مركز تعليمات اسلامي واشنگتن - كتابخانه معارف اسلامی - گنجينه اخلاق «جامع الدرر» (جلد دوم)

اشعار ابن اعسم

والسق جاء فيه نعم البقله		و فيه نفع قد اءردنا نقله
من ذلك التغليظ للعظام		والدفع للجذام و البرسام
فى شاطى ء الفردوس منه وجدا		فيه شفاء نافع لكل داء.⁽⁹⁰³⁾

روايت شده داخل نشده در شكم بِرْسام دار، مثل برگ چغندر در خاصيت .⁽⁹⁰⁴⁾
مردى خدمت جناب امام رضا (عليه السلام ) عرض مى كند: فداى تو شوم محبوب ترين سبزيها نزد من چغندر است مراد برگ آن است . فرمود: حمد نما خدا را بر اين شناسايى تو. و نيز امام صادق (عليه السلام ) فرمودند: خداوند تعالى از يهود، مرض جذام را برطرف نمود، به واسطه خوردن آن ها چغندر را.⁽⁹⁰⁵⁾
در «سفينة البحار» آمده است : از ابوالبخترى نقل مى كند كه گفت : رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) دوست داشتند كرنب را. محدث قمى مى فرمايد: كرنب دو صنف است كه يكى را به فارسى كلم مى گويند و ديگرى را قمرى .
گويا اوست قُنَبيط.⁽⁹⁰⁶⁾
خواص هويج
نقل از «سفينة البحار»:
از داود بن فرقد نقل شده كه گفت : شنيدم از حضرت اباالحسن (عليه السلام ) كه فرمود خوردن هويج كُلتين را گرم مى كند، و ذَكَر را بلند مى كند. عرض كردم : فدايت شوم چگونه بخورم آن را و حال آنكه دندان ندارم ؟ فرمود: كنيزت را امر كن آن را بپزد.⁽⁹⁰⁷⁾
و روايت شده هويج امان است از قولنج و بواسير، و قوه باه را زياد مى كند.⁽⁹⁰⁸⁾
جناب ابراهيم خليل (عليه السلام ) را مهمان وارد شد. چيزى هم در خانه نداشتند از خوردنى . با خود فرمود: چنانچه چوبهايى كه در خانه دارم به نجار بفروشم ، نجار از چوبها، بت مى تراشد. از فروش آنها منصرف شد و از خانه بيرون رفت و در موضعى دو ركعت نماز به جا آورد. جبرئيل ريگ هايى كه در محل نماز آن حضرت بود با سنگهايى كه در آن مكان بود گرد آورد. خداوند ريگها را گاورس و سنگهاى گرد را شلغم و سنگهاى دراز را هويج كرد. جناب ابراهيم آنها را نزد ساره ، زوجه خود، آورد امر فرمود آنها را جهت مهمان ها طبخ كند.⁽⁹⁰⁹⁾
اشعار ابن اعسم در مدح هويج

و جاء فى رواية اءن الجزر		يزيد فى الباه مقيم للذكر
مسخن للكليتين ينجى		من البواسير و القولنج ⁽⁹¹⁰⁾

خواص كاهو
مولف «سفينة البحار» در خواص كاهو مى فرمايد كه كاهو سردتر، و در مرتبه سوم است . رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: طعام را هضم مى كند و خواب و چرت مى آورد و از حضرت صادق (عليه السلام ) روايت شده كه فرمود: بر شما باد به خوردن كاهو، زيرا كه خون را از غليان خاموش و تصفيه مى كند،⁽⁹¹¹⁾ از بعضى ثقات كه شغلش صيادى بود نقل شده : در موقعى كه در كمين صيدى بوده ، ديد حيوانى را كه اسمش حُبارى است و جسما از مرغ خانگى بزرگتر است و گردنش كشيده تر، افعى را كشت و خورد و رفت به سوى گياهى و از آن گياه خورد و برگشت ، دوباره همين عمل را تكرار كرد. صياد كه آن منظره را ديد تا آن حيوان مشغول به خوردن افعى بود فرصتى به دست آورده ، آن سبزى را كه قريب به محل توقف او بود چيد و آن حيوان كه به سراغ او آمد آن گياه را نيافت افتاد و مُرد. صياد فهميد كه خاصيت اين گياه دفع زهر افعى است كه حق تعالى ، جل شاءنه ، به آن حيوان آموخته ، و نظير اين حكايت را محدث قمى مى نويسد: سلحفات كه حيوانى است بعد از خوردن مار، صعتر كوهى مى خورد جهت دفع زهر مار. همچنانكه لك لك بعضى ، بعضى را زخمى مى كنند، جراحت بدن خود را، به خوردن صعتر كوهى معالجه مى كنند. ملاحظه كن اى عزيز! اين علم طب و داروى علاج از كجا براى اين حيوانات حاصل شده ؟سبحان ربى الاعلى الذى خلق فسوى و الذى قدر فهدى .⁽⁹¹²⁾
