و به دنبال جايبگزينى مى گردند تا حالت بدبينى را با آن جايگزين ، به حالت خوش بينى تغيير دهند كه قبلا در درون خانه ها مورد تمجيد و ستايش قرار گرفته و نسل حاضر از آن به نيكى ياد كرده است .

عوامل برش را بايد به درستى شناخت ⁽⁴⁴⁶⁾ و قطع كرد نه اينكه اجازه داد به رشد خود ادامه دهند تا بين مردم و سردمداران خود فاصله اندازند، آن هم فاصله اى كه هيچ چيز نتواند آن را از ميان بردارد.

اگر برنامه هايى كه براى مردم از طرف نظام حاكم به اجرا در مى آيد بر دوششان سنگينى نمايد، به دنبال راه يا وسيله اى مى گردند كه آسان تر و راحت تر، آن بار را بر زمين گذارند. روحيه انسان به كارى كه توان آن را ندارد، تن در نمى دهد و از آنان مى گريزند. گريز خلاف نظم و يكپارچگى امت است

قرآن در زبان دعااين مطلب را بازگو مى كند: ((ربناو لا تحملنا ما لا طاقة لنا به )):⁽⁴⁴⁷⁾ پروردگارا توان حمل هر چه را نداريم بر ما بار نكن يا به عبارت بهتر اگر توان و طاقت بردن چيزى را به ما ندادى بر دوش ما ميننداز

اسلام براى اينكه مردم را به طرف خود جذب كند، روش خود را برخلاف قوانين دشوار و سخت قرار داده است : ((ما جعل عليكم فى الدين من حرج ))⁽⁴⁴⁸⁾ : در دين حرج ، تنگى و زحمت قرار نداده است . ((ما يريد الله ليجعل عليكم من حرج ))⁽⁴⁴⁹⁾ : خداوند نمى خواهد بر شما تنگى و زحمت قرار دهد.

اصولا قوانين شريعت بر اساس توان و وسع بشر وضع شده است نه ما فوق توان انسان كه گريز آور باشد:((لا يكلف الله نفسا الا وسعها ))⁽⁴⁵⁰⁾ خداوند وظيفه را مقرر نمى كند مگر بر اساس وسع و توان روحيه انسان چون روحيه انسان پذيراى سختى نيست ، دست به دعا مى دارد كه : ((ربنا و لا تحمل علينا اصرار...))⁽⁴⁵¹⁾ : پروردگارا! سختى را بر ما مينداز. تكليف شاق ، بار سنگينى كه صاحبش را بى حركت مى كند و نمى گذارد تكان بخورد ((اصر)) گويند.⁽⁴⁵²⁾

روش پيامبر يا در اصل وجود مقدس پيامبر اسلام با تحميل تكليف سنگين و طاقت فرسا درباره سازگارى ندارد چون برخلاف فطرت و سرشت انسانى است لذا قرآن درباره حضرتش مى فرمايد: ((الذين يتبعون الرسول الامى الذى ... يضع عنهم اصرهم و الاءغلال التى كانت عليهم ...: كسانى كه از رسول امى ، كه از آنان بار سنگينشان را بر مى دارد و غل و زنجيرها را كه بر آنان بود فرو مى افكند پيروى مى كنند... رستگارند: ((اولئك هم المفلحون ))⁽⁴⁵³⁾

قوانين خداوند نور است ، نور سنگينى ندارد، بارى بر دوش مردم نمى گذارد، به همين جهت در پى اين دو بند آيه مذكور - ((اصرار)) و ((اغلال )) - فرموده است : ((و اتبعوا النور الذى اءنزل معه )): و از نورى كه با او فرود آمده پيروى مى كنند.

چه زيباست ! چينش كلمات قرآن در هم ، كه خود داراى مفاهيم و الا و بار معانى وصف ناشدنى مى باشد.

خداوند متعال براى اينكه تنفر و انزجار از قوانين حق در مردم پديد نيايد نه ((تكليف ما لا يطاق )) مى كند و نه از راه ((عسر و حرج )) واجبات خود را بر انسان تحميل مى نمايد، روش خداوند متعال بر آسان قرار دادن دين است ، حتى قرآن را آسان قرار داد، تا فهم آن ، هنگام نزول ، با دشوارى تواءم نباشد: ((لقد يسرنا القرآن للذكر ))⁽⁴⁵⁴⁾ براى ياد آورى قرآن را آسان كرديم .

خداى قرآن بر پيامبرش سخت نگرفت : ((ما انزلنا عليك القرآن لتشقى ((ع ⁽⁴⁵⁵⁾ قرآن را بر تو نازل نكرديم تا به مشقت و سختى و رنج افتى ، بطور مسلم بر امت آن حضرت هم بار گران قرار نداده است .

ارمغان بلند مكتب حياتبخش اسلام آسانى آن است : ((يريد الله بكم اليسر و لا يريد بكم العسر ))⁽⁴⁵⁶⁾ خداوند آسانى را براى شما مى خواهد نه سختى را.

