حلاج خود را به زهدگرايى مى زد و در كوههاى اصفهان ديده شده كه لباس پاره به تن داشته و ظرف آبى از پوست و چوبدستى به دست دارد.
فريبكارى ديگرى از حسين بن منصور
او به بعضى از مريدهايش دستور مى داد كه در جاى معينى از بيابان ، مقدارى نان و حلوا پنهان كنند، سپس با جمعى از مردم و يارانش به صحرا و بيابانها مى رفتند و وقتى كه - طبق برنامه قبلى - به آن نقطه مى رسيدند، آن مريد مطلع مى گفته چه خوب بود الان اينجا نان و حلوايى بود و همه ما مى خورديم . در اين هنگام حلاج ، به كنارى مى رفته و دو ركعت نماز مى خوانده و از پروردگار مى خواسته است كه مثلا نان و حلوا روزى مردم كند و قهرا آن مريد مطلع ، مقدارى منتظر استجابت دعاى حلاج مى شده و سپس خود را به نان و حلواى پنهان ، مى رسانده و اعلان مى كرده است كه در اثر استجابت دعاى حلاج ، اين نان و حلوا روزى ما شده و با اين شيوه ، برخى ساده لوحان را فريب مى داده است . و براى او قداست فوق العاده اى مى پنداشته اند تا جايى كه به ادرار او تبرك مى جسته اند.
و گفته شده كه او ادعاى ربوبيت كرده و از او نوشته اى پيدا شده است كه در آن چنين بود: ((اگر انسان سه روز و شب ، روزه بگيرد و افطار نكند، سپس با سه برگ كاسنى ، افطار نمايد، خداوند او را از روزه ماه رمضان بى نياز مى كند!
و هر كس از اول شب تا صبح ، دو ركعت نماز بخواند، او را از نماز، بى نياز مى كند! و هر كس تمام آنچه را كه مالك مى شود، در يك روز صدقه بدهد، از حج بى نياز مى شود! و هر كس سر قبر شهدا در قبرستان قريش برود و ده روز در آنجا اقامت كند و نماز و دعا بخواند و روزه بگيرد و افطار نكند مگر با مختصرى از نان جو و نمك ، او را از عبادت و بندگى ، بى نياز مى كند!!
((حلاج ))، داراى بدعتهاى فراوان بود و سرانجام ، حاكم مقتدر عباسى بر او اطلاع پيدا كرد و او را در سال 309 قمرى ، به قتل رساند.
4 - محمد بن على
((محمد بن على شلمغانى )) معروف به ((ابن ابى الغراقر)) مدتها معتدل بوده و انحرافى نداشته است ، اما بعدها در اثر حسد ورزيدن نسبت به ((شيخ ابوالقاسم حسين بن روح )) نماينده خاص ‍ حضرت مهدى سلام الله عليه منحرف شد و مذهب اهل بيت عليهم السلام را رها كرد و به مسلكهاى پست رو آورد و از جمله دستورات آن مسالك اين بود كه هيچ عبادتى لازم نيست و همه مسايل زناشويى بين ارحام جايز و مباح است و بايد شخص فاضل و برتر، شخص كم فضل را نكاح كند تا در آن نور، داخل نمايد!!
از حضرت صاحب الامر (عليه السلام ) توقيعى صادر شد كه در آن ، ((شلمغانى )) لعن و از او برائت گرديد.
وقتى كه بدعت هاى او آشكار شد، حاكم وقت ، او را در بغداد، در سال 323 قمرى ، به قتل رساند.
اينان برخى از دجالها و دروغگويان در عصر غيبت صغرا بودند. و بعضى از اينان به خاطر حسادتى كه نسبت به برخى از نواب امام زمان (عليه السلام ) داشتند و خودشان را از آن مقام و منصب بزرگ ، محروم مى ديدند، به خاطر همين ، به چنين دروغهايى متوسل مى شدند.
