اندوخته خداوند

هادى نجفى

- ۸ -


نص امام حسين بر حضرت قائم

(قالَ الحُسَيْنُ بْنُ عَليِّ بْنِ أبي طالِبٍ - عليهما السّلام -:

مِنّا اثْناعَشَرَ مَهْدِيًّا، أَوَّلُهُمْ أَميرُالْمُؤْمِنينَ عَليُّ بْنُ أَبي طالِبٍ، وآخِرُهُمُ التّاسِعُ مِنْ وُلْدي، وهُو الْإِمامُ القائِمُ بِالحقِّ - يُحْيِي اللّهُ بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا، ويُظْهِرُ بِهِ دينَ الْحَقِّ عَلَي الدّينِ کُلِّه ولَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ، لَهُ غَيْبَةٌ يَرتَدُّ فيها أَقْوامٌ وَيَثْبُتُ فيها عَلَي الدّينِ آخَرُونَ، فَيُؤْذَونَ ويُقالُ لَهُمْ: (مَتي هذا الْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقينَ؟!)، أَما إِنَّ الصَّابِرَ في غَيْبَتِهِ عَلَي الْأَذي والتَّکْذيبِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجاهِدِ بِالسَّيْفِ بَيْنَ يَدَي رَسُولِ اللّهِ - صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ وآلِهِ وسَلَّم)..(1)

(يعني:

از ما (= أهلِ بيت) دوازده مَهدي هست؛ نخستينِ ايشان، أميرِمؤمنان عليّ بن أبي طالب، وواپسينِ ايشان نهمين (نسل) از فرزندانِ من است، واو آن پيشواست که حق را بر پا دارد؛ خداوند زمين را پس از آنکه مرده باشد به وسيله او زنده سازَد(2)، و- هرچند مشرکان خوش ندارند - دينِ حقّ را به دستِ او بر همه دينها پيروز گردانَد؛ او را غَيبتي است که در روزگارِ آن غَيبت گروههائي از دين بازگَردَند وگروههائي ديگر بر دين ثَبات وَرزَند؛ اينان (يعني: ثابتْ قَدَمان) را بيازارَند وبه ايشان گويند: (اگر راست مي گوئيد، اين وعده کي خواهد بود؟).

هان! آنکه در روزگار غَيبتِ او بر آزار وتکذيب بشکيبد، پايگاهِ کسي را دارد که با شمشير، پيشِ رويِ رسولِ خدا - صلّي اللّه عليه وآله وسلّم - جِهاد کُنَد)..

نص امام سجاد بر حضرت قائم

عَنْ أَبي خالِد الکابُليِّ، قالَ: دَخَلْتُ عَلي سَيِّدي عَليِّ بْنِ الْحُسَيْنِ زَيْنُ العابِدينَ - عَلَيْهِمَا السَّلام -، فَقُلْتُ لَهُ: يَابْنَ رَسُولِ اللَّه! أَخْبِرني بِالَّذينَ فَرَضَ اللَّهُ - عَزَّ وجَلَّ - طاعَتَهُمْ ومَوَدَّتَهُمْ وأَوْجَبَ عَلي عِبادِهِ الْاِقتِداءَ بِهِمْ بَعْدَ رَسُولِ اللّهِ - صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ وآلِهِ وسَلَّم -، فَقالَ لي:

يا کَنْکَرُ!(3) إِنَّ أُولِي الْأَمْرِ الَّذينَ جَعَلَهُمُ اللّهُ - عَزَّ وجَلّ - أَئمَّةً لِلنّاسِ وأَوْجَبَ عَلَيْهِمْ طاعَتَهُمْ: أَميرُالْمؤْمِنينَ عَليُّ بْنُ أَبي طالبٍ - عَلَيّهِ السَّلام -، ثُمَّ الْحَسَنُ، ثُمَّ الْحُسَيْنُ ابْنا عَليِّ بْنِ أَبي طالِبٍ، ثُمَّ انْتَهي الْأَمْرُ إِلَيْنا.

