جلسه پنجم
فصل دوم
5- جهازيه هاى سنگين
خرافه پنجمى كه مخصوصا در ازدواجهاى زمان ما هست جهازيه هاست . اين جهازيه هايعنى جهازيه هاى چشم و همچشمى ، يعنى جهازيه هائى كه خلاف شرع است ، يعنى جهازيه هائى كه تجملى و خرافى است . اينها مانع ازدواج است . دختر سى ساله است و نمى تواند ازدواج كند براى اين كه آن جهازيه اى كه دختر همسايه برده است نمى تواند بدهد. پدر مى بيند دخترش بزرگ است خواستگار هم يكى پس از ديگرى مى آيد اما مرتب عذر مى آورد براى اين كه مى بيند اگر بگويد بله نمى تواند جهازيه بدهد مخصوصا الان كه حداقل جهازيه را نمى توان تهيه كرد چه رسد بخواهد جهازيه كمر شكن تهيه كند. جهازيه بايد باشد اما چه جهازيه اى ؟ جهازيه اى كه اگر خود مى تواند خود بدهد اگر نمى تواند دولت اسلامى بايد بدهد و اگر دولت اسلامى نمى دهد بر همه مردم واجب است بدهند. چون از ضروريات زندگى است آن جهازيه اى است كه پيغمبر به زهرايش داده است .
وقتى بنا شد زهراء(عليهاالسلام ) شوهر كند پيغمبر اكرم (صلى الله عليه و آله ) دو تا مرد و يك زن براى تهيه جهازيه زهراء(عليهاالسلام ) به بازار فرستادند كه هفده قلم جنس آوردند و قيمت آن شصت و سه درهم بود. واحد پول آن وقت درهم بود. اين هفده قلم يك چادر نه چادرهائى كه ما مى دهيم ، نه اين چادرهائى كه پوشيدنش ضرر به شخصيت خانم مى زند. چادر شرمن نه ، چادر بدن نما نه ، يك چادر معمولى يك مقنعه ، يك پيراهن كه آن پيراهن را هم حضرت زهراء(عليهاالسلام ) داد به يك فقير و با همان پيراهن كهنه اى كه روز پوشيده بود به خانه شوهر آمد. فردا پدرش آمد پرسيد پيراهنت كو؟ گفت دادم در راه خدا گفت چرا پيراهن كهنه ات را ندادى گفت براى اين كه خدا فرمود: وقتى انفاق مى كنيد آن را كه دوست داريد انفاق كنيد⁽³⁹⁾. من پيراهنم را دادم در راه خدا. يك پوست گوسفند بعنوان فرش ، يك دست رختخواب اما پنبه او از ليف خرما، چند تا كاسه گلى ، يك كوزه گلى ، يك قدح گلى باندازه اى كه وقتى پيغمبر اكرم (صلى الله عليه و آله ) يك نگاهى به اين جهازيه كرد يك گريه شوقى كرد.
تقاضا دارم همه تان مخصوصا خانمها يك نگاهى به اين جهازيه كنيد.
