1- گروهى در زندگى به گونه اى در ژرفاى باتلاق مستى و غرور و غفلت و پستى و زرپرستى و جاه طلبى و پايمال ساختن حقوق و حدود و حرمت ديگران غرق مى شوند كه نه پند و اندرزى انسان ساز و خيرخواهانه در آنان اثر مى گذارد و نه رسالت و دعوتى دگرگون ساز و آسمانى و انسانى .
و سواء عليهم ءانذرتهم ام لم تنذرهم لا يؤ منون ⁽³⁹⁷⁾
2- گروهى ديگر كسانى هستند كه دعوت هاى آسمانى و پند و اندرزهاى حكيمانه برايشان كارساز است ، اما در پيمايش راه كمال و خودسازى ، بايد بسيار بكوشند و به طبيب روح و جان و ارشاد و هدايت او بسيار نياز دارند.
بايد اصل تدريج و ترتيب در آموزش و خودسازى ، در مورد آنان رعايت گردد و تحت مراقبت باشند؛ چرا كه به مجرد دور افتادن از مربى و برنامه تربيتى ، در خطر انحراف و سقوط قرار مى گيرند.
3- برخى به دليل تيزهوشى و آمادگى هاى روحى و سلامت روانى ، هنگامى كه در مسير رشد و بستر كمال به راه افتند، نيازشان به پند و اندرز طبيبانه و رهنمود و هشدارهاى پياپى و پيامبرانه كمتر است ؛ چرا كه با دريافت برنامه و شناخت ، گزينش سرمشق و الگوى شايسته ، در پرتو لطافت روح و سرعت درك و دريافت ، راه را مى جويند و به سوى هدف گام مى سپارند؛ اما به هر حال باز هم نياز به يادآورى و هشدار و نويد و انذار دارند تا دستخوش غفلت نگردند.
4- اما در ميان انسان ها، گاه چهرهاى برجسته و نمونه هاى والا و بى نظيرى پديدار مى گردند كه از هوشمندى ، درايت ، علو روح ، سرعت درك ، سلامت روان و قدرت شگرفى در گزينش و پيمايش راه كمال و جمال برخوردارند و راه طولانى را با سرعت و دقت و ظرافت وصف ناپذيرى پشت سر مى گذارند و به پرفرازترين قله شكوه و معنويت و قداست پر مى كشند.
اينان از چنان حساسيت روح و سرعت دريافت و جان روشن و وجدان و فطرت شكوفا و درايت و هوشمندى شگفتى بهره ورند كه با يك درس ، يك نمونه ، يك اشاره ، يك سرمشق ، يك اثر، يك تبسم ، مخابره يك نشان ناخشنودى و حتى يك نگاه پيامبرانه ، راه والايى و سرفرازى و رستگارى و پايندگى و درخشندگى را مى جويند و مى پويند و به پرواز در مى آيند و تا اوج آسمان معنويت و كمال و تا آنجا كه بجز خدا نداند و نبيند، پر مى كشند.
خود به شاهراه هدايت و سمبل والايى ها تبديل مى گردند و دنيا را نورباران مى سازند و هماره مى پايند.
خود چشمه جوشانى مى شوند و در بستر زمان جارى مى گردند.
خود به درياى مواج و اقيانوس بى كرانه تبديل مى شوند و تشنگان را سيراب مى سازند.
خود اختر تابناك ، ماه پراسرار و خورشيد جهان افروز مى گردند و براى همگان راهنما، سمبل زيبايى و سرچشمه نور و روشنايى و سرمايه حيات و نشاط و طراوت مى شوند.و ريحانه سرفراز پيامبر، سالار اين چهرهاى برجسته و جان اين جان هاى شيفته حق و عدالت و قهرمان اين قهرمانان بارگاه خداست .
