(زن ) گفت : آرى .
به او گفت : چون غذا مى خورى ، از سير شدن حذر كن ؛ زيرا اگر غذا بر سينه سنگينى كند و از اندازه افزون شود، طراوت چهره از ميان مى رود)).
آن زن ، چنان كرد و ديگر بار، چهره اش طروات يافت .⁽²⁴⁷⁾
ج - طول عمر
1161 - لقمان (عليه السلام ):
اگر خوراك انسان اندك باشد، زياد زنده مى ماند.⁽²⁴⁸⁾
1/3 - فايده هاى باطنى كم خورى
الف - صفاى انديشه
1162 - امام على (عليه السلام ):
هر كس خوراكش كم باشد، انديشه اش صفا مى يابد.⁽²⁴⁹⁾
ب - فروغ دل
1163 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
اگر كسى خوراك خود را كم كند، درونش از نور، سرشار مى گردد.⁽²⁵⁰⁾
ج - رهايى از شيطان
1164 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
هر كس ، از اين خرسند مى شود كه خويش را از ابليس برهاند، بايد گوشت و چربى خود را با كم خورى ، آب كند؛ چرا كه از كم خورى ، حضور فرشتگان و فراوان انديشيدن در آنچه نزد خداوند (عزوجل ) است ، حاصل مى آيد.⁽²⁵¹⁾
1165 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
با كمى خوراك و نوشاك ، با نفس خويش جهاد كنيد تا فرشتگان بر شما سايه بگسترند و شيطان از شما بگريزد.⁽²⁵²⁾
د - در آمدن به ملكوت آسمان ها
1166 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
پشمينه بپوشيد و ميان بر بنديد و به گنجايش نيمه شكم بخوريد تا به ملكوت آسمان ها در آييد.⁽²⁵³⁾
1167 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
هر كس شكمش پر باشد، به ملكوت آسمان ها و زمين راه نمى يابد.⁽²⁵⁴⁾
ه‍ - تقرب به درگاه خداوند
1168 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
كاستن از خوراك ، نزد خداوند، جايگاهى والا دارد.⁽²⁵⁵⁾
1169 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
دوست داشتنى ترين شما نزد خداوند، كم خوراك ترين و سبك بدن ترين شماست .⁽²⁵⁶⁾
1170 - امام صادق (عليه السلام ):
نزديك ترين حالت بنده به خداوند (عزوجل )، هنگامى است كه شكم وى ، سبك باشد⁽²⁵⁷⁾
و - مجموعه اى از منافع كم خورى
1171 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
هر كس خوراكش اندك باشد، تنش سلامت و دلش صفا مى يابد؛ و هر كس ‍ خوراكش فراوان باشد، تنش بيمار و دلش سخت ميگردد.⁽²⁵⁸⁾
1172 - امام على (عليه السلام ):
بر شما باد ميانه روى در خوردنى ها؛ چرا كه اين كار، از اسراف دورتر است ، مايه سلامت بيشتر تن مى گردد و در پرستش ، بيشتر يارى مى رساند.⁽²⁵⁹⁾
1173 - مصباح الشريعة :
- در حديثى كه به امام صادق (عليه السلام ) منسوب است -: كم خورى ، در ميان هر طايفه اى ، ستوده است ؛ زيرا منفعت باطن و ظاهر، در آن است .^{(260 )}
فصل دوم : پرهيز
2/1 - معناى پرهيز
1174 - امام كاظم (عليه السلام ):
پرهيز، آن نيست كه چيزى را به كلى وابگذارى و هيچ نخورى ؛ بلكه پرهيز، آن است كه چيزى بخورى ، اما كم بخورى .⁽²⁶¹⁾
1175 - امام رضا (عليه السلام ):
