 |
|
احــكام خانواده عبدالرحيم موگِهى - ۵ -
مسائل اجتماعى خانوادهيك. احكام پوششاختصاراً بايد گفت رعايت احكام پوشش و حجاب ريشههاى عقيدتى و زمينههاى اخلاقى دارد.آنان كه «ا&» را محبوب و معبود خويش برگزيدهاند و به سوى او در حال حركتند و به اين شناخت و آگاهى دست يافتهاند كه در حركتهاى خود نه سنگ راه ديگران باشند و نه ديگران سنگ راه آنان، احكام پوشش و حجاب را «محدوديت» نمىدانند، بلكه آن را «مصونيت» در برابر راهزنان طريق محبوب مىبينند. و آنان كه مىخواهند در راه محبوب حركت كنند، بايد افزون بر سعى و تلاش، در حركتهايشان «سرعت»579 نيز داشته باشند، و در سرعت بايد خود را از كوچكترين لغزشها مصون بدارند. و اين «مصونيت» با چنين ريشهها و زمينههاست كه رعايت هر چه بيشتر احكام پوشش و حجاب را ايجاب مىكند.
سخنى از حضرت امام خمينى(ره)آنها كه قيام كردند همين زنهاى محجوبه جنوب شهر بودند. و آنها كه تربيت آريامهرى داشتند ابداً در اين مورد دخالت نداشتند ... تجربه كنونى نشان داده كه زنان بيش از پيش، آزادى خود را در پوششى كه اسلام مىگويد يافتهاند (10/8/1357).580
أ. مقدار پوشش در نماز1. مرد بايد در حال نماز - اگر چه كسى او را نمىبيند - عَورَتين خود را بپوشاند، و بهتر است از ناف تا زانو را هم بپوشاند.5812. زن بايد در موقع نماز تمام بدن حتى سر و موى خود را بپوشاند، ولى پوشاندن صورت به مقدارى كه در وضو شسته مىشود و دستها تا مچ و پاها تا مچ لازم نيست. اما براى آنكه يقين كند كه مقدار واجب را پوشانده است، بايد مقدارى از اطراف صورت و قدرى پايينتر از مچ را هم بپوشاند.582
پوشاندن پا در نماز براى بانوان3. پوشاندن پاها تا مچ در نماز براى بانوان - اگر در معرض ديد نامحرم نباشند - واجب نيست اما مستحب است. و در صورتى كه در معرض ديد نامحرم باشند، بر بانوان واجب است پاها تا مچ را نيز بپوشانند. و چنانچه اين مقدار را در برابر نامحرم نپوشانند نمازشان صحيح است، ولى گناهى را انجام دادهاند.583
پوشاندن گردن و زير چانه در نماز براى بانوان4. بر زن واجب است گردن و زير چانه خود و حتى بنابراحتياط واجب آن مقدارى را كه پس از بستن روسرى[ و مقنعه و چادر] از زير چانه ديده مىشود بپوشاند.584
استفتااگر زنى در نماز حد واجب حجاب را رعايت نكرده باشد، مثلاً موى سرش پيدا باشد، آيا بر ما واجب است كه به او اطلاع دهيم؟باسمه تعالى؛ واجب نيست.585
آمدن نامحرم هنگام نماز خواندن بانوانسؤال: اگر زنى در حال خواندن نماز باشد و مرد نامحرمى وارد شود، وظيفه اين زن چيست؟جواب: چنانچه مرد نامحرم صداى اين زن را مىشنود، بنابر احتياط واجب بايد حمد و سوره نمازش586 را آهسته بخواند. و اگر در معرض ديد نامحرم باشد، بايد پاها تا مچ خود را بپوشاند.587
ب. مقدار پوشش در غير نمازمقدار پوشش انسان در غير نماز و در برابر ديگران عبارت است از:
1. در برابر همجنسواجب است انسان عَورت خود را از كسانى كه مكلّفند، و همچنين از ديوانه مميّز و بچههاى مميّز كه خوب و بد را مىفهمند588، بپوشاند.589