بعد فرمود: خدايا مبارك كن اين جهازيه اى كه غالبش از گل است . جهازيه به اندازه ضرورت زندگى زهراء(عليهاالسلام ). جهازيه بايد باشد اما باندازه ضرورت . چه كنيم با اين خرافه ها، با اين چشم و هم چشمى ها چه كنيم با اين كه اگر صندوق پر نباشد مادر عروس مثل اين كه شب اول قبرش است ديگر وامصيبتا به مادر شوهر. وقتى كه ببيند صندوقش پر نيست دادش بلند است . حتى كار مى رسد به اين جا كه بعضى اوقات بى حيائى مى كنند جهازيه را بر مى گردانند معلوم است ديگر اين خرافه نمى گذارد كه دختر به خانه شوهر برود و مانع ازدواج مى شود. من يك تقاضا دارم و آن اين است كه آقاى متمدن ! آقاى متمكن ! اگر جهازيه مى دهى بده اما اين خرافه را دامن نزن . يكوقتى فريزر و مبل و غيره رسم نبود اما يك احمق پولدارى آمد فريزر هم آمد روى كار؛ يك احمق ديگرى آمد فرش آن چنانى آمد روى كار. اقلا بيائيد براى خاطر خدا دامن به آتش نزنيد؛ دامن به اين خرافه نزنيد. من نمى گويم چيز به دخترت نده . وقتى كه دختر خانه شوهر رفت بدون اين كه كسى بفهمد يك خانه به اسم او كن ؛ هستى ات را به او بده . اما مى گويم كارى نكن كه آن فقير نتواند بكند و دخترش در خانه بماند. اين خرافه است اين خلاف شرع است و اين مبارك هم نيست . شما خيال مى كنيد اين ازدواجها، اين جهازيه ها مبارك مى شود؟ اين طور نيست معمولا اين جهازيه ها خير ندارد مخصوصا اين كه عروس بخيل باشد كه اصلا حق ندارد دست بزند به اثاثيه او؛ حتى به يخچال او. بايد از همان ظرفهاى كهنه داماد استفاده شود. بخواهند به جهازيه دست بزنند فريادش بلند مى شود خيال مى كند بايد آثار باستانى شود، بايد صد سال ، دويست سال بماند.
6- مسكن
خرافه ششم مسكن است . وضع فعلى ما حتى روستائيان به آن جا رسيده است كه حاضر نيستند زندگى اشتراكى داشته باشند. يعنى مادر شوهر حاضر نيست عروس را بپذيرد. عروس حاضر نيست كه با مادر شوهر زندگى كند. بايد يك خانه تهيه شود ولو اجاره اى . و اين يكى از مشكلات بزرگى است كه نمى گذارد جوانها ازدواج كنند. او حقوقش به اندازه مخارجش هم نيست حالا بخواهد اجاره خانه بدهد يا بخواهد خانه داشته باشد. آن هم حاضر نيست تا خانه نباشد. اول چيزى كه سؤ ال مى كنند اين است كه خانه دارى يا نه ؟ اين كه سؤ ال كنند دين دارد يا نه ؟ اخلاق دارد يا نه ؟ اگر دين نداشته باشد، اگر اخلاق نداشته باشد آن خانه براى عروس ‍ سلول است . معنايش اين است كه سلول دارد يا نه ؟ و اين قضيه مسكن هم مسئله مشكلى شده است . در گذشته اين طور نبود. يك مرد، يك زن ، چهار تا عروس اطراف خود داشت . خانه اى داشت داراى پنج اطاق يك خودش ‍ نشسته بود چهارتا هم عروسها. يك زندگى مرفه خوشى هم داشتند. الان اين وضع مسكن كه مشكل شده است براى اين است كه مردم راحت طلب شده اند. يكى از مشكلات ايران همين است .
يكى از علماى بزرگ اصفهان مى گفت يك پسرى آمد پيش من و گفت مادر من به من زن نمى دهد اين باباى من به من زن نمى دهد اينها مريد شمايند بيا با اينها حرف بزن بگو من زن مى خواهم زنم بدهند. اين آقا مى گويد يك روز صبح به آن جا رفتم خيلى به من احترام كردند تعجب كردند كه من خانه آنها رفتم بعد از صبحانه شروع كردم - بقول خودش - يك منبر براى اين حاج خانم خواندم . گفتم و گفتم تا آن كه منبر يك ساعته من تمام شد. بعد يك كلمه جواب داد: حاج آقا من تا زنده ام نمى شود عروس بيايد درون خانه من . مى گويد من هم رو كردم به پسرم گفتم پس دعا كن حاج خانم بميرد.