پرهيز از يك چيز، واگذاردن آن نيست . پرهيز از يك چيز، تنها كم خوردن از آن است .⁽²⁶²⁾
1176 - الفقه المنسوب للامام الرضا (عليه السلام ):
از عالم (امام كاظم (عليه السلام )) روايت مى كنم كه فرموده است : ((سرآمد پرهيزها، مدارا با ديدن است )).⁽²⁶³⁾
1177 - امام كاظم (عليه السلام ):
هيچ دارويى نيست كه دردى را بر نينگيزد، و هيچ چيزى براى بدن ، سودمندتر از آن نيست كه جز از آنچه بدان نياز دارد، دست بشويد.⁽²⁶⁴⁾
1178 - الدعوات :
روايت شده است كه : آنچه را از زيانش آگاهى يافته اى ، مخور و هوس ‍ خويش را بر آسايش بدن ، برمگزين .⁽²⁶⁵⁾
2/2 - تشويق به پرهيز
1179 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
معده ، خانه همه دردهاست و پرهيز، ريشه همه درمان ها.⁽²⁶⁶⁾
1180 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
پرهيز، سرآمد درمان ، و معده ، خانه درد است . هر بدنى را به همان كه بدان خو مى گيرد، عادت دهيد.⁽²⁶⁷⁾
1181 - امام على (عليه السلام ):
معده ، خانه دردهاست و پرهيز، سر آمد درمان . هر بدنى را به همان كه بدان خو مى گيرد، عادت دهيد. با پرخورى ، تن درستى اى نخواهد بود⁽²⁶⁸⁾.⁽²⁶⁹⁾
1182 - امام صادق (عليه السلام ):
- خطاب به طبيب هندى -: من برتر از آنچه تو همراه دارى ، به همراه دارم .... آنچه را پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرموده است ، به كار مى گيرم و مى دانم كه معده ، خانه همه دردها و پرهيز، يگانه درمان است . نيز بدن را بر آنچه بدان خو مى گيرد، عادت مى دهم .⁽²⁷⁰⁾
1183 - امام على (عليه السلام ):
هر كس بر سختى پرهيز صبر نكند، ناتن درستى اش به درازا مى انجامد.⁽²⁷¹⁾
1184 - امام على (عليه السلام ):
پرهيز، مايه درستى تن است .⁽²⁷²⁾
1185 - امام على (عليه السلام ):
تن درستى ، جز با پرهيز، به دست نمى آيد.⁽²⁷³⁾
2/3 - آنچه درباره مدت پرهيز بيمار، روايت شده است
1186 - معناى الاخبار:
- از جعفر بن اسماعيل ، از مردى ، در گفتگو با امام صادق (عليه السلام ) -: از ايشان پرسيدم : بيمار، چند روز، پرهيز داده مى شود؟
فرمود: ((يك دبق )).⁽²⁷⁴⁾
من نمى دانستم دبق چيست . از همين روى ، در اين باره از ايشان پرسيدم .
فرمود: ((ده روز)).⁽²⁷⁵⁾
1187 - طب الائمة (عليهم السلام ):
- به نقل از يعقوب بن يزيد، از يكى از مردانش ، از امام صادق (عليه السلام ) -: ((پرهيز، يازده "دين " است و از آن پس ، پرهيزى نيست )).
مولف طب الائمة (عليهم السلام ) گفته است : ((دين ))، يك واژه رومى و به معناى ((يازده روزه )) است .⁽²⁷⁶⁾
1188 - امام صادق (عليه السلام ):
پرهيز، پس از هفت روز، براى بيمار، سودى ندارد.⁽²⁷⁷⁾
اظهار نظر
با توجه به ضعف سند حديث اول و دوم ، تنها حديث قابل اعتماد در اين باب ، حديث سوم است . بنابراين ، تعارضى در ميان نخواهد بود. علامه مجلسى در ذيل حديث سوم ، چنين مى گويد:
((برخى از پزشكان ، اين حديث را ناظر به صورتى معنا كرده اند كه بيمار، پس از هفت يا يازده روز، بهبود مى يابد؛ اما اين تفسير، تفسيرى دور است .
