 |
|
احــكام خانواده عبدالرحيم موگِهى - ۴ -
مسائل عبادى خانوادهيك. احكام نمازبيدار كردن اعضاى خانواده براى نماز1O . بيدار نمودن افراد خانواده براى نماز صبح با چه كيفيتى مجاز است؟باسمه تعالى؛ اگر بيدار نكردن آنها موجب سهلانگارى و استخفاف به امر نماز باشد، بايد آنها را بيدار نمايد.484 2. اگر سر سوزنى خون حيض يا نفاس در بدن يا لباس نمازگزار باشد نماز او باطل است؛ و بنابر احتياط واجب بايد خون استحاضه در بدن يا لباس نمازگزار نباشد. ولى خونهاى ديگر مثل خون بدن انسان يا خون حيوان حلال گوشت و خون سگ و خوك و كافر و مردار و حيوان حرامگوشت اگر چه در چند جاى بدن و لباس باشد، در صورتى كه روى هم كمتر از درهم باشد، (كه تقريباً به اندازه يك اشرفى مىشود)485 نماز خواندن با آن اشكال ندارد. ولى احتياط مستحب آن است كه از خون سگ و كافر و مردار و حيوان حرام گوشت اجتناب كند.486 3O . دخترى هستم كه به علت فقر مالى، پدرم قادر نيست برايم لباس تهيه كند و درآمدىكه دارد جز بهخوراك و بعضى از مخارج ضرورى ديگر نمىرسد، لذا لباسهايم را از ديگران مىگيرم؛ مثلاً مقدارى از لباسهايم را از خواهرم مىگيرم كه او بدون اجازه شوهرش برايم مىآورد و ... آيا نماز خواندن با اين لباسها صحيح است؟ باسمه تعالى؛ اگر پارچه يا لباس با رضايت صاحب آن به شما داده مىشود، مىتوانيد بپوشيد و نماز شما در آن صحيح است.487 4. محلى را كه انسان براى اقامت و زندگى خود اختيار كرده وطن اوست، چه در آن جا به دنيا آمده و وطن پدر و مادرش باشد، يا خودش آن جا را براى زندگى اختيار كرده باشد.488
استفتائاتازدواج و تغيير شهر سكونتزنانى كه بدون التفات (از اعراض و عدم اعراض) از وطن اصليشان به شهر ديگر به خانه شوهر مىروند، و پس از التفات هم لابد قصد دارند كه اگر زناشويىشان تا آخر عمر برقرار و باقى ماند در شهر شوهر اقامت كنند و الاّ به وطن اصليشان برگشت بنمايند. بفرماييد كه حكم نماز و روزه اين زنها در ورود به وطن اصليشان چه مىباشد؟باسمه تعالى؛ وطن اصلى تا از آن اعراض نشده به حكم وطن باقى است.489 منزل پدرى كه هنوز در حيات است براى فرزندى كه خودش شخصاً مستقل زندگى مىكند، آيا وطن محسوب شده و در آنجا به جا آوردن نماز و روزه به طور كامل صحيح است؟ همچنين منزل فرزند از پسر براى پدر كه البته از نظر مادى با هم جدا هستند؟ باسمه تعالى؛ ميزان منزل پدر يا فرزند نيست، بلكه ميزان وطن به حساب شخص مكلّف است. جايى كه وطنِ مكلّف بوده تا از آن اعراض نكرده به حكم وطن باقى است.490 دخترى در وطن خود متولد شده، پس از 5 سال به شهرى كوچ مىكنند كه در آن شهر ازدواج مىكند و سپس به تهران مهاجرت مىكند، نماز اين دختر در كجا شكسته است و در كجا درست؟ باسمه تعالى؛ در زادگاه كه وطن اصلى اوست نماز تمام است، مگر از آنجا اعراض كرده باشد. و در ساير جاها حكم مسافر دارد، مگر در محلى كه وطن قرار دهد.491 شخصى هستم اهل و ساكن بيارجمند شاهرود، اما همسرم اهل طزره دامغان و هر چند ماه يك مرتبه 2 تا 3 روز به وطن همسرم مىرويم، حكم نماز و روزه من و همسرم چيست؟ ضمناً بچه اين جانب در شهرستان شاهرود متولد شده است، اما الاَّن ساكن بيارجمند است وطن اصلى او كجاست و آيا مىتواند در شاهرود نماز تمام و روزه به جا آورد يا خير؟ باسمه تعالى؛ همسر شما در زادگاهش نماز او تمام و روزه او صحيح است، مگر اينكه اعراض نمايد. و شما در آنجا حكم مسافر داريد، مگر اين كه قصد ماندن ده روز نماييد. و قصد سفر در اثناى ده روز با قصد ماندن ده روز منافات دارد. و بچه شما اگر بزرگ شده محل تولدش هست، محل تولد وطن اوست و تا از آن اعراض نكرده، باقى به حكم وطن است، و در محل سكونت بدون قصد توطّن و قصد ده روز حكم مسافر دارد.492 در مورد همسر و يا فرزندى كه مكلّف شده و در منزل تابع شوهر و يا پدر خود مىباشند، آيا در مسأله ترك وطن تابع پدر و يا شوهر خود هستند، و اگر پدر و يا شوهر ترك وطن نمود، آنها هم همان حكم را پيدا مىكنند و يا بايد مستقلاً تصميم بگيرند؟ باسمه تعالى؛ زن و فرزندى كه از حد تبعيت بالطبع بيرون آمده و صاحب اراده است، در اتخاذ وطن و اعراض از آن و قصد اقامه تابع نيست و ميزان تصميم خود اوست.493 فردى از شمال در تهران ازدواج كرده و حال اينكه شمال وطن شوهر است، وظيفه همسر در قبال اعمال عبادى در وطن شوهر چه كيفيّت دارد؟ باسمه تعالى؛ وطن يكى از دو همسر حكم وطن براى ديگرى ندارد.494 وطن حقير ورامين است و وطن همسرم كرج، فرزندم در تهران متولد شده و پس از چند روز به كرج برده شده و پس از يك ماه به شاهرود برده شد (چون حقير كارمند و محل كارم شاهرود بوده است) پس از حدود دو سال با انتقال حقير به سمنان، به سمنان آمد و اكنون هفت سال است كه در سمنان مىباشد، وطن فرزندم كدام يك از اين شهرهاست؟ باسمه تعالى؛ در فرض مرقوم جاى معينى براى فرزند شما وطن محسوب نمىشود تا خودش بعد از بلوغ محلى را براى خود وطن انتخاب كند.495
در آغوش گرفتن و يا شير دادن بچه در نمازسؤال: آيا در آغوش گرفتن و يا شير دادن بچه در نماز با رعايت حجاب واجب، نماز را باطل مىكند؟جواب: اگر موالات و پىدرپى اجزأ نماز رعايت مىشود و صورت نماز به هم نمىخورد، نماز را باطل نمىكند.496
بردن مُهر نماز به وسيله بچهاگر در بين نماز چيزى كه بر آن سجده مىكند گم شود و چيزى كه سجده بر آن صحيح است نداشته باشد، چنانچه وقت وسعت دارد بايد نماز را بشكند، و اگر وقت تنگ است، بايد به لباسش اگر از پنبه يا كتان است سجده كند، و اگر از چيز ديگرى است بر همان چيز، و اگر آن هم ممكن نيست بر پشت دست، و اگر آن هم نمىشود به چيز معدنى مانند انگشتر عقيق سجده نمايد.497
استفتااقتداى زن به شوهر در نمازاقتدا كردن زن به شوهر عادل در صورتى كه بخواهند دو نفرى نماز جماعت بخوانند اشكالى دارد يا خير؟باسمه تعالى؛ اشكالى ندارد.498
دو. احكام روزهأ. شرايط وجوب روزهروزه با شرايط زير بر انسان واجب مىشود:1. بالغ بودن؛ 2. عاقل بودن؛ 3. مسافر نبودن؛ 4. روزه براى روزهدار ضرر نداشتن؛ 5. از حيض و نفاس پاك بودن (براى بانوان).499
استفتائاتروزه و انجام امتحانات تحصيلىاگر دانشآموزى امتحانات آخر سالش مصادف با ماه رمضان و تابستان شود و نتواند هم درس بخواند و هم روزه بگيرد، مىتواند براى اينكه زحمت يك سالش به هدر نرود در چند روز از ايام ماه رمضان روزه خود را افطار كند؟باسمه تعالى؛ بايد روزه بگيرد و تا حَرَج واقع نشود نمىتواند افطار كند، بلى مىتواند مسافرت كند و در سفر افطار نمايد و بعد از برگشتن در آن روز لازم نيست امساك كند.500 اگر به گمان اينكه بلوغ پسر پانزده سال شمسى است، ماه رمضان را روزه نگرفت و بعد معلوم شد كه قبل از ماه رمضان پانزده سال قمرىاش تمام بوده، آيا كفاره هم لازم است يا نه؟ باسمه تعالى؛ كفاره واجب نيست، لكن بايد قضا كند.501 بچههاى بالغ يا جوانهايى كه در اثر ضعف مُفرِط روزه گرفتن برايشان سخت است چه كنند؟ باسمه تعالى؛ ضعف ناشى از روزه مُجَوِّز ترك روزه نيست، مگر آنكه حرجى باشد و بايد اكتفا به رفع ضرورت كند و قضا نمايد.502 در سالهاى اول تكليف (9 سالگى به بعد) به توصيه و تأكيد مادرم مبنى بر اين كه توانايى روزه گرفتن را ندارم و با توجه به اينكه خودم نيز نمىتوانستم تشخيص دهم كه آيا مىتوانم روزه بگيرم يا نه، چند سالى را روزه نگرفتهام، و در حال حاضر چون مدت زيادى از آن گذشته، تعداد روزههاى فوت شده را نمىدانم، و ثانياً نمىدانم كه آيا كفاره هم بر من واجب است يا نه؟ باسمه تعالى؛ به مقدارى كه يقين داريد كه بعد از بلوغ روزه نگرفتهايد بايد قضا نماييد و كفاره در فرض مسأله واجب نيست.503