او نه تنها در خردمندى و خردورزى و دانش و بينش و ژرفنگرى و درست انديشى ، نمونه روزگاران است ، كه در حساسيت روح و سرعت درك و هوشمندى نيز يگانه عصرها و نسل ها به شمار مى رود.درست از اين زاويه است كه از سويى روح و رسالت به پدرش مى رسد، همه را چون خود او فرا مى گيرد و از دگر سو در ميدان عمل و انجام كارهاى شايسته و بايسته و آراستگى هاى انسانى و اخلاقى ، به گونه اى تيزهوش و ظريف و سريع و دقيق و لطيف است كه نيازى به گفتار و يادآورى آموزگار آسمانى اش محمد ندارد تا حقايق را به او يادآورى كند و موقعيت و جايگاه پرفراز حضرتش را به او خاطرنشان سازد، بلكه خود با حساسيت وصف ناپذير روح و سرعت درك ، هم جايگاه والا و پرشكوه خويش را به عنوان نور چشم پيامبر،
ميوه دل ،
رگ حيات ،
قلب نورانى ،
جان روشن ،
گل عطرآگين بوستان ،
ريحانه زندگى ،
دخت فرزانه ،
مام گرانمايه ،
رهرو پراخلاص ،
يار فداكار،
همسنگر و همرزم شجاع آن حضرت ،
و سرانجام هم به عنوان نمونه ، الگو، سرمشق و سمبل راه و رسم انسان پرور او مى شناسد و هم حقايق را مى گيرد و نيك در مى يابد كه بايد چگونه بينديشد و چه سان عمل كند و چگونه نورافشانى نمايد و بسان خورشيد ماندگار گردد.
جلوه هاى اين حساسيت روح و درك و دريافت سريع و هوشمندى وصف ناپذير در ابعاد گوناگون زندگى الهام بخش فاطمه بسيار است ؛ براى نمونه :
1- شناخت سريع و دقيق موقعيت و جايگاه خويشتن
1- همسران پيامبر همگى در قلمرو عفاف و نجابت و پاكدامنى و درستكارى ، شاسيته و پسنديده بودند و همه آنان مادران امت شمرده مى شدند، اما اين رشد و بالندگى در پرتو آموزش وحى و رسالت و ارشاد و دعوتهاى پيامبر و نويد و هشدار قرآن و تلاش و كوشش بسيار خود آنان بود؛ نه با يك اشاره و يك يادآورى و يا يك هشدار و نويد.
قرآن براى توجه دادن آنان به جايگاه رفيع و موقعيت حساس و شرايط خطيرشان ، به عنوان همسران پيامبر، كه بايد براى ديگران سرمشق شايسته و بايسته باشند، با آنان سخت اتمام حجت كرد و هشدارشان داد كه از آنان فراتر از عفاف و نجابت ، وقار و متانت و پارسايى و ساده زيستى انتظار مى رود:
يا نساء النبى لستن كاءحد من النساء ان اتقيتن فلا تخضعن بالقول فيطمع الذى فى قلبه مرض و قلن قولا معروفا و قرن فى بيوتكن ولا تبرجن تبرج الجاهلية الاولى و اقمن الصلوة وءاتين الزكوة ...⁽³⁹⁸⁾
((هان اى همسران پيامبر! شما مانند هيچ يك از زنان ديگر نيستيد؛ اگر در انديشه پروا هستيد، پس به ناز سخن مگوييد تا آن كس كه در دلش بيمارى است ، طمع ورزد؛ و گفتارى شايسته گوييد.
و در خانه هايتان قرار گيريد و مانند روزگار جاهليت قديم ، زينت هاى خود را آشكار مكنيد و نماز برپا داريد و زكات بدهيد و خدا و فرستاده اش را فرمان بريد...))