مى توان اين حديث را به معناى پرهيز سخت ، تفسير كرد و يا آن را ناظر به آن و هوا و مزاج هاى مردمان (در مكان و زمان صدرو حديث ،) دانست )).⁽²⁷⁸⁾
فصل سوم : گرسنگى كشيدن
3/1 - تشويق به گرسنگى كشيدن
1189 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
والاجايگاه ترين شما نزد خداوند (عزوجل ) آناست كه بيش از همه گرسنگى مى كشد و بيش از همه مى انديشد؛ و منفورترين شما نزد خداوند متعال ، هر پرخواب پرخور پرآشام است .⁽²⁷⁹⁾
1190 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
خوشا به حال آنان كه شكم ، تهى مى دارند و گرسنگى مى كشند. آنان كسانى اند كه درروز قيامت ، سير مى شوند.⁽²⁸⁰⁾
1191 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
همدمان گرسنگى در اين سراى ، همدمان سيرى در سراى ديگرند و منفورترين مردم نزد خداوند، پرخوران آكنده شكم اند.⁽²⁸¹⁾
1192 - امام على (عليه السلام ):
گرسنگى ، چه نيكو خورشى است !⁽²⁸²⁾
1193 - تنبيه الخواطر:
يكى از صحابه روايت كرده كه پيامبر - كه درود خداوند بر وى و خاندانش ‍ باد - فرموده است : ((پيوسته كوبه در بهشت را بزنيد تا برايتان باز شود)).
(راوى مى گويد:) گفتم : چگونه پيوسته كوبه در بهشت را بزنيم ؟
فرمود: ((با گرسنگى و تشنگى )).⁽²⁸³⁾
3/2 - فايده هاى جسمى گرسنگى كشيدن
الف - سلامت تن
1194 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
روزه بداريد تا تن درست بمانيد.⁽²⁸⁴⁾
1195 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
خداوند به يكى از پيامبران بنى اسرائيل ، وحى كرده كه ((به طايفه ات خبر بده هيچ بنده اى ، يك روز براى خشنودى من روزه نمى گيرد، مگر آن كه تن او را سالم مى داريم و او را پاداشى بزرگ مى دهم )).⁽²⁸⁵⁾
1196 - امام على (عليه السلام ):
روزه ، يكى از دو (طريق ) سلامت است .⁽²⁸⁶⁾
1197 - امام على (عليه السلام ):
گرسنگى كشيدن ، سودمندترين درمان است .⁽²⁸⁷⁾
1198 - امام على (عليه السلام ):
گرسنگى و بيمارى ، با هم گرد نمى آيند.⁽²⁸⁸⁾
ب - خوش مزگى غذا
1199 - امام هادى (عليه السلام ):
شب زنده دارى ، خواب را شيرين تر مى كند و گرسنگى ، غذا را خوش مزگى مى افزايد.⁽²⁸⁹⁾
3/3 - فايده هاى روحى گرسنگى كشيدن
الف - دامن در كشيدن از گناه
1200 - امام على (عليه السلام ):
گرسنگى كشيدن ⁽²⁹⁰⁾، چه نيكو يارى اى براى پاك دامنى است !⁽²⁹¹⁾
1201 - امام على (عليه السلام ):
گرسنكى كشيدن ، چه نيكو يارى دهنده اى بر سركشى نفس و شكستن عادت آن است .⁽²⁹²⁾
1202 - امام على (عليه السلام ):
- در ديوان منسوب به ايشان -:
خود را گرسنه بدار كه گرسنگى ، از آثار پرهيزگارى است / آن كه زمان درازى را گرسنگى كشد، سرانجام روزى (روز قيامت ) سير خواهد شد.⁽²⁹³⁾
ب - رهايى از شيطان
1203 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
شيطان در درون آدمى زاده به سان خون ، جريان مى يابد. گذرگاه هاى او را با گرسنگى ، تنگ كنيد.⁽²⁹⁴⁾
ج - تقرب به درگاه خداوند
1204 - امام على (عليه السلام ):
- در حديث معراج -: پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) در شب معراج ، از پروردگار خود خواست و چنين گفت : پروردگار! مرا به كارى راه نماى كه با آن به تو نزديك شوم .