مدعيان مهدويت
در طول تاريخ ، جمعى هم با اغراض سياسى - با اينكه به مذهب اهل بيت (عليهم السلام ) متدين نبوده اند- ادعاى مهدويت نموده و خود را ((مهدى )) معرفى كرده اند كه ذيلا به برخى از آنان اشاره مى كنيم :
1 - مهدى سودانى
او از شخصيتهاى بارز ((سودان )) است كه از طرف پدر، حسنى و از طرف مادر، عباسى است . وقتى كه سودان ، تحت حكومت خفقان تركى به سر مى برد و مردم از ظلم و ستم اتراك ، به ستوه آمده بودند، مهدى سودانى به مردم بشارت مى داد كه او امام مهدى است و مردم را از ستم تركها نجات مى دهد و به آنان زندگى با شرافتى خواهد داد. يكى از منجمين با او ملاقات كرد و خود را بر زمين انداخت ، وقتى كه از زمين برخاست ، مردم از او علت بر زمين خوردنش را پرسيدند، ادعا كرد كه در اثر نور مهدويت از او بى هوش شدم و به زمين افتادم !!⁽¹²⁹⁾
يكى از شيوخ سودان ، پخش كرد كه ظهور امام مهدى نزديك است و او به زودى ظهور مى كند و قبه اى برايم بنا مى نمايد و اولادم را مختون مى سازد. و بعد از مرگ او، همان مهدى سودانى ، قبه اى براى او ساخت همچنانكه اولادش را مختون نمود.⁽¹³⁰⁾
شروع دعوت مهدى سودانى
شروع دعوت مهدى سودانى ، در سال 1881 ميلادى است و تلامذه و شاگردهاى او مال فراوانى از وى مى گرفتند و مردم را به طرف او جهت مى دادند.
نشريات مهدى سودانى
او نشرياتى بين مردم سودان پخش كرد و آنان را به سوى خود دعوت نمود، و يكى از آن منشورات اين است :
الحمد لله الوالى و الصلاة على سيدنا محمد و آله مع التسليم و بعد:
از بنده نيازمند به خداى متعال ((محمد مهدى فرزند عبدالله )) به سوى دوستانش كه به خدا و كتاب او مومن مى باشند! اما بعد: مخفى نيست كه زمان ، تغيير كرده و سنتها رها شده است ! و هيچ فرد با ايمان و زيركى به اين اوضاع رضايت نمى دهد بلكه سزاوار است كه جهت اقامه دين و سنن ، ترك وطن شود و عاقل در اين موضوع ، سستى نمى كند؛ زيرا غيرت اسلامى ، انسان مومن را بر آن وادار مى كند...
دوستانم ! همچنانكه خدا در ازل قضا كرده ، بر اين بنده حقيرش ، خلافت كبراى خدا و رسول را عنايت كرده است و سيد كاينات مرا خبر داده كه من مهدى منتظر هستم و مرا در حضور خلفاى چهارگانه روى تخت نشانده است در حالى كه قطبها و خضر (عليهم السلام ) هم وجود داشته اند...
و خدا مرا با فرشتگان و اوليايش - زنده ها و مرده ها- از زمان آدم تا زمان ما تاءييد كرده است . و همچنين افراد با ايمان از جن ...
سپس سيد كاينات مرا خبر داده كه خدا علامت مهدويت را در من قرار داده است و آن ((خالى )) است كه روى راست صورتم مى باشد. و همچنين علامت ديگرى قرار داده است و او آن است كه در وقت جنگ ، پرچمى از نور كه به وسيله عزرائيل حمل مى شود، در كنار من قرار مى گيرد و به آن ، يارانم ثابت قدم مى شوند. و رعب در دلهاى دشمنانم مى افتد و هر كس كه با عداوت ، با من برخورد كند، خدا او را ذليل مى كند.
سپس پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) به من گفته است كه تو از نور دل من آفريده شده اى ! پس هر كس كه سعادتى دارد، تصديق مى كند كه من مهدى منتظر هستم و اما كسانى كه در دل ، جاه طلبى و نفاق دارند، مرا تصديق نمى كنند! پيغمبر گفته است كه مال دوستى و مقام دوستى ، نفاق را در قلب مى روياند همچنانكه آب ، سبزى را مى روياند.
و در روايت آمده است : ((اگر عالمى را ديديد كه دنيا طلب است ، او را بر دين خودتان متهم كنيد)).
و در روايت آمده است كه خداوند مى فرمايد: ((مرا از عالمى كه دنيا دوستى ، او را مست كرده است ، نپرسيد وگرنه از راه محبت من باز مى دارد، به درستى كه اينان قطاع الطريق مى باشند)).
دوستانم ! وقتى كه امر خلافتم درست شد، سيد كاينات فرمانم داده كه به جبل قدير هجرت كنم و در آنجا به تمام مكلفين ، نامه عمومى بنويسم و لذا به امرا و شيوخ دين ، مكاتبه نمودم ، اشقيا مرا انكار كردند ولى صديقها مرا تصديق نمودند... و از آنجايى كه امر، امر خداست و مهدويت را خداوند براى بنده حقير ذليل محمد مهدى فرزند عبدالله اراده كرده است ، پس بايد آن را تصديق كرد...