و اين در حالى است كه ريحانه هوشمند پيامبر در پركشيدن به پرفرازترين قله پارسايى و كمال و وقار و متانت و عفاف و قداست و دل نهادن در گرو عشق خدا و آراستگى به ارزش هاى اخلاقى و انسانى ، حتى به يكى از اين هشدار و اتمام حجت ها نيز نياز نداشت ؛ بلكه خود در پرتو هوشمندى و حساسيت روح و در همسايگى خورشيد رسالت ، نه تنها موقعيت والاى خود را شناخت و در شرايط و بايستگى هاى آن تعمق نمود، بلكه به سرعت در چهره آموزگار عصرها و نمونه نورافشان نسل ها درخشيدن آغاز كرد و بارها در اين مورد، حتى تحسين و شگفتى پيامبر را نيز برانگيخت و نشان و مدال مباهات و افتخار را از آن خود ساخت .
2- در سبك و سيره خانوادگى و اقتصادى
در گراميداشت فاطمه از سوى پيامبر، از جمله آورده اند كه حضرت هرگاه آهنگ سفر مى كرد، آخرين نفر، ريحانه اش بود كه پيامبر از او خداحافظى مى كرد و به هنگامه بازگشت از سفر، پيش از هر كس به ديدار دخت سرفرازش مى رفت .
در بازگشت از سفرى ، به ديدار دخترش شتافت و پس از ورود به خانه اش ‍ پرده اى زيبا و جديد را ديد كه ريحانه اش با سليقه بسيار دوخته و به اطاق خويش نصب كرده است ؛ و هنگامى كه دو نور ديده اش حسن و حسين آمدند، آنان را بسان هميشه آراسته و مرتب ديد و نگريست كه مادرشان براى هر كدام دستبند نقره اى خريده است .
پيامبر پس از ديدارى كوتاه از خانه فاطمه بى آنكه در مورد آن تغيير و تحول ، اندك چيزى بگويد، بازگشت اما دخت هوشمند پيامبر در پرتو حساسيت روح و درك سريع از همان نگاه حكيمانه پدر، نيت او را دريافت .
بى درنگ فرزندانش را فراخواند و با قانع ساختن آنان ، دستبندشان را گرفت و پرده را نيز پايين كشيد و آن ها را در بسته اى به سوى پدر فرستاد و تقاضا كرد تا در راه خدا هزينه بينوايان و محرومان سازد.
پيامبر با دريافت پيام ريحانه اش ، بر او درود فرستاد و سه بار فرمود:
((پدرش به قربانش كه چنين كرد!)) فداها ابوها آن گاه افزود:
ما لآل محمد و للدنيا فانهم خلقوا للاخرة و خلقت الدنيا لهم .⁽³⁹⁹⁾
((خاندان محمد را با دنيا و زر و زيور فناپذير آن چه كار؟ چرا كه آنان براى سرايى جاودانه آفريده شده اند و دنيا و جلوه هاى آن براى آنان و به خاطر آنان پديد آمده است تا وسيله اى باشد براى اوج گرفتن به سوى هدف .
3- در رعايت آداب اجتماعى و سياسى
او در پرتو همين حساسيت روح و سرعت درك و درايت شگرف خويش ، در رعايت قانون و آداب اجتماعى و سياسى نيز سرآمد بود.
محدثان و مفسران آورده اند كه پس از آن كه اين آيه شريفه :
لا تجعلوا دعاء الرسول بينكم كدعاء بعضكم بعضا⁽⁴⁰⁰⁾
((خطاب كردن پيامبر را در ميان خود، مانند خطاب كردن برخى از خودتان به برخى ديگر، قرار مدهيد!))، فرود آمد و خداى جهان آفرين هشدار داد كه پيامبرش را با عنوان و ادب مورد نظر خدا و هماهنگ با رسالت او صدا زنند، نه با اسم تنها، دخت گرانمايه پيامبر نيز كه سمبل ادب و درايت و تبلور و تجسم معرفت و خرد بود و پيشتاز در عمل به قرآن شريف ، ديگر پيامبر را، ((پدر)) صدا نزد بلكه با عنوان رسالت ، ((يا رسول الله )) صدا مى زد كه پيامبر فرمود:
((دخترم ! فاطمه جان ! شما چرا؟))
خودش فرمود: يك بار پدرم را سه مرتبه ((يارسول الله )) صدا زدم اما به من نگريست و تبسم كرد و چيزى نفرمود تا بگويم : پدر! پدر جان !