2. در برابر غير همجنسمرد بايد در برابر زن نامحرم يا محرم - به جز همسرش - عورت خود را بپوشاند. و در صورتى كه بداند، زنها به او - غير از موارد استثنا شده - عمداً نگاه مىكنند، احتياط مستحب آن است كه خود را از زنان بپوشاند، ولى بنابر اقوا اين كار بر وى واجب نيست. و بر زن واجب است در برابر هر مردى - غير از همسرش - در صورتى كه با قصد لذت و شهوت به او نگاه مىكند، همه بدن و موهاى خود را بپوشاند. در غير اين صورت بر زن واجب است در برابر محارمش - بجز همسر - و همچنين در برابر ديوانه مميّز محرم و بچه مميّز محرم كه خوب و بد را مىفهمد، فقط عورت خود را بپوشاند؛ ولى در برابر نامحرمِ بالغ، بايد همه موها و بدن خود - به جز گِردى صورت590 و دستها تا مچ - را بپوشاند591. و اگر آن نامحرم، بالغ نباشد، يا مميّز است و به حدى رسيده كه مورد نظر شهوانى است، در اين صورت احتياط واجب آن است كه زن همه موها و بدن خود - بجز گردى صورت و دستها تا مچ - را از او نيز بپوشاند. و يا مميّز نيست كه در اين صورت بر زن هيچ مقدار پوششى در برابر وى واجب نيست.592
استفتائاتپوشاندن زير چانهآيا استفاده از مقنعه يا روسرى كه زير چانه را نمايان مىكند، از نظر رعايت حجاب بلامانع است؟باسمه تعالى؛ لازم است زير چانه را از نامحرم بپوشاند.593
پوشاندن پانمايان بودن روى پا، كف پا، پاشنه پا در زنها آيا شرعاً جايز است؟باسمه تعالى؛ جايز نيست.594 O حدود حجاب اسلامى براى بانوان چيست و براى اين منظور پوشيدن لباس بلند آزاد و شلوار و روسرى كفايت مىكند، و اصولاً چه كيفيتى در لباس و پوشش زن در برابر افراد نامحرم بايد رعايت شود؟ باسمه تعالى؛ واجب است تمام بدن زن به جز قرص صورت و دستها تا مچ از نامحرم پوشيده شود، و لباس مذكور اگر مقدار واجب را بپوشاند مانع ندارد، ولى پوشيدن چادر بهتر است، و از «لباسهايى كه توجه نامحرم را جلب كند» بايد اجتناب شود.595
دو. احكام نگاه و تماسأ. احكام نگاه كردن1. نگاه كردن به عَورت ديگرى596 حرام است، اگر چه از پشت شيشه يا در آينه يا آب مضاف و مانند اينها باشد. و احتياط واجب آن است كه به عورت بچه مميّز597 هم نگاه نكنند؛ ولى زن و شوهر مىتوانند به تمام بدن يكديگر نگاه كنند.598
نگاه كردن مرد به ديگران2. نگاه كردن مرد به تمام بدن غير از عورتِ مرد ديگر و يا زنى كه محرم اوست اگر قصد لذت نداشته باشد، جايز است و با قصد لذت حرام است.5993. نگاه كردن مرد به بدن زن نامحرم چه با قصد لذت و چه بدونِ آن حرام است. و نگاه كردن به صورت و دستها اگر به قصد لذت باشد حرام است، ولى اگر بدون قصد لذت باشد مانعى ندارد ... و نگاه كردن به صورت و بدن و موى دختر نابالغ اگر به قصد لذت نباشد و به واسطه نگاه كردن هم انسان نترسد كه به حرام بيفتد اشكال ندارد، ولى بنابر احتياط بايد جاهايى را كه مثل ران و شكم معمولاً مىپوشانند نگاه نكند.600
