اى گروه مردم مسلمان ، چون ماه نو رمضان برآيد شياطين متمرد دربند شوند، و درهاى آسمان و درهاى بهشت و درهاى رحمت گشوده گردند، و درهاى دوزخ بسته شوند، و دعا مستجاب گردد. و براى خداى عزوجل نزد هر افطارى آزادشدگانى باشند كه آنها را از دوزخ آزاد كند، و هر شب منادى فرياد زند: آيا درخواست كننده اى هست ؟ آيا آمرزش جويى هست ؟ خدايا بر هر خرج كننده اى عوض بده ، و به هر امساك كننده اى تلف بده ، تا چون هلال شوال بر آيد، فرياد شود به مؤمنان : كه فردا براى جايزه هاى خود حاضر باشيد، كه فردا روز جايزه است ، سپس امام پنجم فرمود: هان بدان خدايى كه جانم به دست او است اين جايزه پول طلا و نقره نيست .))
3- گناهان روزه دار آمرزيده مى شود: روايت دوم
و از امام باقر (عليه السلام ) روايت كرده كه فرمود:
ان لله تبارك و تعالى ملائكة موكلين بالصائمين يستغفرون لهم فى كل يوم من شهر رمضان الى آخره ، و ينادون الصائمين كل ليلة عند افطارهم : ابشروا عبادالله و قد جعتم قليلا و ستشبعون كثيرا، بوركتم و بورك فيكم حتى اذا كان آخر ليلة من شهر رمضان نادوهم : ابشروا عبادالله فقد غفرالله لكم ذنوبكم و قبل توبتكم ، فانظروا كيف تكونون فيما تستانفون .⁽²¹⁾
((به راستى براى خداى تبارك و تعالى فرشتگانى است موكل به روزه داران كه هر روز ماه رمضان تا پايان براى آنها آمرزش جويند، و هنگام افطار روزه داران را ندا زنند: كه مژده گيريد بندگان خدا، اندكى گرسنه شديد و به زودى بسيار سير شويد، مبارك باشيد و مبارك كنيد، تا شب آخر ماه رمضان به آنها ندا كنند: مژده گيريد بندگان خدا، به تحقيق خدا گناهان شما را آمرزيد و توبه شما را پذيرفت ، نظر كنيد كه در آينده چگونه خواهيد بود.))
3- گناهان روزه دار آمرزيده مى شود: روايت سوم
و در روايت ديگرى از امام هشتم از پدرانش (عليه السلام ) از رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) روايت كرده كه فرمود:
ان شهر رمضان شهر عظيم يضاعف الله فيه الحسنات و يمحو فيه السيئات و يرفع فيه الدرجات ، من تصدق فى هذا الشهر بصدقة غفرالله له ، و من احسن فيه الى ما مملكت يمينه غفرالله له ، و من حسن فيه خلقه غفرالله له ، و من كظم فيه غيظه غفرالله له ، و من وصل فيه رحمة غفر الله له . ثم قال (صلى الله عليه و آله و سلم ): ان شهركم هذا ليس كالشهور، انه اذا اقبل اليكم اقبل بالبركة و الرحمة ، و اذا ادبر عنكم ادبر بغفران الذنوب ، هذا شهر، الحسنات فيه مضاعفة ، و اعمال الخير فيه مقبولة ، من صلى منكم فى هذا الشهر لله عزوجل ركعتين يتطوع بهما غفرالله له .
ثم قال (صلى الله عليه و آله و سلم ): ان الشقى حق الشقى ، من خرج منه هذا الشهر و لم يغفر ذنوبه ، فحينئذ يخسر حين يفوز المحسنون بجوائز الرب الكريم .⁽²²⁾
ترجمه روايت شريفه
((رسول خدا فرمود: ماه رمضان ماه بزرگى است خدا حسنان را در آن دو چندان كند، و سيئات را در آن محو كند، و درجات را بالا برد، هر كه در اين ماه صدقه اى دهد او را بيامرزد، و هر كه در آن به مملوكان خود احسان كند خدايش بيامرزد، و هر كه خوش خلقى كند خدايش بيامرزد، و هر كه صله رحم كند خدايش بيامرزد.
