مقدمه

اسراف يكى از نمونه‏هاى آشكار حركتهاى نابخردانه است. عقل و وحى بر كاربرد امكانات در زمينه‏هاى مورد نياز تأكيد دارد و دور ريختن، هدر دادن و از بين بردن مواد لازم قابل استفاده را محكوم و ناپسند مى‏داند، وجدان انسان از اسراف نفرت دارد و اين تنبلى‏ها و ناآگاهيها، غفلت‏ها و رفاه‏زدگيهاست كه زمينه را براى اسراف هموار مى‏سازد.

اسراف هميشه و همه جا بر پيكر اخلاق و اقتصاد و سلامتى فرد و جامعه ضربه وارد مى‏كند، اما در شرايط كنونى جامعه اسلامى ما كه فشار استكبار غرب براى تحميل و تشديد فقر بر امت اسلام، هر چه بيشتر شده است،اسراف، گناهى كوچك نيست، اسراف در اموال شخصى گناه و در بيت‏المال مسلمين گناهى بزرگتر است.

متأسفانه امروز اسراف و تبذير در جامعه ما بقدرى زياد و گسترده شده كه رهبر معظم انقلاب اسلامى در پيام نوروزى سال 1376 خود از آن بشدت اظهار نگرانى كرده و از تمام ملت خواستند تا از اسراف جلوگيرى نمايند.

انتخاب چهل هشدار از گفتار پيشوايان اسلام در زمينه اسراف، بدين اميد انجام گرفته است كه امت اسلامى با كاهش و جلوگيرى از ريخت و پاش‏ها بر عزّت و قدرت خويش بيفزايند و در برابر خداوند متعال و جهان اسلام سرفراز باشند.

انشاءاللَّه

اسراف در قرآن

وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلاتُسْرِفُوا
اِنَّهُ لايُحِبُّ الْمُسْرِفينَ. (اعراف / 31)

بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد
خداوند اسراف كنندگان را دوست ندارد.

اسراف چيست

اسراف چيست

قالَ الصّادِقُ علیه السلام :
اِنَّمَا اْلاِسْرافُ فيما اَتْلَفَ الْمالَ وَاَضَرَّ بِالْبَدَنِ.
قيلَ: فَمَا اْلاِقْتارُ؟ قالَ:
اَكْلُ الْخُبْزِ وَالْمِلْحِ وَاَنْتَ تَقْدِرُ عَلى غَيْرِهِ.

امام صادق علیه السلام فرمود:
اسراف آنست كه انسان مالش را از بين ببرد و به بدنش صدمه بزند (مثل سيگار كشيدن) عرض شد پس اقتار چيست؟
فرمود: اينست كه غذايت نان و نمك باشد در صورتيكه قدرت دارى غذاى مناسبترى بخورى. (مجموعة الاخبار، باب 171، حديث 1.)

زيادى‏آبِ‏خوردن رانبايد دور ريخت

قالَ الصَّادِقُ علیه السلام :
مَنْ شَرِبَ مِنْ ماءِ الْفُراتِ
وَاَلْقى بَقيَّةَ الْكُوزِ خارِجَ الْماءِ فَقَدْاَسْرَفَ.

امام صادق علیه السلام فرمود:
كسى كه آبى را از نهر فرات گوارا براى خوردن بردارد و بعد از نوشيدن، زيادى آنرا بيرون بريزد اسراف كرده است. (مجموعة الاخبار، باب 171، حديث 3.)

پائين‏ترين مرتبه اسراف

عَنَ اَبى عَبْدِاللَّه علیه السلام قالَ:
اَدْنَى اْلاِسْرافُ هِراقَةُ فَضْلِ اْلاِناءِ
وَابْتِذالُ ثَوْبِ الصَّوْنِ وَاِلْقاءُ النَّوى.