و آن گاه رو به من كرد و فرمود: ((دخترم ، فاطمه جان ! اين دستور در مورد تو و خاندان و دودمان پاكت نازل نشده است .تو از من هستى و من از تو، شما مرا همواره ((پدر)) صدا بزن كه اين گونه نداى تو قلب مرا زنده و شاداب مى سازد و خداى را خشنود.))
يا فاطمه انها لم تنزل فيك ولا فى اهلك و لا نسلك ...قولى لى يا ابه ! فانها احيى للقلب و ارضى للرب .⁽⁴⁰¹⁾
4- در ايثار و فداكارى
ريحانه پيامبر در اين ميدان نيز در پرتو هوشمندى وصف ناپذيرش ، بدون دريافت دستور و يا ارشاد و اشاره اى از سوى خدا و پيامبرش ، جايگاه والاى خويش و راه افتخارآفرين و ستايش برانگيزش را يافت و نمونه روزگاران گرديد.
براى نمونه :
يكى از دانش آموختگان و پرورش يافتگان مكتب فرهنگ او اسماء، آورده است كه : روزى در حضور بانوى بانوان ، فاطمه ، بودم كه پيامبر گرامى از راه رسيد و پس از استقبال از سوى دخت ارجمندش در كنار او نشست .
بانوى من بسان هميشه با وقار، مرتب ، پرشكوه عطرآگين و آراسته بود، به ويژه كه آن روزها اميرمؤمنان از راه قناعت در هزينه و درآمد شخصى و زندگى ساده خويش ، گردنبندى از طلا نيز به او هديه كرده بود و آن حضرت نيز آن را بر سينه داشت .
پيامبر گرامى كه با عنايت بسيار به حال و روز اقتصادى و اجتماعى جامعه نوبنياد اسلامى و تنگناها و مشكلات معيشتى مردم ، تازه دوران سخت دفاع را پشت سر نهاده بود و مى رفت تا دوران سازندگى و شكوفايى همه جانبه را آغاز كند، از ديدن گردنبند اهدايى على بر گردن فاطمه شادمان شد، اما ضمن گفتارى جان بخش فرمود: فاطمه جان ! مباد سخنان مردم كه با بيانى گرم و پرشور، شما را به عنوان ((دختر پيامبر)) و يا خاندان او مى ستايند، آفت غرور را به سوى شما بياورد و آن گاه با از ياد بردن موقعيت والاى معنوى و جايگاه رفيع خويش ، فارغ از درد و رنج مردم ، زرق و برق و پوشش خودكامگان در نظرتان پسنديده جلوه نمايد!
آرى ، پيامبر همين يك اشاره و همين يك جمله را، آن هم به صورت كلى و عمومى بيان فرمود و هشدار داد و پس از ساعتى خداحافظى كرد و رفت .
پس از رفتن پيامبر بود كه ديدم فاطمه آن گردنبند زيبا را كه به خاطر هديه دهنده اش بسيار دوست مى داشت ، از گردنش درآورد و پس از چندى آن را به بهترين شيوه و در بهترين راه انفاق كرد و برده اى را در راه خدا آزاد ساخت .
جريان به گوش پيامبر رسيد و آن حضرت شادمان گرديد و پس از دعاى بسيار در حق ريحانه اش فرمود: پدرش فدايش باد كه در انديشه و عملكرد آن گونه است كه خدا مى خواهد و مى پسندد.⁽⁴⁰²⁾
3- انديشيدن و انديشاندن
اصل تفكر و تدبر يا انديشيدن و انديشاندن انسان ها در زندگى ، از امتيازات شكوهبار ريحانه سرفراز و ژرف نگر پيامبر بود.
