اينها دخت قهرمان و شهامتمند پيامبر را به بستر بيمارى افكند و او را به آستانه شهادت سوق داد.
با اين كه به تدبير و خواست خود آن اسطوره مقاومت و درايت ، روند بيمارى او به وسيله همسنگر قهرمانش اميرمؤمنان ، و فرزندان ارجمند و پرستاران پرمهر و ارادتمندش دو بانوى شيردل و آزاده و روشنفكر، ((اسماء)) و ((فضه ))، هم از حكومت خودكامه نهان داشته مى شد و هم از آنانى كه از حق و عدالت پشتيبانى نكردند، و اين خود تاءكيدى بر ادامه مبارزه و اعتصاب بر ضد نظام بيدادپيشه سقيفه بود؛ با اين وصف زنان سرشناس مهاجر و انصار كه به هر حال در ژرفاى جان ، خود و مردان خويش ‍ را در فجايعى كه رخ داده بود، مسئول مى شناختند، رفته رفته به فكر چاره انديشى و كسب خشنودى دخت گرانمايه پيامبر افتادند و از پى آن به عيادت بانوى بانوان شتافتند.
واقعيت اين است كه نه شمار زنان عيادت كننده در اسناد تاريخى و روايى آمده است و نه نام و عنوان آنان و نه انگيزه اين انديشه و شتافتن شان .
ممكن است آنان خود بر اثر موج روشنگرى و مبارزه عقيدتى و بيان حقايق و دردها و هشدارهاى انديشاننده بانوى بانوان از خواب غفلت بيدار گشته باشند و ممكن است اصل اين حركت به اشاره برخى مردان آنان به منظور كاستن از بار گناه خويش و دلجويى از دخت فرزانه پيامبر و بردن عذر تقصير به پيشگاه خدا و جلب خشنودى او صورت گرفته باشد؛ از سوى همان مردنمايانى كه در خطرناك ترين پيچ تاريخ و حساس ترين لحظات ، گروهى با همكارى با جريان ويرانگر سقيفه و برخى نيز با بى تفاوتى و ولنگارى و عدم احساس مسئوليت ، نظامى را سر كار آوردند كه نخستين قربانى آن اسلام و خاندان وحى و رسالت - به نام دين خدا - بود؛ نظامى كه در مدتى كوتاه همه واژه ها، ارزش ها، مفاهيم جان بخش انسانى و اسلامى ، همه را يكسره تحريف و پايمال ساخت و چهره دلپذير و پرجاذبه و زيباى اسلام و عرب را زشت ساخت و مدينه ، آن كانون نور و آن خانه وحى و آن شهر وفا و صفا و عدالت و آزادى و آن دژ امنيت و آزادگى و برادرى و رعايت حقوق را به مسلخ ارزش ها و انسانيت ها تبديل ساخت .
خدا مى داند! شايد دست بازيگر سياست نيز فعال بود تا بدين وسيله با دلجويى از فاطمه ، او را از ادامه پيكار فكرى و عقيدتى و ادامه مقاومت بر ضد نظام سقيفه منصرف و قدرت و سلطه حاكم را استحكام بخشد، اما غافل از اين كه آن قهرمان درايت و فرزانگى و ايمان ، همان فرصت را نيز به فرصت رسوايى استبداد تبديل خواهد ساخت و حقايق را به نسل هاى آينده خواهد گفت ؛ و همين گونه نيز شد.
با اين كه ديدار ناگهانى و بدون هماهنگى و آمادگى قبلى بود و آن آموزگار ارزش ها نيز در بستر بيمارى ؛ با اين وصف سخنانش از نظر الفاظ و ظاهر و جملات و محتوا شگفت انگيز است و اقيانوسى از دانش و بينش را جارى ساخت و شور و شعورى ديگر براى اصلاح جامعه و حكومت در بستر تاريخ آفريد.