امام صادق علیه السلام فرمود:
پائين ترين مرتبه اسراف عبارتست از:
1 - دور ريختن آبى كه از آشاميدن اضافه آمده است.
2 - اينكه لباس كار و لباس بيرونى، يكى باشد.
3 - بدور انداختن هسته خرما پس از خوردن خرما (چون از هسته خرما ماده غذائى براى شتران تهيه مى‏شد)  (وسائل الشيعه، ح 3، باب 28، ص 374.)

ميوه نيم خورده

رُوِىَ اَنَّهُ نَظَرَ الصَّادِقُ علیه السلام اِلى فاكِهَةٍ قَدْرُمِيَتْ مِنْ دارِهِ لَمْ يُسْتَقْصَ اَكْلُهافَغَضِبَ وَ قالَ:
ما هذا اِنْ كُنْتُمْ شَبِعْتُمْ فَاِنَّ كَثيراً مِنَ النَّاسِ
لَمْ يَشْبَعُوا فَاَطْعِمُوهُ مَنْ يَحْتاجُ اِلَيْهِ.

نقل شده است كه امام صادق علیه السلام مشاهده كرد ميوه‏اى را نيم خورده از خانه بيرون انداخته‏اند، خشمگين شد و فرمود:
اگر شما سير هستيد خيلى از مردم گرسنه‏اند خوب بود آنرا به نيازمنديش مى‏داديد. (مجموعة الاخبار، باب 171، حديث 4.)

هرچه از سفره افتاد برداريد

عَنْ اَبِى عَبْدِاللَّه علیه السلام ، قالَ:
اِنّى اَجِدُ الشَّيْئَ الْيَسيرَ يَقَعُ مِنَ الْخَوانِ
فَاُعيدُهُ فَيَضْحَكُ الْخادِمُ.

از امام صادق علیه السلام نقل شده كه فرمود:
من هرگاه چيز كمى هم از سفره مى‏افتد آنرا بر مى‏دارم و اين كار باعث تعجب خادم مى‏شود و خادم مى‏خندد. (مجموعة الاخبار، باب 171، حديث 7.)

سلامتى كجاست؟

قالَ اَميرُالْمُؤْمِنينَ علیه السلام :
كُلُوا ماسَقَطَ مِنَ الْخَوانِ
فَاِنَّهُ شِفآءٌ مِنْ كُلِّ داءٍ بِاِذْنِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ
لِمَنْ اَرادَ اَنْ يَستَشْفِىَ بِهِ.

اميرمؤمنان علیه السلام فرمود:
آنچه را كه از سفره افتاده برداريد و بخوريد، زيرا آن دواى هر دردى است كه خدا بخواهد آن را التيام بخشد براى كسى كه به نيّت شفاء بخورد. (مجموعة الاخبار، باب 171، حديث 9، بنقل از نهج البلاغه.)

بى نيازى جاودانه

قالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلم :
مَنْ تَتَبَّعَ ما يَقَعُ مِنْ مائدَةٍ فَاَكَلَهُ ذَهَبَ عَنْهُ
الْفَقْرُ وَعَنْ وُلْدِهِ وَ وُلْدِ وُلْدِهِ اِلَى السَّابِعِ.

پيامبر گرامى صلي الله عليه و آله و سلم فرمود:
كسى كه جستجو كند و آنچه از سفره افتاده بردارد و بخورد، فقرو تنگدستى از خودش و اولادش تا هفت پشت رخت برمى‏بندد. (مجموعة الاخبار، باب 171، حديث 8.)

نشانه‏هاى اسراف كننده

عَنْ اَبى عَبْدِاللَّه علیه السلام ، قالَ:
لِلْمُسْرِفِ ثَلاثُ عَلاماتٍ يَشْتَرى ما لَيْسَ لَهُ
وَيَلْبِسُ ما لَيْسَ لَهُ وَيَأْكُلُ ما لَيْسَ لَهُ.