از پيامبر اسلام نقل شده كه فرمود بر دين حنيف آسان و نرم مبعوث شده ام و هر كس از سنت من تخلف ورزد از من نيست : ((بعثت بالحنيفه السمحة و من خالف سنتى فليس منى )) ⁽⁴⁵⁷⁾

با توجه به آيات قرآن ، اسلام نمى پذيرد كه سختى آفرين باشيم بار سنگين ، ظلمى بر پيكره جامعه مى باشد و نتايج ظلم روشن است كه به كجا مى انجامد، در صورتى كه بيش از توان فرد يا جامعه از او انتظار داشته باشيم بايد منتظر جدايى و فاصله گرفتن از يكديگر باشيم . امام على عليه السلام مى فرمايد: ((و اذا احتشم المؤ من اءخاذه فقد فارقه )): وقتى برادر مؤ من خود را به خشم آورد يقينا زمينه جدايى از يكديگر را فراهم آورده است . ⁽⁴⁵⁸⁾ خشم گاهى نتيجه كارهاى سنگين است كه انسان بر دوش ‍ ديگران قرار مى دهد، چه مادى باشد چه معنوى ، بايد طورى عمل كرد كه زمينه جدا شدن از همديگر براى افراد جامعه بالاخص حكومت و مردم پيش نيايد. سبك كردن بار و هزينه هاى سنگين مردم از وظايف زمامدار است :

((و تخفيفه المؤ ونات عليهم ، و ترك استكراهه اياهم على ما ليس له قبلهم )) ⁽⁴⁵⁹⁾

1 - برداشتن سنگينى مخارج زندگى از دوش مردم و سبك نمودن آن .

2 - وادار نكردن مردم به كارى كه از عهده آن بر نمى آيند.

اين دو عامل باعث مى شوند كه مردم به حسن ظن والى نسبت به خود اعتقاد پيدا كنند، حسن ظن مردم هم جلو بريدن مردم را از حاكمان خود خواهد گرفت و هم آنان را براى خيلى از امور آماده مى كند: ((فليكن منك فى ذلك امر يجتمع لك به حسن الظن برعيتك فان حسن الطن يقطع عنك نصيبا طويلا ))⁽⁴⁶⁰⁾ در اين زمينه بايد روشى را در پيش گيرى كه مردم احساس كنند نسبت به آنان واقعا حسن ظن دارى ، اگر مردم چنين احساسى كردند، در اين موقع است كه حسن ظن بسيارى از رنجها ،مشكلات و گرفتاريها را از ميان بر مى دارد.

حاكمان جامعه نبايد كارى كنند كه حكومتشان بر دوش مردم سنگينى كند، اين خود عاملى است براى اينكه مردم بار سنگين را از دوش خود برافكنند، بلكه بايد احساس سبكى كنند تا دوام حكومت را طالب باشند: ((قلة استثقال دولهم ))⁽⁴⁶¹⁾ حكومت واليان بر دوششان كمتر سنگينى كند.

امام على ادامه مى دهد در صورتى كه احساس فشار از طرف حكومت بر مردم پديد آيد روز شمارى مى كنند كى مدت حكومت اينان با پايان مى رسد ولى اگر راحتى و آسايش برايشان فراهم شد، بقاى حاكمان و زمامدارن را مى خواهند:((ترك استبطاء مدتهم ((ع : منتظر پايان دوره حكومت آنان نيستند براى اينكه مردم از در براندازى و نابودى حكمرانان خود برنيايند، امام على عليه السلام مى فرمايد آرزوها و آمال مردم را بر آور: ((فافسح فى آمالهم ))⁽⁴⁶²⁾

از ديدگاه حضرت امير عليه السلام توجه به خواست مردم از مسائل ضرورى و اولويت دار براى ادامه حكومت سياستمداران جامعه است .

بنابراين برداشتن هزينه هاى سنگين زندگى از دوش مردم و وادار نكردن آنان به كارى كه از عهده آن بر نمى آيند، از جمله مواردى هستند كه نقش ‍ اساسى و بالايى را در حفظ نظام دارند و از آرزوهاى بسيار با اهميت مردم جامعه محسوب مى شوند.روش امام على عليه السلام اين بود كه مردم را به كارى كه باعث اكراه و ناخوشى آنان بود وا نمى داشت : ((و ليس لى اءن اءحملكم على ماتكرهون ))⁽⁴⁶³⁾ : من شما را به چيزى كه نمى پسنديد وادار نمى كنم . حتى با آن همه عدم همكارى با آن حضرت ، يكبار هم امام با فشار و اكراه مردم را به عملى وادار نكرد و مى فرمود: مى دانم چه چيزى شما را اصلاح مى كند ولى درست نيست با به فساد انداختن خود در به راه آوردن شما بكوشم : ((انى لعالم بما يصلحكم ...ولكنى و الله لا ارى اصلاحكم بافساد نفسى )).

ابن ابى الحديد مى گويد: ((منظور امام اصلاح آنان در مسائل با شمشير است ... مثل كارى كه حجاج بن يوسف كرد و به لشكرى كه آماده نشده بود گفت تا سه مى شمارم هر كس بعد از آن به مهلب نپيوندد خونش مباح است و بعد از اينكه چند نفر مثل عمير بن ضابى ء و... كشته شدند همه به طرف مهلب حركت كردند. امير المؤ منين خون يارانش را مانند حكام ديگر براى حكومت و انتقام دولت و دنياى خود نمى ريخت تا دين خود را فاسد نكند.))⁽⁴⁶⁴⁾

1- فشار براى گرفتن ماليات <52">