چگونه شب را به سحر آوردى ؟
آرى ، آن چه روشن است ، انبوهى از زنان مهاجر و انصار به خانه فاطمه (عليها السلام ) آمدند و پس از اين كه گرداگرد بستر او نشستند، جوياى سلامتى او شدند و برخى به نمايندگى از همه گفتند:
كيف اصبحت من علتك يابنة رسول الله ؟
هان اى دخت گرانمايه پيامبر با رنج و بيمارى چه مى كنى ؟ و با اين رنج و بيماريت شب را چگونه به سحر آوردى ؟
و آن بانوى انديشمند به كمك پرستاران خويش كمى در بستر جابه جا شد و نشست و آن گاه پس از ستايش شايسته و بايسته خدا به پاسخ آنان پرداخت و آن جا بود كه غوغايى از بيان ،
منطق ،
شور،
شعور،
انديشه ،
مفاهيم ،
معارف ،
فرهنگ ،
محتوا،
روح ،
رشد،
معنا،
جان ،
روان ،
نيرو،
حركت ،
حرارت ،
نشاط،
توفان ،
حماسه ،
ژرف نگرى ،
هوشمندى ،
درايت ،
تيزبينى ،
زيركى ،
نبوغ ،
شناخت ،
بينش ،
عظمت و شكوه و موجى از ارزش ها و رادى ها دگرباره وارد تاريخ شد، چشمه اى زلال و آبشارى ريزان و شفاف براى همه جارى و ريزان گشت ، و شعله ها و شراره هاى مقدس و ستم سوز، دگرباره براى نابود ساختن بنياد بيداد و تار و پود فريب و ستم زبانه كشيد.
براى ثبت در تاريخ
آموزگار پرشكوه رادى ها با ياد و نام خدا درس دگرگون ساز خويش را آغاز كرد و باران حقايق و واقعيت ها را باراند و به روشنگرى پرداخت و براى ثبت در تاريخ از انحراف بازيگران سقيفه از حق و عدالت ،
از عهد شكنى سران مهاجر و انصار،
از بى وفايى مردم دنباله رو و ناآگاه ،
از بازيگرى بازيگران دين و سياست ،
از ضعف روحيه ها و اختلاف ديدگاه ها در برابر بلاى سقيفه ،
از مسئوليت مردم در برابر حق كشى نظام بيدادپيشه ،
از آغاز انحراف و انحطاط جامعه ،
از انگيزه هاى كينه توزانه سردمداران سقيفه و علل مظلوميت اميرمؤمنان ،
از ويژگى هاى حكومت عادلانه و انسانى امير والايى ها،
از برنامه هاى مترقى و آرمانى حكومت شايسته سالار علوى براى اداره شايسته و بايسته جامعه و دين و دنياى مردم ،
از پروا و دقت او در هزينه بيت المال و حفظ اموال عمومى و امانت هاى ملى ،
از احترام آن حضرت به حقوق ، آزادى ، امنيت ، كرامت و آبروى مردم ،
از قانون گرايى ، حق مدارى ، دادگرى ، آزادگى ، آزادمنشى ، بشردوستى ، مردم خواهى ، همگامى ، همراهى ، شكيبايى ، بردبارى ، مسالمت ، صلح جويى ، نقدپذيرى ، تحمل ، مدارا، و پاسخ ‌گويى نظام علوى ،
و سرانجام از آينده خونبار،
استبداد و اختناق و سركوب و خشونت ديرپا و بى رحمانه ،
از پايمال شدن حقوق بشر و حرمت انسان ها،
از فقر، ذلت ، اسارت ، سانسور، حقارت ، ذليل پرورى ، و رواج تملق و چاپلوسى و بت سازى و بت تراشى از شيفتگان قدرت و تشنگان جاه و مقام به نام خدا و در ستار مذهب و مكتب ، و از آينده تيره و تارى كه در پيش بود، با فرزانگى و درايت و آينده نگرى وصف ناپذيرى سخن گفت .
