تاريخ تأليف آن 1279 مى‏باشد و نسخه اصل آن را علامه طهرانى در طهران نزد نواده مؤلف شيخ جمال الدين بن محمد تقى بن محمود ديده است‏⁽²⁸⁾.

نواده مؤلف، مرحوم ملك الواعظين از نسخه خطى همين كتاب شرح حال مؤلف را كه به قلم خود در سال 1276 نوشته، نقل مى‏كند و در ادامه مى‏نويسد:

پس از آن، ايشان در مقابل نعم الهيه حمد الهى مى‏كند كه خداوند دوستى و ولايت على و اولاد محبين او را در دل او قرار داده و حديث حب على حسنه لا تضرمعها سيئه و قول رسول خدا صلى الله عليه و آله: المرء يحشر مع من احب [را نقل‏] و همين را يگانه فخر خود خوانده است. پس از آن در مقابل توفيق تحصيل علم و اشتغال به آن و موافقت (مرافقت) با اهل آن [حمد الهى را كرده‏] كه مرا به آيه شهد الله انه لا اله الا هو و الملائكه و اولوالعلم

مضاهى ملائكه قرار داده و مرا به درجات قرب بالا برده، چنانچه وعده داده يرفع الله الذين آمنوا و الذين اوتوا العلم درجات و براى من حظى از خشيت خود قرار داده انما يخشى الله من عباده العلماء.

و گفته خداوند جحيم و نعمت‏هاى خود و دشمنان و حجت خود را به من نمود تا جايى كه دلم به مقام اطمينان رسيد و از من هر گونه وساوس و خطراتى را دور فرمود و علم و ايمان نصيب من فرمود و مرا مجاور قبر اشرف خلقش بعد از رسول خاتم قرار داد.

و قرار داده خواب مرا در اين تربت پاك به بركت اين تربت مباركه و صاحب آن [عبادت‏]، و عبادت من عبادتى است كه معادل است با دويست هزار عبادت.

و اينها نعم جزئيه است كه به حكم و اما بنعمه ربك فحدث بيان شد و الا به حكم و ان تعدوا نعمه الله لا تحصوها از شماره بيرون است فالحمد لله الذى هدانا لهذا و ما كنا لنهتدى لولا ان هدانا الله ربنا لا تزع قلوبنا بعد اذ هديتنا و هب لنا من لدنك رحمه انك انت الوهاب‏⁽²⁹⁾.

و چون عمده مقصود در آن ذكر اشخاصى بود كه فائز به لقاى آن امام عالى مقام شده‏اند مناسب آمد كه موسوم باشد به دارالسلام المشتمل على ذكر من فاز بسلام الامام... و عليه التوكل و الاعتماد

مصادر شرح حال‏

1. دارالسلام عراقى چاپ سنگى و حروفى‏

2. مقدمه دارالسلام نوشته ملك الواعظين‏

3. پايان قوامع الاصول نوشته فرزند مؤلف‏

4. اعلام الشيعه علامه طهرانى سده 13 و 14

5. المآثر و الاثار اعتماد السلطنه‏

6. علماء معاصرين خيابانى‏

7. ريحانه الادب خيابانى‏

8. الذريعه الى تصانيف الشيعه علامه طهرانى‏

9. اعيان الشيعه سيد محسن امين‏

10. زندگانى شيخ انصارى تأليف مرتضى انصارى‏

11. تاريخ بروجرد نوشته آقاى مولانا

12. تاريخ اراك دهگان‏

13. علماء گمنام نوشته حاج آقا مجتبى عراقى‏

14. گنجينه دانشمندان رازى (بخش علماء اراك)

15. معارف الرجال حرز الدين‏

16. فهرست كتابخانه آيه الله العظمى مرعشى نجفى‏⁽³⁸⁾

قم - رضا استادى

حاج ميرزا باقر تبريزى و تأثير سريع دعاى فرج‏

در كتاب بحار الانوار⁽³⁹⁾ روايت كرده از ابوالحسين بن ابى بغل كه او گفت:

از ابو منصور بن صالحان‏⁽⁴⁰⁾ كارى را به عهده گرفتم و به سبب آن كار، ميان من و او طورى شد كه باعث ترس و پنهان شدن من از او گرديد و او در طلب من بود و من از او هراسان و گريزان بودم تا آنكه شب جمعه قصد زيارت موسى بن جعفر (عليها السلام) نمودم و اراده آن كردم كه تمام شب را از براى دعا در آن حرم مطهر بسر برم.

