چهره درخشان قمر بنى هاشم ابوالفضل العباس (ع)
جلد دوم

على ربانى خلخالى

- ۱۰ -

فصل دوم : نظرگاهها، قدمگاهها، گذرگاهها، سقاخانه ها و دارالشفاءهاى قمر بنى هاشم ابوالفضل العباس عليه السلام
نظرگاه حضرت عباس عليه السلام در شهرستان لار 
آنچه كه باعث گرديد تا تربتى بيمقدار ارزش پيدا كند و زيارتگاه عام و خاص گردد و شيعه و سنى به زيارتش روند نذرش نمايند و حاجت بگيرند، نظر مقدس حضرت باب الحوائج ابوالفضل العباس عليه السلام علمدار قيام امام حسين عليه السلام است كه در خيابان گردان در بافت قديم شهر لار نظرگاهى به همين نام را به وجود آورده است . ساختمان فعلى آن حدود 150 متر مربع است كه داراى گنبدى با شيشه كارى داخلى و سقف آن گچ و آئينه است در همه فصول سال و در همه روزهاى هفته بالاخص روزهاى دوشنبه و سه شنبه مشتاقان زيارت در آن مكان مقدس گرد مى آيند.
از نكات مهم نظر گاه حضرت عباس عليه السلام اين است كه روزهاى سه شنبه خانواده هاى اهل سنت منطقه با عشقى عجيب به زيارتش مشرف شده قصد حاجت كرده و نذر خود را به آستان مقدسش تقديم مى كنند. ⁽²⁴⁸⁾
قدمگاه سمنان 
قدمگاه حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام در سمنان : در وسط بازار سر پوشيده بافت قديم سمنان در كوچه عباسيه تكيه اى به نام عباسيه وجود دارد. در كنار اين تكيه اتاق كوچك 2*2 مى باشد در آنجا دو سنگ وجود دارد كه مى گويند در وسط آنها جاى پايى مشاهده مى شود و قضيه آن از اين قرار است كه حضرت اباالفضل العباس عليه السلام در يك توجه خاص ‍ معنوى در عالم مكاشفه جلوه اى كرده اند و اين اثر از ايشان بجا مانده است .
قدمگاه هويزه
خادم و متولى قدمگاه هويزه فردى محلى به نام سارى نيسى بن زاير (دخل بن زاير عبيد بن اميد بن صبيعه است ) و در جرف ، روبروى پارك هويزه ، پلاك 78، منزل وى مى باشد.
از سارى نيسى سوال كردم كه چرا قدمگاه به اين اسم ناميده شده است و چه حوادثى در زمان جنگ به وقوع پيوسته است ؟ سارى نيسى از عرب زبانهاى محلى بود و جدش زمانى كه جوان بوده روزى پذيرايى آقا اباالفضل العباس عليه السلام مى شود به گفته سارى نيسى ، اباالفضل العباس ‍ عليه السلام آمده بوده به رعايايش سركشى كند در هويزه در همين محل فعلى آقا عباس بن على عليه السلام مى نشيند و رعايا و مردم را مورد تفقد قرار داده و مريضها را شفا مى دهد. وقتى اباالفضل العباس عليه السلام مى رود جاى پاى اسب آن حضرت و مكانى كه ايشان نشسته بوده در زمين اثر مى گذارد و فرورفتگى آن باقى مى ماند و از آن به بعد مورد شفاى مرضاى زياد و گره گشاى محتاجان در گاهش مى شود.
به گفته سارى نيسى متولى قدمگاه كه معجزات بسيارى را ديده و شاهد شفاى مريضهاى زيادى بوده و زمان جنگ ايران و عراق هر كس وسايلش را در قدمگاه هويزه گذاشت در امان ماند و به گفته او زمانى كه هيچ كس در هويزه نبود و اين شهر در زير لگدهاى دژخيمان عراقى قرار داشت ، در دهه اول محرم صداى روضه و نوحه و سينه زنى از قدمگاه شنيده مى شد، به طورى كه سربازان عراقى به فرماندارشان دورتادور قدمگاه را بمب گذارى كردند و با لو در تمام اطراف قدمگاه را به قصد تخريب مورد حمله قرار دادند، اما اصلا موثر واقع نشد، به طورى كه لودرها جلو نمى رفتند و از كار مى افتادند. و حتى با بمب گذارى خود جايگاه كه قدمگاه آقاى گره گشا مى باشد خراب نشد. و با اين توصيفها ديگر خود عراقيها هم به اين مكان مقدس احترام مى گذاشتند. در زمان نگارش اين مطلب يعنى سال 1417 ق ، روز هفتم ذى الحجه الحرام ، كه اين مكان مقدس بازسازى مى شد، از هويزه اين شهر قهرمان فقط قدمگاه باقى مانده بود و يك مسجد و يك بانك مخروبه ، و شهرى مدفون زير خروارها خاك ، در حاليكه قدمگاه كنار شهر مدفون شده با افتخار سر برآورده و جلال شكوه ماه بنى هاشم عليه السلام را بعد از جنگ خونين به تماشا گذاشته بود.
به گفته سارى نيسى : مريضها و حتى كسانى كه با هم پيمان بسته و آن را مى شكنند، زمانى كه براى قسم خوردن به اين مكان مقدس مى آيند. در اين محل شفا گرفته و يا رازشان فاش مى شود حضرت عباس عليه السلام ، به روايت متولى حدودا 50 يا 60 سال پيش به اين مكان آمده اند و چون پدر سارى و قبل از آن جدش از آقا اباالفضل العباس عليه السلام پذيرايى كرده بودند به طور خانوادگى متولى اين مكان مقدس مى باشند. تنظيم از محب محبان آقاى گره گشا عباس بن على عليه السلام .