سپس فرمود: براستى اين ماه شما چون ماههاى ديگر نيست ، براستى چون به شما رو كند با بركت و رحمت آيد و چون از نزد شما برود با آمرزش ‍ گناهان برود، اين ماهى است كه حسنات در آن دو چندان است ، و اعمال خير در آن قبول است ، هر كه در اين ماه براى خدا عزوجل دو ركعت نماز نافله بخواند، خدا او را بيامرزد، سپس فرمود: بدبخت حقيقى كسى است كه اين ماه را طى كند و گناهانش آمرزيده نشود، اينجا است كه زيان كار است ، و خوش كرداران به جوايز پروردگار كريم كامياب گردند.))
3- گناهان روزه دار آمرزيده مى شود: روايت چهارم
و نيز از امام صادق (عليه السلام ) از پدرانش (عليه السلام ) از رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) روايت كرده كه فرمود:
شعبان شهرى ، و شهر رمضان شهر الله عزوجل ، فمن صام يوما من شهرى كنت شفيعه يوم القيامة ، و من صام يومين من شهرى غفر له ماتقدم من ذنبه ، و من صام ثلاثة ايام من شهرى قيل له : استاءنف العمل ، و من صام شهر رمضان فحفظ فرجه و لسانه و كف اءذاه عن الناس ، غفرالله له ذنوبه ما تقدم منها و ما تاءخر، اءعتقه من النار، و اءحله دار القرار، و قبل شفاعته فى عدد رمل عالج من مذنبى اءهل التوحيد.⁽²³⁾
ترجمه روايت شريفه
((شعبان ماه من است و رمضان ماه خداى عزوجل ، هر كس روزى از ماه مرا روزه بگيرد شفيع او در روز قيامت خواهم بود، و كسى كه دو روز از ماه مرا روزه بگيرد گناه گذشته اش آمرزيده شود، و كسى كه سه روز ماه مرا روزه بگيرد، به او گفته شود: كار را از سر گير (و گذشته ات آمرزيده شد) و كسى كه ماه رمضان را روزه گيرد و عورت و زبان خود را نگهدارد، و آزارش را از مردم باز دارد، خداوند گناه گذشته و آينده اش را بيامرزد و از آتش دوزخ آزادش ‍ كند و در خانه ماندنى (بهشت ) فرود آرد، و شفاعت او را به شماره ريگهاى بيابان نسبت به گناهكاران از اهل توحيد بپذيرد.))
3- گناهان روزه دار آمرزيده مى شود: روايت پنجم
و از كتاب امامى طوسى از رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) روايت شده كه فرمود:
من صام شهر رمضان ايمانا و احتسابا غفرالله له ما تقدم من ذنبه ، و من صلى ليلة القدر ايمانا و احتسابا غفرالله ما تقدم من ذنبه .⁽²⁴⁾
ترجمه روايت شريفه
((كسى كه ماه رمضان را از روى ايمان و اميد پاداش الهى روزه بگيرد خداوند گناه گذشته اش را بيامرزد، و كسى كه شب قدر از روى ايمان و اميد پاداش الهى نماز بخواند خداوند گناه گذشته اش را بيامرزد.))
3- گناهان روزه دار آمرزيده مى شود: روايت ششم
و در همان كتاب از رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) روايت كرده كه به جابر بن عبدالله انصارى فرمود:
يا جابر هذا شهر رمضان من صام نهاره و قام وردا من ليله ، و عف بطنة و فرجه ، و كف لسانه خرج من ذنوبه كخروجه من الشهر، فقال جابر: يا رسول الله ! ما اءحسن هذا الحديث ؟ فقال رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم ): يا جابر و ما اءشد هذه الشروط؟⁽²⁵⁾
ترجمه روايت شريفه
((اى جابر اين ماه رمضان است . كسى كه روزش را روزه بگيرد و بخشى از شب آن را به حال نماز و قيام بگذراند، و شكم و عورت خود را نگهدارد، و زبان خود را نگهدارد از گناهان خود بيرون رود، همانگونه كه از ماه (رمضان ) بيرون رود.
جابر عرض كرد: اين چه حديث خوبى است !
فرمود: اى جابر! و اين شرطها هم چه شرطهاى سختى است !؟))
3- گناهان روزه دار آمرزيده مى شود: روايت هفتم
و در حديث ديگرى است كه فرمود:
شهر رمضان شهر فرض الله عليكم صيامه ، فمن صامه ايمانا و احتسابا خرج من دنوبه كيوم ولدته امه .⁽²⁶⁾
ترجمه روايت شريفه
((ماه رمضان ماهى است كه خداوند روزه اش را بر شما واجب كرده ، هر كس آن ماه را از روى ايمان و اميد به رحمت حق روزه بگيرد از گناهان خود بيرون رود همانند روزى كه مادر از او زائيده .))