ثُمَّ سَکَتَ، فَقُلْتُ لَهُ: يا سَيِّدي! رُوِيَ لَنا عَنْ أَميرِالمؤْمِنينَ (عَليٍّ) - عَلَيْهِ السَّلام - أَنَّ الْأَرْضَ لَاتَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ لِلّهِ - جَلَّ وعَزَّ - عَلَي عِبادِهِ، فَمَنِ الْحُجَّةُ والإِمامُ بَعْدَکَ؟

قالَ: ابْني مُحَمَّدٌ واسْمُهُ فِي التَّوْراةِ باقِرٌ، يَبْقَرُ الْعِلْمَ بَقْرًا، هُوَ الْحُجَّةُ والْإِمامُ بَعْدِي، ومِنْ بَعْدِ مُحَمَّدٍ ابْنُهُ جَعْفَرٌ، واسْمُهُ عِنْدَ أَهْلِ السَّماءِ الصَّادِقُ.

فَقُلْتُ لَهُ: يا سَيِّدي! فَکَيْفَ صارَ اسْمُهُ الصّادِقُ وکُلُّکُمْ صادِقُون؟

قالَ: حَدَّثَني أَبي، عَن أَبِيهِ - عَلَيْهِمَا السَّلام - أَنَّ رَسُولَ اللّهِ - صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وآلِه - قالَ:

إِذَا وُلِدَ ابْني جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَليِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَليِّ بْنِ أَبي طالِبٍ - عَلَيْهِمُ السَّلام - فَسُمُّوهُ الصّادِقَ، فَإِنَّ لِلْخامِسِ مِنْ وُلْدِهِ وَلَدًا اسْمُهُ جَعْفَرٌ يَدَّعِي الْإِمامَةَ اجْتِراءً عَلَي اللّهِ وکِذْبًا عَلَيْهِ، فَهُوَ عِنْدَ اللّهِ جَعْفَرٌ الْکَذّابُ الْمُفْتَرِي عَلَي اللّهِ - عَزَّ وجَلّ -، والمُدَّعِي لِما لَيْسَ لَهُ بِأَهْلٍ، المُخالِفُ عَلي أَبِيهِ والحاسِدُ لِأَخِيهِ، ذلِکَ الَّذي يَرُومُ کَشْفَ سَتْرِ اللّهِ عِنْدَ غَيْبَةِ وَليِّ اللّهِ - عَزَّ وجَلّ.

ثُمَّ بَکَي عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ - عَلَيْهِمَا السَّلام - بُکاءً شَديدًا، ثُمَّ قالَ: کَأَنّي بِجَعْفَرٍ الْکَذّابِ وقَدْ حَمَلَ طاغِيَةَ زَمانِهِ عَلي تَفْتيشِ أَمْرِ وَليّ اللّهِ والْمُغَيَّبِ في حِفْظِ اللّهِ، والتَّوْکيلِ بِحَرَمِ أَبِيهِ جَهْلًا مِنْهُ بِوِلادَتِهِ، وحِرْصًا مِنْهُ عَلي قَتْلِهِ إِنْ ظَفَرَ بِهِ، (وَ) طَمَعًا في ميراثِهِ حَتّي يَأْخُذَهُ بِغَيْرِ حَقِّهِ.

قالَ أَبُوخالِدٍ: فَقُلْتُ لَهُ: يَا ابْنَ رَسُولِ اللّهِ! وإِنَّ ذلِک لَکائِنٌ؟

فَقَالَ: إِي وَرَبّي! إِنَّ ذلِکَ لَمَکْتُوبٌ عِنْدَنا في الصَّحِيفَةِ الَّتي فيها ذِکْرُ الْمِحَنِ الَّتي تَجْرِي عَلَيْنا بَعْدَ رَسُولِ اللّه - صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وآلهِ.

قالَ أَبُوخالِدٍ: فَقُلْتُ: يَا ابْنَ رَسُولِ اللّه! ثُمَّ يَکُونُ ماذا؟

قالَ: ثُمَّ تَمْتَدُّ الْغَيْبَةُ(4) بِوَليّ اللّهِ - عَزَّ وجَلّ -، الثّاني عَشَرَ مِنْ أَوْصِياءِ رَسُولِ اللّه - صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وآلِه - والْأَئِمَّةِ بَعْدَهُ.