تاريخ تحرير روز شهادت امام محمد باقر عليه السلام
بوشهر قدمگاه حضرت اباالفضل العباس عليه السلام 
اين قدمگاه مشهور به عباسعلى است ، شبهاى جمعه و نيز ايام شهادت و تعزيه ائمه عليهم السلام مردم ضمن مراسم سوگوارى شمع نيز مى افروزند. ⁽²⁴⁹⁾
بوشهر قدمگاه حضرت اميرالمومنين على بن ابى طالب عليه السلام
قدمگاه مزبور نزديك باند فرودگاه بوشهر واقع شده است .
شدت اعتماد مردم به اين قدمگاه در حدى است كه كار ادامه باند فرودگاه و تكميل آن را دچار تاخير ساخته است . چه شبهاى جمعه عده اى براى عبادت و ذكر در آنجا جمع مى شوند و شمع مى افروزند. ⁽²⁵⁰⁾
قدمگاه حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام شهرستان شيراز ⁽²⁵¹⁾
خيابان و محله اى در شيراز به نام مبارك حضرت باب الحوائج ابوالفضل العباس عليه السلام متبرك شد و قدمگاه ابوالفضل عليه السلام نام گرفت .
اين مكان مقدس كه اينك ساختمان و گنبد و بارگاهى دارد بسيار مورد توجه مردم شيراز مى باشد به گونه اى كه عصر روزهاى شنبه سيل مشتاقان حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام به اين مكان مقدس آمده و ساعتى را به ذكر و راز و نياز و عبادت خداى تعالى مى پردازند، حضرتش را شفيع قرار داده و حاجات خود را مطلب كرده كه بسيارى از اوقات ارادتمندان ، دلسوختگان و دلشكستگان حاجت روا شده و به اوطان خود مراجعت مى نمايند. ⁽²⁵²⁾
سال 1417 قمرى روز هفتم ذى حجه الحرام مطابق 26/1/76 شمسى
گذرگاه عباسعلى زنگى آباد 
جناب آقاى مهندس محمد شيخ الرئيس دامت افاضاته از كرمان ، نامه اى بدين شرح خطاب به مولف كتاب چهره درخشان قمر بنى هاشم ابوالفضل العباس عليه السلام عليه السلام به انتشارات مكتب الحسين عليه السلام مى نويسد:
حضور باهر النور دانشمند محترم حضرت حجه الاسلام و المسلمين حاج شيخ على ربانى خلخالى زيد عزه
پس از اهداى تحيات و افره ، و آرزوى طول عمر و توفيق روز افزون براى آن جناب در ظل عنايات حضرت ولى الله الاعظم (عج )، بدين وسيله ضمن عرض پوزش از تاخير در انجام امر محوله در خصوص ارائه اطلاعاتى راجع به گذرگاه عباسعلى زنگى آباد و سقاخانه ابوالفضل عليه السلام ده زيار، اينك اطلاعات لازم حضور عالى ارسال مى گردد. ان شاء الله مورد قبول قمر بنى هاشم عليه السلام و مفيد فايده جهت درج در كتاب شريف حضرت عالى قرار خواهد گرفت ، ما را مشمول دعاى خير خويش ‍ بفرمائيد.
السلام عليك يا اباالفضل العباس عليه السلام
اين مكان مقدس ، مورد توجه و عنايت حضرت قمر بنى هاشم عليه السلام و قبله حاجات مردم آن ديار بلكه تمامى اطراف است . مجموعه اى است مشتمل بر حدود 2000 متر مربع از بارگاه و صحن و سرا و مسجد شبستانهاى متعدد كه به نامهاى مقدس حضرت امام حسين عليه السلام ، حضرت فاطمه عليها السلام ، قمر بنى هاشم عليه السلام ، بى بى حضرت رقيه عليهاالسلام و خانم ام البنين عليها السلام نامگذارى شده است .
در اين مهبط انوار، چند نفر در عالم بيدارى و با چشم ظاهرى ، توفيق زيارت حضرت ابوالفضل عليه السلام را پيدا كرده اند.
همه ساله روزهاى تاسوعاى حسينى و اربعين ، هزاران نفر به منظور تعظيم شعائر دينى و سوگوارى براى گلگون كفنان عرصه نينوا، در اين مكان به عزادارى مى پردازند و از خون بى زوال حضرتشان اطعام مى شوند. روزهاى پنجشنبه و جمعه تقريبا تمام هفته ها در طول سال ، سفره هاى نذرى و اطعامهاى نذرى و سوگوارى و بعضا روضه خوانى دائر است .
همچنين شب ميلاد قمر بنى هاشم ، ابوالفضل العباس عليه السلام ، نيز جشن با شكوهى با برنامه هاى متنوع (شامل سرود و مداحى و سخنرانى ) زنيت بخش اين شب فرخنده مى باشد.
جريان بسيار جالب و شنيدنى ، بلكه بى نظيرى كه براى خادم گذرگاه اتفاق افتاده ، از زبان خادم گذرگاه به صورت نوار كاست در جوف پاكت حضور عالى ارسال خدمت مى شود.
التماس دعا
السلام عليكم و رحمة الله و بركاته / خرداد 77
سروده هوشمند