خواص حرمل كه به فارسى اسفند خوانند و لَبان كه كُندر باشد
در «مكارم الاخلاق » آمده است . رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: درخت اسفند برگ و يا گل او نمى رويد مگر اينكه مَلَكى موكل است به آن تا برسد يا بشكند و بريزد. در ريشه و شاخه آن حرز است و دانه او هفتاد و دو درد را شفاست .⁽⁹¹³⁾
محمد بن الحكم گفت : پيغمبرى ترس امتش را به خدا شكايت نمود. پروردگار به او وحى فرمود كه : امتت را دستور ده كه اسفند بخورند، و در روايت ديگر: امر كن به آن كه اسفند بخورند زيرا كه شجاعت را زياد مى كند. و نيز سوال شد از جناب صادق (عليه السلام ) در خصوص اسفند و كُندر، فرمود: اما اسفند ريشه آن در زمين فرو نمى رود و شاخه آن بالا نمى رود، مگر اينكه خداى تعالى ملكى به آن موكل گرداند تا اينكه خشك شود و يا برسد به آن كسى كه بايد برسد. شيطان در هفتاد خانه گردش مى كند مگر خانه اى كه در آن اسفند باشد. اسفند شفا است از هفتاد درد كه آسان تر آن جذام است ، پس فوت نشود شما را. اما كندر پس اختيار شده انبياست ، به كندر حضرت مريم استعانت مى جست ، دودى سريع تر بالا نمى رود از دود كندر و شيطان را دو رمى كند و برطرف كننده آفات است از شما فوت نشود اسفند.⁽⁹¹⁴⁾
در «سفينة البحار» است : در كتاب «فردوس » آورده كه رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: هر كس چهل صباح ، روزى يك مثقال اسفند بخورد قلب او به حكمت نورانى مى شود، عافيت يابد از هفتاد و دو درد كه پست تر آنها جذام است .⁽⁹¹⁵⁾ محدث قمى ، طاب ثراه ، مى فرمايد: فيروز آبادى گفته اسفند دانه درخت معروفى است . بيرون مى كند از بدن به توسط اسهال ، سوداء و بلغم را و خون را صاف مى كند و خواب مى آورد. هر كس دوازده شب يك مثقال و نيم اسفند نكوبيده در كف دست بريزد و بخورد نسيان و فراموشى او برطرف مى شود (به تجربه رسيده .)⁽⁹¹⁶⁾
خواص سبزيها
از «سفينة البحار» نقل است كه جناب صادق (عليه السلام ) فرمودند: از براى هر چيزى زينتى است و زينت سفره سبزى است . موفق مدنى از پدرش نقل مى كند كه او گفت : حضرت هادى (عليه السلام ) روزى مرا خواست و نگاه داشت براى غذا خوردن ، همين كه سفره آوردند سبزى در آن نبود. آن حضرت دست نگاه داشت و به غلام خود فرمود: آيا نمى دانى كه من نمى خورم از سفره اى كه در آن سبزى نيست ؟ بياور سبزى را. غلام رفت و سبزى آورد و حضرت ميل فرمودند. و مثل اين حديث را از امام رضا (عليه السلام ) نقل نموده اند.⁽⁹¹⁷⁾
در حديث است : سبز كنيد سفره هاى خود را به سبزى ، زيرا كه شيطان را دور مى كند با بردن اسم خدا.⁽⁹¹⁸⁾
جناب صادق (عليه السلام ) فرمود: آيا نمى دانيد كه نمى آوردند براى حضرت امير (عليه السلام ) سفره اى يا افطارى كه در آن سبزى نباشد؟! راوى مى گويد عرض كردم : فدايت شوم براى چه ؟ فرمود: براى اينكه قلبهاى اءهل ايمان سبز است ، مايل است به هم شكل خود.