1- نكوهش مردم دنباله رو و واپسگرا
آن حضرت در آغاز سخن ، در نكوهش بازيگران و مردم دنباله رو و واپسگرا و بازى خورده ، كه در برابر سياست بازى سردمداران جاه طلب و حركت ارتجاعى آنان ، برخى مرعوب و برخى مجذوب و برخى مغرور و پاره اى به آفت بى تفاوتى گرفتار شدند، چنين فرمود:
اصبحت والله عائفة لدنيا كن ، قالية لرجالكن ، لفظتهم بعد ان عجمتهم وشنئتهم بعد ان سبرتهم ، فقبحا لفلول الحد، واللعب بعد الجد، وقرع الصفاة ، وصدع القناة ، وخطل الآراء، وزلل الاهواء، وبئس ما قدمت لهم انفسهم ان سخط الله عليهم وفى العذاب هم خالدون ، لا جرم لقد قلدتهم ربقتها، وحملتهم اوقتها، وشننت عليهم غاراتها، فجدعا وعقرا و بعدا للقوم الظالمين
به خداى سوگند! در حالى كه شب را به سحر آوردم كه از دنياى استبدادزده و حقارت بار شما بيزارم و نسبت به مردان دنيادار و فرصت طلب شما سخت خشمگين .مردان شما را در فراز و نشيب روزگار و در برابر رخدادها آزمودم و آنان بيزارى و نفرت را برانگيختند.
دين باورى و دين دارى و آزادگى و حق طلبى آنان را محك زدم ، اما آنان سست عنصر و ناجوانمرد از بوته آزمايش سربرآوردند.
آنان اينك به شمشيرهاى شكسته و زرنگار گرفته و از كارافتاده مى مانند و چه زشت است اين كندى پس از آن برندگى ، و اين سستى و بى تفاوتى پس ‍ از آن همه تلاش و جهاد و پايدارى !
و چه بد منظره است اين شكاف خوردن نيزه جوانمردى و ظلم ستيزى و تسليم حقارت بار در برابر فريب و بيداد! و چه رنج آور است اين انحراف از هدفها و آرمان ها و تباهى در خرد و انديشه و لغزش در مسير زندگى و روند جامعه !
و راستى را كه براى خويشتن چه بد ذخيره و زاد و توشه اى از پيش ‍ فرستادند؛ چرا كه خشم خدا بر آنان فرود آمده و در عذاب دردناك جاودانه خواهند بود.
آرى ، با اين مسئوليت ناپذيرى و بى تفاوتى آنان در پيكار سرنوشت ، من نيز به ناگزير كار را به آنان واگذاردم و ريسمان اين مسئوليت را بر گردن آنان افكندم و با بيان حقيقت و باراندن دليل و برهان ، ننگ و عار را بر سر آنها ريختم .
پس بينى آن گروه بيدادگر بريده باد و لب و دهانشان زخم خورده ، و نابودى و هلاكت سرنوشت شان باد!
2- افشاى انگيزه هاى واقعى اقتدارگرايان سقيفه
ريحانه سرافراز پيامبر در دومين فراز از سخن جاودانه اش به انگيزه هاى كينه توزانه و جاه طلبانه سردمداران سقيفه پرداخت و از علل دشمنى آنان با اميرمؤمنان ، با درايت و هوشمندى بسيار پرده برداشت و اين گونه به روشنگرى پرداخت :
ويحهم ! انى زعزعوها عن رواسى الرسالة ، وقواعد النبوة والدلالة ، ومهبط الروح الامين ، والطبين باءمور الدنيا والدين ؟ الا ذلك هو الخسران المبين ، وما الذى نقموا من ابى الحسن ؟ نقموا منه والله نكير سيفه ، وقلة مبالاته لحتفه ، وشدة وطاءته ونكال وقعته ، وتنمره فى ذات الله .
