كمال الدين بن طلحه مى گويد⁽⁸¹¹⁾ نقل كرده اند كه روزى حسن بن على عليه السلام شستشو كرد و با جامه اى گرانقدر و ظاهرى آراسته و سيمايى درخشان و شمايلى زيبا از خانه بيرون شد در حالى كه بوى خوشش در اطراف پراكنده بود و چهره اش از زيبايى مى درخشيد و شكل و شمايلش در صورت و معنى ، كامل و خوشبختى از نگاههايش آشكار و وفور نعمت از بخشندگيهايش معلوم بود. و خداوند قادر متعال خوشبختى را بر او مقرر فرموده بود. سپس به استرى چابك و تندرو سوار شد و صفهايى از اطرافيان و خدمتكاران در اطراف او حركت كردند، به طورى كه اگر عبد مناف (جد (اعلاى ) پيامبر (صلى اللّه عليه و اله )) او را مى ديد هر آينه با افتخار به او بينى ها را به خاك مى ماليد و پدر و جدش را در روز مباهات به ديگران با هزاران خو و خصلت افتخارآميز برمى شمرد. در سر راهش از مستمندان يهود، پير فرتوت بيچاره اى كه بيمارى بر او چيره شده و ذلت و خوارى او را فرا گرفته و تنگدستى او را از پا در آورده بود و پوستش ‍ به استخوانها چسبيده و سستى پاها به سراغ او آمده و تنگدستى زمام اختيار او را گرفته و بد حالى او را علاقمند به مرگ نموده ، و خورشيد نيمروز، گوشت بدنش را كباب كرده و كف پايش را به زمين چسبانيده و موهاى بلند سرش را ريخته بود و طولانى شدن گرسنگى شكم او را نحيف ساخته و در هم پيچيده بود و با اين حال زار كوزه هاى پر و مشك آب را بر دوش مى كشيد و حالش چنان بود كه در رهگذر، دلهاى سخت را متوجه خود مى ساخت ، خود را بر امام عليه السلام عرضه داشت و آن حضرت را متوقف كرد و گفت : يابن رسول اللّه ! نسبت به من انصاف دهيد! فرمود: در چه جهت ؟ عرض كرد: جد شما مى گويد: ((دنيا زندان مؤمن و بهشت كافر است )) در حالى كه تو مؤمنى و من كافرم با وجود اين دنيا را براى شما جز بهشت نمى بينم ، از نعمت دنيا و لذت آن برخورداريد و براى خود جز زندانى نمى بينم كه سختى اش مرا هلاك كرده و بى چيزى اش مرا به نابودى كشانده است . امام حسن عليه السلام همين كه سخن او را شنيد نور تاءييد در چهره اش درخشيد و از گنجينه علمش پاسخى مطابق با درك او بر آورد و براى آن پيرمرد يهودى ، خطاى پندار و سستى اعتقادش را آشكار ساخت و فرمود: ((اى پيرمرد! اگر تو توجه داشته باشى به آنچه خداى تعالى براى من و براى مؤ منان در سراى آخرت فراهم كرده است ، چيزهايى كه نه چشمش ديده و نه گوشى شنيده ، هر آينه خواهى دانست كه من پيش از انتقال به آن عالم ، در اين دنيا ميان زندان تنگى هستم ، و اگر به آنچه خداوند براى تو و هر كافرى در سراى آخرت از زبانه آتش دوزخ و شدت عذاب ابدى فراهم كرده است ، توجه كنى هر آينه خواهى دانست كه تو هم اكنون پيش از رسيدن به آن جا در بهشت پهناور و نعمتى فراگير هستى .))⁽⁸¹²⁾
تمام اين بخش از كتاب كشف الغمه نقل شد.
