گفتار ما

اختلافى که در بيان روايات وجود دارد باعث شده است که بين دانشمندان بزرگ، در اين مورد که آيا در عصر امام عليه السلام، شرک وکفر وگناه وتمرد باقى مى ماند يا خير، اختلاف پيدا شود.

ضمن اينکه بايد اعتراف کرد که فقط خداوند به حقيقت امور آگاه است، راه جمع بين روايات واستفاده از همه آنها را اين مى دانيم که گفته شود: مقصود از قيامت در دو آيه اى که در اول فصل از سوره ى مائده نقل شد ايام ظهور حضرت مهدى عليه السلام است، چنانکه در دو روايت آخر، عبارت (الوقت المعلوم) و(يوم القيامه) به زمان ظهور حضرت حجت عليه السلام تفسير شده است. ومقصود سه روايت اول که بر باقى بودن کفر وبدکارى وتمرد دلالت مى کند، بيان نحوه ى رفتار حجت عليه السلام در آغاز کار است، چنانکه حديث دوم از فصل هفدهم همين باب چنين مى گويد، وآنچه به وضوح دلالت بر باقى نبودن کفر وانکار وتمرد مى کند مربوط به دوره ى تحکيم وتثبيت حاکميت حضرت حجت عليه السلام است.

آنچه در تعدادى از روايات غيبت آمده که: (زمين را همان گونه که از ستم وبيداد پر شده است از عدل وداد سرشار مى نمايد) شاهد ودليل خوبى بر اين است که کفر وشرک وتمرد باقى نمى ماند، زيرا ظلم وجور از آثار ونتايج کفر وشرک وتمرد است وعدل وداد از آثار ونتايج توحيد وايمان است ونبودن ظلم وستم نتيجه باقى نبودن کفر وشرک وعصيان است. واگر کسى با دقت وتامل در روايات مربوط به اين موضوع دقت کند به اين نوع جمع بين روايات خواهد رسيد.

از سوى ديگر رواياتى که دلالت مى کند که در زمان رجعت بين امامان معصوم عليهم السلام ومؤمنان رجعت کننده، با کفار رجعت کننده وشيطان وفرزندانش جنگ واقع مى شود با رواياتى که مى گويد که شيطان به دست امام قائم عليه السلام کشته مى شود منافاتى ندارد زيرا با توجه به احاديث رجعت که بيانگر رجعت مؤمنان ناب وکافران محض است، شيطان وپيروانش نيز رجعت خواهد کرد وبا اينکه يک بار به دست امام قائم عليه السلام کشته شده است بار ديگر به دست پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم کشته خواهد شد.(1)

روايتهاى عبد الکريم بن عمرو خثعمى وسلمان که در فصل هشتم از باب چهارم خواهد آمد نيز بر رجعت شيطان وپيروانش دلالت مى کنند.

روايات

1- در سوالى که مفضل بن عمر درباره ى حضرت مهدى منتظر عليه السلام، از امام صادق صلوات الله عليه پرسيده چنين آمده است: (...عرض کردم آقاى من!خانه ى حضرت مهدى ومحل گردهمايى مؤمنان کجاست؟ امام عليه السلام فرمود:محل حکومتش کوفه ومهدى ومحل گردهمايى مؤمنان کجاست؟ امام عليه السلام فرمود: محل حکومتش کوفه ومحل قضاوتش، مسجد کوفه است، بيت المال ومحل تقسيم غنائم مسلمانان، مسجد سهله ومحل خلوت وعبادتش شنزارهاى اطراف کوفه است.