وضع رسيده به اين جا كه حاج خانم حاضر نيست عروس را بپذيرد؛ چنانچه عروس خانم هم حاضر نيست مادر شوهر را بپذيرد. يكى از مشكلات هم مسئله درس خواندن دختر و پسر مخصوصا درس خواندن پسر است . فردوسى در داستانى كه درست كرده است مى گويد: رستم از هفت خوان گذشت ديو اول را كشت ، ديو دوم را كشت و ديو سوم را كشت تا بالاخره به نتيجه رسيد.
حالا اگر يك جوانى اين هفت خوانى كه گفتم ، اين هفت مشكلى را كه گفتم برطرف كند، يكى پس از ديگرى اين خاكريزها را كنار بزند كه دختر بيايد خانه شوهر، آيا مشكل تمام مى شود؟ نه . آيا اين خاكريزهائى كه يكى پس از ديگرى گرفت خاكريز اول را گرفت خاكريز دوم را گرفت بالاخره خاكريز هفتم را گرفت تمام مى شود؟ نه .
چشم و همچشميها
اول جنگ تن به تن ، اول نزاع بين زن و شوهر شروع مى شود. چه نزاعى ! زندگى تجملى ، زندگى چشم و همچشمى اقتضايش اين است كه اختلاف بيندازد. اصلا طبيعت زندگى چشم و همچشمى نزاع است . اين نزاعهاى بين زن و شوهرها را وقتى بررسى كنيم مى بينيم صدى هشتاد آن بر مى گردد به زندگى تجملى ، صدى هشتاد آن بر مى گردد به زندگى چشم و همچشمى . عروس مى آيد خانه شوهر، همان روزهاى اول كه يك دست لباس پوشيده ، دست دوم لباس را هم پوشيد، دست سوم را هم مى خواهد. يعنى حاضر نيست در يك جلسه يك دست لباس بپوشد. يعنى اگر اين دست را پوشيد دفعه ديگر كه خواست جلسه برود بايد يك لباس ديگر بپوشد. و چون ندارد نزاع از همين جا شروع مى شود. او مى گويد قباله را بده مى خواهم لباس بگيرم . مى خواهم زندگى تجملى بكنم . خيال هم نكنيد كه اگر اين هفت خوان را هم گرفت مى تواند به مرادش برسد. نه . اگر رستم به مقصودش رسيد ما به اول اختلاف رسيديم ؛ به درد چه كنم چه كنم رسيديم .
بقول آن آقا كه مى گفت جوان تا زن ندارد مثل مردى است كه كلاه ندارد وقتى هم زن گرفت كلاه خوبى سر او گذاشته مى شود. وضع زندگى ما به اين جا رسيده است كه اگر شوهر كند يا زن بگيرد مى بيند عجب كلاهى سرش ‍ رفته است . مى گويد كاش شوهر نكرده بودم ؛ اى كاش زن نگرفته بودم . آنچه ديروز و امروز گفتيم دردهاى اجتماعى هستند كه غده چركين و درر سرطان جامعه مى باشند.
اما مداواى آنها آسان است . دوا يك آيه قرآن است . اگر جامعه اسلامى به اين آيه عمل كند تمام اين دردها تمام اين موانع برطرف مى شود. جنگ تن به تن هم كه مانند شش مشكل اول خرافى بود رفع مى شود، مشكل سواد كه يك مسئله اصولى بود برطرف مى شود.
قرآن شريف راجع به مؤ من مى فرمايد:
و عباد الرحمن الذين يمشون على الارض هونا و اذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاما...و الذين اذا انفقوا لم يسرفوا و لم يقتروا و كان بين ذلك قواما⁽⁴⁰⁾
مؤ من آن است كه وقتى مى خواهد خرج كند اسراف ندارد، زندگى چشم و همچشمى ندارد، زندگى تجملى هم ندارد. اما بخيل هم نيست ، بلكه معتدل است و كان بين ذلك قواما . اگر انسان تجملى فكر نكند، اگر انسان ساده زندگى كند، اگر انسان زندگى تجملى و چشم و همچشمى را كنار بگذارد، اين خرافه ها رفع خواهد شد. حتى جوان مى تواند دانشگاهش ‍ را هم برود زن هم بگيرد. اگر مى بينى جوانى كه دانشگاه مى رود نمى تواند زن بگيرد براى اين است كه خرافه يكى پس از ديگرى جامعه را گرفته است . براى اين كه زندگى چشم و همچشمى ، زندگى تجملى و بقول قرآن شريف زندگى افراطى جامعه را گرفته است . و الا اگر زندگى تجملى نباشد، خرج باشد نه برج ، مى تواند دانشگاهش را برود، درسش را هم بخواند.