3 - گناهان روزه دار آمرزيده مى شود: روايت هشتم
و نيز از امام صادق (عليه السلام ) روايت شده كه فرمود:
من لم يغفر له فى شهر رمضان ما يغفر له الى قابل الا ان يشهد عرفة .⁽²⁷⁾
ترجمه روايت شريفه
((كسى كه در ماه رمضان آمرزيده نشود تا سال آينده آمرزيده نشود، مگر آنكه در عرفه حاضر شود. (و عرفه را درك كند.)))
4 - ثواب قرائت قرآن در اين ماه : روايت اول
در كتاب بحارالانوار از امام صادق (عليه السلام ) از رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) روايت كرده كه فرمود:
شهر رمضان شهر الله عزوجل ، و هو شهر يضاعف الله فيه الحسنات ، و يمحو فيه السئيات ، و هو شهر البركة ، و هو شهر الانابة ، و هو شهر التوبة و هو شهر المغفرة ، و هو شهر العتق من النار، و الفوز بالجنة .
اءلا فاجتنبوا فيه كل حرام ، و اءكثيروا فيه من تلاوة القرآن ، و سلوا فيه حوائجكم ، واشتغلوا فيه بذكر ربكم ، و لايكونن شهر رمضان عندكم كغيره من الشهور، فان له عندالله حرمة و فضلا على سائر الشهور، و لايكونن شهر رمضان يوم صومكم كيوم فطركم .⁽²⁸⁾
ترجمه روايت شريفه
((ماه رمضان ماه خداى عزوجل مى باشد، و آن ماهى است كه خداوند كارهاى نيك را در آن دو چندان كند و بديها را در آن محو سازد، ماه بركت ، و ماه انابة و بازگشت ، و ماه توبه و ماه آمرزش و ماه آزادى از آتش دوزخ ، و كامياب شدن به بهشت است .
هان كه در اين ماه از هر حرامى خوددارى كنيد، و تلاوت قرآن را زياد كنيد. و حاجات خود را بخواهيد، و به ياد پروردگارتان سرگرم باشيد، و ماه رمضان نزد شما نبايد همانند ماههاى ديگر باشد، چرا كه براى اين ماه در پيشگاه خداوند حرمت و برترى بر ديگر ماهها است ، و نبايد در ماه رمضان روز روزه شما مانند روز غير روزه شما باشد.))
ثواب قرائت قرآن در اين ماه : روايت دوم
و از امام هشتم (عليه السلام ) روايت كرده كه فرمود:
الحسنات فى شهر رمضان مقبولة ، والسيئات فيه مغفورة ، من قراء فى شهر رمضان آية من كتاب الله عزوجل كان كمن ختم القرآن فى غيره من الشهور، و من ضحك فيه فى وجه اءخيه المؤمن لم يلقه يوم القيامة الا ضحك فى وجهه ، و بشره بالجنة ، و من اءعان فيه مؤمنا اءعانه الله تعالى على الجواز على الصراط، يوم تزل فيه الاقدام ، و من كف فيه غبضه كف الله عنه غضبه يوم القيامة ، و من اءغاث فيه ملهوفا آمنه الله من الفراغ الاءكبر يوم القيامة ، و من نصر فيه مظلوما نصره الله على كل من عاداه فى الدنيا، و نصره يوم القيامة عند الحساب و الميزان . شهر رمضان شهر البركة ، و شهر المغفرة و شهر التوبه و شهر الانابة ، من لم يغفر له فى شهر رمضان ففى اءى شهر يفغر له ؟ فسلوا الله ان يتقبل منكم فيه الصيام ، و لا يجعله آخر العهد منكم ، و اءن يوفقكم فيه لطاعته و يعصمكم من معصيته ، انه خير مسؤ ول .⁽²⁹⁾
ترجمه روايت شريفه
((نيكى ها در ماه رمضان پذيرفته ، و بديها در آن آمرزيده است ، كسى كه در ماه رمضان آيه اى از كتاب خداوند بخواند همانند كسى است كه در ماههاى ديگر قرآن را ختم كرده و كسى كه در اين ماه در روى برادر ايمانى خود بخندد (و او را خوشحال كند) در روز قيامت او را ديدار نكند جز آنكه در روى او بخندد (و او را خوشحال كند) و به بهشت مژده اش دهد، و كسى كه در اين ماه به مؤمنى كمكم كند، خداى تعالى در هنگام عبور بر صراط كمكش كند در آن روزى كه گامها بلغزد، و كسى كه خشمش را در اين ماه نگهدارد خداوند خشمش را در روز قيامت از او باز دارد.