پس، از كليد دار حرم خواستم كه درهاى حرم را ببندد و مرا بگذارد كه در خلوت دعا و مسألت نمايم. او هم قبول نمود و درها را قفل كرده مرا بگذاشت.

پس از نصف شب، مشغول تضرع و دعا بودم، ناگاه نزد قبر موسى بن جعفر (عليها السلام) صداى پايى شنيدم. چون نظر كردم. آواز مردى شنيدم كه بر يك يك انبياى اولوالعزم سلام كرد تا آنكه به ائمه (عليهم السلام) رسيد و يك يك را سلام كرد تا آنكه به حضرت حجت (عليه السلام) رسيد و او را ذكر نكرد. و پس از زيارت دو ركعت نماز كرد و چون از نماز فارغ شد، نزد قبر امام محمد تقى (عليه السلام) آمد او را نيز مانند جدش سلام و زيارت نمود و دو ركعت نماز به جا آورد.

پس به سوى من نگريست و فرمود: اى ابوالحسين بن ابى بغل تو در كجائى از دعاى فرج؟ (يعنى چرا براى رفع گرفتارى خود دعاى فرج را نمى‏خوانى؟)

عرض كردم اى مولاى من، آن دعا كدام است.

فرمود: دو ركعت نماز بگذار بعد از آن بگو:

يا من اظهر الجميل و ستر القبيح يا من لم يؤاخذ بالجريره و لم يهتك الستر يا عظيم المن يا كريم الصفح يا حسن التجاوز يا واسع المغفره يا باسط اليدين بالرحمه يا منتهى كل نجوى و يا غايه كل شكوى ياعون كل مستعين يا مبتدئاً بالنعم قبل استحقاقها

بعد از آن ده مرتبه بگو: يا رباه

بعد از آن ده مرتبه بگو: يا منتهى غايه رغبتاه

بعد از آن بگو: اسألك بحق هذه الاسماء و بحق محمد و آله الطاهرين (عليهم السلام) الا ما كشفت كربى و نفست همى و فرجت غمى و اصلحت حالى.

بعد از آن به هر طور كه خواهى دعا كن و حاجت خود را بخواه.

بعد از آن طرف راست صورت خود را بر زمين بگذار و صد مرتبه بگو: ادركنى، و اين را بسيار مكرر بگو.

بعد از آن آنقدر الغوث الغوث بگو تا نفس قطع گردد.

بعد از آن سر بردار كه خداوند به كرم خود ان شاء الله حاجت تو را بر مى‏آورد.

راوى گويد: چون اين را شنيدم برخاسته مشغول آن گرديدم و آن مرد برفت. بعد از فراغ، خواستم كه نزد كليد دار روم و از حال آن مرد بپرسم؛ در را مانند سابق، بسته ديدم بعد كه در را باز كرد واقعه را به او گفتم و درباره درها پرسيدم؟

گفت: جميع درها بسته بود.

گفتم پس آن مرد چه كسى بود و چگونه در آمد و برفت.

گفت: او مولاى ما صاحب الزمان (عليه السلام) مى‏باشد و او را بارها در مثل اين شب در اوقات خلوت ديده‏ام.

پس من حسرت خوردم كه آن حضرت را نشناختم و از فيض خدمت آن بزرگوار محروم شدم‏

چون صبح گرديد از حرم مطهر بيرون آمدم و اراده آن مكانى كه در آن پنهان بودم، نمودم و رفتم به آنجا و هنوز آفتاب بلند نگرديده بود كه جمعى به طلب من آمدند و احوال مرا از كسان من پرسيدند و با ايشان در خصوص من امان نامه‏اى بود از وزير كه به خط خود نوشته بود: كل جميل يعنى همه كارهاى تو خوب است.

پس با مردى از دوستان خود نزد وزير رفتم. چون وزير مرا بديد از جاى خود برخاست و به من چسبيد و به نوعى به من ملاطفت نمود كه هرگز مثل آن نديده بودم. بعد از آن به من گفت كه كارت به جايى رسيد كه از من به حضرت صاحب الزمان شكايت كردى.