واى بر آنان ! آنان چگونه حق را از محور و مركز و بنيان رسالت دور ساختند؟
چگونه پايگاه نظام عادلانه و بشردوست نبوى را از فرودگاه وحى و فرشته امين به نقطه ديگرى بردند؟
آنان چگونه شخصيت هاى كارآمد و آگاه به امور دين و دنياى مردم را كنار زدند و عناصر تاريك انديش و نالايق و ناآگاه را به جاى آنان گماشتند.
هان ! آگاه باشيد كه اين زيانى سخت جبران ناپذير و آشكار است !
آخر چه عاملى باعث شد كه آنان از ابوالحسن كينه به دل بگيرند و او را كه خدا و پيامبرش براى هدايت جامعه برگزيده بودند، كنار نهند؟
بگذاريد من حقيقت را به شما و براى ثبت در تاريخ بگويم .
آنان بدان دليل كينه على را به دل گرفتند كه شمشير عدالت او، به هنگامه ضرورت آشنا و بيگانه نمى شناخت ،
بدان دليل كه او در اوج شجاعت و شهامت ، از مرگ در راه حق و عدالت هراسى به دل راه نمى داد،
بدان دليل كه با يك لبه شمشير كفر و تباهى و خشونت و حق ستيزى را به دقت و شهامت از هم مى شكافت و مى بريد و با لبه ديگر آن ، تجاوزكاران را سر جاى خود مى نشاند و براى ديگران درس عبرت مى ساخت ،
بدان دليل كه تنها در راه خشنودى خدا - آن گاه مى بايست - خشم مى گرفت و از هيچ چيز و هيچ كس نمى هراسيد،
و بدان دليل كه او اهل بازى و سازش و رياكارى و مداراى با بيداد و تباهى نبود.
اين ها انگيزه هاى خشم و كينه جويى نسبت به اميرمؤمنان بود.
3- ترسيمى از ويژگى هاى دولت علوى
آن حضرت در سومين فراز سخن تاريخى و روشنگرانه اش ، به ترسيمى جالب و زيبا از حكومت عادلانه و آزادمنشانه و انسانى علوى پرداخت و برنامه هاى مترقى و آرمانى او را براى اداره و رستگارى جامعه به گونه اى فشرده در چشم انداز حق جويان قرار دارد.در اين مورد چنين فرمود:
وتالله لو مالوا عن المحجة اللائحة وتكافوا عن زمام نبذه اليه رسول الله وزالوا عن قبول الحجة الواضحة لردهم اليها و حملهم عليها ولسار بهم سيرا سجحا، لا يكلم خشاشه ، ولا يكل سائره ولا يمل راكبه ولاوردهم منهلا صافيا رويا تطفح ضفتاه ، ولا يترنق جانباه ، ولا صدرهم بطانا، ونصح لهم سرا واعلانا، ولم يكن يحلى من الغنى بطائل ، ولا يحظى من الدنيا بنائل ، غير رى الناهل وشبعة الكافل ، ولبان لهم الزاهد من الراغب ، والصادق من الكاذب ؛
ولو ان اهل القرى آمنوا واتقوا لفتحنا عليهم بركات من السماء والارض ولكن كذبوا فاخذناهم بما كانوا يكسبون ⁽⁶⁸⁸⁾
والذين ظلموا من هؤ لاء سيصيبهم سيئات ما كسبوا وما هم بمعجزين ⁽⁶⁸⁹⁾
اما به خداى سوگند! اگر شما و مردانتان در برابر قدرت طلبان خودكامه مى ايستاديد و با يارى او اجازه نمى داديد زمام هدايت و اداره جامعه و دينتان را - كه پيامبر به دست اميروالايى ها سپرده بود - بربايند، بى هيچ ترديدى ، او اداره جامعه و كارهاى آن را سامان مى بخشيد و به آسانى و توانمندى در مسير رشد و سعادت ، هدايت مى كرد؛ هم هيچ حقى از كسى پايمال نمى شد و هم حركت اين مركب و كاروان اينقدر رنج آور و غمبار نمى بود.