مفضل مى گويد: (آقاى من آيا همه ى مؤمنان در کوفه خواهند بود؟ امام عليه السلام پاسخ مى فرمايد: آرى به خدا قسم! هيچ مؤمنى نيست مگر اينکه يا در کوفه است يا در اطراف آن، بهاى مختصر زمينى از آن که اسبى در آن جاى گيرد به دو هزار درهم مى رسد وبيشتر مردم دوست دارند که يک وجب از زمين منطقه سبع از ناحيه همدان در نزديکى کوفه را به يک وجب طلا بخرند، گستردگى کوفه به پنجاه وچهار ميل رسيده وخانه هاى آن به کربلا وصل مى شود وکربلا اردوگاه ومحل رفت وآمد فرشتگان ومؤمنان وداراى مقامى بلند وبرکاتى زياد است که اگر مؤمنى در آن جا اقامت کند وخدا را بخواند، با يک بار دعا کردن، خداوند، چيزى به قدر هزار برابر ملک دنيا به او عطا مى فرمايد..).(2)

2- ابو بصير مى گويد: امام صادق به من فرمود: (اى ابا محمد! گويا که ساکن شدن قائم واهل وعيالش در مسجد کوفه را مى بينم. (عرض کردم: فدايت شوم خانه اش آن جاست؟ فرمود: آرى، خانه ادريس وابراهيم خليل الرحمن هم آن جا بود وخداوند پيامبرى را مبعوث نکرد مگر اينکه در آن مسجد نماز خواند، وخانه خضر در آن است وکسى که در آن مسجد اقامت کند مثل کسى است که در خيمه پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم اقامت کرده است وهيچ مرد وزن مؤمنى يافت نمى شود مگر اينکه دلش براى آن مى تپد). عرض کردم: فدايت شوم آيا هيچ وقت قائم، از ميان آن نمى رود؟) فرمود: (آرى مى رود) عرض کردم: پس بعد از او چه مى شود؟ فرمود: (بعد از او هم همين طور است تا زمانى که عالم خلق کاملا به پايان برسد..).(3)

3- ابو خالد کابلى مى گويد: امام باقر عليه السلام فرمود: (وقتى قائم وارد کوفه شود هيچ مؤمنى نيست مگر اينکه يا در کوفه است يا به سمت کوفه مى آيد چنانکه امير المؤمنين عليه السلام به يارانش مى فرمايد: (به سمت اين مرد سرکش برويم وآن گاه به سمت کوفه راه مى افتد).(4)

4- حبه عرنى مى گويد: امير المؤمنين عليه السلام فرمود: گويا شيعيانمان را در مسجد کوفه مى بينم که خيمه زده اند وقرآن را همان گونه که نازل شده است به مردم ياد مى دهند؛ بدانيد که وقتى قائم قيام کند، مسجد را خراب کرده وقبله اش را درست مى نمايند).(5)

5- حسن بن محبوب از بعضى از راويانى که از آنها نقل مى کند از امام صادق عليه السلام نقل مى کند که فرمود: (گويا قائم عليه السلام را مى بينم که بر منبر کوفه نشسته است، از جيب قبايش نامه اى که به طلا مهر شده است بيرون مى آورد، باز مى کند وبراى مردم مى خواند ومردم مثل گله ى گوسفندى که بگريزند از دور او پراکنده مى شوند غير از نقباء وبرگزيدگان، کسى باقى نمى ماند، آن گاه سخنى مى فرمايد که قبل از اينکه به جايى پناه ببرند به سوى او بر مى گردند، ومن مى دانم که آن سخن چيست).(6)

6- اصبغ بن نباته در حديثى درباره ى فضيلت مسجد کوفه، از امير المؤمنين عليه السلام نقل مى کند که فرمود: (زمانى خواهد آمد که آن جا، نماز خانه ى مهدى از نسل من ونماز خانه ى هر مؤمنى خواهد بود، وهيچ مؤمنى در روى زمين باقى نمى ماند مگر اينکه يا در آن جاست يا دلش براى آن مى تپد).(7)

7- مفضل بن عمر مى گويد: امام صادق عليه السلام فرمود: (گويا قائم عليه السلام را بر منبر کوفه مى نگرم که سيصد وسيزده نفر از يارانش، به تعداد مجاهدان بدر، که صاحب پرچم وحاکمان روى زمين هستند، اطرافش را فرا گرفته اند..).(8)

8- جابر از امام باقر عليه السلام نقل مى کند که فرمود: (وقتى قائم ظهور کند ووارد کوفه شود، خداوند از وراى کوفه هفتاد هزار صديق را بر مى انگيزد که در بين ياران ودوستان آن حضرت باشند).(9)