اين گذرگاه كه مشتاق فراوان دارد

نام عباسعلى بر سر ايوان دارد

قدمتش مى رسد اكنون به 270

رازها در دل سودازده پنهان دارد

اين مكان موجب اخلاص و شفا بس شده است

زين سبب عاشق دلباخته چندان دارد

به ادب پاى گذارند ملايك اينجا

به محيطش همه جا حاجب و دربان دارد

حاج محمد زنگى آبادى
7/2/1377
سقاخانه ابوالفضل العباس عليه السلام ده زيار 
ده زيار: قريه اى است با بيش از 1500 نفر سكنه ، واقع در 40 كيلومترى سمت شمال كرمان ، با مشخصات جغرافيايى 37 30 عرض و 54 56 طول كليه سكنه آن شيعه اثنى عشرى بوده و شمار زيادى از اهالى آن نيز از سلسله شريفه سادات عظام هستند.
زيارتگاه و سقاخانه ابوالفضل العباس عليه السلام
اين زيارتگاه در حال حاضر با مساحتى معادل 750 متر مربع ، شامل صحن و سرا و رواق مى باشد كه در سمت قبله آن صفه اى قديمى با دو رواق مجاور و وصل به آن در دو طرف قار دارد و محل عبادت و زيارتگاه مردم است . در ضلع شمال آن نيز مسجدى قديمى منسوب به قمر بنى هاشم عليه السلام واقع شده است .
در طول سال حدود 40 جلسه بزرگ شامل روضه خوانى و آب و آش ‍ حسينى در اين مكان مقدس داير مى شود. وسط صحن آبخورى مدور گونه قرار دارد كه گنبد زيبايى بر فراز آن نصب است و همگان با نوشيدن از شيرهاى آب از اطراف (آبسردكن ) گنبد كوچك آن ، سيراب و متبرك مى شوند.
سابقه سقاخانه
در زمانهاى قديم ، اين مكان حسينيه بوده كه تا حدود 70 سال قبل ساختمانش مشتمل بر دو صفه بوده است : يكى سمت غرب سقاخانه با دو باريكه مجاور و وصل به آن در دو طرف كه هنوز اين بنا پابرجاست و محل توجه و عنايت مردم مى باشد. و ديگرى روبروى آن در ضلع شرق گذرگاه با باريكه اى (رواق ) متصل به آن كه آن رواق راه عمومى بوده و هم اكنون آثارى از آن باقى نمانده است . قديم الايام ، در ماه محرم صفه اول را كه هم اكنون نيز پابرجاست ، مى بستند و سياهپوش مى كردند و عزادارى و روضه خوانى در آن برگزار مى كردند. در همان 70 سال قبل ، شخصى به نام ميرزا جعفر نيت مى كند سقاخانه اى در همين حسينيه ايجاد كند و در پى اين نيت ، با شخص ديگر از اهالى به نام استاد حسين بنا وارد عمل مى شود. وقتى كه با جمع ديگرى از اهالى براى آوردن گچ (جهت سفيدكارى رواق حسينيه ) مى روند با تعجب مشاهده مى كنند گچ مورد نياز آماده و احتياجى به سوختن گچ نيست (روشى كه در قديم براى تهيه گچ به كار مى رفته است ). هنگام بنايى و سفيد كردن در ارتفاع بالا چوب بست به هم مى ريزد و همگى در خطر قرار مى گيرند، ولى معجزه آسا جان سالم به در مى برند. استاد حسين بنا مجانى كار مى كند و ميرزا جعفر هم ضمن كمك به وى قرار مى گذارد هم درب رواق را بسازد و بدهد و هم گوكى اهدا كند (گوكى تشت سفالين بزرگى است كه آن را آب مى كردند و به وسيله شير آبى كه داشته از آب آن تبركا آب مى نوشيدند) و به قرار خود نيز عمل مى كند. سقاخانه در همين رواق مجاور صفه تعيين مى شود. از آن پس ، هر روز صبح زود ميرزا جعفر با مشك آن را آب مى كرده (دو سه مشك آب مى گرفته ) و سپس با تخته اى گرد، روى تشت (گوكى ) را مى پوشانده است .
با گذشت زمان ، محل آبخورى از داخل رواق به صحن منتقل شده كه شرح آن قبلا گذشت . جلوى رواق با زنجيرهايى كه به درب آن آويزان است (و در عكس مشاهده مى شود) محل توسل جستن و دخيل بستن است (مشابه پنجره فولاد در صحن حرم امام هشتم عليه السلام ).
شفا يافتگان به عنايت قمر بنى هاشم در سقاخانه ده زيار
1. خانم فاطمه رستمى پور كه شرح آن تقديم شد.
2. شخصى به نام اكبرى كه مبتلا به تشنج بوده است (و با راهنمايى كه در خواب مى شود) عصر پنجشنبه اى در سال 1361 شمسى از صدها كيلومتر فاصله (جيرفت ) حركت كرده و در اين مكان مقدس حاضر مى شود و خود را دخيل مى نمايد. آنگاه متوسل به حضرت ابوالفضل عليه السلام مى گردد و بعد از ساعتى با فرياد (آقا شفايم دادند) بر مى خيزد و مى گويد: در عالم رويا آقايى با اسب تشريف آوردند به من فرمودند برخيز شفايت داديم ...
3. شخصى به نام على حسن زاده ، ساكن چترود (شهرى در 35 كيلومترى شمال كرمان )، پنج سال قبل در شب شهادت امام مجتبى عليه السلام فرزندش را در حاليكه فلج بوده است در همين مكان دخيل مى كند و او را شفا مى دهند. از آن زمان وى به شكرانه شفاى فرزندش همه ساله يك نوبت در محل سقاخانه با آب و آش حسينى مردم را اطعام مى كند.
4. خانم فاطمه مهدوى ، متولد 1313، ساكن ده زيار، مبتلا به مرض سرطان وى مدت يك سال به دنبال معالجه اين سو و آن سو رفته و ظرف اين مدت دو ماه در شيراز بسترى بوده است . پزشكان از معالجه اش قطع اميد مى كنند. خود مى گويد: پشت درب اطاق عمل ، به نيت سقاخانه ، به صاحب آن مكان مقدس به آقا ابوالفضل العباس عليه السلام متوسل شدم و نذر كردم كه اگر از اين مرض جان سالم بدر ببرم ، هر سال در محل سقاخانه ، سفره نذرى بياندازم و اطعام نمايم . با دل شكسته و نااميد انقلاب عجيبى به من دست داد.
هنگامى كه او را از اطاق عمل بيرون آوردند پزشكان موفقيت عمل و بعد از آن را متحيرانه و معجزه آسا توصيف مى كنند. اگر چه هنوز كسالت دارد، ولى به بركت ماه بنى هاشم ابوالفضل العباس عليه السلام سالهاست كه از خطر مرگ قطعى رهايى يافته است .
سقاخانه حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام در شهرضاى اصفهان
جناب حجه الاسلام و المسلمين سلاله السادات آقاى سيد مجتبى قريشى ، فرزند سيد على ، در تاريخ 28/5/1377 شمسى ، طى مكتوبى راجع به تاريخچه سقاخانه شهرضاى اصفهان اين چنين نوشته اند:
به تاريخچه سقاخانه شهرضاى اصفهان اين چنين نوشته اند: در حدود يك قرن پيش در يكى از محله هاى قديمى شهرضا كه به يكى از دروازه هاى ورودى شهر نزديكتر بود، بازارى مشهور به بازارچه آقا سيد على وجود داشت كه در ابتداى آن مغازه مرحوم سيد على قريشى (فرزند مرحوم سيد رسول ) واقع شده بود.
حدود چهل و پنج سال پيش توسط نوه ايشان ، مرحوم حاج سيد فتح الله قريشى ، تعميراتى در آن انجام گرفت و به آب تصفيه شده شهر متصل شد. در فصل بهار و تابستان ، با استفاده از نذورات مردم ، قالبهاى يخ خريدارى مى گشت و در سنگ آب آن انداخته شده ، مورد استفاده مردم قرار مى گرفت . بر آورده شدن حاجات مردم كه به عشق حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام براى تامين مخارج سقاخانه نذر مى كردند چنان گسترده و فراوان بود كه روز بروز بر درآمد آن افزوده شد و علاوه بر تامين مخارج جارى آن ، مقدارى نيز اضافه مى آمد. تا اينكه در سال 1358 شمسى نوه مرحوم حاج سيد فتح الله ، آقاى حاج سيد مصطفى قريشى فرزند آقاى سيد على قريشى ، كه اكنون نيز در همان مغازه اجدادى و محل كسب و موسس سقاخانه مشغول كسب است ، اقدام به تعمير اساسى سقاخانه و تجهيز آن نمود و آن محل به صورت يك سقاخانه كاملا بهداشتى با آب سردكن برقى و مجهز در آمد. نامبرده ضمنا با توجه به استقبال روز افزون مشتاقان و عاشقان آن حضرت و نذورات آنان و با استفاده از نذورات مردم در سال 1358 شمسى سقاخانه ديگرى با آب سردكن چهار شيره در قبرستان مصلاى شهر احداث كرد و علاوه بر آن بتدريج بيست دستگاه آب سردكن ديگر خريدارى نمود و به نام مقدس باب الحوائج الى الله حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام در ميادين و مراكز تجمع مردم ، روبروى مساجد و پمپ بنزين و مدرسه علميه حضرت امام حسين سيدالشهدا عليه السلام ، نصب كرد، كه اينك در تمامى فصول سال ، خصوصا بهار و تابستان مورد استفاده عموم قرار دارد. كليه هزينه هاى جارى آب سردكنها و سقاخانه هاى ياد شده و وجوه آب و برق و تعميرات ، از محل نذورات مردم پرداخت شده است . ضمنا در نزديكى محل سقاخانه اصلى ، مكانى كوچك قرار دارد كه حاجتمندان براى روشن كردن شمع از آن استفاده مى كنند و محل آن در تصوير مشخص است .
سقاى عطشانم 