پاره اى از دانشمندان او را به بانويى هماره در تفكر و انديشه و تدبر و آينده نگرى تعبير كرده اند كه اين بيان و تعبير به باور نگارنده بيانگر پرتوى از انديشورى و ژرف نگرى و خردورزى آن انسان والاست ؛ چرا كه تفكر و تدبر از اصول اساسى زندگى درخشان و نورافشان او بود و در راه و رسم و سبك و سيره آن حضرت مفهوم و معنا يافته بود.
او درباره پديده هاى رنگارنگ هستى مى انديشيد،
در شكوه آسمان ها و زمين ،
ماه و ستاران ،
كهكشان ها و كرات ،
درياها و اقيانوس ها،
گل ها و گياهان ،
جنگل ها و خشكى ها،
درباره ناچيزترين ذرات تا عظيم ترين موجودات و آفريده ها،
جنبندگان و جانداران ، پديده هاى متنوع و بى شمار كه هر كدام انسان خردمند و خردورز را به تفكر و تعمق و شناخت وا مى دارد و او را در برابر ده ها پرسش تفكرانگيز و ده ها راز و رمز قرار مى دهد.
آن حضرت در مورد پديدآورنده فرزانه و تواناى هستى ، يكتايى و بى همتايى ذات پاك او، قدرت و عظمت وصف ناپذير او، حكمت و هدفدارى او از آفرينش ، صفات و ويژگى ها و حقوق او،
پرستش خالصانه و صادقانه و خاضعانه او،
راز و نياز و نيايش با سرچشمه هستى ،
تقرب به بارگاه او،
كسب خشنودى و رضايت او،
و تخلق و آراستگى به اخلاق او مى انديشيد.
او در مورد هدفدارى جهان و انسان ،
حقيقت زندگى شايسته و بايسته ،
راز حيات ،
واقعيت مرگ ،
فرجام زندگى انسان ،
جهان ديگر،
بهشت پرطراوت و زيبا،
و كيفر و عذاب و آتش دوزخ مى انديشيد و مى انديشاند.
او در مورد زندگى فردى ، خانوادگى ، اجتماعى ، سياسى ، اقتصادى ، اخلاقى ، هنرى ، معنوى ، انسانى ، زندگى لبريز از عزت ، آزادگى ، كرامت ، شرافت ، امنيت ، آزادى ، پروا، مهر، عشق ، عفاف ، حيا، پاكى ، عدالت ، انصاف ، راستى ، درستى ، درايت ، استقلال ، اعتدال ، برازندگى ، آراستگى ، ايثار، پارسايى ، شكيبايى ، بردبارى ، فروتنى ، قانونگرايى ، آينده نگرى ، ژرف انديشى ، نظم و انضباط، سخت كوشى و تلاش ، موفقيت و سرفرازى و يك زندگى سرشار از زيبايى و قداست و معنويت مى انديشيد؛ چرا كه آن آموزگار انديشه و والايى به تفكر و تدبر و انديشيدن و انديشاندن سخت بها مى داد.
او در مورد انسان مى انديشيد،
در آفرينش انسان ،
سازمان پراسرار وجود او،
دنياى شگفت انگيز و پيچيده جسم و جان او،
درباره فطرت حق گرايانه او،
وجدان اخلاقى او،
كشش ها و تمايلات گوناگون او،
در خودشناسى و خداشناسى او،
در نعمت هاى گران و بى شمارى كه به او ارزانى شده است .