ب. بانوانى كه روزه بر آنها واجب نيست1. زنى كه زاييدن او نزديك است و روزه براى حملش ضرر دارد روزه بر او واجب نيست. و بايد براى هر روز يك مدّ طعام يعنى گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد. و نيز اگر روزه براى خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست و بنابراحتياط واجب بايد هر روز يك مدّ طعام به فقير بدهد. و در هر دو صورت روزههايى را كه نگرفته بايد قضا نمايد.5042. زنى كه بچه شير مىدهد و شير او كم است چه مادر بچه يا دايه او باشد، يا بىاجرت شير دهد، اگر روزه براى بچهاى كه شير مىدهد ضرر دارد روزه بر او واجب نيست، و بايد براى هر روز يك مدّ طعام يعنى گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد، و نيز اگر براى خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست، و بنابراحتياط واجب بايد براى هر روز يك مدّ طعام به فقير بدهد. و در هر دو صورت روزههايى را كه نگرفته بايد قضا نمايد، ولى اگر كسى پيدا شود كه بىاجرت بچه را شير دهد، يا براى شير دادن بچه از پدر يا مادر بچه يا از كس ديگر كه اجرت او را بدهد اجرت بگيرد، احتياط واجب آن است كه بچه را به او بدهد و روزه بگيرد.505 3. روزه بر زن حائض و نفسأ واجب نيست، و اگر زن بعد از اذان صبح - حتى لحظهاى - از خون حيض يا نفاس پاك شود، يا در بين روز خون نفاس ببيند، اگر چه نزديك مغرب باشد، روزه او باطل است.506
استفتائاتروزه زنان باردارآيا بر زن حامله در مدت حاملگى بخصوص ماههاى اول، روزه واجب است؟و براى حمل او ضررى ندارد؟باسمه تعالى؛ روزه بر او واجب است، مگر براى خود او يا حمل ضرر داشته باشد.507 زنى كه مدتهاست كه يا حامله است و يا بچه شير مىدهد و در ماه رمضان نمىتواند روزه بگيرد، تكليفش در مورد قضاى روزه چگونه است؟ باسمه تعالى؛ وجوب قضا ساقط نيست.508 اينجانب در سنين اول بلوغ به علت نادانى، بيشتر روزههايم را خوردهام و روزههاى حاملگى به علت دستور دكتر روزه نگرفتم و سال اول عروسى يك ماه روزه نگرفتم، اكنون 50 ساله هستم و نمىتوانم همه آنها را بگيرم. البته تا آنجا كه ممكن است روزه مىگيرم. از طرفى براى هر روز 60 نفر را نمىتوانم طعام يا پولش را بدهم، بفرماييد چه كنم تا دِيْنَم ادأ شود؟ باسمه تعالى؛ اگر روى علم و عمد روزهها را نگرفتهايد، علاوه بر قضا كفاره هم واجب است، ولى زن اگر بچه شير مىدهد و روزه براى او يا بچهاش ضرر دارد، مىتواند افطار كند و فقط روزه را قضا كند و كفاره ندارد509 و دادن پول به جاى كفاره كفايت نمىكند.510
يادسپارىبانوانى كه در ايام حيض و نفاس روزه نگرفتهاند واجب است قضاى آن را به جا آورند.511
ج. مُبطِلات روزهنُه چيز روزه را باطل مىكند:اول: خوردن و آشاميدن؛دوم: جِماع؛ سوم: استمنا؛ و استمنا آن است كه انسان با خود كارى كند كه منى از او بيرون آيد. چهارم: دروغ بستن به خدا و پيغمبر و جانشينان پيغمبر(عليهم السلام)؛ پنجم: رساندن غبار غليظ به حلق؛ ششم: فرو بردن تمام سر در آب؛ هفتم: باقى ماندن بر جنابت و حيض و نفاس تا اذان صبح؛ هشتم: اِمالِه512 كردن با چيزهاى روان؛ نهم: قِىْ513 كردن.514 برخى احكام مبطلات روزه عبارتند از :