بخل در زندگى
اسلام مى فرمايد: در خرج و مخارج بخيل نباشد و بسيار هم آدم بخيل را كوبيده است . قرآن مى فرمايد:
و لا يحسبن الذين يبخلون بما اتيهم الله من فضله هو خيرا لهم بل هو شر لهم سيطوقون ما بخلوا به يوم القيامة ولله ميراث السموات و الارض و الله بما تعملون خبير⁽⁴¹⁾
كسانى كه مالشان را به زن و بچه شان نمى دهند و زن و بچه هايشان را در رفاه نمى گذارند خيال نكنند كه اينها كار خوبى مى كنند اينها كار بدى مى كنند. بعد مى فرمايد: همين مالشان در روز قيامت طوقى از آتش به گردنشان شده و با همين طوق و رسوائى در صف محشر مى آيند. لذا قرآن مى فرمايد: بخل غلط است . يك كسى بتواند زن و بچه اش را در رفاه بگذارد و نگذارد، يك كسى ندارم ندارم ورد زبانش باشد، هرچه خانمش درخواست مى كند مى گويد ندارم ، بچه اش درخواست مى كند مى گويد ندارم ، اگر كم كم لفظ ندارم عادتش شده باشد و به او بگويند ايمان دارى يا نه ؟ آن هم مى گويد ندارم ! قرآن مى گويد بخل نكنيد. اگر براى بخل روايت نداشتيم ، آيه نداشتيم جز اين آيه اى كه خواندم بس بود كه در خانه بخيل نباشيم ، در جامعه بخيل نباشيم و به ديگران رسيدگى كنيم . ننگ است ، سخت است در روز قيامت خانه اش ، مستغلاتش ، همه پولهايش يك طوقى از آتش به گردنش شود و با اين رسوائى به صف محشر بيايد. بخل غلط است از آن طرف اسراف يعنى عياشى ، زندگى چشم و همچشمى ، زندگى تجملى هم غلط است كه قرآن مى گويد جامعه نابود مى شود، جامعه به فساد كشيده مى شود.
واذا اردنا ان نهلك قرية امرنا مترفيها ففسقوا فيها فحق عليها القول فدمرناها تدميرا⁽⁴²⁾
آن ملتى كه عياش است ، آن ملتى كه زندگى چشم و همچشمى دارد اين ملت نابود شدنى است . و نابود شدنش خيال نكنيد كه مثلا سيل بيايد زمين لرزه بشود آنها يكدفعه زير خاك بروند. نه . اين وضع نكبتبارى كه الان براى دنيا جلو آمده است بنام زندگى چشم و همچشمى ، بنام زندگى تجملى ، اين از هر سيلى از هر زلزله اى بالاتر است ، از هر بلائى مشكلتر است . شما را بخدا قسم اين نوع زندگى از اين خرافه هائى كه گفتم كدامش از زلزله بالاتر نيست از موشك صدام بالاتر نيست ؟ قرآن مى گويد: زندگى چشم و همچشمى موجب اين است كه انسان گناه بزرگ انجام دهد.