محدث قمى مى فرمايد: يعنى قلوب مومنين منور است به نور سبز كنايه از اينكه معمور است قلوب مومنين به حكمت و شناسايى حق تعالى .⁽⁹¹⁹⁾
خواص باقلا
از «سفينة البحار» نقل است كه حضرت رضا (عليه السلام ) فرمودند: خوردن باقلا ساق پا را محكم مى كند و توليد خون تازه مى كند.^{(920
)}
حضرت صادق (عليه السلام ) فرمودند: بخوريد باقلا را با پوست آن ؛ زيرا معده را دباغى مى كند. انس مى گويد: رسول اكرم فرمود: طعام جناب عيسى باقلا بود تا به آسمان رفت .⁽⁹²¹⁾
خواص شلغم
از «سفينة البحار» نقل است كه جناب صادق (عليه السلام ) فرمودند: احدى نيست كه در او رگى از جذام نباشد. شلغم را در وقتش بخوريد، جذام را از شما برطرف مى كند. مانند اين روايت ، روايات بسيار است و نيز آن بزرگوار فرمود: شلغم را بخوريد و در خوردن آن مداومت كنيد و از غير اهلش مخفى داريد.⁽⁹²²⁾
خواص ترب
از «سفينة البحار» نقل است از اميرالمومنين (عليه السلام ) كه فرمودند: ترب بيخ آن بلغم را قطع مى كند، و طعام را هضم مى كند و برگ آن بول را جارى مى كند.⁽⁹²³⁾
حَنّان بن سَدير گفت : با حضرت صادق (عليه السلام ) سر سفره اى غذا تناول مى نموديم . يك دانه ترب به من مرحمت فرمودند و گفتند: يا حنان ! بخور اين را؛ زيرا كه در آن سه خاصيت است : برگ آن باد را دفع مى كند و مغز آن موجب سيلان بول مى شود و ساق او بلغم را برطرف مى كند.⁽⁹²⁴⁾
از كتاب «فردوس » رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: در وقتى كه مى خوريد ترب را و اراده داريد كه نيابيد بوى او را، اول دندان زدن مرا ياد كنيد.⁽⁹²⁵⁾
خواص بادنجان
در «مكارم الاخلاق » آمده است : جناب صادق (عليه السلام ) فرمود: بادنجان نيكوست براى جگر سياه .⁽⁹²⁶⁾
ابوالحسن الثالث (عليه السلام ) فرمود: به بعضى از غلامان خود زياد بادنجان طبخ نماييد از براى ما؛ زيرا كه گرم است در وقت گرما و سرد است در وقت سرما و در ساير اوقات معتدل است ، بر هر حال نيكوست .⁽⁹²⁷⁾
جناب صادق (عليه السلام ) فرمودند: بر شما باد به بادنجان بورانى كه آن شفاست و از مرض برص ايمن مى كند، و همچنين جوشانيده آن با روغن زيتون .⁽⁹²⁸⁾
از كتاب «فردوس » رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: بخوريد بادنجان را؛ زيرا كه آن درختى است در جنت الماءوى ؛ ديدم آن را به وحدانيت حق و نبوت من و ولايت على شهادت داد. پس كسى كه بخورد آن را به نيت درد، درد مى شود و اگر بخورد به نيت دوا، دوا مى شود. انس ‍ مى گويد: رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود زياد بادنجان بخوريد؛ زيرا كه آن اول درختى است كه ايمان به خداى عزوجل آورده .⁽⁹²⁹⁾
جناب صادق (عليه السلام ) فرمود: نزديك به دست آمدن خرما زياد بادنجان بخوريد، از هر دردى شفاست . زياد مى كند روشنى رو را و رگها را نرم مى كند، آب كمر را زياد مى كند.⁽⁹³⁰⁾
جناب صادق (عليه السلام ) فرمود: حضور على بن الحسين (عليهم السلام ) بادنجان سرخ شده به روغن زيتون بود، و چشم مبارك آن جناب درد مى كرد و ميل مى فرمود. راوى مى گويد: عرض كردم يابن رسول الله از اين بادنجان مى خوريد و حال اينكه گرم است ؟ فرمودند: ساكت باش ، پدرم حديث كرد مرا از جدم كه فرمود: بادنجان از پيه زمين است پاكيزه است در هر چيز پخته شود.⁽⁹³¹⁾