امام صادق علیه السلام فرمود:
اسراف كننده را سه نشانه است:
چيزهائى را مى‏خرد و مى‏پوشد و مى‏خورد كه در شأن او نيست. (تفسير نورالثقلين، جلد 1؛ سوره انعام، ص 772.)

نشانه مؤمن

قالَ اَبُوعَبْدِاللَّهِ علیه السلام :
صِفَةُ الْمُؤْمِنِ ...
لايُبَذِّرُوَ لايُسْرِفُ بَلْ يَقْتَصِدُ.

امام صادق علیه السلام فرمود:
انسان مؤمن اسراف و زياده‏روى نمى‏كند بلكه ميانه‏روى را پيشه خود مى‏سازد. (مجموعة الاخبار، الباب 30، حديث 1.)

روش پيامبر

رُوِىَ اَنَّهُ كانَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلم
يَأكُلُ الرُّطَبَ وَيُطْعِمُ الشَّاةَ النَّوى.

روايت شده است پيامبر گرامى صلي الله عليه و آله و سلم وقتى خرما مى‏خوردند، هسته آنرا به گوسفند مى‏دادند. (مجموعة الاخبار، باب 171، حديث 5.)

اسلام و ميانه‏روى

عَن عامِرِ بنِ جُذاعَة قالَ:
جاءَ رَجُلٌ اِلى اَبى عَبدِاللَّه علیه السلام فَقالَ لَهُ:
اِتَّقِ اللَّهَ وَلاتُسْرِفْ وَلاتُقْتِرْ
وَلكِنْ بَيْنَ ذلِكَ قَوامٌ، اِنَّ التَّبْذيرَ مِنَ الْاِسْرافِ،
قالَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ؛ وَلاتُبَذِّرْ تَبْذيراً.

از عامر بن جذاعه نقل شده است كه گفت: مردى آمد خدمت امام صادق علیه السلام  حضرت باو فرمود:
تقواى الهى پيشه كن، اسراف نكن و برخود هم سخت مگير وميانه‏روى مايه استوارى است، تبذير همان اسراف است كه خداوند درباره آن فرموده: تبذير و زياده روى نكن. (تفسير نورالثقلين، ج 2، سوره اسراء، ص 56.)

كار شيطانى

عَنْ كِتابِ اَبى مُحَمَّدٍ الْعَسْكَرى علیه السلام

اِلى مُحَمَّدِ بْنِ حَمْزَةَ وَبِشارَتُهُ بِالْغِنى وَقَولُهُ لَهُ:
وَعَلَيْكَ بِاْلاِقْتِصادِ
وَاِيّاكَ وَالْاِسْرافَ فَاِنَّهُ مِنْ فِعْلِ الشَّيْطَنَةِ.

امام حسن عسگرى علیه السلام به محمدبن حمزه نامه‏اى نوشته او را به ثروت و بى‏نيازى مژده داده و به او فرمود:
بر تو باد ميانه‏روى و پرهيز از اسراف زيرا اسراف از كارهاى شيطانى‏است. (بحارالانوار 50: ص 292 ح 66.)

عامل نياز و بى‏نيازى

قالَ اَبُوعَبْدِاللَّهِ علیه السلام :ياعُبَيْدُ،
اِنَّ السَّرَفَ يُورِثُ الْفَقْرَ
وَاِنَّ الْقَصْدَ يُورِثُ الْغِنى.

امام صادق علیه السلام به عبيد فرمود:
اسراف و زياده‏روى باعث فقر و تنگدستى مى‏گردد و ميانه‏روى موجب ثروت و بى‏نيازى مى‏شود. (وسائل الشيعه، جلد 15، ص 258.)

دور انداختن هسته خرما

عَنْ اَبى عَبْدِاللَّهِ علیه السلام ؛ قالَ:
اِنَّ الْقَصْدَ اَمْرٌ يُحِبُّهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ
وَاِنَّ السَّرَفَ يُبْغِضُهُ حَتّى طَرْحِكَ النَّواةَ
فَاِنَّها تَصْلَحُ لِشَيْىٍ وَحَتّى صَبّْكَ فَضْلَ شَرابِكَ.