9- مفضل بن عمر مى گويد: شنيدم امام صادق عليه السلام فرمود: (وقتى قائم آل محمد قيام کند در کوفه مسجدى خواهد ساخت که هزار در داشته باشد وخانه هاى کوفه به رودخانه کربلا وصل خواهد شد).(10)

10- ابو الجارود در حديثى طولانى از امام باقر عليه السلام نقل مى کند که فرمود: (وقتى قائم قيام کند به سمت کوفه به راه مى افتد) تا اينکه فرمود: (آن گاه وارد کوفه مى شود وتمام منافقان شکاک را مى کشد وخانه هايشان را ويران مى کند وآنقدر از آنان مى کشد تا خداوند عز وجل خشنود شود).(11)

11- محمد بن احمد فتال در روضه الواعظين روايت مى کند: امام باقر عليه السلام در روايتى فرمود: (وقتى قائم قيام کند به طرف کوفه به راه مى افتد وچهار مسجد را در آن جا ويران مى کند).(12)

گفتار ما

پاره اى از احاديث مربوط به موضوع را ذکر کرديم، در مورد کوفه روايات ديگرى هم آمده است که دلالت مى کند بر اينکه در آخر الزمان، کوفه وقم از لحاظ فضليت وانتخاب آنها براى سکونت،(13) يکسان هستند که ما به نقل يکى از آنها بسنده مى کنيم:

از امام صادق عليه السلام نقل شده که فرمود: (وقتى که مصيبتها عمومى وهمه گير شود امنيت را بايد در کوفه وشهرهاى اطراف آن ودر قم وکوههاى اطراف آن جستجو کرد وقم براى کسى که از ترس سرگردان است جاى خوبى است).(14)

روايات

1- ابو خديجه مى گويد: از امام صادق عليه السلام درباره ى قائم سوال شد. امام فرمود: همه ى ما يکى پس از ديگرى قائم به امر خدا هستيم تا اينکه صاحب شمشير بيايد، وقتى صاحب شمشير بيايد به امرى غير از امر سابق قيام مى کند).(15)

2- محمد بن مسلم مى گويد: از امام باقر عليه السلام پرسيدم که سيره وروش عمل امام قائم عليه السلام در بين مردم چگونه است؟ امام عليه السلام فرمود: (به همان سيره پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم عمل مى کند تا اسلام پيروز شود). عرض کردم: سيره ى پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم چه بود؟ فرمود: آنچه در جاهليت بود باطل ومنسوخ کرد ومردم را به عدالت دعوت کرد، قائم نيز چنين مى کند، آنچه در دوره ى آرامش وصلح زمان غيبت رايج بوده باطل مى کند وآنها را به عدل دعوت مى نمايد).(16)

3- عبد الله بن فضل هاشمى از امام صادق عليه السلام از پدرش ازجدش رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم نقل مى کند که فرمود: (قائم از نسل من است...مردم را بر دين وآيين من بپا دارد وآنها را به کتاب خدا دعوت مى کند، هر که از او اطاعت کند از من اطاعت کرده وهر کس از او سرپيچى کند از من سرپيچى کرده است..).(17)

4- عبد الله بن زراره از امام صادق عليه السلام نقل مى کند که فرمود: (شما بايد مطيع ما باشيد وامور دين وحکومت را به ما واگذاريد ومنتظر امر ما وخودتان وفرج ما وفرج خودتان باشيد، وقتى قائم ما قيام کند وسخنگوى ما سخن بگويد، قرآن واحکام دين را همانگونه که بر پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم نازل شده است از نو به شما مى آموزد، در آن روز حتى روشن بينان شما به شدت اهل انکار هستند، شما جز وقتى شمشير بر گردنهايتان مسلط باشد به دين خدا پايبند نخواهيد بود، بعد از پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم خداوند سنت پيشينيان را بر مردم مسلط کرد وآنها در دين خدا تغيير وتبديل وکم وزياد ايجاد نمودند وامروز هيچ چيزى وجود ندارد مگر اينکه از مسير وحى منحرف شده است، خدا رحمتت کند، وقتى فرا خوانده شدى به آنجا که رشد داده مى شوى رو کن تا کسى که دين خدا را از نو برايتان مى آورد بيايد).(18)