خوردن و آشاميدن1. جويدن غذا براى بچه يا پرنده و چشيدن غذا و مانند اينها كه معمولاً به حلق نمىرسد، اگر چه اتفاقاً به حلق برسد، روزه را باطل نمىكند، ولى اگر انسان از اول بداند كه به حلق مىرسد چنانچه فرو رود، روزهاش باطل مىشود و بايد قضاى آن را بگيرد و كفاره هم بر او واجب است.5152. انسان نمىتواند براى ضعف، روزه را بخورد، ولى اگر ضعف او به قدرى است كه معمولاً نمىشود آن را تحمل كرد، خوردن روزه اشكال ندارد.516
جماع (آميزش جنسى)1. جماع روزه را باطل مىكند، اگر چه فقط به مقدار ختنهگاه داخل شود و منى هم بيرون نيايد.5172. اگر كمتر از مقدار ختنهگاه داخل شود و منى هم بيرون نيايد، روزه باطل نمىشود.518 3. اگر شك كند كه به اندازه ختنهگاه داخل شده يا نه، روزه او صحيح است ... .519 4. اگر فراموش كند كه روزه است و جماع نمايد، يا او را به جماع مجبور نمايند به طورى كه از اختيار او خارج باشد، روزه او باطل نمىشود. ولى چنانچه در بين جماع يادش بيايد، يا ديگر مجبور نباشد، بايد فوراً از حال جماع خارج شود، و اگر خارج نشود روزه او باطل است.520
استمنا1. اگر روزه دار استمنا كند يعنى با خود كارى كند كه منى از او بيرون آيد، روزهاش باطل مىشود.5212. اگر بىاختيار منى از او بيرون آيد، روزهاش باطل نيست. ولى اگر كارى كند كه بىاختيار منى از او بيرون آيد، روزهاش باطل مىشود.522 3. اگر به قصد بيرون آمدن منى كارى بكند، در صورتى كه منى از او بيرون نيايد روزهاش باطل نمىشود.523 4. اگر روزه دار بدون قصد بيرون آمدن منى با كسى بازى و شوخى كند، در صورتى كه عادت نداشته باشد كه بعد از بازى و شوخى منى از او خارج شود، اگر چه اتفاقاً منى بيرون آيد روزه او صحيح است. ولى اگر شوخى را ادامه دهد تا آنجا كه نزديك است منى خارج شود و خوددارى نكند تا خارج گردد روزهاش باطل است.524
استفتائاتاگر انسان در حال روزه ماه رمضان با همسر خود بازى كند تا وقتى كه ديگر احساس مىكند كه ممكن است منى بيايد و در حالى كه مطمئن است اگر خوددارى كند منى بيرون نمىآيد، از ادامه بازى خوددارى كند، ولى بر خلاف اطمينان وى منى بيايد روزهاش باطل است يا خير؟ و آيا در صورت بطلان، كفاره هم واجب است يا نه؟باسمه تعالى؛ در فرض مذكور روزه صحيح است.525 اگر انسان در ماه رمضان در حال ملاعبه با همسر خويش جنب شود، چه صورتى دارد؟ باسمه تعالى؛ اگر قصد اِنزال نداشت و عادت او هم انزال با چنين عملى نبود و اتفاقاً بدون اختيار انزال شد، روزه صحيح است.526 خانمى از مسأله جنابت زنان بىاطّلاع بوده و خيال مىكرده كه خروج منى اختصاص به مردان دارد و براى زنان فقط آنچه باعث بطلان روزه مىشود مسأله دخول است، لذا در بعضى از روزههاى ماه رمضان با همسر خويش ملاعبه مىكرده و فقط از دخول جلوگيرى مىنموده، ترشحاتى از او خارج مىشده كه هم اكنون فكر مىكند آنها منى بوده است؛ با توجه به اينكه اين شخص، جاهل به حكم بوده، تكليفش در قبال روزههاى اين ايام چيست؟ باسمه تعالى؛ اگر دخول متحقق نشده و يقين نداريد ترشحاتى كه خارج مىشد منى باشد، روزهها محكوم به صحت است و قضا و كفاره ندارد، ولى اگر يقين داريد همراه ترشحات منى خارج مىشده، روزهها قضا دارد و با فرض اينكه جاهل به حكم بوديد كفاره ندارد.527
باقى ماندن بر جنابت و حيض و نفاس تا اذان صبح1. اگر جنب عمداً تا اذان صبح غسل نكند، يا اگر وظيفه او تيمم است عمداً تيمم ننمايد، روزهاش باطل است.5282. اگر در روزه واجبى كه مثل روزه ماه رمضان وقت آن معيّن است تا اذان صبح غسل نكند و تيمم هم ننمايد، ولى از روى عمد نباشد روزهاش صحيح است.529 3. كسى كه جنب است و مىخواهد روزه واجبى بگيرد كه مثل روزه رمضان وقت آن معيّن است، چنانچه عمداً غسل نكند تا وقت تنگ شود، مىتواند با تيمم روزه بگيرد و صحيح است ولى معصيتكار است.530 4. كسى كه در شب ماه رمضان براى هيچ كدام از غسل و تيمم وقت ندارد، اگر خود