از امام صادق علیه السلام نقل شده است كه فرمود:
ميانه روى را خداوند متعال دوست دارد و اسراف و زياده‏روى مورد خشم اوست حتى اگر اسراف در انداختن هسته خرمائى باشد كه قابل مصرف است يا زيادى آبى كه خورده شده، باشد. (تحف العقول، ص 301.)

ميانه روى و بقاء نعمت

عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ علیه السلام :
وَ مَنِ اقْتَصَدَ وَ قَنَع بَقِيَتْ عَلَيْهِ النِّعْمَةُ
وَ مَنْ بَذَّرَوَ اَسْرَفَ زالَتْ عَنْهُ النِّعْمَةُ.

امام موسى بن جعفر علیه السلام فرمودند:
كسى كه در زندگى ميانه‏روى و قناعت ورزد، نعمت او باقى مى‏ماند وآنكه با ريخت وپاش و اسراف زندگى كند نعمتش از بين مى‏رود. (تحف العقول، ص 301.)

ميانه‏روى حسنه واسراف گناه‏است

قالَ اَبُو جَعْفَرٍ لِأَبى عَبْدِاللَّهِ علیه السلام :
يا بُنَىَّ
عَلَيْكَ بِالْحَسَنَةِ بَيْنَ السَّيَّئتَيْنِ تَمْحُوهُما
قالَ: كَيْفَ ذلِكَ يا اَبَةِ؟
قالَ: مِثْلُ قَوْلهِ؛
وَالَّذينَ اِذااَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَ لَمْ يَقْتُرُوا

امام باقر علیه السلام به فرزندش امام صادق علیه السلام فرمود:
بر تو باد به انجام كار خيرى كه وسط دو كار بد قرار گرفته و آن دو را از بين مى‏برد، امام صادق سئوال كرد، چگونه چنين چيزى ممكن است؟ امام فرمود: همانطور كه قرآن مى‏گويد مؤمنين كسانى هستند كه وقتى انفاق مى‏كنند زياده‏روى و سختگيرى نمى‏كنند (بنابراين اسراف و سختگيرى هر دو گناه است و حدّ وسط آن يعنى ميانه‏روى حسنه است بر تو باد به آن حسنه كه بين آن دو گناه است). (تفسير نورالثقين، جلد 4، سوره فرقان، ص 27.)

بيمه ميانه‏رو

عَنْ اِبْنِ مَيْمُونٍ قالَ سَمِعْتُ اَبا عَبْدِاللَّهِ علیه السلام ، يَقُولُ:
ضَمِنْتُ لِمَنِ‏اقْتَصَدَ اَنْ لا يَفْتَقِرَ.

ابن ميمون گفت شنيدم كه امام صادق علیه السلام فرمود:
هر كسى كه در زندگى خود ميانه‏رو باشد من ضمانت مى‏كنم او را كه هرگز تهى‏دست نشود. (خصال صدوق، باب الواحد، حديث 32.)

عامل فراوانى و تباهى ثروت

قالَ اَميرُ الْمُؤمِنينَ علیه السلام :
اَلْقَصْدُ مَثْراةٌ وَالسَّرَفُ مَثْواةٌ.

على علیه السلام فرمود:
اعتدال در خرج كردن ميانه‏روى موجب فراوانى مال و ثروت و اسراف باعث تباهى و نابودى آن است. (وسائل الشيعه، جلد 15، ص 258.)

ميانه‏روى عامل رستگارى

قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله و سلم :
ثَلاثٌ مُنْجِياتٌ، فَذَكَرَ الثّالِثَ
الْقَصْدُ فِى الْغِنى وَالْفَقْرِ.

