امام صادق (عليه السلام ) سپس فرمود: ((اى حفص ! جعفر و خاندان جعفر را با خدا اين عهد است كه هيچ گاه شكم خويش را از خوراك ، پر نكنند و جعفر و خاندان جعفر را با خدا اين عهد است كه هرگز براى دنيا كار نكنند)).⁽³⁵¹⁾
1258 - عيسى (عليه السلام ):
اى زادگان اسرائيل ! فراوان مخوريد؛ زيرا هر كس زياد بخورد، فراوان نيز مى خوابد و هر كس فراوان بخوابد، نماز اندك مى گزارد و هر كس نماز اندك بگزارد، از غافلان شمرده مى شود.⁽³⁵²⁾
1259 - حلية الاولياء:
- به نقل از وهيب بن ورد -: به ما خبر رسيده كه ابليس ناپاك ، براى يحيى بن زكريا آشكار شد و به او گفت : مى خواهم تو را اندرزى بدهم .
يحيى گفت : ((دروغ مى گويى . تو خير مرا نمى خواهى ؛ اما به هر روى ، درباره آدمى زاده به من بگو)).
گفت : آنان نزد ما سه دسته اند:
دسته اى از آنان در برابر ما سخت ترين هستند. آهنگ يكى از آنان مى كنيم و انتظار مى كشيم تا او را بفريبيم و بر او توان يابيم . سپس به استغفار و توبه مى شتابد و همه چيزهايى را كه در او به چنگ آورده ايم ، بر ما تباه مى سازد. ديگر بار، به سراغ او مى رويم و او نيز ديگر بار (به سراغ آمرزش خواهى ) مى رود. نه از او نوميد مى شويم و نه كار خود را با او بر مى آوريم و از همين روى ، در رنجيم .
دسته ديگر، در دستان ما، گردكى را مى مانند كه در دست كودكان است . آنان را بدان جا كه مى خواهيم ، مى افكنيم و آنان خود، براى ما عهده دار خويش ‍ شده اند.
اما دسته ديگر، همانند تو معصوم اند و ما به هيچ خواسته اى درباره آنان توان نمى يابيم .
يحيى به او گفت : ((بدين سان ، آيا درباره من به چيزى توانايى يافته اى ؟)).
گفت : نه ، مگر يك بار: تو غذايى پيش روى نهاده بودى تا آن را بخورى . من پيوسته آن را نزد تو دوست داشتنى ساختم ، تا بيش از آنچه مى خواستى ، از آن خوردى . آن شب ، خفتى و بر خلاف هر شب ، براى نماز برنخاستى .
يحيى به او گفت : ((قطعا از اين پس ، تا زنده ام ، هيچ گاه شكم از غذايى ، سير نمى كنم )).
ابليس هم گفت : قطعا پس از تو، هيچ گاه آدمى زاده ديگرى را اندرز نمى دهم .⁽³⁵³⁾
ز - دورى از خداوند
1260 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
گرسنگى ، نور حكمت است و سيرى ، (مايه ) دورى از خداوند.⁽³⁵⁴⁾
1261 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
در پيشگاه خداوند، هيچ چيز منفورتر از شكمى كه پر باشد، نيست .⁽³⁵⁵⁾
1262 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
منفورترين شما در پيشگاه خداوند متعال ، هر پرخواب پرخور پرنوش ‍ است .⁽³⁵⁶⁾
1263 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
خداوند (عزوجل ) آن را كه فراتر از سيرى مى خورد، آن را كه طاعت پرودگار خويش وا مى گذارد، آن را كه سنت پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) وا مى نهد، آن را كه به پيمان خويش پشت پا مى زند، آن را كه خاندان پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) را دشمن مى دارد و آن را كه همسايگان خويش مى آزارد، دشمن مى دارد.⁽³⁵⁷⁾
1264 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
(يك بار،) جبرئيل ، در ساعت و روزى كه پيش تر در آن نمى آمد، نزد من آمد.
به او گفتم : اى جبرئيل ! در ساعت و روزى نزد من آمده اى كه پيش تر نمى آمدى ! مرا ترساندى !