را جنب كند، روزهاش باطل است و قضا و كفاره بر او واجب مىشود، ولى اگر براى تيمم وقت دارد، چنانچه خود را جنب كند، با تيمم روزه اوصحيح است ولى گناهكار است.531 5. اگر گمان كند كه به اندازه غسل وقت دارد و خود را جنب كند و بعد بفهمد وقت تنگ بوده، چنانچه تيمم كند روزهاش صحيح است.532 6. كسى كه در شب ماه رمضان جنب است و مىداند كه اگر بخوابد تا صبح بيدار نمىشود، نبايد بخوابد و چنانچه بخوابد و تا صبح بيدار نشود، روزهاش باطل است و قضا و كفاره بر او واجب مىشود.533 7. هرگاه جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بيدار شود، اگر احتمال بدهد كه اگر دوباره بخوابد بيدار مىشود براى غسل، مىتواند بخوابد.534 8. كسى كه در شب ماه رمضان جنب است و مىداند يا احتمال مىدهد كه اگر بخوابد پيش از اذان صبح بيدار مىشود، چنانچه تصميم داشته باشد كه بعد از بيدار شدن غسلكند و با اين تصميم بخوابد و تا اذان خواب بماند روزهاش صحيح است.535 9. كسى كه در شب ماه رمضان جنب است و مىداند يا احتمال مىدهد كه اگر بخوابد پيش از اذان صبح بيدار مىشود، چنانچه غفلت داشته باشد كه بعد از بيدار شدن بايد غسل كند، در صورتى كه بخوابد و تا اذان صبح خواب بماند روزهاش صحيح است.536 10. كسى كه در شب ماه رمضان جنب است و مىداند يا احتمال مىدهد كه اگر بخوابد پيش از اذان صبح بيدار مىشود، چنانچه نخواهد بعد از بيدار شدن غسل كند، يا ترديد داشته باشد كه غسل كند يا نه، در صورتى كه بخوابد و بيدار نشود روزهاش باطل است.537 11. اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بيدار شود و بداند يا احتمال دهد كه اگر دوباره بخوابد پيش از اذان صبح بيدار مىشود و تصميم هم داشته باشد كه بعد از بيدار شدن غسل كند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان بيدار نشود، بايد روزه آن روز را قضا كند. و همچنين است اگر از خواب دوم بيدار شود و براى مرتبه سوم بخوابد، و كفاره بر او واجب نمىشود.538 12. خوابى را كه در آن محتلم شده نبايد خواب اول حساب كرد، بلكه اگر از آن خواب بيدار شود و دوباره بخوابد خواب اول حساب مىشود.539 13. كسى كه مىخواهد قضاى روزه رمضان را بگيرد، هرگاه تا اذان صبح جنب بماند، اگر چه از روى عمد نباشد روزه او باطل است.540 14. اگر در روزه واجبى غير روزه رمضان و قضاى آن تا اذان صبح جنب بماند، روزهاش صحيح است چه وقت آن معيّن باشد و چه نباشد.541 15. اگر زن پيش از اذان صبح از (حيض يا) نفاس پاك شود و عمداً غسل نكند، يا اگر وظيفه او تيمم است عمداً تيمم نكند، روزهاش باطل است.542 16. اگر زن پيش از اذان صبح از (حيض يا) نفاس پاك شود و براى غسل وقت نداشته باشد، چنانچه بخواهد روزه ماه رمضان يا قضاى آن بگيرد بايد تيمم نمايد و روزهاش صحيح است، و اگر بخواهد روزه مستحب يا روزه واجب مثل روزه كفاره و روزه نذرى بگيرد اگر چه بدون تيمم هم روزهاش صحيح است، ولى احتياط مستحب آن است كه تيمم كند.543 17. اگر زن نزديك اذان صبح از (حيض يا) نفاس پاك شود و براى هيچ كدام از غسل و تيمم وقت نداشته باشد، يا بعد از اذان بفهمد كه پيش از اذان پاك شده، روزه او صحيح است، ولى اگر در وسعت وقت قضاى رمضان را گرفته باشد، صحيح بودن آن اشكال دارد.544 18. اگر زن بعد از اذان صبح از خون (حيض يا) نفاس پاك شود، يا در بين روز خون (حيض يا) نفاس ببيند اگر چه نزديك مغرب باشد، روزه او باطل است.545 19. اگر زن پيش از اذان صبح از (حيض يا) نفاس پاك شود و در غسل كردن كوتاهى كند و تا اذان غسل نكند و در تنگى وقت تيمم هم نكند، روزهاش باطل است. ولى چنانچه كوتاهى نكند، مثلاً منتظر باشد كه حمام زنانه شود، اگر چه سه مرتبه بخوابد و تا اذان غسل نكند، در صورتى كه تيمم كند روزه او صحيح است.546