او با ويژگى هاى خويش ، جامعه را به سرچشمه زلال و شفاف و هماره جوشانى مى رساند كه سرزمين وسعت و بركت و فراوانى بود و كاستى و كدورت نداشت .آب حيات از هر سو سرازير مى گشت و هيچ كس و هيچ موجودى تشنه نمى ماند.
او در نهان و آشكار، نيكى و خير مردم را مى خواست و اگر در جايگاه واقعى خويش قرار مى گرفت ، نه بهره فراوانى از بيت المال براى خود برمى داشت و نه از ثروت دنيا جز به اندازه رفع نياز برمى گرفت .
او معيار و ميزانى بود كه اگر زمام هدايت جامعه در كف باكفايت او قرار مى گرفت و امكانات مردم در دست او مى بود، پارسا و دنياطلب ، هركدام از هم باز شناخته مى شد و روشن مى گشت كه چه كسى راستگو و كدامين فرد دروغ پرداز است .
اين سخن خداست كه مى فرمايد: اگر مردم شهرها و روستاها ايمان آورده ، پرواى خدا پيشه مى ساختند، بركت هاى زمين و آسمان را بر آنان فرو مى بارانديم اما آنان حقيقت را دروغ مى شمردند و ما هم آنان را در برابر آنچه انجام دادند زير تازيانه كيفر گرفتيم .⁽⁶⁹⁰⁾
و نيز مى فرمايد: و از اينان كسانى كه ستم كردند، ره آورد بد عملكردها و دستاوردهايشان بدانان خواهد رسيد و آنان هرگز به ستوه آورنده و عاجزكننده ما نخواهند بود.⁽⁶⁹¹⁾
و اين گونه ، بيانگر حال و روز شما پس از رحلت پيامبر است .
4- تصويرى از ماهيت خشن و واپسگرايى جريان سقيفه
زنان مهاجر و انصار در بهت و حيرت ، سراپاگوش بودند و بانوى بانوان بستر بيمارى را به دانشگاهى ديگر تبديل ساخته بود و روشنگرى مى كرد و نور مى پاشيد.
او در سومين فراز از درس انسان ساز و روشنگرانه خويش ، به ترسيم تصويرى از ماهيت رويداد ظالمانه و واپسگرايانه استبداد و انحصار و سركوب و تاريك انديشى برخاسته از جريان سقيفه پرداخت و چنين فرمود:
الا هلم واستمع ، وما عشت اراك الدهر عجبا، وان تعجب فعجب قولهم ⁽⁶⁹²⁾، ليت شعرى ؟ الى اى سناد استندوا؟ وعلى اى عماد اعتمدوا؟ و باى عروة تمسكوا؟ وعلى آية ذرية اقدموا واحتنكوا؟
لبئس المولى ولبئس العشير⁽⁶⁹³⁾ و بئس للظالمين بدلا⁽⁶⁹⁴⁾
استبدلوا والله الذنابى بالقوادم ، والعجز بالكاهل ، فرغما لمعاطس قوم يحسبون انهم يحسنون صنعا، الا انهم هم المفسدون ولكن لا يشعرون ⁽⁶⁹⁵⁾
و يحهم ! افمن يهدى الى الحق احق ان يتبع ام من لا يهدى الا ان يهدى فما لكم كيف تحكمون ⁽⁶⁹⁶⁾
هان ! اينك به هوش باشيد و بياييد و بشنويد! راستى را كه روزگار چه شگفتى ها به تو نشان مى دهد! اگر از شگفتى هاى روزگار شگفت زده شوى ، بافته هاى اينان شگفت آورتر است !