گفت : ((اى محمد! در حالى كه خداوند، همه گناهان پيشين و پسين تو را آمرزيده است ، چه چيزى تو را مى ترساند؟)). آن گاه گفت : ((پروردگارت تو را به چه چيز برانگيخته است ؟)). باز گفت : ((پروردگارت تو را از پرستش بتان ، نوشيدن مى ، ناسزاگويى ، درگيرى با مردمان ، و از چيزى ديگر كه به دنيا و آخرت مربوط شود، باز مى دارد. پروردگارت به تو مى گويد: "اى محمد! هيچ چيز را به اندازه شكم پر، منفور نداشته ام ")).⁽³⁵⁸⁾
1265 - امام باقر (عليه السلام ):
نزد خداوند (عزوجل )، هيچ چيزى منفورتر از شكم پر نيست .⁽³⁵⁹⁾
1266 - امام صادق (عليه السلام ):
دورترين مردمان از خداوند، كسى است كه شكمش پر باشد.⁽³⁶⁰⁾
1267 - امام صادق (عليه السلام ):
خداوند (عزوجل ) پرخورى را دشمن مى دارد.⁽³⁶¹⁾
1268 - امام صادق (عليه السلام ):
شكم با خوردن ، سركش مى شود. نزديك ترين حالت بنده به خداوند (عزوجل )، هنگامى است كه شكمش سبك باشد و دورترين حالت بنده از خداوند (عزوجل ) نيز آن هنگام است كه شكمش پر باشد.⁽³⁶²⁾
ح - گرسنگى در روز قيامت
1269 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
آن كه در دنيا از همه سيرتر است ، در روز قيامت از همه بيشتر گرسنگى مى كشد.⁽³⁶³⁾
1270 - الكافى :
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: ((آن كه در دنيا بيشتر از ديگران (از پرخورى ) آروغ مى زند، در آخرت )) - يا فرمود ((در روز قيامت )) - ((از همه بيشتر گرسنگى مى كشد)).⁽³⁶⁴⁾
1271 - امام على (عليه السلام ):
ابو جحيفه ، در حالى كه آروغ مى زد، نزد پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) آمد. پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: ((جلوى آروغ خود را بگير. سيرترين مردم در دنيا، گرسنه ترينشان در روز قيامت هستند)).
او جحيفه ، از آن پس تا هنگامى كه به ديدار پروردگار شتافت ، هيچ گاه شكم خويش را پر نكرد.⁽³⁶⁵⁾
1272 - الامالى :
- به نقل از عطية بن عامر جهنى -: از سلمان فارسى ، در حالى كه او را به غذا خوردن وا داشته بودند، شنيدم كه گفت : مرا بس است ! از پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) شنيدم كه مى فرمود: ((سيرترين مردم در دنيا، گرسنه ترين آنان در آخرت هستند. اى سلمان ! دنيا زندان مومن و بهشت كافر است )).⁽³⁶⁶⁾
1273 - امام صادق (عليه السلام ):
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم )، صداى آروغ مردى را شنيد. فرمود: ((اى بنده خدا! آروغت را كوتاه كن ؛ زيرا كسانى كه در روز قيامت ، بيشترين گرسنگى را مى كشند، آنانى هستند كه در دنيا سيرترين مردم بوده اند)).⁽³⁶⁷⁾
4/5 - مجموعه اى از زيان هاى پرخورى
1274 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
از شكم سيرى حذر كنيد؛ چرا كه مايه : تباهى تن ، به بار آمدن بيمارى و سستى در عبادت است .⁽³⁶⁸⁾
1275 - امام على (عليه السلام ):
از شكم سيرى حذر كنيد؛ چرا كه مايه : قساوت دل ، سستى در نماز و تباهى تن است .⁽³⁶⁹⁾
1276 - امام على (عليه السلام ):