يا أَباخالِدٍ! إِنَّ أَهْلَ زَمانِ غَيْبَتِهِ القائِلينَ بِإِمامَتِهِ والْمُنْتَظِرينَ لِظُهُورِهِ، أَفَضَلُ مِنْ أَهْلِ کُلِّ زَمانٍ؛ لِأَنَّ اللّهَ - تَبارَکَ وتَعالَي - أَعْطاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ والْأَفْهامِ والْمَعْرِفَةِ ما صَارَتْ بِهِ الْغَيْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ المُشاهَدَةِ، وجَعَلَهُمْ في ذلِکَ الزَّمانِ بِمَنْزِلَةِ المُجاهِدينَ بَيْنَ يَدَي رَسُولِ اللّهِ - صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وآلهِ - بِالسَّيْفِ، أُولئِکَ الْمُخْلِصُونَ حَقًّا وشيعَتُنا صِدقًا والدُّعاةُ إِلَي دِينِ اللّهِ - عَزَّ وجَلَّ - سِرًّا وجَهْرًا.

وقالَ عليُّ بْنُ الحُسَيْنِ - عَلَيْهِمَا السَّلامُ -: انْتِظارُ الْفَرَجِ مِنْ أَعْظَمِ الْفَرَجِ)..

(يعني:

از أبوخالدِ کابُلي(5) منقول است که گفت: بر سَروَرَم، عليّ بن حُسَيْن زَيْن العابدين - عليهما السّلام -، وارد شدم. او را گفتم:

اي پسرِ رسولِ خدا! مرا از کساني که خدايْ - عَزَّ وجَلّ - طاعت ومَوَدَّتِ ايشان را واجب گردانيده وبر بندگانِ خويش واجب ساخته است که پس از رسولِ خدا - صلّي اللّه عليه وآله وسلّم - از ايشان پيروي کنند، آگهي دِه.

به من فرمود: اي کَنْکَر!(6) أُولوالْأَمر(7) که خدايْ - عَزَّ وجَلّ - ايشان را پيشوايِ مردمان ساخته وطاعتِ ايشان را بر آنان (= مردمان) واجب گردانيده است، اينانند: أميرِمؤمنان عليّ بن أبي طالب - عَلَيْهِ السَّلام -، آنگاه حَسَن وپس از وي حُسَيْن، دو فرزندِ عليّ بن أبي طالب، وسپس کار به ما رسيد.

آنگاه (إمامِ سجّاد - عليه السّلام -) خاموش مانْد. او را گفتم: اي سَروَرَم! از أميرِمؤمنان علي - عليه السّلام - برايِ ما روايت کرده اند که زمين از حُجّتي که خدايِ عزيز وجليل را بر بندگانش باشد، تهي نَمانَد؛ حجّت وإمامِ پس از شما کيست؟

فرمود: پسرم محمّد که نامِ او در تورات (باقر) است؛ دانش را نيک بَرمي شکافَد(8)؛ او حُجَّت وإمامِ پس از من است؛ وپس از محمّد، پسرش جعفر، که نامِ او نزدِ آسمانيان (صادق) است.

به آن حضرت گفتم: اي سَروَرَم! در جائي که شما همگي (صادق) هستيد، چگونه نامِ او (صادق) شد؟

فرمود: پدرم از پدرش - که بر هر دو درود باد - برايم نقل کرد که رسولِ خدا - صلّي اللّه عليه وآله - فرمود:

هنگامي که پسرم، جعفر بن محمّد بن عليّ بن حُسَيْن بن عليّ بن أبي طالب - عليهم السّلام -، زاده شد، او را (صادق) بناميد؛ چه پنجمين (نسل) از فرزندانش را فرزندي باشد که جعفر نام دارد؛ وي، از سرِ گستاخي بر خداوند ودروغ بستن بر او، اِدّعايِ إمامت مي کُنَد؛ وي نزدِ خداوند جعفرِ کذّاب وکسي است که بر خدايْ - عَزَّ وجَلّ - دروغ مي بَندَد وچيزي را که شايسته آن نيست اِدِّعا مي کُنَد وبا پدرش استيزه گر است وبر برادرِ خويش رشک مي بَرَد؛ او کسي است که مي خواهد به هنگامِ غَيبتِ وليِّ خداوند - عَزَّ وجَلّ - پرده إلهي را بَردَرَد.