در «سفينة البحار» نقل است : جناب صادق (عليه السلام ) مى فرمايد: وقتى كه رطب رسيد و انگور پخته شد، ضرر بادنجان مى رود و فرمودند: نيكوست براى جگر سياه .⁽⁹³²⁾
خواص شنبليله
در «سفينة البحار» نقل است : رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: بر شما باد به شنبليله و به وزن آن طلا بدهيد.⁽⁹³³⁾
ايضا فرمود: اگر امت مى دانستند چيست در شنبليله از خواص ، هر آينه دردهاى خود را به آن مداوا مى كردند، ولو هم وزن آن طلا مى دادند و مى خريدند.⁽⁹³⁴⁾
در خواص عدس
جناب صادق (عليه السلام ) از پدران خود نقل مى فرمايد كه پيغمبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) در محل نماز خود نشسته بود. عبدالله بن تيهان خدمتش شرفياب شد عرض كرد: يا رسول الله من بسيار خدمت شما مى آيم و مى نشينم و كلمات شما را مى شنوم ، قلب من رقت پيدا نمى كند و اشكم جارى نمى شود. فرمود: يابن تيهان بر تو باد به عدس خوردن ؛ زيرا قلب تو را رقيق مى كند و اشك تو جارى مى شود.⁽⁹³⁵⁾
از كتاب «فردوس »: رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: پيغمبرى از پيغمبران از قساوت قلوب امت خود به خدا شكايت كرد. وحى به او شد در محل نمازش كه : امر كن قوم خود را به خوردن عدس چون قلب را رقيق و اشك را جارى مى نمايد، كبر را مى برد و طعام ابرار است .⁽⁹³⁶⁾
از «صحيفه جناب رضا عليه السلام » از پدرانش نقل فرمود: رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود بر شما باد به عدس كه مبارك و منزه است ، قلب را رقيق و اشك را جارى مى كند. هفتاد پيغمبر آن را با بركت دانستند كه آخر آنها عيسى بن مريم بود،⁽⁹³⁷⁾ به اين مضامين اخبار زياد است به همين قدر اكتفا شد.
خواص خطمى
در «سفينة البحار» نقل شده است : جناب صادق (عليه السلام ) فرمودند: شستن سر را به خطمى ايمن مى كند از درد سر، و از فقر جلوگيرى مى كند و باعث پاك شدن سر است از شوره سر.⁽⁹³⁸⁾ در روايت ديگر: فقر را زائل و زياد مى كند روزى را و آن حرز و افسون است . و نيز فرمودند: شستن سر به خطمى در هر جمعه از برص و جنون در اءمان است .⁽⁹³⁹⁾
جناب اميرالمومنين فرمودند: شستن سر به خطمى چركى سر و پليدى و كثافت را از بدن مى برد.⁽⁹⁴⁰⁾
محدث قمى در «سفينة البحار» فرمود: كه شيخ بهايى در «كشكول » از اين وحشيه در كتاب «فلاحت » نقل فرموده كه : نظر كردن بر گل خطمى و حال آنكه بر درخت آن باشد، نفس انسان را به فرح مى آورد و غصه را برطرف مى كند و يارى مى كند بر طول ايستادن روى پا، و سزاوار است اينكه انسان اطراف درخت خطمى دور بزند ساعتى از روز را و نظر كند به گل خطمى و برگ آن از هر طرف ، زيرا اين عمل باعث نشاط و تقويت قواى نفسانى مى شود⁽⁹⁴¹⁾ افسوس كه آقايان در هر سال مبالغى صرف گلكارى و تهيه آن مى كند و اصلا در فكر كشتن خطمى نيستند كه اين گل به نص آل محمد (عليهم السلام ) براى روح و بدن نافع است ؛ يا از جهت بى اطلاعى از اخبار يا غفلت يا ضعف ايمان است نعوذ بالله من ضعف الايمان و غفلة الانسان .