شيخ محى الدين ابن عربى در تفسير بر قرآن مى گويد: ((علم مهدى همانند علم به ساعت محشر است كه وقت آن را فقط خداى متعال مى داند)).
شيخ احمد بن ادريس مى گويد: ((...از آن طرف خارج مى شود كه نمى دانند و در حالى مى آيد كه انكارش مى كنند...)).
و بايد بدانيد كه من از نسل رسول خدا هستم ؛ زيرا از طرف پدر، حسنى و از طرف مادر، عباسى مى باشم !...⁽¹³¹⁾
اين منشور، دلالت مى كند بر اينكه اين سودانى ، افترا و دروغهاى زيادى به پيغمبر اسلام نسبت داده و در دريايى از اوهام و ساختگيها فرو رفته است .
تسلط او بر سودان
((مهدى سودانى ))، جنگهاى سختى با حاكم سودان به راه انداخت و ((رئوف پاشاى مصرى )) را شكست داد، سپس حكومت مصر، سپاه ديگرى را به فرماندهى ((جيقلر پاشا بافارى )) اعزام كرد كه آنان هم شكست خوردند. و لشكر سومى از مصر به فرماندهى ((هيكس پاشا)) عازم نبرد با سودانى شدند كه آنان نيز متحمل شكست شدند و در نتيجه سودان در تسلط كامل ((مهدى سودانى وام درمان )) قرار گرفت و مى رفت كه بر مصر غلبه كند...
مرگ مهدى سودانى
((مهدى سودانى )) شب چهارشنبه ، چهارم ماه رمضان 1302 قمرى ، تب تيفوس گرفت و در نهم همان ماه ، روز دوشنبه مرد و ((عبدالله تعايشى ))⁽¹³²⁾ را خليفه خود كرد و او آدم بى سوادى بود و بعد از مرگ سودانى ، از مردم بيعت گرفت ! و بدينسان حيات وى پايان يافت و او برجسته ترين شخصيت در جهان عرب بود كه ادعاى مهدويت و نيابت عام از رسول خدا را نمود.
2 - مهدى تهامه
((مهدى تهامه )) اهل يمن بود و حدود سال 1159 ميلادى ظاهر شد و ادعا كرد امام منتظرى است كه رسول اعظم (صلى الله عليه و آله و سلم ) بشارت او را داده است . و گروهى از اعراب از او پيروى كردند و توانست دولت حمدانى ها را در صنعا و دولت نجاحى ها را در زبيد مغلوب كند و نوه او عبدالنبى در سال 1162 ميلادى ، كار جدش را پيگيرى كرد، ولى ((توران شاه )) از طرف ((صلاح الدين ايوبى )) دولت او را از بين برد.⁽¹³³⁾
3 - مهدى سنگالى
مردى در سال 1828 ميلادى در سنگال ظهور كرد و ادعا نمود كه مهدى منتظر است ! و پرچم انقلاب را به دست گرفت و با حكومت وقت ، جنگيد ولى شكست خورد و به قتل رسيد.⁽¹³⁴⁾
4 - مهدى سوسى
در شهر ((سوس ))- كه يكى از شهرهاى مغرب عربى است - مردى ظهور كرد و ادعا نمود كه امام منتظر است و جمعيت زيادى از او تبعيت كردند، ولى با ترور به قتل رسيد و از بين رفت .⁽¹³⁵⁾
5- مهدى سومالى
شخصى به نام ((محمد)) فرزند ((عبدالله سومالى ))، در سال 1899 ميلادى ادعا كرد كه امام منتظر مى باشد. او نفوذ فراوانى در قبيله خود ((اوجادين )) داشت و با انگليسيها، ايتاليايى ها و غيره ، حدود بيست سال جنگيد و در سال 1920 فوت كرد.⁽¹³⁶⁾
اينان بعضى از كسانى بودند كه ادعاى مهدويت كردند و همينجا بحث ما در اين زمينه پايان مى يابد.
در پرتو غيبت امام مهدى (ع )
مهمترين بحث در اين كتاب - به گمانم - اين است كه خوانندگان اين كتاب به اسباب و موجبات غيبت امام (عليه السلام ) و نيز بر اسباب طبيعى كه موجب امتداد عمر شريف آن حضرت است ، اطلاع پيدا كنند.
اسباب غيبت امام مهدى (ع )
غيبت حضرت صاحب الامر (عليه السلام ) لازم و ضرورتى بوده كه آن حضرت از آن بى نياز نبوده است . و ما برخى از علل و موجبات غيبت را كه آن را حتمى كرده ، مورد بحث قرار مى دهيم .