- در حكمت هاى منسوب به ايشان -: هر كه سير شود، در همان دم ، سه كيفر (مجازات ) مى بيند: بر قلب او پرده افكنده مى شود، بر چشمش خواب آلودگى مى افتد و بر بدنش سستى چيره مى گردد.⁽³⁷⁰⁾
1277 - لقمان (عليه السلام ):
- خطاب به پسرش -: پسرم ! اگر معده پر شود، انديشه خواب مى رود، حكمت لال مى شود و اندام ها از عبادت فرو مى نشينند.⁽³⁷¹⁾
1278 - مصباح الشريعة :
- در حديثى كه به امام صادق (عليه السلام ) منسوب است -: بسيار خفتن ، از نوشيدن بسيار، و بسيار نوشيدن ، از سيرى فراوان ، زاده مى شود و اين دو، انسان را نسبت به فرمانبردى از خدا سنگين مى كنند و دل را سخت از آن مى كنند كه تفكر و خضوع داشته باشد.⁽³⁷²⁾
1279 - مصباح الشريعة :
- در حديثى كه به امام صادق (عليه السلام ) منسوب است -: براى دل مومن ، هيچ چيزى زيانبارتر از پرخورى نيست و آن ، دو چيز را پديد مى آورد: سنگ دلى و برانگيختگى شهوت .⁽³⁷³⁾
4/6 - زيان هاى خوردن پس از سيرى
1280 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
خوردن پس از سيرى ، پيسى مى آورد.⁽³⁷⁴⁾
1281 - الدعوان :
روايت شده كه وارد ساختن غذا به معده ، در حالى كه در آن غذايى ديگر وجود دارد، درد بى درمان است .⁽³⁷⁵⁾
ر. ك : ص 402 (پرهيز از خوردن پس از سيرى ).
فصل پنجم : آداب غذا خوردن
5/1 - شستن دست ها پيش از غذا
1282 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
شستن (دست ها)⁽³⁷⁶⁾ پيش و پس از غذا، شفايى براى تن و مايه بركت در روزى است .⁽³⁷⁷⁾
1283 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
شستن (دست ها) پيش از غذا، فقر را دور مى كند و شستن (دست ها) پس ‍ از غذا، اندوه ⁽³⁷⁸⁾ را مى راند و چشم را سلامت مى دهد.⁽³⁷⁹⁾
1284 - الامالى :
- به نقل از هشام بن سالم ، از امام صادق (عليه السلام )، از پدرانش (عليهم السلام ) -: پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: ((هر كس از اين خرسند مى شود كه خير و بركت خانه اش بسيار باشد، در هنگام آورده شدن غذا وضو بسازد؛ و هر كس پيش و پس از غذا وضو بسازد، در گشايش ‍ روزى بزيد و از هر بلايى در تن خويش ، بركنار باشد)).
هشام بن سالم گفت : امام صادق (عليه السلام ) به من فرمود: ((اى هشام بن سالم ! مقصود از "وضو" در اين جا، شستن دست ها پيش و پس از غذاست )).⁽³⁸⁰⁾
1285 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
هر كس كه بخوابد و بر دستانش بوى گوشت مانده باشد، جز خويش را نكوهش نكند.⁽³⁸¹⁾
1286 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
اگر كسى از شما در حالى خوابيد كه در دستانش بوى گوشت بود و آن را نشست و آن گاه عارضه اى به وى رسيد، مباد جز خويش را نكوهش ‍ كند.⁽³⁸²⁾
1287 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
هر گاه كسى از شما غذايى مى خورد، چربى گوشت را از دستان خويش ‍ بشويد.⁽³⁸³⁾
1288 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