پيامبر گرامى اسلام صلي الله عليه و آله و سلم فرمود:
سه چيز باعث نجات و رستگارى است و در مورد سومى خاطرنشان ساخت؛ رعايت اعتدال در حال فقر و توانگريست. (وسائل الشيعه، جلد 15، ص 258.)

عامل فراوانى رزق‏ومحروميت

قال رَسُولُ اللَّه صلي الله عليه و آله و سلم :
مَنِ اقْتَصَدَ فِى مَعيشَتِهِ رَزَقَهُ اللَّهُ
وَ مَنْ بَذَّرَ حَرَمَهُ اللَّه.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود:
كسى كه در زندگى ميانه روى را رعايت نمايد خداوند او را روزى مى‏دهد و كسى كه اسراف و زياده روى كند، او را محروم مى‏سازد. (وسائل الشيعه، جلد 15، ص 259.)

اسراف دشمن فراوانى است

قالَ عَلىٌ علیه السلام :
اَلاِسْرافُ يُفْنِى الْجَزيلَ.

اميرمؤمنان علیه السلام فرمود:
اسراف و زياده روى فراوانى را نابود مى‏سازد. (ميزان الحكمه، ج 4، باب اسراف، حديث 8481.)

اسراف بركت را كم مى‏كند

قالَ اَبُوعَبْدِاللَّهِ علیه السلام :
اِنَّ مَعَ اْلاِسْرافِ قِلَّةَ الْبَرَكَةِ.

امام صادق علیه السلام فرمود:
همانا اسراف با كمى بركت همراه است. (وسائل الشيعه، ج 15، ص 261.)

پيامدهاى اسراف

قالَ عَلىٌّ علیه السلام :
اَلتَّبْذيرُ عُنْوانُ الْفاقَةِ.

امام على علیه السلام فرمود:
زياده روى مقدمه فقر و تنگدستى است. (ميزان الحكمه، ج 1، حديث 1659.)

زياده‏روى و تنگدستى

قالَ علىٌّ علیه السلام :
اَلتَّبْذِيرُ قَرِينُ مُفْلِسٍ.

امام على علیه السلام فرمود:
زياده روى همراه با تنگدستى است. (ميزان الحكمه، ج 1، حديث 1660.)

افتخار به زياده‏روى

قالَ عَلىٌّ علیه السلام :
مَنِ افْتَخَرَ بِالتَّبْذيرِ
اِحْتَقَرَ بِاْلاِفْلاسِ.

على علیه السلام فرمود:
كسى كه به زياده‏روى افتخار كند، با تنگدستى خوار و زبون مى‏گردد. (ميزان الحكمه، ج 1، حديث 1661.)

خشم خدا و تباه‏كردن ثروت

قالَ الْكاظِمُ علیه السلام :
اِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يُبْغِضُ الْقيلَ وَ الْقالَ
وَ اِضاعَةَ الْمالِ وَكَثْرَةَالسُّؤالِ.

امام كاظم علیه السلام فرمود:
خداوند، قيل و قال، ضايع كردن مال و زياده‏روى در سئوال را دشمن مى‏دارد. (قصار الجمل، ص 305.)

بخششهاى بى‏مورد

قالَ عَلىٌّ علیه السلام :
اَلا وَاِنَّ اِعْطاءَ الْمالِ فِى غَيْرِ حَقِّهِ تَبْذيرٌ وِاِسْرافٌ
وَهُوَ يَرْفَعُ صاحِبَهُ فِى‏الدُّنْيا وَيَضَعُهُ فِى‏اْلاخِرَةِ
وَ يُكْرِمُهُ فىِ الناسِ وَيُهينُهُ عِنْدَاللَّهِ.

امام على علیه السلام فرمود:
بخشش‏هاى بى‏جاى مال و ثروت، اسراف و زياده‏روى محسوب مى‏شود و بخشنده آنرا در دنيا بالا مى‏برد و در آخرت او را پائين مى‏آورد، او را در بين مردم بزرگ جلوه مى‏دهد، و نزد خدا خوار و سبك مى‏كند. (نهج البلاغه، خطبه 126.)