فصل :
امّا كرامات آن حضرت : كلينى در كافى ⁽⁸¹³⁾ به اسناد خود از حبابه والبيّه نقل كرده است كه گفت : اميرالمؤمنين (عليه السلام) را ميان پيش ‍ قراولان سپاه ديدم - تا آن جا كه مى گويد - عرض كردم : يا اميرالمؤمنين ! خدايت رحمت كند! نشانه امامت چيست ؟ فرمود: آن سنگريزه را بياور. و با دست اشاره به سنگريزه اى كرد. آن را خدمت حضرت آوردم ، پس با انگشترى اش آن را مهر كرد. سپس رو به من كرد و فرمود: اى حبابه ! هرگاه كسى ادعاى امامت كرد و توانست همچنان كه ديدى ، مهر كند بدان كه او امام است و اطاعتش واجب است و امام هر چه را بخواهد بداند چيزى از او پوشيده نمى ماند. حبابه مى گويد: رفتم تا وقتى كه اميرالمؤمنين (عليه السلام) از دنيا رفت . خدمت امام حسن (عليه السلام) رسيدم در حالى كه او در مسند اميرالمؤمنين (عليه السلام) نشسته بود و مردم سؤ الاتى مى كردند. فرمود: اى حباب والبيه ! عرض كردم : بلى اى مولاى من . فرمود: آنچه همراه دارى بده ! من آن سنگريزه را دادم ، حضرت آن را براى من مهر كرد همان طورى كه اميرالمؤمنين (عليه السلام) مهر كرده بود. حبابه مى گويد: پس از او خدمت امام حسين (عليه السلام) رسيدم در حالى كه ميان مسجد رسول خدا (صلى اللّه عليه و اله ) بود، مرا به نزديك خود طلبيد و خوش آمد گفت . سپس فرمود: در ميان نشانه هاى امامت آنچه را كه مورد نظر تو است وجود دارد، آيا تو دليل امامت مى خواهى ؟ عرض كردم : آرى سرورم ، فرمود: آنچه همراه به من بده ! سنگريزه را به آن حضرت دادم . او نيز برايم مهر كرد - حبابه مى گويد - سپس نزد على بن حسين (عليه السلام) رفتم و بقدرى پير شده بودم كه بدنم را رعشه گرفته بود. و طول عمرم در آن وقت به صد و سيزده سال رسيده بود، ديدم كه حضرت با انگشت سبابه به طرف من اشاره كرد، جوانى من برگشت ، حبابه مى گويد: پرسيدم : آقاجان ! بفرماييد از دنيا چقدر گذشته و چقدر مانده است ؟ فرمود: امّا نسبت به گذشته آرى (معلوم است ) امّا نسبت به باقيمانده ، خير، حبابه مى گويد: سپس فرمود: آنچه همراه دارى به من بده ، من سنگريزه را دادم ، آن حضرت مهر زد. بعدها خدمت امام باقر (عليه السلام) رسيدم ، او نيز مهر زد و بعد خدمت امام صادق (عليه السلام) رسيدم او نيز مهر كرد و سپس حضور موسى بن جعفر (عليه السلام) رسيدم او نيز مهر كرد و سرانجام خدمت حضرت رضا رسيدم او نيز مهر كرد. و به طورى كه محمّد بن هشام نقل كرده است ؛ حبابه بعد از آن نه ماه ديگر زنده بود.
كلينى به اسناد خود از امام صادق (عليه السلام) نقل كرده كه مى فرمايد: ((سالى حسن بن على (عليه السلام) پياده راهى مكه شد، (در راه ) پاهايش ورم كرد. يكى از غلامان عرض كرد: اگر سوار شويد اين ورم فرو مى نشيند. فرمود: خير، وقتى كه اين منزل رسيديم سياه پوستى پيش تو مى آيد و روغنى همراه دارد، روغن را از او بخر و چانه نزن . غلام عرض كرد: پدر و مادرم فداى شما، اى مولاى من ، ما منزلى در پيش نداريم تا كسى باشد و چنين دارويى را بفروشد. فرمود: چرا او پيش روى تو نزديك آن منزل است . بقدر يك ميل كه رفتند، ناگاه چشمشان به آن سياه افتاد، امام حسن بن على (عليه السلام) به غلامش فرمود: برو پيش آن مرد و آن روغن را بگير و بهايش را بپرداز، غلام آمد مرد سياه پوست پرسيد: اى غلام اين روغن را براى كه مى خواهى ؟ گفت : براى حسن بن على ، گفت مرا نزد او ببر، پس همراه او رفت و خدمت امام (عليه السلام) رسيد. رو به آن حضرت كرد و گفت : پدر و مادرم فدايت باد، من نمى دانستم كه شما به اين روغن اين نياز داريد، اجازه بفرماييد كه بهايش را نگيرم زيرا من غلام شما هستم ولى از خدا بخواهيد تا به من پسرى سالم مرحمت كند كه دوستدار شما اهل بيت باشد زيرا من وقتى همسرم را ترك كردم درد زايمان داشت . حضرت فرمود: برو كه خدا پسر سالم به تو ارزانى داشته كه از شيعيان ما است .))⁽⁸¹⁴⁾