سردار دست از تن جدا اى يار جانانم

سقاى عطشانم

عباسم اى جان اخا سرباز قرآنم

سقاى عطشانم

اى پرچم افراز سپه دين بيرقت شد خم

پشم شكست از غم

اكنون در اين دشت بلا تنها به ميدانم

سقاى عطشانم

بر خود نمى بردم گمان در اين صف ميدان

گردى به خون غلطان

بى دست چون بينم تو را اى سرو بستانم

سقاى عطشانم

بود انتظارم در جهان باشى تو بعد از من

از فتنه دشمن

بر سرپرست عترت زار پريشانم

سقاى عطشانم

پاس حرم را يا اخا كردى نگهدارى

زانان پرستارى

بى سرپرستند اهل بيت زار نالانم

سقاى عطشانم

آن چشم ها كز ترس تو يكدم نرفته خواب

امشب در خواب

بيدار باشند امشب اين چشم صغيرانم

سقاى عطشانم

امشب دگر اهل حرم تا صبح گريانند

ترسانند و لرزانند

يعنى ندارند پناه اين بى پناهانم

سقاى عطشانم

شرمى زبان حال شه آتش زن بر دل

زين ماتم مشكل

زند ايكه گفتا يا اخا اى جان جانانم

سقاى عطشانم (253)