فرمود: ((شبت را روز، و روزت را شب بدار)).
پرسيد: پروردگارا! چگونه چنين توان كرد؟
فرمود: ((خواب خويش را نماز، و خوراك خود را گرسنگى قرار بده .
اى احمد! به عزت و جلالم سوگند، هيچ بنده اى برايم چهار چيز را تضمين نمى كند، مگر اين كه او را به بهشت در مى آورم : زبان فرو بندد و آن را جز بدانچه به وى مربوط است ، نگشايد؛ دل خويش را از وسواس حفظ كند؛ آگاهى من از او و اين را كه او در زير نگاه من است ، پاس بدارد؛ و نور ديده اش ، در گرسنگى باشد.
اى احمد! كاش ، شيرينى : گرسنگى ، سكوت ، خلوت و آنچه را از آن به ارث برده اند، چشيده بودى !)).
پرسيد: پروردگارا! ارث گرسنگى چيست ؟
فرمود: ((حكمت ، حفظ دل ، تقرب به خداوند، اندوه دائم ، كم هزينگى براى مردم ، حقگويى ، و اهميت ندادن به اين كه در گشايش و آسانى مى زيد يا در سختى و دشوارى .
اى احمد! آيا مى دانى با كدام حالت و وقت ، بنده به من تقرب مى جويد؟)).
گفت : نه ، اى پروردگار!
فرمود: ((آن هنگام كه گرسنه يا در حالت سجده باشد)).⁽²⁹⁵⁾
د - (رسيدن به ) علم و حكمت
1205 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
دل ، به هنگام تهى بودن درون ، بار حكمت ، بر مى گيرد.⁽²⁹⁶⁾
1206 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
چون همدمان گرسنگى و تفكر را ديديد، به آنان نزديك شويد؛ چرا كه حكمت ، آنان را همراهى مى كند.⁽²⁹⁷⁾
1207 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
خداوند (عزوجل ) مى فرمايد: ((پنج چيز را در پنج چيز نهادم ؛ اما مردم ، آنها را در پنج چيز ديگر مى جويند و نمى يابند: دانش را در گرسنگى و رنج و تلاش قرار دادم ، در حالى كه مردم آن را در سيرى و آسايش مى جويند. در نتيجه آن را نمى يابند)).⁽²⁹⁸⁾
1208 - عدة الداعى :
خداوند متعال به داوود (عليه السلام ) اين گونه وحى فرستاد: ((اى داوود!... من دانش را در گرسنگى و رنج و تلاش نهاده ام ؛ اما آنان آن را در سيرى و آسايش مى جويند و در نتيجه آن را نمى يابند)).⁽²⁹⁹⁾
ر. ك : ص 371 (تقرب به درگاه خداوند).