1 - خوف از حكومت ستم عباسيان
حاكمان عباسى از هنگامى كه به حكومت رسيدند، شديدترين شكنجه ها و آزارها را نسبت به امامان معصوم (عليهم السلام ) روا داشتند و اصولا مكتب اهل بيت (عليهم السلام ) و هر آن كس كه از اين خانواده و پيرو آنان بود، با نهايت قساوت ، مورد هتك و جسارت قرار داده و آنان را به زندانهاى مخوف انداخته و سپس به قتل مى رساندند. شاعران و تاريخ نويسان ، برخى از ستمها و شكنجه هاى آنان را نسبت به سادات شريف علوى ، ثبت نموده اند.
((ابو عطاء)) مى گويد:
يا ليت جور بنى مروان عاد لنا غغغ يا ليت عدل بنى العباس فى النار
((اى كاش ! ظلم و ستم مروانيان بنى اميه برمى گشت و عدالت بنى عباس ، نابود و به آتش مى افتاد)).
((دعبل خزاعى )) مى گويد:
و ليس حى من الاحياء نعلمه غغغ من ذى يمان و من بكر و من مضر...
((ستم بنى عباس بر همه طوايف و قبايل سايه افكنده و هيچ كس از ظلم آنان در امان نمانده است و اگر بنى اميه را (كه خصم بنى هاشم بودند) در ظلمشان (فرضا) معذور بدانم ، بنى عباس را (كه از بنى هاشم اند) در ستمهايشان معذور نمى دانم )).
((يعقوب بن سكيت )) كه يكى از دانشمندان و عالمان لغت است ، در مورد متوكل عباسى ، آن هنگام كه قبر شريف ريحانه رسول خدا را تخريب كرد و زايران قبر آن حضرت را به مجازات مى رساند، مى گويد:
تالله ان كانت امية قد اتت غغغ قتل ابن بنت نبيها مظلوما...
((درست است كه بنى اميه فرزند دختر پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم ) را مظلومانه به قتل رساندند اما بنى عباس تاءسف خوردند كه چرا در قتل حسين (عليه السلام ) شركت نداشته اند، لذا حقدشان را به صورت از بين بردن قبر و جسد شريف آن حضرت ، نشان دادند)).
((ابو فراس حمدانى )) انواع و اقسام شكنجه هايى را كه بنى عباس نسبت به اهل بيت (عليهم السلام ) اجرا كرده اند، چنين تعريف مى كند:
انى ابيت قليل النوم اءرقنى غغغ قلب تصارع فيه الهم و الهمم ...
((بنى عباس ، دين خدا را مسخ كرده و حق را غصب نموده اند و اولاد على (عليه السلام ) را مورد هتك و تبعيد و شكنجه قرار داده اند و حال آنكه بنى عباس ، هرگز به فضيلت آل على نمى رسند و هرگز در مجد و عظمت ، به مكانت و شخصيت بنى هاشم نمى رسند و هرگز جد آنان يك دهم (10/1) عظمت جد آل رسول را ندارند و اصولا بين اين دو خانواده شباهتى نيست . بنابراين حقا آل على مولا و بزرگند و بنى عباس گرچه ملوك و پادشاهانند اما در واقع خدمه آل على مى باشند)).
سپس ((ابو فراس )) در ادامه هجو بنى عباس ، چنين خطاب مى كند:
هلا كففتم عن الديباج سوطكم غغغ و عن بنات رسول الله شتمكم ...
((چرا اين جسارتها و ناسزاهايتان را از فرزندان رسول خدا قطع نمى كنيد؟
راستى چقدر شما در نيرنگ و خدعه به دين وارد شده ايد و چه خونهاى فراوانى از اولاد رسول به دست شما ريخته شده است و هر چقدر تلاش كنيد، در حقيقت در زشتيها- بيشتر- فرو رفته ايد و نمى توانيد شخصيت اولاد على (عليهم السلام ) را براى خود كسب كنيد. اين هارون شماست كه با موسى بن جعفر (عليهما السلام ) قياس نمى شود و اين ماءمون است كه همانند پدرش در نهايت قساوت و مستغرق در آلودگيها و زشتيهاست و هرگز با على بن موسى الرضا مقايسه نمى شود. و حق آن است كه حتى در ظلم و ستم و زشتيها و خونريزى آل رسول ، از بنى اميه جلو افتاده ايد)).
((ابن رومى )) در شعر خود چنين سروده است :
امامك فانظر اى نهجيك تنهج غغغ طريقان شتى مستقيم و اءعوج ...