استفتاخوردن قرص جلوگيرى از حيضزنى كه معمولاً حيض مىشود، ولى از قرص جلوگيرىِ حيض استفاده كرده تا روزهاش را نخورد، آيا صحيح است يا خير؟باسمه تعالى؛ اگر با خوردن قرص، حيض بند آمده، روزه صحيح است.547 O آيا زن در ماه رمضان مىتواند از قرصهاى ضد رگل استفاده كند تا بتواند روزه يك ماه را كامل بگيرد؟ باسمه تعالى؛ اگر ضرر به مزاج نزند، اشكال ندارد.548
يادسپارىاگر انسان عمداً و از روى اختيار كارى كه روزه را باطل مىكند انجام دهد روزه او باطل مىشود، و چنانچه از روى عمد نباشد اشكال ندارد، ولى جنب اگر بخوابد و به تفصيلى كه در مسأله 1630 گفته شد تا اذان صبح غسل نكند روزه او باطل است.549مكروه است انسان بدون قصد بيرون آمدن منى زن خود را ببوسد يا كارى كند كه شهوت خود را به حركت آورد، و اگر به قصد بيرون آمدن منى باشد، در صورتى كه منى بيرون آيد روزه او باطل مىشود.550
د. كفّاره روزه1. كسى كه كفاره روزه رمضان بر او واجب است، بايد يك بنده آزاد كند يا به دستورى كه در مسأله بعد گفته مىشود دو ماه روزه بگيرد يا شصت فقير را سير كند يا به هر كدام يك مُدّ كه تقريباً ده سير است طعام يعنى گندم يا جو و مانند اينها بدهد، و چنانچه اينها برايش ممكن نباشد، هر چند مد كه مىتواند به فقرا طعام بدهد، و اگر نتواند طعام بدهد بايد استغفار كند، اگر چه مثلاً يك مرتبه بگويد أَستَغفِرُاللّهَ، و احتياط واجب در فرض اخير آن اين است كه هر وقت بتواند، كفاره را بدهد.5512. كسى كه مىخواهد دو ماه كفاره روزه رمضان را بگيرد، بايد سى و يك روز آن را پىدرپى بگيرد و اگر بقيه آن پىدرپىنباشد اشكال552 ندارد.553 3. اگر به چيز حرامى روزه خود را باطل كند، چه آن چيز اصلاً حرام باشد مثل شراب و زنا، يا به جهتى حرام شده باشد، مثل نزديكى كردن با عيال خود در حال حيض، بنابر احتياط كفاره جمع بر او واجب مىشود، يعنى بايد يك بنده آزاد كند و دو ماه روزه بگيرد و شصت فقير را سير كند، يا به هر كدام آنها يك مُدّ كه تقريباً ده سير است گندم يا جو يا نان و مانند اينها بدهد. و چنانچه هر سه برايش ممكن نباشد، هر كدام آنها كه ممكن است بايد انجام دهد.554 4.اگر روزهدار در يك روز ماه رمضان چند مرتبه جماع كند، يك كفاره بر او واجب است. ولى اگر جماع او حرام باشد يك كفاره جمع واجب مىشود.555 5. اگر عمداً روزه خود را باطل كند، و بعد عذرى مانند حيض يا نفاس يا مرض براى او پيدا شود، كفاره بر او واجب نيست.556 6. اگر روزه دار در ماه رمضان با زن خود كه روزهدار است جماع كند، چنانچه زن را مجبور كرده باشد، كفاره روزه خودش و روزه زن را بايد بدهد. و اگر زن به جماع راضى بوده، بر هر كدام يك كفاره واجب مىشود.557 7. اگر زنى شوهر روزهدار خود را مجبور كند كه جماع نمايد، يا كار ديگرى كه روزه را باطل مىكند انجام دهد، واجب نيست كفاره روزه شوهر را بدهد.558 8. اگر روزهدار در ماه رمضان با زن خود كه روزهدار است جماع كند، چنانچه به طورى زن را مجبور كرده باشد كه از خود اختيارى نداشته باشد و در بين جماع، زن راضى شود، بايد مرد دو كفاره و زن يك كفاره بدهد. و اگر با اراده و اختيار، عمل را انجام دهد اگر چه مجبورش كرده باشد، مرد بايد كفاره خودش و زن را بدهد.559 9. اگر روزه دار در ماه رمضان با زن روزهدار خود كه خواب است جماع نمايد، يك كفاره بر او واجب مىشود و روزه زن صحيح است و كفاره هم بر او واجب نيست.560 10. اگر مرد زن خود را مجبور كند كه غير جماع كار ديگرى كه روزه را باطل مىكند به جا آورد، كفاره زن را نبايد بدهد و بر خود زن هم كفاره واجب نيست.561 11. كسى كه به واسطه مسافرت يا مرض روزه نمىگيرد، نمىتواند زن روزه دار خود را مجبور به جماع كند. ولى اگر او را مجبور نمايد بنابر احتياط بايد كفارهاش را بدهد.562