ه‍- ديدن خداوند با ديده دل
1209 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
جگرهاى خود را گرسنه و بدن هايتان را برهنه بداريد...،⁽³⁰⁰⁾ شايد كه حق را با دل هايتان ببينيد.⁽³⁰¹⁾
1210 - عيسى (عليه السلام ):
جگرهاى خود را گرسنه و تن هايتان را برهنه بداريد، شايد كه دل هايتان ، خداوند (عزوجل ) را ببيند.⁽³⁰²⁾
1211 - عيسى (عليه السلام ):
- خطاب به حواريان -: اى همراهان هميشگى ! شكم هاى خويش را گرسنه ، جگرهاى خود را تشنه و تن هاى خويش را برهنه بداريد، شايد كه دل هايتان ، خداوند (عزوجل ) را ببيند.⁽³⁰³⁾
فصل چهارم : پرخورى
4/1 - نكوهش پرخورى
1212 - امام صادق (عليه السلام ):
پرخورى ، ناخوشايند است .⁽³⁰⁴⁾
1213 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
آدمى هيچ ظرفى را بدتر از شكم ، پر نكرده است . آدمى زاده را چند لقمه بسنده مى كند كه كمرش را راست بدارد. اگر نفس آدمى بر او چيرگى يافت ، يك سوم (معده ) براى خوراك ، يك سوم براى نوشاك ، و يك سوم براى نفس كشيدن خواهد بود.⁽³⁰⁵⁾
1214 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
پس از من ، روشى (جديد در جامعه ) پديد خواهد آمد: مومن به اندازه يك معده مى خورد و كافر به اندازه هفت معده .⁽³⁰⁶⁾
1215 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
مومن ، به اندازه يك معده مى خورد و كافر، به اندازه هفت معده مى خورد⁽³⁰⁷⁾.⁽³⁰⁸⁾
1216 - مسند ابن حنبل :
- به نقل از ابوبصره غفارى -: چون هجرت كردم ، به حضور پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) رسيدم . در آن زمان هنوز اسلام نياورده بودم . او برايم از گوسفندى كوچك اندام - كه هميشه براى خانواده اش از آن مى دوشيد - شير دوشيد. من شير را نوشيدم و چون آن شب را به صبح رساندم ، اسلام آوردم .
(آن شب ،) خانواده پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) گفتند: امشب نيز گرسنه مى خوابيم ، چنان كه ديشب گرسنه خوابيديم !
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) (در آن ديگر روز نيز) برايم گوسفندى دوشيد. شير آن را خوردم و سيراب شدم .
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) از من پرسيد: ((آيا سيراب شدى ؟)).
گفتم : اى پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم )! سيراب شدم . پيش از اين ، هيچ وقت ، (اين اندازه ) نه سير و نه سيراب شده بودم !
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: ((كافر، به اندازه هفت معده مى خورد و مومن ، به اندازه يك معده مى خورد)).⁽³⁰⁹⁾
1217 - المستدرك :
- به نقل از جعده -: از پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) - چون مردى بسيار سير را ديد و با دست به شكم وى اشاره كرد - شنيدم كه فرمود: ((اگر اين (غذايى كه خورده ) در غير اين (شكم ) قرار داشت ، براى وى بهتر بود)).⁽³¹⁰⁾
1218 - امام على (عليه السلام ):
پرخورى ، نشانه شكم بندگى است و شكم بندگى ، بدترين عيب هاست .⁽³¹¹⁾
1219 - امام على (عليه السلام ):
- در حديث معراج -: خداوند متعال فرمود: ((...اى احمد! دنيا و همدمانش را منفور بدار و آخرت و همدمانش را دوست بدار)).