و كسى كه درمانده اندوهگينى را دستگيرى و نجات دهد، خداوند در روز قيامت او را از هراس بزرگ آن روز در امان دارد، و كسى كه ستمديده اى را در اين ماه يارى كند، خدايش در دنيا بر دشمنانش يارى دهد، و در روز قيامت نيز هنگام حساب و در كنار ميزان ياريش كند.
ماه رمضان ماه بركت ، ماه رحمت ، ماه مغفرت ، ماه توبه و ماه انابه و بازگشت به درگاه الهى است ، كسى كه در ماه رمضان آمرزيده نشود در چه ماهى مى خواهد آمرزيده شود؟ از خدا بخواهيد در اين ماه روزه تان را بپذيرد، و آخرين سال عمر شما قرار ندهد، و توفيق اطاعت خود را به شما دهد، و از نافرمانيش شما را نگهدارد، كه براستى خداوند بهترين كسى است كه از او درخواست كنند.))
ثواب قرائت قرآن در اين ماه : روايت سوم
شيخ صدوق در كتاب معانى الاخبار و امالى به سندش از امام باقر (عليه السلام ) روايت كرده كه فرمود:
لكل شى ء ربيع و ربيع القرآن شهر رمضان .⁽³⁰⁾
ترجمه روايت شريفه
((هر چيزى را بهارى است و بهار قرآن ماه رمضان است .))
ثواب قرائت قرآن در اين ماه : روايت چهارم
و از مجالس شيخ از امام صادق (عليه السلام ) روايت شده كه فرمود:
ان الشهور عندالله اثناعشر شهرا فى كتاب الله يوم خلق السماوات و الارض فغرة الشهور شهر الله شهر رمضان ، و قلب شهر رمضان ليلة القدر، و نزل القرآن فى اءول ليلة من شهر رمضان ، فاستقبل الشهر بالقرآن .⁽³¹⁾
ترجمه روايت شريفه
((براستى كه در كتاب خدا ماهها نزد خدا دوازده ماه است . روزى كه خداوند آسمانها و زمين را آفريد، پس نور و روشنى ماهها ماه رمضان است ، و قلب ماه رمضان شب قدر است ، و قرآن در شب اول ماه رمضان نازل گشته ، پس با قرآن از اين ماه استقبال كن .))
5 - خداوند به روزه دار در رمضان پنج چيز عطا فرمايد
شيخ صدوق (رحمه الله ) در كتاب خصال به سندش از رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) روايت كرده كه فرمود:
اعطيت امتى فى شهر رمضان خمسا لم يعطهن اءمة نبى قبلى :
اءما واحدة : فاذا كان اءول ليلة من شهر رمضان نظر الله عزوجل اليهم ، و من نظر الله اليه لم يعذبه اءبدا.
و اءما الثانية : فان خلف اءفواههم - حين يمسون - عندالله عزوجل اءطيب من ريح المسك .
و اءما الثالثة : فان الملائكة يستغفرون لهم فى ليلهم و نهارهم .
و اءما الرابعة : فان الله عزوجل ياءمر جنته اءن استغفرى و تزينى لعبادى فيوسك اءن يذهب عنهم نصب الدنيا و اءذاها، و يصيروا الى جنتى و كرامتى .
و اءما الخامسة : فاذا كان آخر ليلة غفر لهم جميعا.
فقال رجل : فى ليلة القدر يا رسول الله ؟
فقال : اءلم تر الى العمال اذا فرغوا من اءعمالهم و فوا.⁽³²⁾
ترجمه روايت شريفه
((به امت من در ماه رمضان پنج چيز داده شده كه به امت هيچ پيغمبرى قبل از من داده نشده :
اما يكم آنكه چون شب اول ماه رمضان شود خداوند به آنها نظر لطف كند و هر كس را كه خدا به او نظر لطف كند هرگز عذابش نكند.