كلينى به اسناد خود از امام صادق (عليه السلام) نقل كرده كه مى فرمايد: ((حسن بن على (عليه السلام) در يكى از سفرهاى حج عمره اش همراه مردى از اولاد زبير بود كه به امامت آن حضرت اعتقاد داشت ، در كنار يكى از بركه ها زير درخت خرماى خشكيده اى كه از بى آبى خشكيده بود فرود آمدند، زير درخت براى امام (عليه السلام) فرشى انداختند و براى آن مرد زبيرى هم فرش ديگرى گستردند. زبيرى گفت : اگر اين درخت خرماى تازه داشت مى خورديم ، امام حسن (عليه السلام) به او فرمود: خرما ميل دارى ؟ عرض كرد: آرى حضرت دست به طرف آسمان بلند كرد و دعا كرد كه من نفهميدم چه گفت ، پس درخت سبز شد و به حال خود برگشت و بارو برگ آورد و خرماى تازه داد. ساربانى كه شتران را از او كرايه كرده بودند. گفت : به خدا اين جادوگر است ! امام حسن (عليه السلام) فرمود: واى بر تو، اين جادو نيست بلكه دعاى پسر پيغمبر است كه مستجاب شده . آنگاه بالاى درخت رفتند و هر چه خرما داشت چيدند و آنها را كفايت كرد.))⁽⁸¹⁵⁾
فصل :
امّا شمايل آن حضرت ، در كشف الغمه ⁽⁸¹⁶⁾ از احمد بن محمّد بن ايوب مغيرى نقل كرده اند كه مى گويد: رنگ چهره حسن بن على (عليه السلام) سفيد آميخته به سرخى بود. آن حضرت چشمانى درشت و سياه و گونه هاى كم گوشت داشت ، موهاى سينه اش نرم ، محاسنش ‍ پرپشت ، بدنش پر مو، گردنش چون ظرف نقره اى ، استخوانبنديش قوى ، شانه فراخ ، ميانه بالا، نه بلند و نه كوتاه ، با نمك و از جمله زيباترين مردمان بود. موهايش را با رنگ مشكى خضاب مى كرد، موهايى پيچيده و بدنى نيكو داشت .
از كتاب الا ل ابن خالويه ⁽⁸¹⁷⁾ لغوى در خبر مرفوعى از عقبة بن عامر نقل كرده ، گويد: رسول خدا (صلى اللّه عليه و اله ) فرموده است : ((بهشت عرضه داشت ، پروردگارا! مگر وعده اى ندادى كه ركنى از اركانت را در من ساكن كنى ؟ فرمود: وحى كرد: آيا راضى نيستى كه تو را وسيله حسن و حسين بيارايم . پس بهشت پذيرفت و بر خود باليد چنان كه عروسان مى بالند.))⁽⁸¹⁸⁾
از كتاب الا ل به نقل از ابن عباس نقل شده مى گويد: رسول خدا (صلى اللّه عليه و اله ) فرمود: ((حسن و حسين سرور جوانان اهل بهشتند، هر كس آنها را دوست بدارد مرا دوست داشته و هر كس دشمن ايشان باشد، مرا دشمن داشته است .))⁽⁸¹⁹⁾
از جابر نقل شده كه مى گويد: رسول خدا (صلى اللّه عليه و اله ) فرمود: ((بهشت مشتاق چهار تن از خاندان من است كه خداوند آنان را دوست دارد و مرا ماءمور به دوستى ايشان كرده است : على بن ابى طالب ، حسن ، حسين و مهدى كه عيسى بن مريم پشت سر او نماز مى خواند.))⁽⁸²⁰⁾
اخبار در فضايل و مناقب و جايگاه آن حضرت در نزد رسول خدا (صلى اللّه عليه و اله ) و محبت پيامبر (صلى اللّه عليه و اله ) نسبت به او از حد شما افزون و مشهورتر از آن است كه بتوان پنهان كرد ولى در اين جا مجال ذكر آنها نيست .
شمه اى از اخلاق ، صفات و كرامات امام سوم ابى عبداللّه حسين بن على عليه السلام
آنچه در اخبار مربوط به پدر و برادرش آمده است كه بهره ايشان بود در مورد آن حضرت نيز محقق است . بنابراين هيچ مقام بزرگى نيست كه ايشان به آن رسيده باشند و او نرسيده باشد و هيچ رشته بزرگوارى را آنها جامع نيستند مگر آن كه او نيز جامع است و آنان به هيچ مرتبه بلندى نرسيده اند مگر اين كه او هم بدان رسيده است و هيچ قله عزتى را آنها بالا نرفته اند مگر آن كه او نيز رفته است .