و اصحاب الشمال ما اصحاب الشمال # فى سموم و حميم و ظل من يحموم # لا بارد و لا كريم # انهم كانوا قبل ذلك مترفين # و كانوا يصرون على الحنث العظيم⁽⁴³⁾
يعنى اصحاب دست چپ شوم است ، چقدر شوم است اينها. در جهنمند با آن عذابهاى دردناكشان . مى فرمايد: آنهايند كه زندگى چشم و همچشمى داشتند، زندگى تجملاتى داشتند. بعد مى فرمايد: اينها آنانى هستند كه زندگى تجملى آنها را وادار كرد گناه بزرگ ، گناه روى گناه كردند.
قرآن شريف مى فرمايد: اصلا نگذاشتند پيغمبران راهشان را بروند. چه كسانى نگذاشتند؟ عياشها، آنهائى كه زندگى تجملى خود را در خطر مى ديدند. اين آيه شريفه كه مى فرمايد:
وما ارسلنا فى قرية من نذير الا قال مترفوها انا بما ارسلتم به كافرون⁽⁴⁴⁾
ما هيچ پيغمبرى را نفرستاديم جز اين كه مترفين مانع پيشرفت شان شدند و با كمال شهامت در مقابل پيامبر قد علم كردند و گفتند ما تو را قبول نداريم . اگر زنگ خطرى براى زندگى چشم و همچشمى ، براى زندگى تجملى ، براى اسراف و تبذير نبود جز همين آيه شريفه بس بود كه در زندگى ما اسراف نباشد؛ در زندگى ما تبذير نباشد؛ در زندگى ما چشم و همچشمى نباشد.
در معراج السعاده آمده است بخيلى باندازه اى بخل داشت كه مقدارى ماست را داخل شيشه ريخته بود. شيشه را مى گذاشت وسط سفره و به بچه هايش گفته بود كه نانتان را بزنيد به شيشه و نان و ماست بخوريد. يكروز مسافرت رفته بود اين شيشه را در جايى گذاشته و آن را قفل كرده بود. بچه ها ديدند پدر نيامد. اين بچه هاى بيچاره آمدند نان را به قفل بزنند و بخورند يكوقت پدر رسيد و چوب را به سر اينها كشيد كه يك روز نتوانستيد نان خالى بخوريد! اگر زندگى از روى بخل باشد اين است . راستى آدم بخيل خيلى پست است . خواب از او گرفته مى شود، راحتى از او گرفته مى شود. پس زندگى راحت چيست ؟ زندگى راحت آن است كه انسان مى خواهد يك غذائى بخورد داشته باشد يك مسكن داشته باشد، پوشاك كافى داشته باشد.
در روايت است پيغمبر اكرم (صلى الله عليه و آله ) با اصحاب مى رفتند. رسيدند به يك چوپان . از او شير خواستند نداد. حضرت فرمودند: خدا آن قدر به تو بدهد كه نتوانى حساب آن را بكنى . رسيدند به يك چوپان ديگرى درخواست شير كردند خيلى محترمانه به همه شير داد. حضرت فرمودند كه خدا باندازه كفاف به تو بدهد. اصحاب فرمودند: يا رسول الله ! آن دعاى اول كه بهتر از اين دعا بود. فرمودند: نه . آن دعاى اول دردسرى بيش نيست . آنچه كه انسان مى تواند در اين دنيا به آن خوش باشد زندگى ساده رفاهى بى غل و غش است ، زندگى بى دردسر است . اين زندگى آن است كه زن و شوهر در آن ضعف اعصاب ندارند. بقول اميرالمؤ منين (عليه السلام ) زندگى خرجى نه برجى و الا اگر زندگى برجى شد گردن مردان را به شكست و بندگى مى كشاند.
خلاصه بحث
خلاصه حرف ما اين شد كه بايد انقلاب كنيم ؛ دگرگونى در ما بايد ايجاد شود. ما بايد بازسازى اخلاقى كنيم و قدم اولش از همين جا شروع مى شود. قدم اولش از ازدواجها بايد شروع شود. ما بايد اين خرافه ها را يكى پس از ديگرى زير پا بگذاريم . بالاخره زندگى ما زندگى رفاهى باشد نه زندگى تجملى . مى دانى مرد مسلمان چه وقت زندگى خوشى دارد؟ وقتى كه يك خانه براى خود داشته باشد، يك خانه هم براى ديگرى بخرد يك زندگى متوسط براى خود داشته باشد چهار تا پنج تا شش تا باندازه وسعش زندگى متوسط هم براى ديگران درست كند.