ه' . روزه قضااگر روزه رمضان را عمداً نگيرد، بايد قضاى آن را به جا آورد و براى هر روز دو ماه روزه بگيرد يا به شصت فقير طعام بدهد يا يك بنده آزاد كند، و چنانچه تا رمضان آينده قضاى آن روزه را به جا نياورد، براى هر روز نيز دادن يك مُدّ طعام لازم است.563
استفتائاتO اگر شخصى كفاره تأخير قضاى روزههايش را در يك سال بپردازد و مجدداً تا سال بعد نيز نتواند قضاى روزههايش را به جا آورد، آيا باز كفاره تأخير بر او واجب مىشود يا اينكه پرداخت كفاره سال قبل كفايت از آن مىكند؟باسمه تعالى؛ بيش از يك بار كفاره واجب نيست.564 O بانويى است مدت 14 سال ازدواج كرده و ماه مبارك رمضانِ هيچ سالى روزههايش را مرتب نگرفته، گاهى حامله بوده و گاهى تقريباً مريض، و در ايام غير ماه رمضان كه سلامت هم بوده قضاى آنها را به جا نياورده است و موانعى هم نداشته و نمىداند در اين چند سال، ماه رمضان چند روز را روزه گرفته و چند روز را نگرفته، چه مقدار بايد قضا نمايد؟ باسمه تعالى؛ روزههايى را كه يقين دارد قضا شده، بايد قضا نمايد و بيشتر از آن واجب نيست.565
سه. احكام حجحج، زيارت كردن خانه خدا و انجام اعمالى است كه دستور دادهاند در آنجا به جا آورده شود و در تمام عمر بر كسى كه اين شرايط را دارا باشد، يك مرتبه واجب مىشود:اول: آنكه بالغ باشد؛ دوم: آنكه عاقل و آزاد باشد؛ سوم: به واسطه رفتن به حج مجبور نشود كه كار حرامى را كه اهميتش در شرع از حج بيشتر است انجام دهد، يا عمل واجبى را كه از حج مهمتر است ترك نمايد؛ چهارم: آنكه مستطيع باشد و مستطيع بودن به چند چيز است: اول: آنكه توشه راه و چيزهايى را كه بر حسب حالش در سفر به آن محتاج است و در كتابهاى مفصّل گفته شده دارا باشد، و نيز مَركب سوارى يا مالى كه بتواند آنها را تهيه كند داشته باشد؛ دوم: سلامت مزاج و توانايى آن را داشته باشد كه بتواند مكه رود و حج را به جا آورد؛ سوم: در راه مانعى از رفتن نباشد، و اگر راه بسته باشد، يا انسان بترسد كه در راه جان يا عِرض او از بين برود يا مال او را ببرند، حج بر او واجب نيست. ولى اگر از راه ديگرى بتواند برود اگر چه دورتر باشد، در صورتى كه مشقت زياد نداشته باشد و خيلى غير متعارف نباشد، بايد از آن راه برود؛ چهارم: به قدر به جا آوردن اعمال حج وقت داشته باشد؛ پنجم: مخارج كسانى را كه خرجى آنان بر او واجب است مثل زن و بچه و مخارج كسانى را كه مردم خرجى دادن به آنها را لازم مىدانند داشته باشد؛ ششم: بعد از برگشتن، كسب يا زراعت يا عايدى ملك يا راه ديگرى براى معاش خود داشته باشد كه مجبور نشود به زحمت زندگى كند.566
استفتائاتافرادىكه مستطيع هستند وازدواج نكردهاند، حجرا مقدم بدارند ياازدواج را؟باسمه تعالى؛ اگر نياز به ازدواج دارند، در صورتى مستطيع هستند كه علاوه بر مصارف حج، مخارج ازدواج را هم داشته باشند.567 شخصى مقدارى پول، پسرش به او بخشيده و نيز مقدارى خودش داشته و با اين پولها به مكه مشرّف شده است و حج به جا آورده، آيا اين شخص مستطيع بوده يا نه؟ و آيا دوباره لازم است به حج برود؟ باسمه تعالى؛ اگر در برگشت، وسيله امرار معاش لايق به حال خود را نداشته مستطيع نبوده، و هر وقت استطاعت حاصل شد بايد حَجْالاسلام به جا آورد.568 آيا مخارج حج استحبابى جز مؤونه محسوب است يا خير؟ باسمه تعالى؛ از مؤونه محسوب است.569 خرج حج واجب همسر كه شخصاً مستطيع است اما نقداً ندارد كه مخارج خود را بپردازد، اگر شوهرش بپردازد، جز مؤونه به حساب مىآيد؟ باسمه تعالى؛ تحمل مصارف حج زوجه اگر مطابق شأن زوج باشد، جز مؤونه محسوب است.570 زنى مقدارى طلا دارد و از آن استفاده مىكند و مال ديگرى غير از آن ندارد، و اگر آنها را بفروشد توانايى رفتن به حج را خواهد داشت، آيا زيورآلات زن مستثنا از استطاعت است يا اينكه به وسيله آنها زن مستطيع شده و بايد آنها را بفروشد و به حج برود و چنانچه مرده باشد بايد براى او نايب بگيرند؟ باسمه تعالى؛ اگر داشتن زيورآلات براى او لازم نيست و نداشتن آن عيب نيست، مستطيع است و بايد به حج برود.571 اگر شخصى از ارث پدرى خود آب و املاكى داشته باشد كه اينها تأمينكننده مخارج زندگى محسوب نمىشود، و از آن طرف وسيله تأمين مخارج زندگىاش حقوق يا شهريه طلبگى باشد، آيا چنين شخصى مستطيع محسوب مىشود يا خير؟ و در صورتى كه با اين وضع حج كند آيا به نيت وجوب باشد يا خير؟ باسمه تعالى؛ كسى كه درآمد كسب و ملك او براى معيشت او كافى نيست مستطيع محسوب نمىشود و حج بر او واجب نيست.572 مادر من از فروش خانهاى كه سهم ارث او بوده مستطيع شده، ولى به علت كهولت و پيرى نمىتواند خودش به حج برود و در آينده هم اميد توانايى ندارد، آيا مىتواند در حال حيات كسى را به نيابت خود به حج بفرستد؟ باسمه تعالى؛ اگر قبل از ناتوانى مستطيع شده است، بايد نايب بگيرد و حَجْالاسلام محسوب مىشود.573 مادر پيرى كه 70 سال دارد و مبلغ صد هزار تومان به قيمت حاضر آب و ملك دارد كه البته درآمد آن در سال به پانصد تومان نمىرسد، آيا مكه رفتن بر ايشان واجب است يا نه؟ باسمه تعالى؛ اگر ملك مزبور وسيله اعاشه او هست و در صورت فروش و صرف در حج، نفقه تأمين نيست، مستطيعه نيست.574 خواهرى نامه نوشتهاند: دو سال پيش مادرم براى سفر حج پولى كه دقيقاً 000/20 تومان مىشد در بانك واريز كردند و از آن زمان تا به حال دو سال مىگذرد. حال كه امسال مادرم مىخواهد به حج مشرّف شوند به او گفتهاند بايد خمس آن مقدار پول را بدهد كه خمس مىشود 4000 تومان. از آنجايى كه مادرم استطاعت پرداخت چنين پولى را ندارد، آيا بايد از رفتن به حج خوددارى كند يا از پرداخت خمس، و آيا خمس بايد از همان پول پرداخت شود يا خير؟ باسمه تعالى؛ اگر قبلا حج بر او مستقر بوده، خمس لازم نيست. و چنانچه حج بر او مستقر نبوده خمس لازم است و خمس را لازم نيست از همان پول بدهد.575 خوردن قرص در ايام حج يا بعضى مواقع كه زنها ميل دارند عادت ماهيانه نداشته باشند اشكال دارد يا نه؟ باسمه تعالى؛ در صورت مُضِر نبودن اشكال ندارد.576 بعضى از خانمها در سفر حج براى پيشگيرى از عادت ماهانه قرص مىخورند. گاهى با خوردن قرص باز هم عادت مىشوند، اما به وسيله آمپول از ادامه آن جلوگيرى مىكنند. آيا با جلوگيرى به وسيله آمپول حكم طهارت از حيض بر آنها مترتب مىشود و مىتوانند اعمالى كه متوقف بر طهارت از حيض است انجام دهند؟ و پس از جلوگيرى از ادامه عادت به چه عنوان بايد غسل كنند؟ باسمه تعالى؛ اگر سه روز متوالى خون نبيند، حكم حيض مترتب نيست و نماز و روزه صحيح است، و كمتر از سه روز حكم استحاضه را دارد.577 خانمى در زمان حج قرص مىخورده كه حيض نشود تا بتواند اعمالش را انجام دهد، اما از موقعى كه قرض خوردن را شروع كرده، هميشه ترشحاتى زرد رنگ مىديده كه احتمال مىداده خون باشد و چون در زمان حيض ايشان بوده شك مىكرده كه آيا استحاضه است يا نه. و چون قدرت تشخيص نداشته، بنابراين گذاشته كه مستحاضه نيست و مسائل مربوط به آن را رعايت نكرده و طواف و نماز طواف به جا آورده است. با اين حال، اعمالش صحيح است يا خير؟ باسمه تعالى؛ اگر شك دارند كه ترشحات ذكر شده خون بوده حكم استحاضه ندارد و اعمالشان صحيح است.578
|