هر گاه كسى از شما غذايى مى خورد، چربى گوشت را از دستان خويش ‍ بشويد تا كسانى را كه با آنان برخورد مى كند، نيازارد.⁽³⁸⁴⁾
1289 - كنزالعمال :
- به نقل از ابن عباس -: روزى ، پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) نماز مى گزارد. در آن هنگام ، از مردى بوى گوشت حس كرد. چون نماز را به پايان برد، (به او) فرمود: ((چرا بوى گوشت را از خود نشسته اى ؟)).⁽³⁸⁵⁾
1290 - دعائم الاسلام :
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) به شستن چربى دستان پس از غذا امر كرد و فرمود: ((شيطان ، اين چربى باقى مانده را بو مى كشد)).⁽³⁸⁶⁾
1291 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
چربى غذا را از (دستان ) كودكانتان بشوييد؛ چرا كه شيطان ، اين چربى باقى مانده را بو مى كشد و كودك در خواب از او مى ترسد و دو فرشته كتاب اعمال نيز آزار مى بينند.⁽³⁸⁷⁾
1292 - امام على (عليه السلام ):
شستن دست ها پيش و پس از غذا، موجب فزون شدن عمر است و سبب زدودن چربى از جامه هاست و ديده را نيز جلا مى دهد⁽³⁸⁸⁾.⁽³⁸⁹⁾
1293 - امام على (عليه السلام ):
بركت غذا، وضو ساختن (شستن دست ها) پيش و پس از آن است . شيطان ، بسيار علاقه مند به چربى گوشت است . هرگاه كسى از شما به بستر مى رود، بايد كه بوى چربى گوشت را از دستان خويش بشويد.⁽³⁹⁰⁾
1294 - امام صادق (عليه السلام ):
دست هايتان را پيش و پس از غذا بشوييد؛ چرا كه فقر را مى برد و بر عمر مى افزايد⁽³⁹¹⁾.⁽³⁹²⁾
1295 - الكافى :
- به نقل از سليمان جعفرى -: امام كاظم (عليه السلام ) فرمود: ((شايد سفره اى بگسترد و در اين ميان ، يكى بخواهد دست خود را بشويد. مناسب است (ميزبان ، جهت آسودگى خاطر ميهمانان ) بگويد: هر كس دستانش ‍ تميز است ، اشكال ندارد بدون شستن دستان ، غذا بخورد)).⁽³⁹³⁾
5/2 - گذاردن سبزى در سفره
1296 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
سفره هايتان را به سبزى آذين كنيد؛ زيرا آن ، همراه با گفتن بسم الله ، شيطان را مى راند.⁽³⁹⁴⁾
1297 - امام صادق (عليه السلام ):
هر چيز از زيورى است و زيور سفره ، سبزى است .⁽³⁹⁵⁾
1298 - الكافى :
- به نقل از حنان -: با امام صادق (عليه السلام ) بر سر سفره اى نشسته بودم . ايشان دست به سوى سبزى دراز كرد، در حالى كه من به دليل بيماراى كه داشتم ، از آن پرهيز نمودم .
امام (عليه السلام ) به من مى نويسد: كرد و فرمود: ((اى حنان ! مگر نمى دانى نزد اميرمومنان (عليه السلام ) هيچ طبقى ⁽³⁹⁶⁾ آورده نمى شد، مگر اين كه سبزى هم داشت ؟)).
گفتم : فدايت شوم ! چرا؟
فرمود: ((زيرا دل هاى مومنان ، سبز است ⁽³⁹⁷⁾ و به همانند خويش ، ميل دارد)).⁽³⁹⁸⁾
1299 - الكافى :
- به نقل از موفق مدينى ، از پدرش ، از جدش -: روزى ، امام كاظم (عليه السلام ) در پى من فرستاده و مرا براى غذا خوردن نزد خود نگه داشت . چون سفره آوردند، در آن سبزى نبود. امام (عليه السلام ) دست بداشت و سپس به غلام فرمود: ((مگر نمى دانى كه من از سفره اى كه در آن سبزى نباشد، نمى خورم ؟ برايم سبزى بياور)).