كاش مى دانستم كه مردان شما با اين كارشان به چه ستون استوارى تكيه كردند؟ و چه پناهگاهى براى خويش جستند؟
به كدامين ريسمان گسست ناپذير هدايت چنگ زدند؟
و كدام پايگاه استوار را براى خويش برگزيدند؟
بر كدامين خاندان پيشى جستند؟
و به چه كسانى چيرگى يافتند؟
و به چه اميدى اين همه ستم و بيداد مرتكب شدند؟
و چگونه حقوق خدا و پيامبر و حقوق و آزادى و حرمت بندگان او را پايمال ساختند؟
آنان عجب دوست و سررشته بدى برگزيدند! و بيدادگران در چه بد قرار گاهى خواهند بود و به بد ره آورد و نتايجى دست خواهند يافت !
به خداى سوگند كه مردان شما به جاى بالها و شاهپرها، كرك ها و پرهاى كوچك و ناتوان را برگزيدند و دم را بر سر مغز، و پشت را بر سينه و قلب ترجيح دادند.پس نكبت و نفرين بر جامعه اى كه عبث و بيهوده مى پندارند كه با اين شيوه زشت و ظالمانه ، نيك و شايسته عمل مى كنند.
اما به هوش باشيد كه آنان همان تبهكارانند ولى خود در نمى يابند.
واى بر آنان ! آيا آن كس به حق و عدالت و سرچشمه آن راه يافته است ، براى پيروى شايسته تر است يا آن كس كه راه نيافته و خود نيازمند هدايت است ؟ كدام يك ؟ شما را چه شده است ؟ چگونه داورى مى كنيد؟
5- هشدار پيامبرانه از آينده خونبار!
تنها خدا مى داند كه سخنان از دل برخاسته فاطمه (عليها السلام ) در دلهاى زنان مهاجر و انصار چه غوغايى پديد آورد؟
چه طوفانى به راه انداخت ؟
چه احساساتى برانگيخت ؟
چه موج هايى ايجاد كرد؟
موج احساس شرمندگى و خجالت ؟
موج احساس حسرت و ندامت ؟
موج احساس بهت و حيرت ؟
موج احساس خفت و خوارى ؟
موج احساس حقارت و كوچكى ؟
يا امواجى كوبنده و توفنده تر از همه اين احساس ها؟ نمى دانم .
مهين بانوى بشريت و مام پرفضيلت رسالت ، آخرين فراز از سخن خويش را در هشدار از صداى گامهاى استبداد و خودكامگى و خشونت ديرپا و ويرانگرى كه در راه بود، اختصاص داد و حقايق را خيرخواهانه و دلسوزانه و حكيمانه و طبيبانه ، بسان بارانى حيات بخش بر كوير دلها و مزرعه جانها و گستره مغزها، براى بيدارى جامعه و دميدن روح مقاومت و ايستادگى در برابر آفتها، باراند و فرمود:
اما لعمرى لقد لقحت ، فنظرة ريثما تنتج ، ثم احتلبوا مل ء القعب دما عبيطا وذعافا مبيدا، هنالك يخسر المبطلون ، و يعرف التالون غب ما اسس ‍ الاولون ...
وابشروا بسيف صارم ، و سطوة معتد غاشم ، وهرج شامل ، واستبداد ومن الظالمين ، يدع فيئكم زهيدا، وجمعكم حصيدا، فيا حسرة لكم ، وانى بكم ؟ و قد عميت عليكم ؟
انلزمكموها و انتم لها كارهون ⁽⁶⁹⁷⁾
هان هشدارتان باد! به جان خودم سوگند، كه بذر فتنه اى بزرگ و سهمگين فشانده شد و تباهى و فساد ريشه دوانيد.پس انتظار بريد كه اين بذر شوم و ذلت بار در مزرعه جامعه ريشه دواند و ميوه تلخ و ثمره نفرت بار خويش را بدهد.