تجربه مولف
حقير تا كنون كه از سنم هشتاد و چيزى مى گذرد، دو موضوع را كه كاملا تجربه كرده ام كه هديه برادران دينى مى نمايم تا به آن عمل كنند و فايده ببرند: يكى راجع به نور چشم است و دعايى كه مرحوم والد، طاب ثراه ، به آن عمل مى كردند قريب به صد سال از عمر ايشان مى گذشت هم مى نوشتند و هم مى خواندند. قبلا در همين جلد شرح دادم .
اما موضوع دوم راجع به سدر و خطمى است كه همه هفته در حمام پس از شستشوى بدن آن را بسر و بدن مى مالم و تا كنون براى مداومت به آن ابدا نه شوره در سر و نه دمل و غيره از امراض جلدى در بدن خود ديده ام .
خواص پياز
در «سفينة البحار» نقل شده است : جناب صادق (عليه السلام ) فرمود بخوريد پياز را كه در آن سه خصلت است : دهان را خوشبو مى كند، و لثه را محكم مى كند و زياد مى كند آب كمر و جماع را⁽⁹⁴²⁾ و نيز فرمودند: تعب را مى برد، آب پشت را زياد مى كند و راه رفتن را تقويت مى كند.⁽⁹⁴³⁾
و نيز آن جناب فرمودند: پياز دهان را پاكيزه مى كند، پشت را محكم مى كند بشره بدن را لطيف مى نمايد. فرمود آن جناب كه رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرموده : وقتى كه وارد در بلدى شديد از پياز آنجا بخوريد دفع مى كند از شما وباء آن بلد را.^{(944
)}
اشعار ابن اعسم در مدح پياز

مما يزيد فى الجماع البصل		و فيه نفع غير هذا نقلوا
من دفعه الحمى و شده العصب		و الطرد للوبا و اذهاب الوصب
و يذهب البلغم و الزوجين		يزيد خطوتيهما فى البين
و من يكن فى جمعة او قد دخل		لمسجد فليجتنب اءكل البصل
كذاك اءكل الثوم و الكراث		دعه و نحو هذه الثلاث ⁽⁹⁴⁵⁾

خواص كشمش قرمز
در «سفينة البحار» آمده است كه رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: بر شما باد به كشمش قرمز! زهره را مى گشايد، بلغم را برطرف مى كند، اعصاب را محكم مى كند، عجز را از بدن مى برد و خلق را نيكو مى كند، نفس را پاكيزه مى نمايد، غم را زايل مى كند. روايات بسيار وارد شده بر اينكه هر كس بخورد ناشتا و يك دانه كشمش قرمز مريض نمى شود مگر به مرض مرگ ، ان شاء الله تعالى و اينكه دفع مى كند جميع امراض ‍ را.⁽⁹⁴⁶⁾
كفعمى فرموده : كسى كه مداومت نمايد به خوردن كشمش قرمز ناشتا، روزى كند خدا فهم و حافظه و ذهن و كمى بلغم را. و در روايت است كه خوردن آن ناشتا بدون حصه ، منافع بسيار عظيمه دارد.⁽⁹⁴⁷⁾
خواص سير
رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: بخوريد سير را و مداوا كنيد به آن كه در آن شفاء هفتاد درد است . فرمود: يا على ! اگر نبود مناجات من با ملك هر آينه مى خوردم آن را.⁽⁹⁴⁸⁾ محدث قمى ، طاب ثراه ، مى گويد: سير بر دو قسم است : بيابانى و بستانى . جالينوس گفته : گرم و خشك است در مرتبه سوم و گفته شده در مرتبه چهارم . شپش و رشك را مى كشد. دردسرآور است ضررش براى چشم از پياز زيادتر است . براى درد كمر و ورك نافع است . جاى ترياق است در اثر گزيدن حشرات . از سردى ، طبيعت را حفظ مى كند و حرارت غريزه پيران را حفظ مى كند و تقويت مى نمايد. بادهاى غليظه آنها را برطرف مى نمايد و قطره قطره آمدن بول پيران را نافع است . بهترين طرز استعمال آن اين است كه با آب و نمك بجوشانند و بعد بيرون آورند و بريزند در روغن بادام و بخورند و بعد از آن انار و سيب بخورند.