سقاخانه حضرت ابوالفضل العباس قمر بنى هاشم عليه السلام در شهرستان اردبيل ، جنب مقبره شيخ صفى الدين متصل به مسجد سليمان شاه ، كه سالهاى متمادى است در آنجا كرامات زيادى ديده شده حتى سالهاى اخير ايام محرم دختر فلجى در اين سقا خانه شفا گرفته است . قابل ذكر است كه اشاره اى شود مسجد مرحوم صاحب زمانى كه در آنجا هم قسمتى از آن مربوط است به طشت گذارى در ايام محرم كه در آنجا عكس حضرت عباس و شمائل آن حضرت مورد توجه قرار دارد و در اينجا هم كراماتى ظهور و بروز كرده است كه ما در جلد اول صفحه 475 - 477 از قول حضرت آيه الله العظمى آقاى حاج سيد محمد موسوى مفتى الشيعه نقل كرده ايم به آنجا مراجعه شود.
دارالشفا قمر بنى هاشم عليه السلام كرمانشاه 
جناب آقاى سيد جواد كشميرى ، از اعضاى هيئت امناى هيئت قمر بنى هاشم عليه السلام در مورد هيئت محترم انصار قمر بنى هاشم عليه السلام در تاريخ 6/8/76 توضيحاتى داده اند كه ذيلا مى خوانيد. احتراما تاريخچه هيئت محترم انصار قمر بنى هاشم عليه السلام را معرفى مى كنم آدرس ‍ خيابان سپه جنب بانك سپه مسجد مرحوم حاج شهباز خان تاسيس در سال 1325 شمسى بنيانگذار مرحوم حاج عزيز الله افكار شغل نامبرده كلاهدوز بوده در سال 1350 شمسى در مشهد مقدس به رحمت ايزدى پيوست .
عباسيه قمر بنى هاشم عليه السلام در سال 1370 شمسى روبروى دارايى و مخابرات كرمانشاه در خيابان سنگردار الشفا قمر بنى هاشم عليه السلام افتتاح شده است . خداوند متعال به مردم خير خواه و نجيب كرمانشاه و همه بانيان اجر دنيا و آخرت عنايت بفرمايد انشاء الله تعالى . مجالسى كه هميشه برگزار مى شود و عبارتند از شبهاى عزادارى و سينه زنى ائمه اطهار عليهم السلام انجام گرفته و موعظه و مسائل شرعى گفته مى شود و در طول محرم و صفر، روضه خوانى و مداحى اهل بيت عليهم السلام برپاست و روزهاى جمعه صبح دعاى ندبه و زيارت عاشورا و ايام جشنها و اعياد مذهبى برقرار مى باشد و در طول هفته هر روز مجلس ختم براى اشخاص ‍ منعقد است اعضاى هيئت امنا به سهم خود زحمات زيادى كشيده اند. اجر همگى و نيز اشخاصى كه به دار الشفا قمر بنى هاشم عليه السلام كمك كرده و مى كنند با خداوند متعال است والسلام .
از طرف هيئت قمر بنى هاشم عليه السلام سيد جواد كشميرى
فصل سوم : موسسات مذهبى و خدماتى 
هيئت متحده ابوالفضلى نيشابور مجتمع مذهبى نيشابور 
هيئت ابوالفضلى و درمانگاه حضرت قمر بنى هاشم عليه السلام و زائر سراى آن حضرت عليه السلام سه مركز ياد شده در فوق ، تشكيل يك مجتمع را مى دهند. معروف است كه سابقه بناى اين مكان مقدس حدود 110 سال مى باشد. نيز معروف است كه خاكبردارى (مسجد جامع نيشابور) كه از بناهاى تاريخى و قديمى است توسط شخصى به نام پهلوان كرخى بنا شده است . فعلا محل تجمع مردم جهت نماز جماعت و جمعه است . اين مجتمع در گودى قرار دارد. تاسيس درمانگاه در سال 1362 شمسى بوده است . اما شروع ساختمان در سال 1357 شمسى بوده است و اتمام و بهره بردارى از آن در سال 1362 شمسب بوده است . اين مكان تا قبل از سال 57 هيچ گونه موقوفاتى نداشته است ولى بعد از تاسيس ‍ درمانگاه موقوفاتى براى آن قرار داده اند. بناى روحانى مزبور محل رفت و آمد ارباب حوائج در تمام ساعات روز و قسمتى از شب مى باشد. قسمت داخلى بنا و شبستانها تماما مزين به آيينه كارى بوده و لوسترهاى گرانقيمت و نفيس در آن نصب شده است . از قديم الايام اين محل در مناسبت هاى مختلف محل تجمع مردم بوده كه از سخنان منبرى هاى زبده استفاده مى كردند. در هر ساعت از شبانه روز كه انسان آن جا وارد مى شود، مشاهده مى كند كه افراد زيادى به ويژه از طايفه نسوان براى اداى نذورات خود و نيز روضه خوانى در آن مكان اجتماع كرده اند. نذورات اين هيئت ، شامل وجوه نقدى است كه در صندوق ريخته مى شود، و يا به دفتر سپرده مى شود. تعداد گوسفندهاى نذرى در اين محل ، ساليانه بالع بر 500 راس مى شود كه حدود 350 راس آن را در روز تاسوعا و عاشورا هيئت ابوالفضلى قربانى مى كنند. گوشت گوسفندهاى مزبور به قيمت ارزان در اختيار مردم قرار مى گيرد و مبلغ به دست آمده صرف مخارج مناسبات مذهبى و نيز درمانگاه و بيمارستان و زايشگاه و غيره مى گردد. بخش ديگر نذورات را اجناسى چون شير، حبوبات ، قند، چاى ، شكر، تشكيل مى دهند. موقوفات اين بنا از قرار زير است :
1. زمين كشاورزى ، واقع در 12 كيلومترى نيشابور به نام شمس آباد، كه وقف درمانگاه و بيمارستان است . اين زمين را آقاى حاج آقا عظيمى وقف نموده و در آمد ساليانه اش بالغ بر 700 هزار تومان است .
2. زمينى نزديك باغ رود نيشابور، به وسعت دو هكتار، كه واقف آن حاج مسلم فخارى ، ساكن فرخك نيشابور است و تصميم دارند در آن بيمارستان درست كنند.
3. يك دامدارى شامل 700 راس گوسفند در يكى از قراى نيشابور به نام نوآباد، كه تا حال پنج ميليون تومان هزينه برداشته شده است .
4. پاساژ قمر بنى هاشم عليه السلام كه داراى 80 باب مغازه بوده و تماما وقف اين موسسه مى باشد.
بخش درمانگاه
بخش درمانگاه شامل دندانپزشكى چشم پزشكى و ديگر قسمت هاى مربوط به آن است . اين قسمت تاكنون 700 ميليون تومان هزينه برداشته است و مخارج كل اين مجموعه هر ماه بالغ بر 5 ميليون تومان مى شود، كه 3 ميلوين و هشتصد هزار تومان آن حقوق پرسنل بيمارستان است و بقيه مخارج روضه خوانى و اطعام هاى روز تاسوعا و عاشورا و ديگر مناسبتهاى ساليانه را تشكيل مى دهد. در اينجا لازم است تذكر دهيم كه اين موسسه ، خصوصا قسمت درمانى و بيمارستان و زايشگاه آن ، كاملا خيريه ، مى باشد و از مراجعه كنندگان بى بضاعت ، يا وجوهى دريافت نمى شود و يا اينكه براى آنان تخفيف ويژه در نظر گرفته مى شود.
زائر سرا
زائر سرا در قسمت غربى بيمارستان و به طور جداگانه از آن قرار دارد. مساحت زائر سرا حدود 800 متر، و زير بناى ساخمان آن حدودا يكهزار متر مربع مى باشد. اين مكان در سه طبقه ساخته شده و شامل 122 اطاق و سه سالن ، و مسلخ و آشپزخانه و يك حياط وسيع و دلباز است .
و زائر سرا به طور مجانى از مردم پذيرايى مى كند و فعاليت آن تحت نظر يك هيئت امنا قرار دارد كه در طول زمان جابجا مى شوند. و به طور رايگان و بدون هيچ گونه چشم داشتى مشغول خدمت هستند. هرچند وقت يكبار، از صندوق نذورات ، طى مراسم باشكوهى باحضور افراد مشخص شهر غباروبى مى شود. اين مراسم ، كه در مكان هيئت ابوالفضلى انجام مى شود شامل مداحى و روضه خوانى و اطعام مى باشد. اعضاى برجسته هيئت صندوق نذورات را تخليه كرده و با كمك شخصيت هاى مدعو، پولها را مرتب و منظم مى نمايند. سپس موجودى آن را به حساب هيئت ابوالفضلى در بانك واريز مى كنند. درمانگاه ، در قسمت شرقى و شمالى طبقه فوقانى ، و بيمارستان و زايشگاه در قسمت جنوبى و جداى از ساختمان درمانگاه و هيئت و بيمارستان واقع شده است . نماى بيرون قسمت هيئت ، حاوى كتيبه اى است كه تاريخ بناى ساختمان را مشخص كرده است كه كلمه مقدس بسم الله الرحمن الرحيم سرآغاز آن است . در همان قسمت نيز وقفنامه مسجد روى كاشى ترسيم شده است . در خور ذكر است كه مرحوم حاج محسن رضوانى زحمات فراوانى جهت اين بنا كشيده اند و شايسته است كه از ايشان قدردانى و طلب مغفرت شود. در قسمت شرقى بنا حاوى كتيبه هايى است كه مزين به سوره هاى (والعصر) و (نصر) و (كوثر) مى باشد. در قسمت شمالى بنا نيز اشعار جالبى در كتيبه فوق نوشته شده است . ⁽²⁵⁴⁾