از اين پس ، از پستان شتر خلافت كه مى بايد شير گوارا و دلنشين بدهد و براى جامعه ، آسايش و رفاه و امنيت و آزادى و عدالت و برابرى و پروا و ايمان بياورد، خون ، آرى ، به جاى شير، خون فوران خواهد كرد و آنان زهرى مرگبار خواهند دوشيد.و اين جاست كه باطل گرايان در اين جهان و جهان ديگر سخت زيان خواهند كرد و نسل هاى آينده ، ثمره شوم كار پيشينيان قانون گريز و حق ناپذير و جاه طلب خويش را خواهند ديد.
هان ! اينك اين فتنه ها و آغاز سياهى ها و اين هم قلب هاى شما.
مژده تان باد به شمشيرهاى آخته و برنده ،
بشارتتان باد به سيطره و سلطه بيدادگران تجاوزكار و زورگو،
بشارتتان باد به هرج و مرج گسترده و ويرانگر،
نويدتان باد به ديكتاتورى و استبداد خشونت بار بيدادگران .
نويدتان باد به انحصار و سركوب و اختناق و بى رحمى آنان .
از اين پس حقوق و درآمدهاى شما رو به كاهش خواهد نهاد و جمع شما به وسيله شمشيرهاى ستم درويده خواهد گشت و حقوق و حرمت و آزادى و امنيت و آرامشى نخواهيد داشت .
پس دريغ و درد بر شما باد و حسرت و افسوس قرينتان !
در حالى كه چشم ديدن حقايق را نداريد، كارتان سرانجام به كجا خواهد كشيد؟
آيا من مى توانم شما را به كارى بزرگ و درخور شايستگان و وارستگان ، و جامعه ها و تمدن هاى مترقى و آزاد و درست انديش كه آن را ناخوش ‍ مى داريد و در انديشه آن نيستيد وادار نمايم ؟
ديگر عذرتان پذيرفته نيست !
بيانات شورانگيز و جهت بخش سالار بانوان مى بايست بيش از آنچه انتظار مى رفت ، كار خويش را مى كرد اما دريغ و درد كه كار از كار گذشته بود و اختاپوس ستم و فريب ، چنگالها و دندانهاى خويش را در پيكر جامعه فرو برده و تعادل و توازن آن را برهم زده بود.
از سوى ديگر با اين كه سخنان جان بخش و شعورآفرين فاطمه ، باران زندگى ساز و طراوت بخشى را مى ماند كه بر كوير و شن زار ببارد، به همين جهت و در چنين شرايطى نبايد به انتظار شكوفايى گل ها و گل بوته ها و لاله هاى نيكبختى و تعالى و آزادى نشست .با اين وصف ، با همه نقايص ‍ قابل ، نقش عامل چنان نيرومند و موج انگيز بود كه زنان مهاجر و انصار را غرق در بهت و حيرت و شرم و خجالت كرد و آنان را به تفكر و انديشه فرو برد.
آنان از بانو بانوان خداحافظى كردند و به خانه هاى خويش رفتند اما هر كدام سفيرى بودند كه سخنان حركت آفرين فاطمه را به شوى و خاندان و فرزندان خويش برد و با بازگو نمودن بيانات فاطمه ، فشار وجدان هاى خمود كه باز هم سوسو مى كرد، بزرگان مهاجر و انصار را روانه خانه على و فاطمه ساخت .
پوزش خواهى سران مهاجر و انصار
آرى ، آنان به ديدار ريحانه ارجمند پيامبر شتافتند و پس از سلام به پوزش خواهى و بهانه جويى برخاستند و از بانوى بانوان تقاضا كردند آنان را ببخشايد و از آنان خشمگين و ناراحت نباشد، اما گويى شهامت و شجاعت آن را در خود نمى ديدند كه آزادمنشانه به جبران اشتباه وحشتناك خويش ‍ تصميم بگيرند و بيعت تحميلى و ظالمانه خويش را با استبداد بگسلند و به يارى حق و عدالت برخيزند.