((در پيش و روى تو دو راه است ؛ يكى راه راست و مستقيم و ديگرى راه كج و معوج و انسان در اختيار اين دو راه مختار است ؛ راه عداوت و دشمنى با آل رسول را- كه همانا راه كج و كور است - اختيار مى كند يا راه راست را؟ سپس مى گويد: چقدر طولانى شده راه غصب حق آل على و شكنجه و قتل اولاد رسول ، تا كى بايد فرزندان پيامبر خدا كشته شوند؟ و تا كى بايد خون آنان ريخته شود و تا كى شما مردم كه با حكام ستمگر بيعت كرده ايد، دينتان را به اين حاكمان مى فروشيد؟! آيا كسى در بين شما نيست كه حق رسول خدا را رعايت كند و از خداى قهار و جبار بترسد و اين قدر به ظل و ستم ، كمك ننمايد؟))
سپس ادامه مى دهد و مى گويد:
اخبوا بنى العباس من شنآنكم غغغ و شدوا على ما فى الغياب و اشرجوا...
((با بنى عباس و حاكمان ظالم عباسى بستيزيد و از آنان دورى كنيد، بدانيد كه اينان در درياى ستم فرو رفته اند و حكومت و ملك آنان دايمى نيست و موجب غرور و فريب شما نشود، چه بسا كه انتقام گيرنده اى قيام كند و خون به ناحق ريخته شده آل على را از اينان بازستاند؛ زيرا پايان هر شب سياهى روشنايى است )).
گمان من اين است كه اين رومى ، اشاره اى به قيام حضرت مهدى (عليه السلام ) دارد كه خواهد آمد و دولت حقه اش را بر پا خواهد كرد.
اينها نمونه اى از ظلم و ستم عباسيان بود كه بر آل على وارد كردند و اين شاعران ، بخشى از آن را در سروده هاى خود ترسيم و مجسم كرده اند.
نامه خوارزمى به مردم نيشابور
اين نامه اى است كه ((ابوبكر خوارزمى )) به مردم نيشابور فرستاد و اين نامه در اين باب نمونه است . و نقل نموده آنچه را كه بر اهل بيت نبوت و معدن علم و حكمت بعد از وفات پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) با حفظ امانت و صداقت - از ظلم و شكنجه از طرف بنى اميه و بنى عباس و غير اينان بر آنان وارد شده است . و ما هم عين عبارت او را براى شما نقل مى كنيم ! چون اين نامه مصايب علوى ها را دقيق و با تمام جهات به تصوير در آورده است . او گويد:
((بشنويد- خداوند كوششهاى شما را هدايت كند و كارهاى شما را بر تقوا و پرهيزكارى ، جمع كند- امرى است كه هيچ قدرتمندى بدان صحبت نكرده است كه هيچ سختى و مشقتى آن را تحمل نمى كند مگر آنكه آن را در جاى خود قرار دهد و گرايشى پيدا نمى كند مگر در آن سو رجحان و برترى باشد. و اعتنايى نمى كند كه دين خود را نابود كند اگر دنياى او ضعيف شود و اگر رضاى خود را در اين ديد، ديگر در رضاى خدا فكر نمى كند.
شما و ما- خداوند ما و شما را اصلاح كند- جماعتى هستيم كه خداوند، دنيا را براى ما قبول نفرموده و ما را براى آخرت ذخيره نموده و ما را از جزاى زودرس باز داشته و اجر آخرت را براى ما آماده ساخته است و ما را دو قسم نموده : قسمى شهادت را پذيرا شدند و قسمى زندگانى را كه تواءم با آوارگى است . و زندگان شك مى ورزند نسبت به مردگان كه به مقامات عاليه رسيدند و خوشايندشان نيست آنچه را كه براى او پيش آمده است (كه همانا زندگى تواءم با آوارگى است ).
اميرالمؤ منين و سپهسالار دين ، فرمود: رسيدن رنج و مشقت به شيعيان ما زودتر از ريزش آب به پايين است . و پايه اين گفتار، از شكيبها ناشى مى شود و اهل بيت خود را در طلوع و پيدايش مشكلات و شدايد و امتحانات ، پديد آورده است . پس زندگانى اهل بيت ناخوشايند است و قلبهاى آنان مملو از غصه و مشقت است و روزگار از آنان رو بگردانده و دنيا از آنان دورى جسته است . و اگر ما بخواهيم شيعه ائمه اطهار (عليهم السلام ) در واجبات و مستحبات باشيم و تابع آثار آنان در هر زشتى (كه از آن دورى بجوييم ) و در هر خوبى (كه عمل بدان كنيم ) باشيم ، پس سزاوار است كه در گرفتاريها و مصايب ، تابع اعمال و آثار آنان باشيم )).