گفتم دعا و درخواست كردم نه شكايت گفت بدان كه ديشب كه شب جمعه بود خوابيده بودم مولاى خود صاحب الزمان (عليه السلام) را ديدم كه مرا به كل جميل امر ميفرمايد.

ابوالحسين گويد: چون اين شنيدم گفتم: لا اله الا الله شهادت ميدهم كه ايشان بر حق و حق با ايشانست ديشب در بيدارى من مولاى خود را ديدم پس از براى او شرح واقعه را ذكر نمودم.

چون اين بشنيد متعجب گرديد پس بعد از آن از او به اين سبب كارهاى نيكو بديدم و در نزد او در تقرب بمرتبه‏اى بلند رسيدم‏⁽⁴¹⁾.

مؤلف گويد: از اين عمل آثار غريبه مشاهده كردم.

بار اول وقتى كه به اين نعمت رسيدم آن بود كه در سال هزار و دويست و شصت و شش با امام جمعه تبريز كه حاج ميرزا باقر بن ميرزا احمد تبريزى طاب ثراهما⁽⁴²⁾ بود در همين بلده كه دار الخلافه طهران است در خانه آقا مهدى ملك التجار تبريزى كه در بين مسجد شاه و مسجد جمعه واقع شده و از ورثه ميرزا موسى برادر حاج ميرزا مسيح طاب ثراه به او منتقل گرديده و الان در تصرف پسرش حاجى محمد كاظم ملك التجار⁽⁴³⁾ است منزل داشتم و حقير بر ايشان مهمان بودم و او هم ماذون به مراجعت تبريز از جانب شاه نبود⁽⁴⁴⁾ [حقير پول نداشتم‏] امام جمعه هم به ملاحظه اينكه بر ايشان مهمانم و فقط مخارج ماكول و مشروب با ايشان مى‏باشد، غافل بود از آنكه مخارج ديگر هم هست و خودم همچون انسى با اهل بلد نبود متمكن از قرض گرفتن نبودم لهذا از براى بعض مخارج مثل پول حمام و غير آن بسيار در شدت بودم.

اتفاقا روزى در ميان تالار حياط با امام جمعه نشسته بودم از براى استراحت و نماز، بر خواسته به غرفه‏اى كه در بالاى شاه نشين تالار واقع است بالا رفته و مشغول اداء فريضه ظهرين شده بعد از نماز در طاقچه غرفه كتابى ديدم، برداشته گشودم كتاب چاپى ترجمه مجلد سيزدهم بحار بود در احوالات حضرت حجت عجل الله فرجه چون نظر كردم همين خبر در باب معجزات آن سرور جلوه‏گر آمد.

با خود گفتم كه با اين حالت و شدت اين عمل را تجربه نمايم. برخاسته و نماز و دعا و سجده را بجا آوردم فرج را خواسته از غرفه به زير آمده تا در تالار نزد امام جمعه بنشينم. ناگاه مردى از در، در آمد نامه‏اى بدست امام جمعه داد و دستمال سفيدى در نزد او بنهاد چون نامه را خواند آن را با دستمال به من داد و گفت: اين مال تو مى‏باشد.

چون ملاحظه كردم ديدم كه آقا على اصغر تاجر تبريزى كه در سراى امير⁽⁴⁵⁾ اطاق تجارت داشت، بيست تومان پول كه دويست ريال بود در دستمال گذاشته و در نامه به امام جمعه نوشته كه اين را به فلانى بدهيد چون خوب تأمل كردم ديدم كه از زمان فراغ از عمل تا زمان ورود نامه و دستمال، زياده بر آنكه كسى از سراى امير بيست تومان بشمارد و نامه بنويسد و به آن مكان بفرستد وقت نگذشته بود چون اين ديدم تعجب كرده سبحان الله گويان، خنديدم.

امام جمعه سبب تعجب پرسيد واقعه را به او نقل كردم گفت سبحان الله من هم براى فرج خود اين كار كنم گفتم پس بزودى برخيز و بجا آور.

او هم برخواست و بهمان غرفه رفته نماز ظهرين ادا كرده بعد از آن عمل مذكور را بجا آورد زمانى نگذشت كه شخصى را كه سبب احضار او از تبريز به طهران شده بود ذليل و معزول نمودند و به كاشان فرستادند و شاه عذر خواهى كرد و آمد امام جمعه را با احترام به تبريز برگردانيد.