آقا! خانم ! همين طورى كه ما نياز مادى داريم نياز روحى هم داريم . ما بايد از نظر جسمى نياز خود را برطرف كنيم . ما بايد زندگى رفاهى داشته باشيم . و اما بالاتر از اين ، نياز روحى ماست و نياز روحى ما به خوردن و آشاميدن ، به خانه خوب ، به زن خوب ، به شوهر خوب نيست . نياز روحى ما اين است كه بتوانيم يك مظلومى را به فريادش برسيم ؛ بتوانيم يك فقيرى را به فريادش ‍ برسيم ؛ بتوانيم حداقل سالى يك مرتبه يك دخترى را شوهر بدهيم يا يك پسرى را زن بدهيم . مثل اميرالمؤ منين (عليه السلام ) مثل زهراء(عليها السلام ) زهراى مرضيه (عليها السلام ) چادرش وصله داشت اما خيلى چادر به ديگران مى داد. مولى اميرالمؤ منين (عليه السلام ) لباسش وصله داشت اما خيلى لباس به ديگران مى داد. پسران و دختران زيادى را ازدواج مى داد. فدك مال زهراء(عليها السلام ) اما پيراهنش كرباس است ، چادرش هم وصله دارد.
يك تاجرى با همسرش خدمت آية الله صدر آمده بود. خانم رفت منزل اندرونى و اين تاجر رفت قسمت بيرونى پيش مرحوم صدر كار داشت . اين خانم آمد در زد، زن مرحوم صدر آمد پشت در، در را باز كرد. اين زن تاجر ديد لباسهاى او خيلى معمولى است خيال كرد كلفت است گفت خانم كجاست ؟ من با خانم كار دارم . او خجالت كشيد بگويد من خانم هستم گفت خانم خانه نيستند. زن تاجر رفت . مرحوم صدر رضوان الله عليه آمدند خانه ديدند خانم خيلى گرفته است . گفتند چرا شما را گرفته و ناراحت مى بينم ؟ گفت : اين زن تاجر آمد خيال كرد من كلفتم و به من گفت خانم كجاست من گفتم خانم نيست . اين جمله مرحوم صدر چه جمله عالى است ! جمله يك مرجع تقليد است . مرحوم صدر فرمودند راست گفتى براى اين كه تو خانم نيستى خانم آن است كه چادرش دو وصله داشت اما فدكش مال فقرا و ضعفا و بيچاره ها بود.
چقدر عالى گفتند. مرد آن نيست كه زندگى چشم و همچشمى داشته باشد مرد آن است كه بتواند دست يك بينوا دست يك آبرودارى را بگيرد قرض ‍ يك آبرودارى را ادا كند. خانم آن نيست كه در اين جلسه يك دست لباس و در جلسه ديگر لباس ديگر و در جلسه ديگر لباس ديگر بپوشد. خانم آن نيست كه چادر شرمن بپوشد. اين ضرر به شخصيت و خانمى او مى زند. پس خانم كيست ؟ آن است كه چادر شرمنش را چهار تا پنج تا شش تا چادر كند يكى خود بپوشد پنج تا چادر هم بدهد به آن بينوايانى كه در خانه نشسته اند و چادر ندارند تا به منزل شوهر بروند.
بيائيد براى رضاى خدا، براى خاطر اولادتان ، براى عاقبت به خيرى تان ، بيائيد براى خاطر اسلامتان براى خاطر رضايت حضرت ولى عصر (عج ) يكمقدار روى اين بحثها فكر كنيد. نگوئيد سطح بحث پائين است سطح بحث خيلى بالاست اما چه كنم :