نگاه كردن زن به ديگران4. نگاه كردن زن به تمام بدن غير از عورتِ زن ديگر و يا مردى كه محرم اوست، بدون قصد لذت جايز و با قصد لذت حرام است.6015. نگاه كردن زن به بدن مرد نامحرم حرام است.602 6. نگاه كردن زن به پسر بچه مميّزى كه هنوز بالغ نشده، جايز است.603
نگاه كردن زن به شخص نابينا7. در مواردى كه نگاه كردن زن به شخص ديگرى حرام است، تفاوتى نمىكند كه آن شخص، بينا و يا نابينا باشد.604
عكسبردارى مرد از زن نامحرم8. عكس برداشتن مرد از زن نامحرم حرام نيست، ولى اگر براى عكس برداشتن مجبور شود كه حرام ديگرى انجام دهد، مثلاً دست به بدن او بزند يا نظرش به صورت زينت شده او يا به ساير بدن او بيفتد، نبايد عكس او را بردارد. و اگر زن نامحرمى را بشناسد در صورتى كه آن زن مُتَهَتِّك605 نباشد نبايد به عكس او نگاه كند.606
استفتائاتنگاه كردن به عكس نامحرم9O . آيا نگاه كردن به عكس شخص نامحرمى - چه مرد و چه زن - كه حد واجب پوشش را در عكس رعايت ننموده، در كدام يك از صورتهاى زير جايز است:أ. صاحب عكس را نشناسد؟ ب. صاحب عكس را بشناسد؟ باسمه تعالى؛ در صورت نشناختن و نبود مفسده جايز است.607
ظاهر كردن عكسهاى خانوادگى10O . آيا ظاهر كردن عكسهاى خانوادگى توسط مرد نامحرم جايز است؟باسمه تعالى؛ اگر صاحب عكس را نشناسد و موجب مفسده نشود، اشكال ندارد.608
نگاه كردن به عكس و فيلم11O . آيا نگاه كردن به تصاوير بانوان اعم از تلويزيون و يا روزنامه و غيره چه صورت دارد؟باسمه تعالى؛ نظر به عكس و فيلم در حكم نظر به شخص نيست. اگر مفسده بر آن مترتب نباشد، بدون قصد ريبه مانع ندارد.609
نگاه كردن به كتابهاى مُصَوَّر12O . در رابطه با انقلاب فرهنگى، جهاد دانشگاهى اقدام به ترجمه تعداد زيادى كتب علمى نموده است. در بعضى از اين كتب براى توضيح بيشتر مطالب عكسهايى چه به صورت نقاشى و چه به صورت عكس واقعى وجود دارد كه در آنها تصوير زنان بىحجاب ديده مىشود. با توجه به اينكه حذف چنين تصاويرى، گويايى مطالب كتاب را تا حدى كاهش مىدهد، خواهشمند است تكليف شرعى را در مورد قرار دادن يا قرار ندادن اين عكسها و يا نقاشيها در كتبِ ترجمه شده بيان فرماييد؟باسمه تعالى؛ وجود عكسها و نقاشيها اگر موجب مفسده نباشد، حذف آن لازم نيست.610
ب. احكام تماس1. هر كس نگاه كردن به او حرام است تماس بدنى با او نيز حرام است، پس تماس بدنى زن نامحرم با مرد نامحرم و به عكس جايز نيست.6112. دست دادن مرد نامحرم با زن نامحرم جايز نيست، و اگر از زير پارچه و لباس باشد اشكالى ندارد؛ ولى بنابر احتياط دست زن را فشار ندهد.612 نگاه كردن وتماس بدنى داراى موارد استثنا نيز است. برخى از آنها عبارتند از: 1. نگاه كردن و لمس نمودن پسر بچه و دختر بچه غير مميّز، اگر از روى شهوت نباشد، اشكالى ندارد؛ ولى براى مرد احتياط آن است كه دختر بچه شش ساله نامحرم را نبوسد و در دامان خود نگذارد، ولى كمتر از سنّ مزبور و بدون شهوت اشكالى ندارد.613 