بعد از آن حقير اين عمل را ذخيره كرده در مظان شدت و حاجت بكار برده ا آثار سريعه غريبه مشاهده مى‏نمودم حتى آنكه يكسال در نجف اشرف ناخوشى و با شدت كرد و مردم را بكشت و خلق را مضطرب نمود حقير چون اين بديدم بدون اطلاع ديگران از دروازه كوچك بيرون رفته در خارج دروازه در مكانى تنها اين عمل را بجا آورده رفع وبا را از خدا خواسته و بدون اطلاع ديگران برگرديدم و فرداى آن روز از تمام شدن وبا خبر دادم آشنايان گفتند كه از كجا مى‏گويى.

گفتم سبب نگويم لكن تحقيق كنيد اگر از ديشب و بعد كسى مبتلا شده باشد گفته من بى‏جا است.

گفتند فلان و فلان امشب مبتلا شده‏اند.

گفتم نبايد چنين باشد بلكه بايد از پيش از ظهر ديروز و قبل از آن بوده باشد.

چون تحقيق نمودند چنان بود و ديگر بعد از آن ناخوشى در آن سال ديده نشد و مردم آسوده شدند و سبب را ندانستند.

و مكرر اتفاق افتاد كه برادران را در شدت ديدم و به اين عمل واداشته و به زودى فرج رسيده حتى آنكه يك روز در منزل بعض برادران بودم بر شدت امرش مطلع شده اين عمل را به او تعليم نموده بمنزل آمدم بعد از قليل زمانى صداى در را شنيدم ديدم همان مرد است ميگويد از بركت دعاى فرج از براى من فرجى شد و پولى رسيد و تو را هم هر قدر نياز است بدهم گفتم مرا از بركت اين حاجتى نباشد لكن بگو امر تو چگونه شد.

گفت: من بعد از رفتن تو به حرم اميرالمؤمنين (عليه السلام) رفتم و اين عمل را بجا آوردم چون بيرون آمدم در ميان ايوان مطهر كسى برخورد و بقدر حاجت در دست من نهاد و برفت.

و بالجمله حقير از اين عمل آثار سريعه ديدم لكن در غير مقام حاجت و اضطرار به كسى نداده و بكار نبرده‏ام زيرا كه تسميه آن بزرگوار اين را به دعاى فرج اشعار به اين دارد كه در وقت ضيق و شدت، اثر نمايد و الله العالم.

تأثير دعاى الهى عظم البلاء

فاضل معاصر حاج ميرزا حسين نورى بن ميرزا محمد تقى اطال الله بقاءه در كتاب منامات‏⁽⁴⁶⁾ روايت كرده از ابوالحسن محمد بن احمد بن ابوالليث رحمه الله كه گفته:

در شهر بغداد بودم و اراده قتل مرا داشتند. از خوف كشته شدن به مقابر قريش، يعنى حرم كاظمين عليها السلام، پناه بردم و در آنجا تضرع و دعا مى‏نمودم تا آنكه حضرت صاحب الامر (عليه السلام) اين دعا را به من تعليم كرده، خواندم و به بركت آن از آن بليه نجات يافته، مأمون گرديدم. و دعا اين است:

اللهم عظم البلاء و برح الخفاء و انقطع الرجاء و انكشف الغطاء و ضاقت الارض و منعت السماء و اليك يا رب المشتكى و عليك المعول فى الشده و الرخاء اللهم فصل على محمد و آل محمد اولى الامر الذين فرضت علينا طاعتهم فعرفتنا بذلك منزلتهم ففرج عنا بحقهم فرجا عاجلا كلمح البصر او هو اقرب يا محمد يا على اكفيانى فانكما كافياى و انصرانى فانكما ناصراى يا مولاى يا صاحب الزمان الغوث الغوث ادركنى ادركنى ادركنى.

راوى گويد: چون آن بزرگوار اين دعا را از براى من خواند و به فقره يا صاحب الزمان رسيد، اشاره به سينه مبارك خود نمود و آن چنين فهميدم كه مقصود آن بزرگوار آن بود كه خواننده اين دعا، در آن فقره بايد اشاره به آن حضرت نمايد⁽⁴⁷⁾.