آن غلام رفت و سبزى آورد و بر سفره نهاد. پس ، امام (عليه السلام ) دست به سفره گشود و خورد.⁽³⁹⁹⁾
5/3 - در آوردن كفش ها
1300 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
به هنگام غذا، كفش هايتان را در آوريد؛ چرا كه اين ، رفتارى زيباست .⁽⁴⁰⁰⁾
1301 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
چون غذا نهاده مى شود، كفش هاى خويش را در آوريد؛ زيرا اين كار، موجب آسايش بيشتر پاهايتان است .⁽⁴⁰¹⁾.⁽⁴⁰²⁾
1302 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
چون غذاى كسى را نزد وى آوردند و كفش به پا داشت ، كفش را از پاى در آورد؛ چرا كه اين كار، موجب آسايش بيشتر پاهاست و آن ، از سنت (پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم )) است .⁽⁴⁰³⁾
5/4 - بر زبان آوردن نام خدا
1303 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
هر غذايى كه بر آن نام خدا برده نشود، درد است و هيچ بركتى در آن نيست .⁽⁴⁰⁴⁾
1304 - امام على (عليه السلام ):
- در سفارش هاى خود به كميل -: به گاه غذا خوردن ، از آن كسى نام ببر كه با وجود نام او، ديگر هيچ دردى زيان نمى رساند و نامش ، شفاى همه بيمارى ها و ناتن درستى هاست .⁽⁴⁰⁵⁾
1305 - امام على (عليه السلام ):
- خطاب به فرزند خويش امام حسين (عليه السلام ) -: فرزندم ! هيچ لقمه سرد گرمى را مخور و هيچ جرعه كم و زيادى را منوش ، مگر آن كه پيش از خوردن و نوشيدن بگويى :
((خداوندا! من در خوردن و نوشيدن خويش ، سلامت از درد و رنج آن و توان هايى با آن براى : انجام دادن طاعت ، ياد آوردن و سپاس گزارى تو، تا زمانى كه اين خورده و نوشيده را در بدنم باقى مى گذارى ، مى خواهم و نيز (مى خواهم كه ) با نيرويى كه از اين به من مى دهى ، مرا به پرستش خويش ‍ برانگيزى و نيكو پرهيز كردن از نافرمانى ات را به من الهام فرمايى )).
اگر اين كار را كردى ، از درد و رنج و از گزندهاى احتمالى آن ، در امان مى مانى .⁽⁴⁰⁶⁾
1306 - امام صادق (عليه السلام ):
امير مومنان (عليه السلام ) فرمود: ((براى كسى كه بر غذاى خود نام خدا ببرد، ضمانت مى كنم كه از آن غذا، به هيچ درد و رنجى گرفتار نمى شود)).
ابن كواء - كه اين را شنيد - پرسيد: اى امير مومنان ! من ديروز غذايى خوردم و نام خدا را نيز به گاه خوردن آن بردم ؛ اما آن مرا آزار داد!
فرمود: ((اى نادان ! شايد كه چند گونه غذا خورده اى ، و بر برخى گونه ها نام خدا برده و بر برخى ديگر نام خدا نبرده اى )).⁽⁴⁰⁷⁾
1307 - امام صادق (عليه السلام ):
- به نقل از پدرانش (عليهم السلام ) -: امير مومنان (عليه السلام ) فرمود: ((هيچ گاه به بدگوارى ، مبتلا نشده ام )).
پرسيدند: چرا؟
فرمود: (زيرا) هيچ لقمه اى به سوى دهان نبرده ام ، مگر اين كه نام خدا را بر آن ، ياد كرده ام )).⁽⁴⁰⁸⁾
1308 - المحاسن :
- به نقل از مسمع بن عبدالملك -: به امام صادق (عليه السلام ) گفتم : من گاه ، احساس بدگوارى مى كنم .
فرمود: ((آيا نام خدا مى برى ؟)).
گفتم : بسم الله هم گفته ام !
فرمود: ((شايد غذاهاى گوناگون مى خورى ؟)).
گفتم : آرى .
فرمود: ((براى هر گونه ، بسم الله مى گويى ؟)).
گفتم : نه .
فرمود: ((از همين جاست كه به بدگوارى ، گرفتار مى شوى )).⁽⁴⁰⁹⁾
1309 - الكافى :
- به نقل از مسمع -: نزد امام صادق (عليه السلام )، از اين كه پس از خوردن غذا از آن آزار مى بينم ، اظهار ناراحتى كردم .
فرمود: ((بسم الله نمى گويى ؟)).
گفتم : بسم الله هم مى گويم ؛ اما غذا مرا آزاد مى دهد!
فرمود: ((آيا هنگامى كه با سخن گفتن ، رشته آن بسم الله پيشين را مى گسلى و سپس ديگر بار به غذا ادامه مى دهى ، دوباره نام خدا را مى برى ؟)).