گويى هيچ گاه اين آيه شريفه را كه بيانگر اين اصل مترقى است و به همگان روشنگرى مى كند كه تعاون و همكارى و همراهى و همدلى بايد تنها بر اساس عدالت و آزادگى و نيكى و نيكوكارى و در قلمرو پرواى از خدا و رعايت حقوق و كرامت انسانها باشد نه غير آن ؛ چرا كه تنها چنين همكارى و عهد و پيمانى پسنديده و محترم و بايسته است و نه دست همكارى و همدلى سپردن به گروهى متشكل و خودكامه و فرصت طلب و شيفته جاه و مقام براى انحصار قدرت ملى و امكانات عمومى و پايمال ساختن حقوق و هستى مردم و بر باد دادن آرزوها، آرمان ها، ايده آل ها، آينده عصرها و نسلها، كه چنين بيعت و پيمانى ، نه تنها شايسته و در خور شاءن انسان نيست كه سخت ظالمانه و ناجوانمردانه و دوزخى است و گسستن آن لازم و واجب و سخت فورى و ترديدناپذير خواهد بود.
وتعاونوا عى البر والتقوى ولا تعاونوا على الاثم والعدوان ...⁽⁶⁹⁸⁾
آرى آنان به جاى اين اقدام شايسته و بايسته ، متاءسفانه باز رگه هايى از خودفريبى و توجيه گرى و بهانه جويى از لابلاى سخنانشان آشكار گشت و همين بازيگرى باعث شد كه فاطمه (عليها السلام ) آنان را براند.
اين منطق بهانه جويان است نه آزادمردان !
اسناد تاريخى و روايى نشانگر اين واقعيت است كه بزرگان مهاجر و انصار به منظور عذرخواهى آمدند و گفتند: اى دخت گرانمايه پيامبر! اگر آنچه را كه اكنون فرموديد، پيش از اين شنيده بوديم و اميرمؤمنان پيش از ابوبكر از ما بيعت خواسته بود، هرگز در همكارى و بيعت با او كوتاه نمى آمديم و در نتيجه ، آنچه روى داد رخ نمى گشود.
قال سويد بن غفلة : فاءعادت النساء قولها على رجالهن فجاء اليها قوم من وجوه المهاجرين و الانصار معتذرين و قالوا: يا سيدة النساء! لو كان ابوالحسن ذكر لنا هذا الامر من قبل ان نبرم العهد، ونحكم العقد لما عدلنا عنه الى غيره .
اما روشن است كه اين منطق و بيان ، بيان و منطق بهانه جويان است نه آزادمردان و حق طلبان ؛ چرا كه مسئله امامت آسمانى و مردمى و شايسته سالار اميرمؤمنان پيش از همه اين رخدادها، از همان سال هاى نخست بعثت از ((يوم الدار)) تا ((حج الوداع ))، به فرمان خدا و به وسيله پيامبر در دستور كار بود و موضوع ناشناخته يا فراموش شده اى نبود كه آنان اين گونه بهانه جويى كنند.
مگر آنان آيه شريفه قرآن را نشنيده بودند كه :
انما وليكم الله ورسوله والذين آمنوا الذين يقيمون الصلوة ويؤ تون الزكوة و هم راكعون ⁽⁶⁹⁹⁾
((بى ترديد، تنها سررشته دار امور شما، خدا و پيامبر او هستند و كسانى كه ايمان آورده و آنان كه به هنگام نماز زكات مى پردازند.))
آيا اين سمبل ايمان و زكات و تقوا، جز سمبل رادى ها و آزادگى ها و اخلاص ‍ و ايمانها، على بود؟
مگر آنان در حجة الوداع نبودند و نشنيدند كه فرشته وحى فرود آمد و ارمغان آورده بود كه :
يا ايها الرسول بلغ ما انزل اليك من ربك ...⁽⁷⁰⁰⁾<