و اما دوم آنكه در شامگاه ، بوى دهان آنها نزد خداوند از بوى مشك پاكيزه تر باشد.
و اما سوم آنكه فرشتگان در شب و روز براى آنها استغفار كنند.
و اما چهارم آنكه خداى عزوجل به بهشت دستور دهد براى بندگانم آمرزش ‍ بخواه و خود را براى آنها آراسته كن ، تا رنج و آزار دنيا از آنها برود، و در پذيرايى گرم من در بهشت آيند.
و اما پنجم آنكه در شب آخر ماه همه گناهانشان آمرزيده شود.
مردى عرض كرد: در شب قدر اى رسول خدا؟
فرمود: مگر كارگران را نديده اى كه چون از كار فراغت يابند مزدشان را دريافت كنند!))
بخش سوم : برخى از احكام و مسائل روزه
روزه ها بر چهار قسم است :
واجب ؛
مستحب ؛
مكروه ؛
حرام ؛
روزه هاى واجب
روزه واجب مانند روزه ماه رمضان ، روزه قضا، روزه روز سوم اعتكاف ، روزه كفاره ، روزه نذر و عهد و قسم ...
روزه كفاره روزه اى است كه بر انسان بخاطر خطايى كه از او سرزده ، تخييرا و يا عينا، واجب مى شود، مانند كفاره قسم ، كفاره كوچ كردن عمدى قبل از غروب از عرفات ، كفاره برخى از انواع صيد در حال احرام ، و موارد ديگرى كه مشروحا در كتابهاى فقهى ذكر شده .
روزه نذر و عهد و قسم ، روزه اى است كه انسان بوسيله يكى از آن سه بر خود واجب مى كند مثل اينكه نذر كند كه اگر خداى تعالى فلان حاجت مرا برآورد، من يك روز يا بيشتر روزه مى گيرم .
روزه هاى مستحبى
و اما روزه هاى مستحبى بسيار است كه قسمتى از آنها را ذيلا مى آوريم :
روزه هاى كه مستحب مؤ كد است ، و آن چند روزه است :
روزه سه روز از هر ماه ، و بهترين كيفيت آن ، اين است كه اولين پنجشنبه ماه و آخرين پنجشنبه ماه و اولين چهارشنبه از دهه دوم ماه باشد.
ايام البيض ، و آن ، سيزدهم ، چهاردهم و پانزدهم هر ماه است .
روز غدير، و آن هجدهم ذى الحجه است .
روز ولادت پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم )، و آن هفدهم ربيع الاول است .
روز مبعث پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم )، و آن بيست و هفتم رجب است .
روز دحوالارض ، و آن ، بيست و پنجم ذى قعده است .
روز عرفه ، و آن براى كسى است كه روزه موجب ضعف او در خواندن دعاهايى كه تصميم خواندن آنها را گرفته است نشود و اول ماه بطورى ثابت باشد كه احتمال واقع شدن روزه را در روز عيد ندهد.
روز مباهله ، و آن بيست و چهارم ذى الحجه است . اين روز را به قصد قربت مطلقه و به خاطر شكر اينكه پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم ) فضيلت بزرگى از فضايل مولايمان اميرالمؤمنين (عليه السلام ) را بيان فرموده است روزه مى گيرد.
هر پنج شنبه و جمعه .
اول ماه ذى الحجه تا روز نهم .
ماه رجب و شعبان تمام يا بعض آن ، اگر چه از هر كدام يك روز باشد.
روز نوروز.
روز اول محرم و سوم آن .
روزه هاى مكروه
روزه هاى مكروه عبارت است از:
روزه مستحبى مهمان بدون اذن ميزبان و نيز با نهى او و احوط ترك روزه است .
روزه مستحبى فرزند، بدون اذن پدرش اگر به خاطر شفقت و مهربانى اسباب اذيت او نشود، و اگر نهى كند احتياط نبايد ترك شود (به احتياط واجب روزه نگيرد.)
اگر چه باعث اذيت پدر هم نباشد.
منع مادر و بنابر احتياط واجب اين حكم درباره فرزند هر چند پايين برود (نوه و نبيره ) و پدر هر چند بالا برود (جد و جد پدر...) جريان دارد، بلكه بهتر است ، اذن مادر نيز مراعات شود.