گفتم : نه .
فرمود: ((از همين جاست كه غذا به تو زيان مى رساند. زنهار كه اگر به گاه ادامه دادن به غذا، (ديگر بار) نام خدا را مى برى ، غذا تو را زيان نمى رساند)).⁽⁴¹⁰⁾
1310 - امام على (عليه السلام ):
هر كس كه مى خواهد غذايى او را آزار ندهد، تا گرسنه نشده ، چيزى نخورد و آن گاه هم كه خواست بخود، بگويد: ((بسم الله و بالله )).⁽⁴¹¹⁾
بيان
چنان كه در حديث اخير اشاره شد، مقصود از احاديثى كه مى گويند ((گفتن نام خدا در آغاز غذا خودرن ، انسان را از زيان آن غذا حفظ مى كند))، آن است كه ياد خدا، در كنار مراعات آداب بهداشتى مربوط به غذا خوردن ، استمداد از درگاه اوست تا انسان را از آثار بد احتمالى غذا مصون بدارد.
بنابراين ، كسى نمى تواند به استناد اين احاديث ، بسم الله بگويد و سپس هر غذايى كه هوس كرد و به هر مقدارى كه خواست ، بخورد و انتظار هيچ زيانى نيز از آن نداشته باشد؛ بلكه ذكر نام خدا در آغاز غذا خورن - اگر اين ياد كردن ، راستين و حقيقى باشد - انسان را به مراعات بيشتر آداب و بهداشتى غذا خوردن ، بر مى انگيزد.
5/5 - خوردن بادست راست
1311 - مسند ابن حنبل :
- به نقل از عايشه -: پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) دست راست را به خوردن و بر آوردن نيازهاى ديگر خويش اختصاص داده و دست چپ را به زدودن آلودگى از مقعد و آنچه در آن ناحيه است ، واگذارده بود.⁽⁴¹²⁾
1312 - المعجم الكبير:
- به نقل از عمر بن ابى سلمه -: به روزگار كودكى خويش ، در دامن پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) بودم و دستانم در سينى غذا مى لغزيد. پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) به من فرمود: ((اى نوباوه ! بسم الله بگو، با دست راست بخور و از آنچه پيش خودت هست ، بخور)).
از آن پس ، شيوه خوردن من همواره همين بود.⁽⁴¹³⁾
5/6 - آغاز كردن غذا با نمك و به پايان بردن آن با نمك يا سركه
1313 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
هر كس غذاى خود را با نمك آغاز كند و با نمك به پايان ببرد، از هفتاد و دو درد - كه جذامام (عليه السلام ) و برص (پيسى ) از آن جمله است - در امان مى ماند.⁽⁴¹⁴⁾
1314 - امام على (عليه السلام ):
غذاى خود را با نمك آغاز كنيد. اگر مردم آنچه را در نمك هست مى دانستند، آن را بر ترياق ⁽⁴¹⁵⁾ تجربه شده برمى گزيدند.
هر كس غذاى خود را با نمك آغاز كند، هفتاد درد و نيز ديگر دردهايى كه فقط خداوند از آنها آگاه است ، از او مى رود.⁽⁴¹⁶⁾
1315 - امام باقر (عليه السلام ):
خداوند به موسى بن عمران (عليه السلام ) وحى كرد كه ((به طايفه ات بفرماى كه (غذاى خود را) با نمك آغاز كنند و با نمك به پايان ببرند، و گرنه جز خويش را نكوهش نكنند)).⁽⁴¹⁷⁾
1316 - امام صادق (عليه السلام ):
بنى اسرائيل ، (غذا را) با سركه آغاز مى كردند و با آن نيز به پايان مى بردند؛ ولى ما با نمك آغاز مى كنيم و با سركه به پايان مى بريم .⁽⁴¹⁸⁾
1317 - امام كاظم (عليه السلام ):
سفره اى كه در آن نمك نباشد، بى بركت است . آغاز كردن غذا با نمك ، براى تن درستى ، بهتر است .⁽⁴¹⁹⁾
ر. ك : ص 255 (بهداشت پوست / آغاز كردن غذا با نمك ).