گفت : پروردگارا! همدمان دنيا چه كسانى ، و همدمان آخرت ، چه كسانى اند؟
فرمود: ((همدمان دنيا كسانى اند كه خوردن ، خنديدن ، خفتن و خشم آوردنشان ، بسيار است )).⁽³¹²⁾
4/2 - نكوهش خوردن غذاهاى رنگارنگ
1220 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
كسانى از امت من ، پديد خواهند آمد كه در آن ، تغذيه مى گرديده اند. همت آنان ، گونه هاى خوراك و نوشاك است و (يكديگر را به زبان مى ستايد. آنان ، بدهاى امت من هستند⁽³¹³⁾.⁽³¹⁴⁾
1221 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
مردانى از امت من خواهند بود كه غذاهاى رنگارنگ مى خورند، نوشيدنى هاى رنگارنگ مى نوشند، جامه هاى رنگارنگ مى پوشند و در سخن گفتن ، پرچانگى مى كنند. اينان ، بدهاى امت من هستند.⁽³¹⁵⁾
1222 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
بدترين كسان امت من ، آنانى هستند كه در رفاه ، زاده شده و در آن ، تغذيه گرديده اند. (آنان ،) غذاهاى رنگارنگ مى خورند، لباس رنگارنگ مى پوشند، بر مركب هاى گوناگون سوار مى شوند و در سخن گفتن نيز پرچانگى مى كنند.⁽³¹⁶⁾
1223 - امام على (عليه السلام ):
غذاهاى رنگارنگ ، شكم را بزرگ و سرين را سست مى كند.⁽³¹⁷⁾
4/3 - زيان هاى ظاهرى پرخورى
الف - انواع ناتن درستى ها
1224 - امام على (عليه السلام ):
هر كس در دل خود، درخت علاقه به انواع غذاها را بكارد، ميوه گونه هاى ناتن درستى را مى چيند.⁽³¹⁸⁾
1225 - امام على (عليه السلام ):
اعتياد به سيرى ، انواع دردها را به همراه مى آورد.⁽³¹⁹⁾
1226 - امام على (عليه السلام ):
اندك اند كسانى كه به فراوانى ، غذاى افزون بر نياز خورده باشند و ناتن درستى ها همدمشان نشده باشد.⁽³²⁰⁾
1227 - امام على (عليه السلام ):
سيرى ، بيمارى ها را افزون مى سازد.⁽³²¹⁾
1228 - امام على (عليه السلام ):
از اعتياد به سيرى حذر كن ؛ چرا كه ناتن درستى ها را تحريك مى كند و بيمارى ها را بر مى انگيزد.⁽³²²⁾
1229 - امام على (عليه السلام ):
اندك اند كسانى كه غذا بسيار خورده باشند و بيمار نشده باشند.⁽³²³⁾
1230 - امام على (عليه السلام ):
چه بسا خوردنى كه مانع خوردن ها مى شود!⁽³²⁴⁾
1231 - امام على (عليه السلام ):
هر بيمارى اى از پرخورى است ، مگر تب ، كه ناگاه به بدن در مى آيد.⁽³²⁵⁾
ب - كاهش تن درستى
1232 - امام على (عليه السلام ):
هر كس خوردنش بسيار شود، تن درستى اش كاهش مى يابد و هزينه اش بر وى سنگين مى گردد.⁽³²⁶⁾
1233 - امام على (عليه السلام ):
با پرخورى ، تن درستى اى نخواهد بود.⁽³²⁷⁾
1234 - امام على (عليه السلام ):
تن درستى و پرخورى ، با هم گرد نمى آيند.⁽³²⁸⁾
1235 - امام صادق (عليه السلام ):
تباهى تن ، در فراوانى خوراك است ؛ تباهى كشت ، در ارتكاب گناه ؛ و تباهى شناخت ، در واگذاردن صلوات بر برترين مردمان (يعنى پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم )).⁽³²⁹⁾
ج - گندبويى
1236 - امام على (عليه السلام ):
بسيار خوردن ، گندبويى مى آورد.⁽³³⁰⁾
4/4 - زيان هاى باطنى پرخورى
الف - تباهى پاك دامنى
1237 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
دل ترسو، شكم سيرى ناپذير و شهوت جنسى شديد، چه بد همدستانى بر ضد دين هستند!⁽³³¹⁾
1238 - امام على (عليه السلام ):