كسى كه روزه او را براى خواندن دعاهاى عرفه و اشتغال به آن ضعيف و بى حال مى گرداند بهتر است روز عرفه را روزه نگيرد و همچنين اگر احتمال بدهد كه آن روز عيد باشد، بهتر است روزه نگيرد.
روزه هاى حرام
روزه هاى حرام عبارت است از:
روز دو عيد فطر و قربان .
روزه روز سى ام شعبان (روزى كه نمى داند از ماه شعبان است يا رمضان ) به نيت اينكه از ماه رمضان باشد.
روزه ايام تشريق (يازدهم ، دوازدهم ، و سيزدهم ذى الحجه ) براى كسى كه در منى باشد. چه اشتغال به اعمال حج داشته باشد، يا نداشته باشد.
روزه گرفتن براى وفاى به نذر معصيتى كه كرده است .
روزه سكوت ، به اين معنى كه نيت سكوت و حرف نزدن نمايد، اگر چه در بعضى از روز باشد، ولى بدون نيت ، اگر چه تمام روز را سكوت كند، مانعى ندارد.
روزه وصال ، و بنابر اقوا روزه وصال اعم است از اينكه يك روز و شب را تا سحر، نيت كرده روزه بگيرد يا دو روز و يك شب را، ولى اگر افطارش را تا سحر يا تا شب بعد بدون نيت روزه تاءخير اندازد مانعى ندارد، اگر چه احتياط (مستحب ) ترك آن است . چنانچه احتياط آن است كه زن بدون اذن شوهر روزه مستحبى نگيرد، بلكه در صورتى كه روزه مزاحم حق شوهرش ‍ باشد، و بلكه شوهر او را از روزه گرفتن نهى كند مطلقا (چه مزاحمت با حق شوهر داشته باشد چه نداشته باشد) نبايد اين احتياط را ترك كند.
برخى از احكام روزه ماه رمضان
احكام روزه ماه مبارك رمضان بسيار زياد است كه برخى از آنها را كه بيشتر مورد ابتلاء است ، و از كتاب تحرير الوسيله امام خمينى (رحمه الله ) ترجمه شده ذيلا براى شما ذكر مى كنيم :
نيت
مساءله 1 - در روزه نيت شرط است يعنى به قصد قربت ، آن عبادت مخصوصى را كه در شرع معين شده قصد كند و برخوردارى از چيزهايى كه روزه را باطل مى كند تصميم بگيرد، و لازم نيست همه مبطلات را جدا جدا بداند.بنابراين اگر نيت كند كه از تمامى مبطلات خوددارى نمايد و مبطل بودن بعضى چيزها را نداند يا گمان كند مبطل نيست - مانند احتقان - ولى انجام ندهد روزه اش صحيح است ، و همچنين اگر خوددارى از چيزهايى را نيت كند كه مى داند مبطلات هم در ميان آنها است بنابر اقوا صحيح است ، و در نيت روزه بعد از قصد قربت و اخلاص به جز تعيين روزه اى كه مى خواهد امر آن را اطاعت كند چيز ديگرى لازم نيست و در روزه ماه رمضان ، نيت روزه فردا كفايت مى كند و تعيين ماه رمضان (و قصد ماه رمضان ) لازم نيست ، بلكه اگر نداند يا فراموش كند كه ماه رمضان است و روزه ديگرى را نيت نمايد، از ماه رمضان حساب مى شود، بر خلاف كسى كه بداند ماه رمضان است (و غير آن را نيت كند) كه از هيچكدام حساب نمى شود.
اما در غير ماه رمضان ، بايد آن را تعيين نمايد به اين معنى كه نوع معينى را قصد كند. مانند روزه كفاره ، قضا و نذر مطلق بلكه نذر معين نيز، بنابر اقوا (كه تعيين قصد آن هم لازم است .) و تعيين اجمالى روزه كفايت مى كند، مثل اينكه آنچه بر عهده او واجب است يك نوع روزه باشد و آنچه را كه در ذمه دارد نيت كند كه كفايت مى كند. و در روزه هاى مستحبى كه مخصوص ‍ وقت معينى نيست ، اظهر آن است كه تعيين آن لازم نيست . بنابراين اگر روزه فردا را براى خدا نيت كند، اگر آن روز براى روزه گرفتن صلاحيت داشته باشد و روزه مستحبى هم از آن شخص صحيح باشد، اين روزه صحيح است و به عنوان مستحب واقع مى شود، بلكه روزه مستحبى معين ، اگر خصوصيت آن تنها به (انجام گرفتن در) زمان خاص باشد نيز چنين است مانند ايام البيض ، جمعه و پنجشنبه ، البته در احراز ثواب آن روز خاص لازم است كه از آن روز اطلاع پيدا كند (كه فردا مثلا جمعه است ) و نيت كند.