2. اگر در حال ناچارى، زن بخواهد زن ديگر يا مردى غير از شوهر خود را تنقيه كند يا عَورت او را آب بكشد، بايد چيزى در دست كند كه دست او به عورت نرسد. و همچنين است اگر مرد بخواهد مرد ديگر يا زنى غير زن خود را تنقيه كند يا عورت او را آب بكشد.614 3. اگر مرد براى معالجه زن نامحرم ناچار باشد كه او را نگاه كند و دست به بدن او بزند اشكال ندارد؛ ولى اگر با نگاه كردن بتواند معالجه كند، نبايد دست به بدن او بزند. و اگر با دست زدن بتواند معالجه كند، نبايد او را نگاه كند.615 4. اگر انسان بدون قصد لذت به صورت و دستهاى زنهاى اهل كتاب مثل زنهاى يهود و نصارا نگاه كند، در صورتى كه نترسد كه به حرام بيفتد، اشكال ندارد.616 5. نگاه به نامحرم و تماس بدنى با وى در مقام ضرورت حرام نيست، مانند اينكه بخواهد كسى را از غرق شدن و يا سوختن نجات دهد و چارهاى نيست جز آنكه او را نگاه و لمس كند. و در مقام ضرورت بايد به مورد اضطرار و در مورد اضطرار بايد به مقدار ضرورت اكتفا نمايد؛ يعنى اگر با نگاه - نه تماس بدنى - اضطرار او برطرف مىشود بايد به همين اكتفا كند و به عكس. و براى نگاه و يا تماس بدنى هم فقط به مقدار ضرورت هر يك از آنها را انجام دهد. پس جايز نيست به جاى يكى، ديگرى را انجام دهد و يا بيشتر از مقدار ضرورت را مرتكب شود.617 6. در هر موردى كه رعايت چيزى در نظر شارع اهميت بيشترى از رعايت حرمت نگاه و لمس دارد و با آن معارضه كند، مىتوان آن مورد را انجام داد.618 7. نگاه كردن به پيرزنانى كه از حد ازدواج گذشتهاند جايز است؛ البته به مواضعى كه به طور عادى پيداست، مانند قسمتى از موها و يا دستها و نظير آن؛ ولى به جاهايى كه معمولاً آن را مىپوشانند نبايد نگاه كرد.619
سه. احكام گفت و گو با نامحرماَقوا آن است كه شنيدن صداى زن بيگانه[ براى مرد] جايز است در صورتى كه قصد لذت و رَيْبه درآن نباشد. و همچنين براى زن جايز است كه صدايش را به مردان بيگانه بشنواند در صورتى كه ترس فتنه نباشد، اگر چه اَحوَط در غير مقام ضرورت، ترك آن است بويژه اگر زن، جوان باشد. و گروهى شنيدن و شنواندن صدا را حرام دانستهاند ولى اين، نظريه ضعيفى است، البته بر زن حرام است كه با مردان با كيفيت مُهيِّج و به صورت نازك كردن گفتار و نرم كردن سخن و زيبا كردن صدا گفت و گو كند، زيرا كسى كه در قلبش مرض است طمع مىكند.620
سخنرانى بانوان در حضور نامحرمO قرآن خواندن زن با صداى بلند يا سخنرانى خواهران در حضور نامحرمان و شركت مردان در اينگونه مجالس و نظاير آن، مشروع است؟باسمه تعالى؛ ميزان در مشروع بودن و نبودن، نداشتن مفسده و داشتن آن است.621
قرآن خواندن بانوان در برابر نامحرمO هنگامى كه در مراسم صبحگاهى مدرسه يكى از خواهران، قرآن را با صوت تلاوت مىكند، دبيران مرد صداى وى را مىشنوند. آيا به طور كلى تلاوت قرآن در صورت شنيدن نامحرم توسط خواهران گناه است؟باسمه تعالى؛ اشكال ندارد، مگر آنكه موجب تحريك و مفسده باشد622.