در كشف الغمه ⁽⁸²¹⁾ از يعلى بن مرّه نقل شده كه مى گويد: از رسول خدا (صلى اللّه عليه و اله ) شنيدم كه مى فرمود: ((حسين از من است و من از حسين ، خدا را دوست دارد هر كه حسين را دوست دارد، حسين سبطى از اسباط است .))
از امام صادق (عليه السلام) روايت است كه فرمود: ((حسن و حسين عليهماالسلام در حضور رسول خدا (صلى اللّه عليه و اله ) كشتى گرفتند، رسول خدا (صلى اللّه عليه و اله ) به امام حسن فرمود: قدرت بيشتر به كار ببر، حسين را بگير. فاطمه عرض كرد: يا رسول اللّه ! برادر بزرگ را بر كوچك مى انگيزيد؟ رسول خدا (صلى اللّه عليه و اله ) فرمود: (چه كنم ، مى بينم ) جبرئيل به حسين مى گويد: ادامه بده ، حسن را بگير.))⁽⁸²²⁾
ابن طلحه مى گويد:⁽⁸²³⁾ به طور مشهور نقل كرده اند كه آن حضرت مهمان نواز بود، به هر كه تقاضايى داشت بذل و بخشش مى كرد و صله رحم مى نمود، از مستمند دستگيرى و به سائل كمك مى كرد و برهنه را مى پوشانيد، گرسنه را سير مى كرد و بدهى بدهكار را مى پرداخت ، ضعيف را تقويت مى كرد و بر يتيم دلسوز و حاجتمند را يار و ياور بود. كمتر اتفاق مى افتاد كه مالى به او برسد مگر اين كه آن را تقسيم مى كرد.
نقل كرده اند، وقتى كه معاويه وارد مكه شد، مال فراوان و جامه هاى بسيار و پوشيدنيهاى زيادى نزد آن حضرت فرستاد و آن بزرگوار همه را بازگرداند و چيزى از آنها را نپذيرفت . اين است خصلت شخص بخشنده و خلق و خوى انسان بزرگوار و علامت جوانمرد و صفت آن كسى كه داراى مكارم اخلاق است و نتيجه اعمالش گواه بخشندگى او و بيانگر آن است كه او آراسته به صفات پسنديده مى باشد. در عبادت دنباله رو پيشانيش بود تا آن جا كه نقل كرده اند: آن حضرت بيست و پنج مرتبه براى انجام اعمال حج - با اين كه شترانى به همراه او مى بردند - با پاى پياده تا حرم رفت .⁽⁸²⁴⁾
على بن عيسى - رحمه اللّه - مى گويد:⁽⁸²⁵⁾ اى كسى كه خدا با توفيقاتش و را كمك كند و به راه راست خويش هدايتت نمايد؛ بدان كه واژه كرم (بخشندگى ) كلمه جامعى است براى اخلاق پسنديده (مثلا) مى گويى : كريم الاصل ، كريم النفس ، كريم البيت ، كريم المنصب و نظاير اينها از اوصاف بزرگوارى در برابر واژه لؤ م (فرومايگى ) كه جامع تمام اخلاق ناپسند است (به طور مثال ) مى گويى : لئيم الاصل ، لئيم النفس ، لئيم البيت و نظاير اينها.
اكنون كه اين مطلب را دانستى بدان : آن كرمى كه جود و بخشش يكى از انواع آن است در اين قوم ، كامل و براى ايشان ثابت ، مسلم و متعين بوده و از ايشان تجاوز نكرده است و از رفتار و گفتار ايشان جدا شدنى نيست بلكه كاربرد اين واژه درباره ايشان ، حقيقت است و در ديگران مجاز، از اين رو است كه بخل و آزمندى را به هيچ يك از بنى هاشم نسبت نداده اند و چنين صفتى هرگز از ايشان نقل نشده است . زيرا كه آنان در بخشندگى همسايه ابرها بودند و در دلاورى و حماسه بر شيران سبقت داشتند و در حلم و وقار، هم وزن كوه ها، ايشان درياهاى خروشان و ابرهاى پر فيض و بارنده بودند.