از براى مار گزيده بسوزانند سير را و با عسل ممزوج نمايند، پس از كوبيدن بگذارند در جاى گزيده مار. و براى كشتن كرم معده منفعت عجيبى دارد. محدث قمى مى گويد: فيروز آبادى فرموده سير براى قوى تر از سير بستانى است و هر دو قسمش گرم كننده و بيرون كننده باد و دافع كرم و ادرارآور است جدا و بهتر اثرى است در او براى فراموشى و براى كسانى كه نفس ‍ بلند مى شكند و براى سرفه مزمن شده و درد اسپرز و پهلو و قولنج و عِرق النّسا و نقرس و گزيدن حشرات و مار و عقرب و گزيدن سگ ديوانه و عطش ‍ بلغمى و صاف نمودن حلق ، و براى قوه جماع و پخته آن براى اصلاح دندان كرم خورده و حفظ صحت مزاجهاى سرد و پيران نافع و نيكو است . و بد است براى بواسير و زحير و خنازير و صاحبان دق و زنان حامله و شير دهنده و درد سر، انتهى .⁽⁹⁴⁹⁾
جناب سليمان (عليه السلام ) عفريتى را فرستاد دنبال شغلى ، عبورش افتاد به جمعى ديد سير را به كيل مى سنجند و فلفل را به ترازو مى كشند. آن عفريت خنديد، جناب سليمان از خنده او سوال نمود؟ گفت : مرور كردم به قومى ديدم سر كه از او ترياق است به كيل مى سنجند و فلفل كه درد است به ترازو مى كشند، از اين عجب نمودم .⁽⁹⁵⁰⁾
خواص سنا
در «مكارم الاخلاق » نقل شده كه حضرت صادق (عليه السلام ) فرمود كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمودند: بر شما باد به سنا! به آن مداوا كنيد. اگر چيزى مرگ را برطرف كند آن سناست . و نيز آن جناب فرمودند: اگر مردم فوائد سنا را بدانند در مقابل هر مثقال از آن دو مثقال طلا مى دهند، آگاه باشيد كه سنا امان است از بهق ، كه مرضى است جلدى و شبيه به برص است كه مرض درونى است ، و نيز امان است سنا از برص و جذام كه خوره باشد و از جنون و فلج و لقوه (رعشه )، سنا را با كشمش قرمز بى حصه و هليلج الكابلى زرد و سياه مساوى هم بگيرد و مقدار سه درهم ناشتا بخورد و چون در رختخواب رود نيز به وزن سه درهم ميل كند كه بهترين دواهاست .⁽⁹⁵¹⁾
خواص پنير و گردو
در «سفينة البحار» نقل شده است كه حضرت صادق (عليه السلام ) فرمودند: گردو و پنير با هم شفا است و تنها درد است .⁽⁹⁵²⁾
مولف گويد: اخبار در خصوص پنير مختلف است در مدح و ذم آن وارد شده سماعه گفت : شنيدم از امام صادق (عليه السلام ) نيكو لقمه اى است پنير دهان را پاكيزه و بوى آن را نيكو مى كند و غذاى سابق را هضم و براى غذاى بعد اشتها مى آورد و كسى كه اول ماه بخورد حاجت او رد نشود. مردى خدمت امام صادق آمد از پنير سوال كرد. فرمود: درد است و دوا ندارد. شام خدمتش رسيد پنير در سفره آن جناب ديد. عرض كرد: فداى تو گردم صبح از پنير سوال كردم فرموديد: درد است و دوا ندارد. اين ساعت مى بينم در سفره شماست . فرمود: در صبح ضرر دارد و در شام نافع است .