دار الشفاى ماه بنى هاشم اين سر است

اينجا محل لطف و عنايات اولياست

اينجا به نام اشرف اولاد آدم است

عيسى طبيب ، و پرستار مريم است

جان به فداى سروجان تست

از ادب آمدن و رفتنت

وقت تولد، قدمى پشت سر

وقت شهادت ، قدمى پيشتر

صاحب سراخانه علمدار كربلاست

اينجا مريض فارغ از انديشه و بلاست

خدام مفتخر به خدمت زوار در گهش

داروى او شفا دهنده هر درد و بلاست

بابل (زائر سراى قمر بنى هاشم عليه السلام ) 
در مسير جاده بابل به مشهد كنار مجتمع النبى صلى اللّه عليه و آله و درمانگاه حضرت اباالفضل العباس عليه السلام قرار گرفته است . زائرين كه در مسير حركت به زيارت حضرت امام على بن موسى الرضا عليه آلاف التحيه و الثنا دارند در ساعاتى از روز را به اينجا مى رسند كه نياز به استراحت دارند اين زائر سرا امكاناتى را كه فراهم كرده است از زائرين پذيرايى مى كند و ضمنا درمانگاهى به نام قمر بنى هاشم عليه السلام در قسمت فوقانى اين زائر سرا بنا گرديده كه بسيارى از امكانات رفاهى درمانى حتى بسترى شدن ضرورتا برخوردار است . مساحت اين بنا در حدود دويست متر و بخشهاى مختلف معالجات سراپائى و كلينيك دندانپزشكى ، فيزيوتراپى ، مامائى و زايمان ، حجامت ، ختنه و جراحيهاى سرپايى شبانه روزى فعاليت دارد. و نيز داراى آزمايشگاهى كامل مى باشد . و كتابخانه و نوارخانه و كلاس آموزش قرآن و تجويد و فاطميه عليهاالسلام و زينبيه عليهاالسلام ، و صندوق قرض الحسنه و ازدواج ، تحكيم خانواده . و مجموعه اين تجتمع به نام مجتمع النبى صلى اللّه عليه و آله نام گذارى شده است و مساحت مجموعه 1800 متر مى باشد و اين مجتمع به همت والاى سلاله الاطياب جناب آقاى دكتر حاج سيد على طبرى پور ساخته شده است .
ابوالفضلى (كاردگر محله )
محلى است حدود شش كيلومترى فريدون كنار. در اين محل جايگاهى است كه داراى ساختمان رفيع و حرم و زائر سرا براى زائرين مى باشد و معروف است كه اين مكان مورد توجه حضرت عباس باب الحوائج عليه السلام قرار دارد و جدا نه تنها اهالى محل به اين مكان توجه دارند، بلكه تمام منطقه به اين محل چشم دوخته اند. مردم نذورات زيادى براى حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام به اين محل مى آورند، بخصوص در شبهاى محرم تاسوعا و عاشورا براى اداى حوائج و شفاى مريض در زائر سرا بيتوته دارند. داستانى در اين كتاب قسمت كرامات به عنوان (عنايت باب الحوائج ابوالفضل العباس عليه السلام به جوان دانشجوى مازندرانى ) ص 431 نقل كرده ايم .
كتابخانه عمومى و امانى حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام
قم ، خيابان امام زاده ابراهيم عليه السلام
جناب حجه الاسلام و المسلمين آقاى حاج سيد جعفر مير عظيمى موسس ‍ محترم كتابخانه عمومى حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام و درمانگاه زند آباد قم ، مطالب ذيل را در اختيار انتشارات مكتب الحسين عليه السلام قرار داده اند. بدينوسيله از ايشان تشكر مى شود.
كتابخانه عمومى حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام در سال 1370 ش ‍ روز ميلاد حضرت خاتم الانبيا محمد مصطفى صلى اللّه عليه و آله و ولادت باسعادت حضرت امام جعفر صادق عليه السلام به مساحت زير بناى 700 متر افتتاح شد. در حال حاضر اين كتابخانه عمومى داراى 16000 جلد كتاب و 3 هزار نفر عضو اعم از برادران و خواهران محصل ديپلمه ، دانشجو و طلبه مى باشد.
واحدهاى كتابخانه عمومى حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام
1 - تالار مطالعه كتابخانه ، تالار مطالعه كه داراى 400 متر مى باشد، روزانه تعداد 800 الى 1000 نفر را 3 نوبت پذيرا مى باشد. در كنار تالار مطالعه نيز مخزن كتاب قرار دارد كه داراى دهها هزار جلد كتاب و جزوه در عناوين مختلف علمى مذهبى ، سياسى ، تاريخى ، اجتماعى . فرهنگى ، دانشگاهى بوده ، از ساعت 7 صبح تا شب در اختيار نسل جوان قرار دارد.
2 - واحد امانى كتابخانه براى استفاده برادران و خواهران در سال 1371 ش شروع به كار نمود. اين واحد ضمن امانت دادن كتب مذهبى نظير تفاسير قرآن مجيد، جزوات كنكورى انتشار يافته از كليه آموزشگاهها مخصوصا جزوات رزمندگان و جزوات ايثارگران را در اختيار مراجعه كنندگان مى گذرد.
3 - واحد قرض الحسنه و سالن مطالعه خواهران
اين واحد در روز ولادت با سعادت دختر خاتم الانبيا همسر على مرتضى عليهم السلام ، مادر يازده امام ، شفيعه روز جزا حضرت فاطمع زهرا سلام الله عليها افتتاح شد.