5/7 - خوردن غذا به ، هنگام گرسنگى و اشتها
1318 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
خوردن بدون گرسنگى و خوابيدن بدون بيدارى كشيدن (و احساس نياز به خواب )، نزد خداوند، گناهى سهمگين است .⁽⁴²⁰⁾
1319 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
سه چيز، موجب خشم خداوند متعال است : خوردن بدون احساس ‍ گرسنگى ، خفتن بدون بيدارى كشيدن (و احساس نياز به خواب )، و خنديدن بدون شگفتى .⁽⁴²¹⁾
1320 - امام على (عليه السلام ):
هر كس كه مى خواهد هيچ غذايى به او زيان نرساند، تنها هنگامى غذا بخورد كه گرسنه شده و معده او (از خوراك پيشين ،) پاك شده باشد.⁽⁴²²⁾
1321 - امام صادق (عليه السلام ):
- در سفارش هايى به عنوان بصرى -: تو را به نه چيز سفارش مى كنم و اين ، سفارش من به همه كسانى است كه جوياى راهى به سوى خداوند متعال هستند، و از خداوند مى خواهم كه تو را در به كار بستن اين سفارش ها توفيق دهد.
سه تا از اين توصيه ها در تربيت نفس است ...
اما آنها كه در تربيت نفس است : از اين حذر كن كه آنچه را اشتها ندارى ، بخورى ؛ چرا كه اين كار، كودنى و نابخردى مى آورد. جز به گاه گرسنگى مخور، و چون خواستى بخورى ، حلال بخور و نام خدا را به زبان بياور.⁽⁴²³⁾
1322 - عيسى (عليه السلام ):
- در اندرزهايش -: اى زادگان اسرائيل ! مخوريد، تا آن هنگام كه گرسنه شويد. چون گرسنه شديد، بخوريد، ولى سير نخوريد؛ چرا كه اگر سير شويد، گردن هايتان ستبر مى شود، پهلوهايتان چاق مى گردد و پروردگارتان را از ياد مى بريد.⁽⁴²⁴⁾
ر. ك : ص 61 (آنچه انسان را از پزشك ، بى نياز مى كند).
5/8 - آغاز كردن با سبك ترين غذا
1323 - امام رضا (عليه السلام ):
غذاى خود را با سبك ترين غذايى كه بدنت را به اندازه عادتت و بر حسب اقامتگاه و فعاليت ها و زمانه ات تغذيه مى كند، آغاز كن .⁽⁴²⁵⁾
5/9 - خوردن غذاى گرم ، پيش از سرد شدن
1324 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
گرمى (غذا)، بركت دارد.⁽⁴²⁶⁾
1325 - المحاسن :
- به نقل از مرازم -: امام صادق (عليه السلام ) براى ما غذايى گرم فرستاد و فرمود: ((پيش از آن كه سرد شود، بخوريد؛ چرا كه اين ، خوش تر است )).⁽⁴²⁷⁾
5/10 - برداشتن لقمه هاى كوچك و جويدن كامل غذا
1326 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
- در بيان آداب غذا خوردن -: اما آداب آن ، كوچك كردن لقمه و جويدن كامل است .⁽⁴²⁸⁾
1327 - امام حسين (عليه السلام ):
درباره سفره ، دوازده نكته است و بر هر مسلمانى لازم است كه آنها را بداند. از آنها، چهار چيز، واجب ، چهار چيز مستحب ، و چهار چيز، جزو آداب است . اما آنچه از آداب است ، عبارت است از: خوردن از آنچه پيش خود تو است ؛ كوچك كردن لقمه ؛ خوب جويدن ؛ و كمتر نگريستن به چهره مردم .⁽⁴²⁹⁾
ر. ك : ص 61 (آنچه انسان را از پزشك ، بى نياز مى كند).
ر. ك : همين صفحه ، ح 1329.
5/11 - دست كشيدن از غذا پيش از سيرى
1328 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
زمانى بخور كه ميل به خوردن دارى و در حالى خوردن را واگذار كه هنوز اشتهايت هست .⁽⁴³⁰⁾