مساءله 2 - در روزه واجب معين ، رمضان باشد يا غير آن ، بنابر اقوا، وقت مخصوصى براى نيت نيست بلكه ملاك آن است كه روزه از روى تصميم و قصدى كه در نفس باقى بماند، تحقق يابد، اگر چه با خواب يا غير خواب ، از روزه غافل شود. فرقى نيست كه تصميم روزه مقارن طلوع فجر بوجود آيد يا قبل از آن ، و نيز فرقى نيست كه اين تصميم در شبى كه فرداى آن را مى خواهد روزه بگيرد بوجود آيد و يا قبل از آن شب . پس اگر امروز تصميم گرفت كه فردا را روزه باشد و با اين تصميم تا آخر روز بعد بخوابد، بنابر اصح روزه اش صحيح است . اما اگر به خاطر عذرى ، مانند فراموشى يا غفلت يا ندانستن اينكه ماه رمضان است يا بيمارى يا مسافرت ، نيت روزه نكند و قبل از ظهر عذر او برطرف شود و كارى كه روزه را باطل مى كند انجام نداده باشد، وقت نيت از دسته رفته است (و نمى تواند نيت كند) البته آمدن اين حكم در همه عذرها اشكال دارد، بلكه در مورد مرض خالى از اشكال نيست ، اگر چه خالى از قرب هم نيست . وقت نيت روزه واجب غير معين ، در حال اختيار، تا ظهر ادامه دارد نه بعد از ظهر، پس اگر به نيت اينكه روزه نگيرد، داخل صبح شود و كارى كه روزه را باطل مى كند انجام نداده باشد و قبل از ظهر تصميمش عوض شود، بخواهد روزه قضاى ماه رمضان يا روزه كفاره يا نذر مطلق (غير معين ) را بگيرد، جايز و صحيح است ، و بعد از ظهر صحيح نيست و وقت نيت روزه مستحبى ادامه دارد تا اينكه به اندازه تجديد نيت به اذان مغرب مانده باشد (و تا آن وقت مى تواند نيت روزه كند). اگر چه ترديد در نيت داشته باشد البته اگر به نيت رمضان ، اين روز را روزه بگيرد نه براى ماه رمضان حساب مى شود و نه براى غير ماه رمضان .)
چيزهايى كه روزه را باطل مى كند
مساءله 3 -
روزه دار از چند چيز بايد خوددارى كند:
اول و دوم :
خوردن و آشاميدن چه آن چيز معمول باشد، مانند نان و آب ، يا غير معمول باشد، مانند سنگ ريزه و شيره درختان هر چند كه خيلى كم باشد مانند يك دهم دانه (گندم ) يا يك دهم قطره (آب ).
مساءله 4 -
معيار در خوردن و آشاميدن ، صدق آن است (عرفا به آن خوردن يا آشاميدن گفته شود) اگر چه به طرز غيرمتعارف باشد، پس اگر آب را از راه بينى به درون (شكم ) خود برساند، آشاميدن صدق مى كند، اگر چه بطرز غير متعارف است .
سوم :
جماع ، با مرد باشد يا زن ، با انسان باشد يا حيوان ، در قبل باشد يا دبر، با زنده باشد يا مرده ، با صغير باشد يا كبير، روزه دار جماع كند يا با او جماع شود، كه اگر عمدى باشد، روزه را باطل مى كند، اگر چه منى هم بيرون نيايد، و اگر از روى فراموشى يا اجبارى كه او را بى اراده كند، جماع انجام گيرد، روزه باطل نمى شود ولى اگر با اكراه (و وادار شدن به زور) جماع انجام شود، روزه او باطل مى شود، حال اگر از روى فراموشى يا اجبار (كه از او سلب اراده نمود) جماع كند و در بين يادش آيد يا اجبار برطرف شود، بايد فورا خوددارى كند، پس اگر فورا خوددارى نكند، روزه اش باطل مى شود.