عامل تنگدستى

قالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلم :
اَلسَّرَفُ يُورِثُ الْفَقْرَ.

پيامبر گرامى صلي الله عليه و آله و سلم فرمود:
اسراف فقر و تنگدستى مى‏آورد. (مجموعة الاخبار، باب 171، حديث 6.)

به اسراف‏كار رحم نمى‏شود

قالَ عَلىٌّ   علیه السلام :
ذَرِ السَّرَفَ
فَاِنَّ الْمُسْرِفَ لا يُحْمَدُ جُودُهُ وَلا يُرْحَمُ فَقْرُهُ.

اميرالمؤمنين علیه السلام فرمود:
زياده روى و اسراف را ترك كن زيرا بخشش اسراف كار مورد ستايش نيست و تنگدستى او هم مورد ترحم واقع نمى‏شود. (غررالحكم 4: ص 34 ح 5188.)

زياده روى در كار خير

عَنْ عَلىٍّ   علیه السلام :
اَلِأسْرافُ مَذْمُومٌ فى‏كُلِّ شَيْىٍ
اِلاّ فِى‏اَفْعالِ الْخَيْرِ.

از على علیه السلام روايت شده است كه فرمود:
زياده روى در همه موارد بجز در كارهاى نيك مورد نكوهش واقع شده است. (ميزان الحكمه، ج 4، حديث 8503.)

اسراف در صدقه

كانَ فِى وَصِيَّةِ رَسُولِ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلم لِعَلىٍّ علیه السلام :
... وَامَّا الصَّدَقَةُ فَجُهْدُكَ حَتّى تَقُولَ
قَدْاَسْرَفْتُ وَلَمْ تُسرِفْ

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم به حضرت على علیه السلام وصيت فرمود:
... امّا در دادن صدقه، كوشش كن تا جائيكه گمان برى اسراف كرده‏اى وحال آنكه اسراف نيست يعنى در صدقه دادن اسراف معنا ندارد . (تنبيه الخواطر و نزهة النواظر مجموعه ورّام جزء دوّم، ص 91 - 92.)

اسراف هيچگاه پسنديده‏نيست

قالَ عَلىٌّ   علیه السلام :
كُنْ سَمِحاً وَلاتَكُنْ مُبَذِّراً
وَكُنْ مُقَدِّراً وَلاتَكُنْ مُقَتِّراً.

اميرمؤمنان على علیه السلام فرمود:
سخاوتمند باش ولى هرگز اسراف و زياده‏روى مكن و ثروت خود را بر اساس اندازه‏گيرى صحيح خرج كن و هيچوقت سختگير نباش. (نهج البلاغه، كلمات قصار، شماره 33.)

سخاوت و اسراف

عَنْ اَبىِ مُحَمَّدٍ الْعَسْكَرى   علیه السلام :
اِنَّ لِلسَّخآءِ مِقْداراً
فَاِنْ زادَ عَلَيْهِ فَهُو سَرَفٌ.

امام حسن عسكرى علیه السلام فرمود:

سخاوت اندازه‏اى دارد، چنانچه از حد بگذرد، اسراف محسوب مى‏شود. (بحارالأنوار، ج 78، ص 377.)

لشگر نادانى

وَصيَّةُ اْلاِمامِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ علیه السلام لِهِشامٍ:
يا هِشامُ، جُنُودُ الْعَقْلِ وَالْجَهْلِ
... اَلقَصْدُ واْلاِسْرافُ.

امام كاظم علیه السلام در وصيّت خود به هشام فرمودند:
يكى از لشگريان عقل ميانه‏روى و يكى از لشگريان جهل زياده‏روى است. (تحف العقول، ص 300.)