5- ابو بصير مى گويد: امام باقر عليه السلام فرمود: (قائم کتابى جديد، امرى جديد وحکمى جديد مى آورد وبر عرب سخت مى گيرد..).(19)

6- فضيل بن يسار مى گويد: شنيدم امام باقر عليه السلام مى فرمايد: (وقتى قائم ما قيام کند بيش از آنچه که پيامبر با جهل ونادانى جاهليت روبرو شد، با جهل ونادانى مردم روبرو خواهد شد). عرض کردم: (چگونه چنين است؟) فرمود: (وقتى رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم به سوى مردم آمد، آنها سنگ وصخره وچوب ومجسمه هاى چوبى را مى پرستيدند وهنگامى که قائم که قائم ما قيام کند، مردم کتاب خدا را براى او تاويل مى کنند وبا استدلال به آن در برابر امام مى ايستند). سپس فرمود: (بدانيد، همان طور که سرما وگرما به داخل خانه هايشان نفوذ مى کند، عدالت او به درون خانه هايشان راه خواهد يافت).(20)

7- ابى الجارود در مورد آيه ى (الذين ان مکناهم فى الأرض أقاموا الصلوة واتوا الزکاة)(21) از امام صادق عليه السلام نقل مى کند که فرمود: (اين آيه از آن آل محمد، مهدى ويارانش است، خداوند شرق وغرب زمين را به تصرف آنها در مى آورد، به واسطه ى او دين را غالب مى کند وهمان طور که جهل ونادانى، حق را نابود کرده است، خداوند بدعت وباطل را به دست او ويارانش مى ميراند به طورى که رد ونشانى از ستم ديده نمى شود، آنها امر به معروف ونهى از منکر مى کنند وسرانجام نيک از آن خدا وخدا پرستان است).(22)

8- ابو بصير درباره آيه ى (قل أرأيتم ان أصبح ماوکم غورا)(23) از امام صادق عليه السلام نقل مى کند که فرمود: (اگر امامتان پنهان شود چه کسى امامى آشکار براى شما خواهد آورد که از اخبار آسمان وزمين وحلال وحرام خدا، شما را مطلع کند؟).(24)

9- جابر مى گويد:امام باقر عليه السلام فرمود: (به خدا قسم دنيا به آخر نمى رسد تا اينکه خداوند مردى از ما اهل بيت را بر انگيزد که به کتاب خدا عمل مى کند وهيچ منکرى رانمى يابد مگر اينکه او را زشت مى شمارد.(25)

10- ابو بصير از امام صادق عليه السلام نقل مى کند که فرمود: (وقتى قائم قيام کند مسجد الحرام ومسجد پيامبر ومسجد کوفه را پى مى کند - واز نو بنا مى کند-..).(26)

11- در نامه اى که حسن بن طريف از امام عسکرى عليه السلام دريافت کرده آمده است: (...در مورد قائم سوال کردى واينکه وقتى بين مردم داورى کند مثل حضرت داود به علم خودش قضاوت مى کند وشاهد ودليل نمى خواهد..).(27)

12- صالح هروى مى گويد: به امام رضا عليه السلام عرض کردم: (يا بن رسول الله درباره ى حديثى که از امام صادق عليه السلام نقل شده که وقتى قائم خروج کند فرزندان قاتلان امام حسين عليه السلام را مى کشد، چه مى فرمائيد؟ آن حضرت فرمود: همين طور است، عرض کردم: پس معنى آيه ى شريفه ى (ولا تزر وازرة وزر اخرى)(28) چه مى شود؟ فرمود: (تمام گفته هاى خداوند راست است اما نسل قاتلان حسين عليه السلام به آنچه پدرانشان کرده اند راضى هستند وبه آن افتخار مى کنند وهر کس به چيزى راضى باشد مثل کسى است که آن را انجام داده است، واگر کسى در شرق عالم کشته شود ودر غرب دنيا کسى به قتل او راضى باشد در پيشگاه خداوند شريک قاتل خواهد بود وقائم عليه السلام که فرزندان قاتلان حسين عليه السلام را مى کشد به خاطر اين است که از کرده ى پدرانشان خشنود هستند؛ عرض کردم قائم شما از کجا وچطور شروع مى کند؟ فرمود: از بنى شيبه شروع مى کند ودستهايشان را قطع مى نمايد چون آنها دزدان خانه خداى تعالى هستند).(29)