چهار. احكام زينت و آرايش1. در صورتى كه شوهر خواستار تميزى و آرايش كردن زن خود باشد، بر زن واجب است كه اين كار را انجام دهد، به شرط آنكه در برابر مردان نامحرم آنها را بپوشاند.6232. عطر زدن زن در صورتى كه مرد نامحرم بوى آن را استشمام كند اشكال ندارد، ولى اگر موجب مفسده و تحريك غريزه جنسى باشد، جايز نيست.624 3. زينت كردن به طلا مثل آويختن زنجير طلا به سينه و انگشتر طلا به دست كردن و بستن ساعت مچى طلا به دست براى مرد حرام و نماز خواندن با آنها باطل است. و احتياط واجب آن است كه از استعمال عينك طلا هم خوددارى كند، ولى زينت كردن به طلا براى زن در نماز و غير نماز اشكال ندارد.625 4. سؤال: آيا استفاده از لوازم زينتى و مواد آرايشى در نماز اشكال دارد؟ جواب: براى زن در نماز مستحب است كه خود را با زيور آلات زينت كند. و استفاده از مواد آرايشى اشكال ندارد، ولى براى وضو بايد چيزهايى مانند لاك ناخن كه مانع رسيدن آب به اعضاى وضوست و يا موادى كه مانع بين پيشانى و مُهر نماز است برطرف شوند.626 5. سؤال: اگر گردنبند و يا لباسى عكس حيوان كامل يا عكس صورت انسان داشته باشد، نماز خواندن با آن چه حكمى دارد؟ جواب: نماز باطل نمىشود، ولى پوشيدن لباس و يا به دست كردن انگشترى كه نقش صورت دارد، در نماز مكروه است.627 6. به دست كردن انگشتر عقيق براى زن و مرد و گذاشتن گردنبند براى زن در هنگام نماز مستحب است.628 7. سؤال: آيا استفاده از انگشتر، گردنبند و لوازم زينتى ديگرى كه نام خداوند بر آنها نوشته شده است، اشكال دارد؟ جواب: اشكالى ندارد، ولى رساندن جايى از بدن به نام خداوند متعال، به هر زبانى كه نوشته شده باشد، بدون وضو حرام است.629 8O . اگر گردنبندى منقّش به آرم جمهورى اسلامى باشد، در اين صورت مىتوان از آن استفاده نموده، به گردن آويخت و به آن دست زد؟ باسمه تعالى؛ استفاده از آن مانع ندارد، ولى بنابر احتياط بدون طهارت آن را مَسّ نكنند.630
زيورآلات ساخته شده به دست كفار9. زيورآلاتى كه شخص كافر مىسازد، اگر يقين به تماس رطوبت كافر با آنها نباشد، محكوم به طهارت هستند. و در صورت يقين به تماس، شستن و تطهير آنها واجب است و در نتيجه ظاهرشان پاك مىشوند، ولى باطنشان بر نجاست خود باقى مىمانند؛ البته چنانچه قبل از ذوب شدن، نجس شده باشند.63110O . آيا الكل صنعتى كه در انواع ادكلنها و عطرها و برخى رنگها و داروها و امثال آن به كار مىرود، پاك است يا خير؟ باسمه تعالى؛ الكل صنعتى پاك است، مگر آنكه يقين به نجاست آن پيدا شود.632 11O . عطرها و ادكلنهايى كه از خارجه مىآورند، اگر انسان يقين به نجاست آنها نداشته باشد پاك است. و خريد و فروش ادكلنها و عطرهايى كه از ممالك غير اسلامى مىآورند، اگر نجس بودن آنها معلوم نباشد، اشكال ندارد ... .633
پنج. محارمچون در احكام پيشين از محرم و نامحرم سخن به ميان آمد، و از سوى ديگر ازدواج و پيوندزناشويى موجب مَحرميّت «سببى» زن و شوهر نسبت به برخى از خويشاوندان و فاميلهاى يكديگر مىشود، از اين رو احكام و مسائل «محارم» در اينجا ذكر مىشود:
أ. تعريف محارممحارم كسانى هستند كه ازدواج آنان با يكديگر حرام است و صحيح نيست و زناشويى ميان آنها واقع نمىشود.634
ب. انواع محارمكسانىكه با هم مَحرَم هستند وحرام است كه با يكديگر ازدواج كنند، عبارتنداز:
1. محارم نَسَبىنَسَب و خويشاوندى انسان موجب محرميّت با افراد زير مىشود:
محارم نسبى براى مردان1. مادر و مادر بزرگ (چه مادرِ پدر و چه مادرِ مادر) كه شامل همه مادربزرگها چه از طرف بالا و چه از طرف پايين نيز مىشود؛ پس مثلاً مادر بر پسرش و بر پسر پسرش و بر پسر پسر پسرش و بر پسرِ دخترش و بر پسرِ دخترِ دخترش و بر پسرِ دختر پسرش محرم است.2. دختر و نوهها و نتيجههاى دخترى مانند دخترِ دختر، دخترِ دخترِ دختر، دخترِ پسر، دخترِ پسرِ پسر، دخترِ پسرِ دختر. 3. خواهر (از طرف پدر باشد يا مادر و يا هر دو). 4. دخترِ برادر (چه از طرف پدر يا مادر و يا هر دو باشد.) و نوادههاى او و دخترِ پسر و نوادههاى او مانند دخترِ پسرِ او، دخترِ پسرِ پسرِ او، دخترِ دخترِ او، دخترِ دخترِ دخترِ او، دخترِ پسرِ دخترِ او. 5. دختر خواهر و مانند آنچه در دختر برادر گفته شد. 6. عمه كه شامل عمه پدر و عمه مادر و عمه پدربزرگ و عمه مادربزرگ و عمههاى بالاتر نيز مىشود. 7. خاله كه شامل خاله پدر و خاله مادر و خاله پدربزرگ و خاله مادربزرگ و خالههاى بالاتر نيز مىشود.635
محارم نسبى براى زنان1. پدر و پدربزرگ (چه پدرِ پدر و چه پدرِ مادر) هر چه بالا روند.2. پسر و نوهها و نتيجههاى پسرى مانند پسرِ پسر، پسرِ پسرِ پسر، پسرِ دختر، پسرِ دخترِ دختر، پسرِ دخترِ پسر. 3. برادر (از طرف پدر باشد يا مادر و يا هر دو.) 4. پسرِ برادر (چه از طرف پدر يا مادر و يا هر دو باشد.) و نوادههاى او و پسرِ دختر و نوادههاى او مانند پسرِ دخترِ او، پسرِ دخترِ دخترِ او، پسرِ پسرِ او، پسرِ پسرِ پسرِ او، پسرِ دخترِ پسرِ او. 5. پسر خواهر و مانند آنچه در پسر برادر گفته شد. 6. عمو كه شامل عموى پدر و عموى مادر و عموهاى پدربزرگ و عموى مادربزرگ و عموهاى بالاتر نيز مىشود. 7. دايى كه شامل دايى پدر و دايى مادر و دايى پدربزرگ و دايى مادربزرگ و داييهاى بالاتر نيز مىشود.636
محارم رضاعىافرادى از راه رضاع و شيرخوارگى و طبق شرايطى با يكديگر محرم مىشوند. براى شناخت محارم رضاعى و شرايط آن به صفحه 265 از جلد دوم كتاب تحريرالوسيله حضرت امام خمينى(ره) يا ترجمه آن و يا به مسائل 2464 تا 2497 رساله توضيح المسائل رجوع كنيد.
2. محارم سَبَبىازدواج زن و مرد با يكديگر سبب محرميّت با افراد زير مىشود:
محارم سببى براى مردان1. مادر زن و مادربزرگ زن (مادرِ مادرِ زن، مادرِ پدر زن) هر چه بالا روند، اگر چه مرد با آن زن آميزش نكند.2. دختر زن و نوه دخترى و پسرى آن زن هر چه پايين روند، چه در وقت عقد باشند يا بعداً به دنيا بيايند؛ در صورتى كه مرد با همسر خود آميزش كرده باشد.637 3. زن پدر (نامادرى). 4. زن پسر (عروس).638
محارم سببى براى زنان1. پدر شوهر و پدربزرگ شوهر هر چه بالا روند.2. پسر شوهر و نوه پسرى و دخترى شوهر هر چه پايين آيند، چه در موقع عقد باشند يا بعداً به دنيا بيايند. 3. شوهر مادر (ناپدرى). 4. شوهر دختر (داماد).639
نامحرم بودن شوهر خواهر، برادر شوهر و خواهر زنبا توجه به محارمى كه گفته شد، پس «شوهر خواهر» و «برادر شوهر» بر زن، و «خواهر زن»640 بر مرد، مَحْرَم نيستند، و بايد همچون نامحرمهاى ديگر احكام پوشش، نگاه، تماس بدنى و مانند آن را در برابرشان مراعات كرد.
استفتاخواهر زن محرم نيستدر بعضى كتابها در مورد محرميت خواهر زن مسألهاى اشتباه چاپ شده است، لطفاً حكم صحيح آن را بيان فرماييد؟باسمه تعالى؛ خواهر زن محرم نيست.641
|