4 - واحد فرهنگى
فعاليتهاى انجام شده از سوى اين واحد را ذيلا به طور اختصار متذكر مى شويم
1 - چاپ و توزيع رايگان پوسترهاى مذهبى
2 - برگزارى مراسم زيارت عاشورا با حضور اقشار مختلف مردم
3 - عزيمت به مسجد مقدس جمكران در قالب اردوهاى دانشجويى از اعضاى كتابخانه عمومى حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام در شبهاى چهارشنبه .
4 - نشر كتاب به طور رايگان در اختيار مساجد و تكايا
5 - دعوت از مدرسين حوزه علميه قم و مسولين محترم كشورى و جامعه پزشكان براى بيان درس اخلاق .
6 - واحد روشن دلان
كتابخانه نابينايان با هزينه بالغ بر 000/200/1 ريال در سال 1374 ش ‍ افتتاح گرديده است . اين واحد تعدادى ضبط صوت ، نوار درسى ، كتب مذهبى ، علمى و درسى از جمله كتاب قرآن و نهج البلاغه به خط بريل دارد كه در اختيار نابينايان داراى ديپلم متوسطه گذاشته مى شود. از فعاليت هاى ديگر اين واحد، آموزش خط بريل به نابينايان است
6 - واحد انتشارات
اين واحد در طول 7 سال فعاليت خود كتب مختلفى نظير زادالمومنين و مسجد مقدس جمكران تجليگاه صاحب الزمان عليه السلام چاپ و نشر نموده است .
7 - واحد كامپيوتر
واحد كامپيوتر علاوه بر ضبط امور مالى كتابخانه ، داراى برنامه ، دوره كامل قرآن مجيد و نيز برنامه هاى زير است و ديسكت هاى ضبط شده كتاب بحار الانوار نوشته 110 جلدى علامه مجلسى رضوان الله عليه
2 - ديسكت هاى ضبط شده كتاب مستمسك العروه الوثقى نوشته مرحوم آيه الله العظمى سيد محسن حكيم (ره ) بالغ بر 14 جلد
3 - ديسكت هاى ضبط شده كتاب اصول و فروع كافى در 8 جلد
4 - ديسكت هاى من لا يحضره الفقيه نوشته مرحوم شيخ صدوق در 4 جلد
8 - واحد سمعى و بصرى
اين واحد داراى تعدادى نوار ويدئو است كه از نوارهاى موجود در آن نوارهاى جلسات قرآن و آموزش انگليسى ، نوارهاى ضبط شده از مراسم و فعاليت هاى كتابخانه
درمانگاه خيريه حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام - زندآباد قم
درمانگاه خيريه حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام پناهگاه محرومان درمانگاه حضرت اباالفضل العباس عليه السلام كنار مجتمع فرهنگى كتابخانه عمومى و امانى آن حضرت ، كه در محروم ترين منطقه قم يعنى زندآباد قم تاسيس شده است .
اين مركز، خيريه اى مى باشد كه به همت حجت الاسلام و المسلمين آقاى حاج سيد جعفر مير عظيمى و با همكارى افراد خير بنا شده است . اين درمانگاه داراى مساحتى به وسعت 405 متر مربع مى باشد كه در سه طبقه با زير بنايى حدود 800 متر مربع ساخته شده است و در زمينه هاى مختلف به مراجعين خدمات مى دهد. به طورى كه گفته اند محرومين منطقه به طور رايگان در آن مورد درمان قرار مى گيرند.
هيئت محترم حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام 
در مسجد بالاسر حضرت معصومه عليهاالسلام
سابقه اين هيئت به يك قرن مى رسد. ابتدا مرحوم ملا ابراهيم شمايى اين هيئت را بنيان گذاشت ، سپس آقا ميرزا حسين مدير و ميرزا شكرالله فرش ‍ فروش (ناظرى ) در اين مقام انجام وظيفه نموده اند، و حاليه سرپرستى هيئت مذكور به عهده آقاى حاج فضل الله ناظرى ، كه خود از مداحان پيشكسوت قم مى باشد، گذاشته شده است . در سالهاى گذشته ، به غير از روضه خوانى ، برنامه عزادارى و زنجير زنى اين هيئت از قرار ذيل بوده است :
1 - شب اول محرم ، حركت عزاداران از منزل آقاى فتوره چى به طرف حرم مطهر صورت مى گرفت .
2 - روز پنجم ، عزاداران اين هيئت از مسجد بالاسر به طرف بازار رفته ، و پس از نوحه خوانى و زنجير زنى باز مى گشتند.
3 - روز ششم ، براى عزادارى و زنجير زنى عازم تكيه توليت مى شدند.
4 - روز هفتم محرم ، براى عزادارى و زنجير زنى به منزل آقا سيد عبدالله برقعى ، كه از علماى بزرگ قم بود و دستگاه روضه خوانى مفصل داشت ، مى رفتند.
5 - روز هشتم ، جمع عزاداران هيئت مذكور به منزل آيه الله العظمى بروجردى (قدس سره ) مرجع بزرگ شيعه ، رفته و پس از عزادارى و زنجير زنى مراجعت مى نمودند.
6 - صبح روز نهم (تاسوعا) هيئت زنجيرزنان براى عزادارى و اداى احترام به طرف زيارتگاه حضرت موسى مبرقع عليه السلام و شاهزاده حمزه عليه السلام حركت مى كردند.
7 - (شب عاشورا)، جمع عزاداران اين هيئت از منزل پهلوان حاجى سيد تقى كمالى (واقع در كوچه اى كه منتهى به گذرخان و منسوب به شخص ‍ پهلوان مى باشد) به طرف حرم مطهر حضرت معصومه عليهاالسلام حركت مى نمودند، و ذكر دم آنان چنين بود:

امشب حسين مظلوم ، مهمان خواهران است

فردا ميان ميدان ، جسمش به خون طپان است (255)

پنجه شاه كاشان 
علت نام گذارى اين محل به پنجه شاه آن است كه پس از واقعه كربلا و شهادت امام حسين عليه السلام فردى از سركردگان دشمن يكى از دستهاى بريده حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام را بر مى دارد تا به نزديكى از واليان عراق عجم كه از جانب يزيد حكومت داشته ، ببرد و جايزه بگيرد. چون به نواحى كاشان مى رسد، جمعى از شيعيان متفق گشته ، با او جنگ مى كنند و آن دست مبارك را از او گرفته و در آن محل به خاك مى سپرند و از آن به بعد اين محل استجابت دعا و توسل مى باشد. و زمانى در آن تحصن كرده و بست مى نشسته اند زمانى كه هارون بن موسى عليه السلام به شهادت رسيد او را نيز در اين موضع شريف دفن كرده و فراز آن قبر بقعه و مناره و صحنى ساختند. در داخل رواقها و نيز صحن آن بزرگان ، بسيارى از علما و رجال كاشان مدفونند كه از جمله آنها مى توان به صفى الدين طاهر، فخر الواعظين (خاورى ) آيت الله ملا عبدالرسول مدنى و آيت الله حاج آقا رضا مدنى و شمارى ديگر اشاره كرد و گويا گورستان قديمى كاشان در كنار اين بقعه قرار داشته است . ⁽²⁵⁶⁾
علمدار امام حسين عليه السلام 
عالم و فقيه فرزانه حضرت آيه الله العظمى آقاى حاج سيد تقى طباطبائى قمى دام ظله العالى ⁽²⁵⁷⁾ فرزند بزرگمرد جهان تشيع آيه الله العظمى آقاى حاج آقا حسين طباطبائى قمى (ره ) داستانى مربوط به علمدار امام حسين عليه السلام در شهر لكنهو در كتاب شهيد كربلا ج 2 ص 192 چنين نقل مى كنند: در شهر لكنهو - واقع در شمال هند - زيارتگاه مخصوصى وجود دارد كه به مناسبت وجود يك پنجه فلزى در آن ، محل رفت و آمد شيعيان (بويژه در ايام محرم ) است . داستان زير، چگونگى پيداشدن پنجه مزبور و بناى آن زيارتگاه را شرح مى دهد: يكى از حجاج هندى شبى در مكه ، حضرت عباس بن على عليه السلام حامل لواى امام حسين عليه السلام را در خواب ديد و او را به محل دفن خويش در كربلا راهنمايى كرد. وقتى كه حاجى هندى به آنجا رفت ، اين پنجه را عينا در آنجا ديد و در بازگشت آن را نزد نواب آصف الدوله ، حاكم وقت لكنهو، آورد. نواب نيز زيارتگاه مخصوصى براى پنجه مزبور بنا كرد و توليت و رسيدگى آن را به همان حاجى كه پنجه را از كربلا آورده بود واگذار كرد. بعد از مدتى ، سعادت على خان بيمار شد و شفا يافت و بعد از شفا يافتن ، (درگاه ) زيبايى را براى پنجه ساخت . از آن به بعد تاكنون ، در روز پنجم محرم مردم به اين محل مى آيند و علمهاى خود را به آن پنجه مى مالند. علمهايى كه براى تبرك جستن از (پنجه ) مى آورند به چهل يا پنجاه هزار مى رسد.
درگاه حضرت اباالفضل العباس عليه السلام در لكنهو هند 
درگاه حضرت اباالفضل العباس عليه السلام در لكنهو ايالت يوپى (هند) اين بارگاه با اصل آن در كربلا مطابقت ندارد، ولى ساختمان آن يكى از نمونه هاى اعلاى معمارى در هند مى باشد. مشهور است كه بناى اين ساختمان به دست نواب سعادت على خان ، از حكام معروف شيعه انجام شده است (مولف )
قول مشهور بى پايه نيست ، ولى از مصراع زير كه متعلق به بناى گنبد اين بارگاه است (اين گنبد جديد بنائى سعادت است ) بر مى آيد كه در زمان گذشته گنبد قديم وجود داشته و تجديد آن در زمان نواب سعادت على خان صورت گرفته است . پس از سعادت على خان ، يك بار ديگر گنبد مزبور تعمير گرديد كه تاريخ منقوش در پشت باب صدر روى سنگ مرمر حاكى از آن است :

شفيقم ناظم آغا على خان

ز همت مورد صد مرحبا گشت

به تاريخ سالش گفت مهدى دوباره گنبدى درگه بنا گشت
يعنى 1306 ه‍ ق سومين تعمير اين گنبد در عهد جناب شيخ محمد حسن خان صورت گرفت كه قطعه تاريخ ذيل به مناسبت آن سروده و حك شده است :
صدف دل سوخت ، آهك رونما شد پهى اعداد نو آنجلا گشت

ز كلكم سال تعميرات محشر

سه باره گنبد در گه بنا گشت

(1347 ه‍ ق )
بار چهارم در سال 1989 ميلادى هيئت درگاه از تعميرات و توسعه اين درگاه را به عهده گرفت و موفق شد.