در زيبندگى ها و برازندگى هاى او،
در خلق و خو و سبك و سيره درخور شاءن انسان ،
در دين باورى و ديندارى آگاهانه و ژرفنگرانه او،
در قانونگرايى و قانون شناسى او،
در مورد حقوق ، آزادى ، برابرى ، امنيت ، حق تفكر و زيستن به صورت موجودى صاحب خرد و شعور،
درباره آرمان ها و اميدها و آرزوهاى او،
در مورد زندگى درخور شاءن انسان ،
مديريت درخور شاءن انسان ،
جامعه و تمدن و آينده درخور شاءن انسان ،
رهبرى و پيشوايى و الگو و سرمشق درخور شاءن انسان ،
و در نفى آفت ها و تباهى ها و شرارت ها و شقاوت ها و خشونت ها و بيدادها و سركوبها و خودكامگى ها و زورمدارى ها و واپسگرايى ها و تعصب ها و ددمنشى ها از زندگى انسان مى انديشيد و نگران سرنوشت عصر و نسل خويش و آينده و آيندگان بود.
او به انسان و انديشيدن و انديشاندن سخت بها مى داد، براى آن اصالت مى بخشيد، انديشوران و متفكران را گرامى مى داشت ،
حق زيستن به صورت موجودى خردمند و خردورز و با شعور و انديشه را حق طبيعى انسانها مى شناخت و همگى را بدان تشويق مى كرد و آن را بهترين وسيله شناخت معرفت و ارزشمندترين عبادت مى نگريست و نينديشيدن و نينديشاندن و مسدود ساختن راه آزادى انديشه و فكر را زشت ترين گناه در حق انسانيت مى ديد.
انديشيدن و انديشاندن در فرهنگ و راه و رسم او از جايگاه رفيع و موقعيت والايى بهره ور بود؛ چرا كه آن را كليد رشد و روشنايى ها، الفكر رشد
صيقل دهنده خردها، الفكر جلاء العقول ⁽⁴⁰³⁾
فروغ بخش دنياى وجود انسان ، الفكر ينير اللب ⁽⁴⁰⁴⁾
هدايتگر و راهنماى بشر، الفكر يهدى ⁽⁴⁰⁵⁾
سبك و سيره پرواپيشگان ، الفكر نزهة المتقين
سرچشمه شناخت و بصيرت ،
سرآغاز دانش و بينش ،
وسيله كسب معارف و علوم ،
باعث پيدايش فرهنگ و تمدن ،
و مهمترين امتياز انسان بر ديگر جانداران و پديده ها و آفريدگان مى نگريست .
در فرهنگ و راه و رسم ريحانه انديشمند پيامبر، يك ساعت تفكر و انديشه ⁽⁴⁰⁶⁾ از يك سال پرستش خدا برتر شناخته شده است .
دو ركعت نماز تواءم با انديشه و ژرف نگرى بهتر از شب زنده دارى بدون تعمق ارزيابى شده است .
تفكر و انديشه ، آيينه صاف و شفاف و پرداخت شده اى است كه نمايشگر و انعكاس دهنده واقعيت ها گرديده است .الفكر مرآة صافية
دليل و ملاك خرد و خردمند، انديشيدن درباره كران تا كران هستى عنوان يافته است .
عبادت خدا، نه در بسيارى نماز و روزه ، كه در بسيارى تفكر و تدبر قلمداد شده است .
عبادت بدون تفكر و تعمق ، كارى بدون محتوا و مغز شناخته شده است .
پيش از تصميم و آغاز هر كارى به تفكر و تدبر درباره آن سفارش شده است .
در برنامه روزانه انسان توحيدگرا، همان گونه كه به نماز و نيايش و ارتباط با خدا، به كار و تلاش و ساماندهى امور اقتصادى ، به مديريت خانه و خانواده ، به احساس مسئوليت اجتماعى بها داده شده و وقت و فرصت در نظر گرفته شده ، براى تفكر و تدبر و انديشيدن و انديشاندن نيز فرصتى جداگانه قرار داده شده است .
آرى ، ريحانه پيامبر سرآمد متفكران و انديشمندان بود و تفكر و تدبر و ژرف نگرى و انديشيدن و انديشاندن در سبك و سيره او از جايگاه والايى برخوردار بود.