پرخورى ، يار مناسبى براى گناهان است .⁽³³²⁾
1239 - امام على (عليه السلام ):
پرخورى ، پاك دامنى را تباه مى كند.⁽³³³⁾
1240 - امام على (عليه السلام ):
پرخورى ، سرمستى مى آورد و پاك دامنى را تباه مى سازد.⁽³³⁴⁾
1241 - امام على (عليه السلام ):
پرخورى ، بد همدمى براى پاك دامنى است .⁽³³⁵⁾
1242 - امام باقر (عليه السلام ):
شكم ، چون پر شود، سركشى مى آورد.⁽³³⁶⁾
ب - تباهى نفس
1243 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
دل ها را با فراوانى خوراك و نوشاك نميرانيد؛ زيرا دل به سان كشت ، اگر آب زيادى بدان رسانده شود، مى ميرد.⁽³³⁷⁾
1244 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
از زيادى غذا بپرهيزيد، چرا كه نشان قساوت بر دل مى نهد، بدن را در فرمانبرى از خدا كند مى كند و اراده ها را از شنيدن اندرز ناشنوا مى سازد.⁽³³⁸⁾
1245 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
هر كس به پرخورى و پرنوشيدن خو بگيرد، سنگ دل مى شود.⁽³³⁹⁾
1246 - امام على (عليه السلام ):
فراوانى خواب و خوراك ، نفس را تباه مى كند و زيان مى آورد.⁽³⁴⁰⁾
ج - پوشيده ماندن تيزهوشى
1247 - امام على (عليه السلام ):
هر كس سيرى اش افزون شود، شكم سيرى ، او را سنگين مى سازد و هر كس شكم سيرى ، او را سنگين سازد، ميان او و تيزهوشى ، پرده مى افتد.⁽³⁴¹⁾
1248 - امام على (عليه السلام ):
پرخورى ، با تيزهوشى سازگار نيست .⁽³⁴²⁾
1249 - امام على (عليه السلام ):
پرخورى ، حجاب تيزهوشى مى شود.⁽³⁴³⁾
1250 - امام على (عليه السلام ):
پرخورى و تيزهوشى ، با هم گرد نمى آيند.⁽³⁴⁴⁾
د - ظلمت دل
1251 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
شكم ، سيرمداريد، كه نور معرفت در دل هايتان خاموش ‍ مى شود.⁽³⁴⁵⁾
1252 - امام على (عليه السلام ):
- در حكمت هاى منسوب به ايشان -: فراوانى خوراك ، دل را مى ميراند، چنان كه فراوانى آب ، كشت را مى ميراند.⁽³⁴⁶⁾
1253 - امام على (عليه السلام ):
اگر شكم (حتى ) از مباح پر شود، دل از يافتن راه درست ، كور مى گردد.⁽³⁴⁷⁾
ه‍- آشفتگى خواب ها
1254 - امام على (عليه السلام ):
از پرخورى بپرهيز؛ زيرا هر كس همدم آن شود، ناتن درستى هايش افزون مى گردد و خواب هايش آشفته مى شود.⁽³⁴⁸⁾
و - كمى عبادت
1255 - امام على (عليه السلام ):
پرخورى و انجام دادن كارهاى واجب ، در بر هم ، گرد نمى آيند.⁽³⁴⁹⁾
1256 - امام على (عليه السلام ):
با وجود سه چيز، در سه چيز ديگر، طمع مبند: با پرخورى در شب زنده دارى ، با خفتن همه شب در نورانيت سيما، و با همراهى با فاسقان در ايمن بودن از دنيا.⁽³⁵⁰⁾
1257 - المحاسن :
- به نقل از حفص بن غياث ، از امام صادق (عليه السلام ) -: ((ابليس ‍ براى يحيى بن زكريا چهره آشكار ساخت و ناگاه يحيى ديد كه از هر چيزى بر او آويزه هايى است . از او پرسيد: اى ابليس ! اين آويزها چيست ؟
گفت : اينها، هوس هايى است كه آدمى زاده را بدآنها گرفتار ساخته ام .
پرسيد: آيا از اينها چيزى هم براى من هست ؟
گفت : شايد (روزى ) سير شده باشى و در نتيجه ، اين سيرى ، تو را از نماز و ياد خدا، سنگين كرده باشد.
يحيى گفت : با خداوند، عهد مى بندم كه هرگز شكم خويش را از خوراك ، پر نكنم .
ابليس هم گفت : با خداوند، عهد مى بندم كه هرگز مسلمانى را اندرز ندهم !)).