13- محمد بن سنان به نقل از مردى درباره ى آيه ى (ومن قتل مظلوما فقد جعلنا لوليه سلطانا فلا يسرف فى القتل)(30) از قول امام صادق عليه السلام نقل مى کند که فرمود: (آن قائم آل محمد عليه السلام است که به خونخواهى حسين قيام مى کند واگر همه ى اهل زمين را بکشد اسراف نکرده است، واينکه خدا فرموده است: (فلا يسرف فى القتل) يعنى کارى انجام نمى دهد که اسراف باشد..).(31)

14- فرات بن احنف از امام صادق عليه السلام از پدران بزرگوارش از على عليه السلام نقل مى کند که فرمود: (بدانيد که به خدا سوگند، من واين دو پسرم کشته مى شويم وخداوند در آخر الزمان مردى از نسل من بر مى انگيزد که خونخواهى ما را مى کند، به خاطر اينکه گمراهان از رهيافتگان مشخص شوند، از ديد مردم پنهان مى شود تا جائى که نادانان مى گويند: (خداوند - براى بر انگيختن امام غايب - به آل محمد نيازى ندارد).(32)

15- ابان بن تغلب مى گويد: امام صادق عليه السلام فرمود: (دو خون در اسلام وجود دارد که تا زمانى که قائم اهل بيت قيام کند، کسى به حکم خدا در مورد آنها، حکم نمى کند، وقتى قائم برانگيخته شود بدون در خواست شاهد ودليل، به حکم خدا درباره ى آنها حکم خواهد کرد وآن دو عبارت است از: زناکار متأهل، که او را سنگسار مى کند وکسى که زکات نمى دهد که او را گردن مى زند).(33)

16- ابو بصير از امام صادق عليه السلام نقل مى کند: (وقتى قائم قيام کند وارد کوفه مى شود ودستور مى دهد چهار مسجد را از بنيان خراب کنند وآنها را به سايبانهايى شبيه عريش - سايبان - موسى تبديل مى کند..).(34)

17- رفيد مولى ابن هبيره مى گويد: امام صادق عليه السلام فرمود: (اگر قائم را ديدى که به کسى صد هزار درهم وبه ديگرى فقط يک درهم داد به دلت ناگوار نيايد).(35)

18- مسعدة بن زياد از امام باقر از پدران بزرگوارش عليهم السلام از پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم نقل مى کند که: (وقتى قائم ما قيام کند قطايع وحکومتهاى طايفه اى از بين خواهد رفت).(36)

19- مولى الشيبان از امام باقر عليه السلام نقل مى کند: (وقتى قائم ما قيام کند، خداوند دست عنايتش را بر سر بندگان کشيده عقل آنها زياد شده وفهمشان بالا مى گيرد).(37)

20- ابو بصير از امام باقر عليه السلام نقل مى کند: (وقتى قائم قيام کند به سمت کوفه رفته وچهار مسجد را در آن شهر ويران مى کند...و هيچ بدعتى را به حال خود رها نمى کند وآن را نابود مى سازد وهيچ سنتى نيست مگر اينکه آن را اقامه مى کند).(38)

21- ابان بن تغلب از امام صادق عليه السلام نقل مى کند: (وقتى قائم ما قيام کند به هر منطقه اى نماينده اى مى فرستد(39) وبه او مى گويد: (حکومت در اختيار توست به هر چه مصلحت مى بينى عمل کن).(40)

22- امام صادق عليه السلام فرمود: (تمام علم بيست وهفت حرف است ومجموع آنچه پيامبران آورده اند دو حرف است ومردم بيش از دو را درک نکرده اند، ووقتى قائم ما قيام کند بيست وپنج حرف ديگر را خارج مى کند ودر بين مردم منتشر مى نمايد ودو حرف قبلى را به آن ضميمه مى کند تا بيست وهفت حرف را منتشر نمايد).(41)

پاورقى:‌