روايات رسيده از آن حضرت ، سخنان تفكرانگيز، مناظره ها و گفت و شنودها و دعاها و نيايش هاى عاشقانه و عميق او، تنها پرتوى از آن راه و رسم انديشمندانه و برانگيزاننده است كه در اينجا به يكى دو مورد مى نگريم :
1- محدثان در اين مورد از جمله آورده اند كه : آغازين شب زندگى مشترك او با امير والايى ها بود كه آن حضرت او را غرق در انديشه و تفكر يافت .
دليل آن را جويا شد، كه ريحانه پيامبر از جمله فرمود:
تفكرت فى حالى و امرى عند ذهاب عمرى و نزولى فى قبرى فشبهت دخولى فى فراشى بمنزلى كدخولى الى لحدى و قبرى فاءنشدك الله ان قمت الى الصلوة فنعبد الله تعالى هذه الليلة ...⁽⁴⁰⁷⁾
((در مورد سرنوشت و آينده خويش مى انديشيدم كه به ياد واپسين لحظات عمر و هنگامه فرود به خانه قبر افتادم .
و به اين فكر فرو رفتم كه چگونه عمر انسان به سرعت سپرى مى گردد، امروز از خانه پدر به خانه همتاى گرانقدرم آمدم و فردا نيز از اينجا به منزلگاه ديگرى و به جوار رحمت حق خواهم رفت .
از اين رو، على جان ! به خداى سوگندت مى دهم كه بيا تا در آغازين لحظات زندگى مشترك به نماز بايستيم و هر دو با هم اين شب جاودانه را به پرستش ‍ خدا سپرى كنيم و عهد بنديم كه زندگى را هماره با ياد دلنواز او رونق و صفا بخشيم .))
2- و نيز آورده اند كه پس از فرود آياتى از قرآن در مورد رستاخيز و زنده شدن و برخاستن انسان ها از دل خاك و پاداش و كيفر آن روز، پيامبر گرامى دخت ارجمندش را سخت در انديشه و تفكر نگريست ؛ انديشه و تعمق و تفكرى كه با نگرانى همراه بود.
دليل آن را از او پرسيد:
فاطمه در پاسخ پدر گفت :
يا ابة ذكرت المحشر و وقوف الناس عراة يوم القيامة .
((جان پدر! درباره روز رستاخيز كه روز حسابرسى و روز پاداش و كيفر است ، مى انديشم و آن شرايط را به ياد مى آوردم كه مردم از رحم خاك بر مى خيزند و گناهكاران و ظالمان ، بدون داشتن پوشش و كرامت و آبرو، با زشتى و رسوايى در پيشگاه خدا مى ايستند تا در مورد سرنوشت آنان داورى گردد.))
و آن گاه در هشدارى به انسان ها افزود:
وا سواءتاه يومئد من الله عزوجل ⁽⁴⁰⁸⁾
((راستى كه واى از زشتى هاى گناهان و تباهى هاى بيداد و ستم كه آن روز در پيشگاه خدا بدان صورت آشكار مى گردد.))
3- و نيز آورده اند كه روزى پس از رحلت پدرش پيامبر، سلمان را فرا خواند و خطاب به او فرمود:
اجلس واعقل ما اقول لك ⁽⁴⁰⁹⁾
((هان اى سلمان ! اينك بنشين و نيك بينديش و خردمندانه در آنچه مى گويم ، گوش كن ))
4- ژرف انديشى و آينده نگرى
بيشتر افراد و جامعه ها، فرزندان حال هستند و در زمان حال زندگى مى كنند؛ به آنچه هم اكنون دارند دلخوش اند، و به آينده نگرى و دورانديشى چندان شور و شوقى نشان نمى دهند.
