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : اما بعد، تنها عامل تباهى ملت هايى كه پيش از اين مى زيسته اند اين بوده است كه زمام داران ، مردم را از حقّ باز مى داشتند و به راه باطل مى بردند و مردم نيز مى پذيرفتند و پيروى مى كردند.(332)

عبادت بدگمان

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اِيّاكَ اَنْ تُسى ءَ الظنَّ فَإ نَّ سُوءَ الظَّنَّ يُفْسِدُ الْعِبادَةَ وَ يُعَظِّمُ الْوِزْرَ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : بپرهيز از آنكه گمان بد برى ، زيرا به راستى بدگمانى عبادت را فاسد مى گرداند و گناه را بزرگ مى كند.(333)

عبور از صراط

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : وَ اعْلَمُوا اَنَّ مَجازكُمْ عَلَى الصِّراطِ وَ مَزالِقِ دَحْضِه ، وَ اَهاويلِ زَلَلِه ، و تاراتِ اَهْوالِه ! ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : از ياد نبريد كه گذارتان بر صراط است با لغزش گاههاى سقوطآفرين ، پرتگاههاى هول انگيز و هراس هاى پى در پى آن .(334)

علامات احمق

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : مِنَ الْخَرقِ الْمُعاجَلَةُ قَبْلَ الاِْمْكانِ، وَ الاَْناةُ بَعدَ الْفَرْصَةِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : علامت نادانى عجله ، قبل از فراهم شدن وسائل و بى حالى بعد از به دست آمدن فرصت است .(335)

عدم اقامه نماز در وقت

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : وَ لَيْسَ عَمَلٌ اءحَبَّ إ لىَ اللّهِ مِنَ الصَّلوةِ، فَلا يَشْغَلَنَّكُمْ عَنْ اءَوْقاتِها شَيْئٌ مِنْ اُمُورِ الدُّنيا فَإ نَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ ذَمَّ اَقْواما فَقالَ: ((اَلَّذينَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ)) يَعْنى : اِنَّهُمْ غافِلُونَ إِسْتَهانُوا بِاءوْقاتِها. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : هيچ عملى نزد خدا محبوب تر از نماز نيست ، پس نبايد هيچ كارى از كارهاى دنيا، شما را از وقت نماز باز داد، چرا كه خداوند در مذمّت گروههائى از مردم فرموده است : ((واى بر نمازگزارانى كه از نمازشان غافلند)) يعنى آنها غافلند و نسبت به اوقات نماز سستى ورزيده اند.(336)

عواقب بد لذتها

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : عَجِبْتُ لِمَن عَرَفَ سُوءَ عَواقِبا للذاتِ كَيْفَ لاَيَعَفُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : عجب دارم از آن كس كه عواقب بد لذتهاى مضرّ را مى داند، چگونه از آنها دست نمى كشد!(337)

عيب بزرگ

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اَكَبرُ الَعْيبِ اءنْ تَعِيبَ ما فيكَ مِثْلُهُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : بزرگ ترين عيب آن است كه : عيبى را كه خود نيز دارى ، در ديگران ، عيب بشمارى .(338)

عيوب پنهان

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : مَنْ تَتَّبِعَ خَفِيّاتِ الْعُيُوبِ حَرَّمَهُ اللّه مَوَدّاتِ القُلُوبِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : كسى كه دنبال عيوب پنهان ديگران باشد، خداوند او را از دوستى دلها محروم مى كند.(339)

غيرت بيجا

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : وَ اِيّاكَ وَ التَّغايُرَ فِى غَيْرِ مَوْضِعِ غَيْرَةٍ، فَإ نَّ ذلِكَ يَدْعُو الصَّحِيحَةَ اِلَى السَّقْمِ وَ الْبَريئَةَ اِلَى الرَّيْبِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : بپرهيز از اينكه در غير موردش غيرت كنى ، زيرا غيرت بيجا، زنان پاك را به ناپاكى و بى گناهان را به آلودگى سوق مى دهد.(340)

فخر فروشى

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : ما لا بْنِ آدَمَ وَ الْفَخْرِ، اَوَّلُهُ نُطْفَةٌ، وِ آخِرُهُ جيفَةٌ. لايَرْزُقُ نَفْسَهُ، وَ لايَدْفَعُ حَتْفَهُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : آدمى زاده را چه جاى فخرفروشى كه در آغاز نطفه اى است و در پايان لاشه اى . به تن خويش روزى رسان خود نباشد و در رويارويى با مرگ كمترين ايستادگى نتواند.(341)