خاصيت گردو
در «سفينة البحار» نقل شده كه اميرالمومنين (عليه السلام ) فرمود: خوردن گردو در شدت گرما به هيجان مى آورد حرارت را در جوف و زخمها را بدن ، و در زمستان كليتين را گرم مى كند و دفع مى كند سرما را.⁽⁹⁵³⁾
خواص زيتون و زيت
در «سفينة البحار» آمده است كه رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: بر تو باد به زيت . پس بخور و طلايه نما بدنت را به آن . كسى كه بخورد و به بدن بمالد، شيطان به او نزديك نمى شود چهل روز. و نيز فرمودند: بر شما باد به زيت . زهره را باز مى كند بلغم را مى برد، اعصاب را محكم مى كند، خلق را نيكو مى نمايد، نفس را پاكيزه مى نمايد و غم را مى برد.⁽⁹⁵⁴⁾
از على (عليه السلام ) كه فرمود: خانه اى بى نان خورش نيست كه اهل آن سركه و زيت مى خورند و آن خورش انبياست .⁽⁹⁵⁵⁾
عجلان مى گويد: با جناب صادق (عليه السلام ) بعد از گذشتن ثلث از شب غذا مى خورديم . براى آن بزرگوار سركه و زيت و گوشت خنك شده آوردند. حضرت گوشتها را وا مى زدند و زيت و سركه آن را ميل مى فرمودند. عرض ‍ كردم : اءصلحك الله ، شما زيت و سركه را مى خوريد و گوشت را وا مى گذاريد كه فرمود: اين طعام انبياست .⁽⁹⁵⁶⁾
جناب صادق (عليه السلام ) فرمودن : محبوب ترين نان خورش صبح حضرت رسول (صلى الله عليه و آله و سلم ) سركه و زيت بود. على (عليه السلام ) شبيه ترين مردم بود به رسول خدا از هر جهت ، چون طعام آن حضرت نان و سركه و زيت بود و نان و گوشت را به مردم مى دادند. و در روايت است كه : زيتون بادها را برطرف مى كند و آب را زياد و اوست از شجره مباركه . وصيت كرد آدم ، هبة الله ، وصى خود را به خوردن زيت .⁽⁹⁵⁷⁾
در خواص اجاص يعنى آلو
در «مكارم الاخلاق » آمده است كه زياد عبدى مى گويد: بر حضرت رضا (عليه السلام ) داخل شدم ، خدمتش ظرفى از آلو بود. فرمود: حرارت من به هيجان آمده آلو حرارت را فرو مى نشاند و صفرا را ساكن مى كند و خشك آن خون را ساكن مى كند. و درد سخت را علاج مى كند به اذن خدا.⁽⁹⁵⁸⁾
در خاصيت كَماءه (قارچ )
در «سفينة البحار» نقل شده است كه :
جناب رضا (عليه السلام ) از پدرانش (عليهم السلام ) كه رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرموده : كماة از من است كه در مائده خدا باى بنى اسرائيل فرستاد و او شفاست از براى چشم .
اطباء گفته اند: آب كماة از بهترين دواهاست براى چشم . آب آن را به چشم بكشند، پلكهاى چشم را قوت مى دهد روح چشم را نيز قوى مى كند. و دفع مى كند از چشم آب ريزه را.⁽⁹⁵⁹⁾
اختلاف در كيفيت استعمال آن است : بعضى گفته اند مخلوط با دواى ديگر كنند و بعضى گفته اند تنها آب او را به چشم بكشند. خلاصه بهتر اين است كه آب آن را خالص به چشم بكشند دوا است . ديدم در زمان خودمان كسى را كه نور چشم او را رفته بود با آب كماة خالص چشم او خوب شد.
شيخ در «قانون » مى گويد: آب آن چشم را جلا مى دهد براى روايتى كه از پيغمبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) وارد شده و براى اعتراف مسيح . بعضى اطبا گفتند: خورد كماة چشم را جلا مى دهد.⁽⁹⁶⁰⁾
بعضى گفته اند: كماة را شق كنند آنگاه روى آتش بگذارند تا بجوش آيد، قبل از آنكه سرد و خشك شود، ميل را در آن بگذارند و به چشم بكشند.⁽⁹⁶¹⁾
خاصيت غُبَيْراء (سنجد)
در «سفينة البحار» از حسين بن على (عليه السلام ) نقل مى كند كه : رسول خدا داخل شد بر اميرالمومنين (عليه السلام ) در حالى كه تب دار بود. امر فرمود او را به خوردن سنجد.⁽⁹⁶²⁾
ابن بكير مى گويد شنيدم از جناب صادق (عليه السلام ) فرمود: گوشت سنجد گوشت را و استخوانش استخوان را و پوستش پوست را مى روياند. كليتن را گرم و معده را دباغى مى كند. اءمان است از بواسير و بول متقاطر، و دو ساق را قوت مى دهد و رگ جذام را مى كشد به اذن خدا.⁽⁹⁶³⁾