كسانى هم كه در زمان گذشته مى انديشند و در زمان گذشته زندگى مى كنند بسيارند.آنان همواره اسكلت متلاشى شده رخدادهاى خوشايند يا ناخوشايند گذشته و خاطره هاى شادى بخش و غمبار آن را از گور تاريخ بيرون كشيده و به تشريح آنها مى پردازند و بدون عبرت آموختن از آنها و انديشه در راز و رمز پيدايش آنها، فرصت و امكانات خويش را به نبش قبر گذشته ها مى گذرانند و بر آن حوادث پوسيده يا اشك حسرت مى ريزند و يا بيهوده مى نازند و مى بالند، و در اين ميان آنانى كه به آينده ، آن هم آينده دور بينديشند بسيار اندك اند.
و بانوى بانوان از اين شمار اندك و يا سالار و پيشواى چنين انسان هايى است .او از شخصيت والايى بهره ور بود كه از ويژگى هاى اش دورانديشى و آينده نگرى را مى توان نام برد.
او پس از به انحراف كشاندن جامعه و روند تاريخ به وسيله بازيگران ((سقيفه ))، از سر خيرخواهى و بشردوستى و نگرانى براى دين و دنياى جامعه هشدارها داد و روشنگرى ها كرد و سخت كوشى ها و مجاهدت هايى شهامتمندانه نمود؛ از جمله خطاب به زنان مهاجر و انصار، آينده خطرناكى را كه ارتجاع و استبداد براى جامعه رقم مى زد، اين گونه پيش بينى فرمود:
اما لعمرى ! لقد لقحت ، فنظرة ريثما تنتج ، ثم احتلبوا مل ء القعب دما عبيطا و ذعافا مبيدا، هناك يخسر المبطلون ، و يعرف التالون غب ما اسس ‍ الاولون .
هم طيبوا عن دنياكم انفسا، واطماءنوا للفتنة جاءشا، وابشروا بسيف صارم ، وسطوة معتد غاشم ، و هرج شامل ، واستبداد من الظالمين ، يدع فيئكم زهيدا، و جمعكم حصيدا، فيا حسرة لكم ، و انى بكم ؟ وقد عميت عليكم ؟ انلزمكموها و انتم لها كارهون ⁽⁴¹⁰⁾
((اما به جان خودم سوگند باد كه نطفه اين تبهكارى و فساد بسته شد؛ اينك شمايان انتظار بكشيد تا اين بيمارى مرگبار تباهى و فساد و قانون شكنى و قانون ستيزى در كران تا كران پيكر جامعه و امت ريشه بدواند و همه جا منتشر شود.هشدارتان باد كه از اين پس از پستان شتر خلافت و حكومت خون خواهيد دوشيد و زهرى مرگبار كه به سرعت خورنده آن را نابود مى كند.و در اينجاست كه باطل گرايان زيان خواهند كرد و نسل هاى آينده در خواهند يافت كه ثمره كار زشت و فرجام عملكرد مسلمانان صدر اسلام پس از رحلت پيامبرشان چه بود، و آن گاه قلب هاى شما با فتنه ها الفت خواهد گرفت و آرام خواهد شد.
هان اى مادران نسل هاى فردا! با انحراف عظيمى كه در برابر ديدگان شما واقع شد، اينك شما را به شمشيرهاى برهنه و برنده بشارت مى دهم و به ميداندارى و يورش تجاوزكاران ستم پيشه ، و به هرج و مرج و به هم ريختگى اوضاع و احوال جامعه ، و به خودكامگى و ديكتاتورى و استبداد سياه از سوى ستمكاران .
به روزگارى كه حقوق اقتصادى و اجتماعى شما را سخت اندك خواهند ساخت و حق طلبان آگاهان و آزاديخواهان شما را به وسيله شمشيرهاى ستم درو خواهند كرد.
پس دريغ و حسرت بر شما باد!
كارتان به كجا خواهد انجاميد؟ و فرجام زندگى تان چگونه خواهد شد؟<