مرگ بر اسراف

قالَ عَلىٌّ علیه السلام :
وَيْحَ الْمُسْرِفَ
ما اَبْعَدَهُ عَنْ صَلاحِ نَفْسِهِ وَاسْتِدْراكِ اَمْرِهِ.

امام على علیه السلام فرمود:
واى بر اسراف كار كه چه‏قدر از مصلحت خويش و رسيدگى به‏كار خود دور است. (ميزان الحكمه ج 4، باب اسراف، حديث 1.)

امام سجاد علیه السلام و اسراف

عَنْ عَلىِّ بْنِ الْحُسَيْنِ   علیه السلام :
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ
وَاحْجُبْنِى عَنِ السَّرَفِ وَالْاِزْدِيادِ.

از علىّ بن الحسين علیه السلام است كه فرمود:
خداوندا بر محمّد و آل او درود فرست و مرا از اسراف و زياده‏روى محافظت فرما. (صحيفه سجاديه، دعاء 30 .)

كارهاى بيهوده

عَنْ النَّبىِّ صلي الله عليه و آله و سلم :
يا عَلىُّ اَرْبَعَةٌ يَذْهَبْنَ ضياعاً،:
اَلْاَكْلُ عَلَى الشِّبَعِ وَالسِّراجُ فِى الْقَمَرِ
وَالزَّرْعُ فِى‏السَّبْخَةِ وَالصَّنيعةُ عِنْدَ غَيْرِاَهْلِها.

از پيامبر گرامى نقل شده كه به على علیه السلام فرمود:
چهار چيز هدر مى‏رود،
1 - خوردن بعد از سيرى
2 - روشن كردن چراغ در مهتاب و جائى كه روشن است
3 - زراعت در زمينى كه شوره‏زار است
4 - نيكى كردن به كسى كه لايق آن نيست. (من لايحضره الفقيه، ج 4، ص 352 و 373 باب النوادر.)

بخشش در راه معصيت اسراف است

قالَ اَبُو عَبْدِاللَّه علیه السلام :
مَنْ اَنْفَقَ شَيْئاً فِى غَيْرِ طاعَةِ اللَّهِ فَهُوَ مُبَذِّرٌ
وَ مَنْ اَنْفَقَ فِى سَبيلِ الْخَيْرِ فَهُوَ مُقْتَصِدٌ.

امام صادق علیه السلام فرمود:
كسيكه مالى را در غير طاعت پروردگار بذل و بخشش نمايد، اسرافكار است و هر كسى كه در راه خير مصرف كند ميانه‏روى كرده است. (بحارالأنوار، ج 75، ص 302.)

بخشش ناروا

فى تَفْسيْرِ عَلىِّ بنِ اِبْراهيمِ الْقُمىّ وَ فِى رِوايَةِ اَبِى الْجارُودِ عَن اَبى جَعْفَرٍ علیه السلام وَقَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ:

وَالَّذينَ اِذا اَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَاْلاِسْرافُ اْلاِنْفاقُ فِى‏الْمَعْصِيَةِ فِى غَيْرِ حَقٍّ.

در تفسير علىّ‏بن ابراهيم قمى و در روايت ابى‏الجارود از امام باقر علیه السلام نقل شده كه حضرت در مورد آيه وَالَّذينَ اِذا اَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفوُا وَلَمْ يَقْتُروا فرمودند:
بخشش در راه معصيت و بناحق، اسراف است. (تفسير نورالثقلين، ج 4؛ سوره فرقان، ص 67.)

اسراف كنندگان كيانند؟

عَنِ الْباقِرِ علیه السلام :
اَلْمُسْرِفُونَ هُمُ الَّذينَ
يَسْتَحِلُّونَ الْمَحارِمَ وَيسْفِكُونَ الدِّماءَ.

امام باقر علیه السلام فرمود:
اسراف كنندگان كسانى هستند كه محرمات گناهان را جايز مى‏شمارند ودست به خونريزى مى‏زنند. (ميزان الحكمه، جلد 4، حديث 8491.)