آنگاه عليّ بن حُسَيْن - عَلَيْهِمَا السَّلام - سخت بگريست وسپس فرمود: گوئي جعفرِ کذّاب را مي بينم که ستمْ پيشه گستاخِ روزگارِ خويش را، به بازجُستِ کارِ وَليِّ خدا وآنکه در حفظِ إلهي نهان گرديده وبه تحتِ نظرِ گرفتنِ پردگيانِ پدرش واداشته است، زيرا نمي دانَد که او (= إمامِ دوازدهم - عليه السّلام -) زاده شده وآزمندانه مي خواهد اگر بَر وي دست يابَد به قَتْلَشْ آرَد وطَمَع در ميراثِ او بسته تا بناحق آن را برگيرَد.

أبوخالد گفت: به آن حضرت گفتم: اي پسرِ رسولِ خدا! اين واقع خواهد شد؟

فرمود: سوگند به پروردگارم که چُنين مي شود. اين، نزدِ ما، در صَحيفه اي که در آن ذِکْرِ محنتهائي که پس از رسولِ خدا - صلّي اللّه عليه وآله - بر ما مي رَوَد، آمده، نوشته شده است.

أبوخالد گفت: من گفتم: اي پسرِ رسولِ خدا! سپس چه مي شود؟

فرمود: آنگاه غَيبتِ وليِّ خداوند - عَزَّ وجَلّ - که دوازدهمين تن از أَوصيايِ رسولِ خدا - صلّي اللّه عليه وآله - وأئمّه پس از اوست، به درازا مي کَشَد.

اي أبوخالِد! أهلِ زمانِ غَيبتِ وي که به إمامتِ او معتقد ومنتظرِ ظهورش باشند، از أهلِ همه زمانها برترند؛ زيرا خدايْ - تَبارَکَ وتَعالَي(9) - خِرَد ودريافت وشناختي به ايشان داده است که (غَيبت) برايِ ايشان به منزله (مُشاهَدَت) است، وايشان را در آن زمان بسانِ کساني قرار داده است که پيشارويِ رسولِ خدا - صلّي اللّه عليه وآله - با شمشير جِهاد کُنَند؛ آنان مُخْلِصانِ حقيقي وشيعيانِ راستينِ ما وکساني اند که در نهان وآشکار به دينِ خدايْ - عَزَّ وجَلّ - دعوت مي کنند.

وعليّ بن حُسَيْن - عليهماالسّلام - فرمود: انتظارِ فَرَجِ از بزرگترين گشايشهاست)..

صَدوق - قُدِّسَ سِرُّه - گفته: اين حديث را برايِ ما عليّ بن أحمد بن موسي ومحمّد بن أحمد بن شَيْباني(10) وعليّ بن عبداللّهِ وَرّاق، وآنها از محمّد بن أبي عبداللّهِ کوفي، واو از سَهل بن زيادِ الآدَمي، واو از عبدالعظيم بن عبداللّهِ حَسَني - رَضِيَ اللّهُ عَنْه -، واو از صَفوان، واو از إبراهيم بن أبي زياد، واو از أبوحَمزه ثُمالي، واو از أبوخالدِ کابُلي، واو از عليّ بن حُسَيْن - عليهما السّلام - نقل کرده اند.

صَدوق همچُنين در ذيلِ حديث گفته است: در آنچه إمام زَيْن العابدين - عليه السّلام - درباره جعفرِ کذّاب گفته، در خبر دادنِ آن حضرت از رخدادهاي آينده او، دلالتي (بر إمامتِ إمام زين العابدين - عليه السّلام -)هست. مانندِ اين از إمام أبوالحسن عليّ بن محمّدِ عسکري (يعني: إمامِ هادي) - عليهما السّلام - روايت شده که آن حضرت وقتي او (= جعفرِ کذّاب) زاده شد مسرور نگرديد وروايت شده که آن حضرت ما را آگهي داده که زودا وي (= جعفرِ کذّاب) خلقي کثير را گمراه مي کند. اينهمه، دليل برايِ (إمامتِ) آن حضرت (يعني: إمامِ هادي) - عليه السّلام - است؛ زيرا برايِ إمامت، دليلي بزرگتر از درستْ خبردادن از آنچه خواهد شد پيش از آنکه چيزي رخ بدهد، وجود ندارد. دلالتِ عيسي بن مريم - عليه السّلام - بر پيامبري اش هنگامي که مردمان را از آنچه مي خوردند ودر خانه هاشان مي اندوختند خبر داد(11)، از همين دست است؛ چُنان که پيامبر - صلّي اللّه عليه وآله - نيز چُنين کرد وهنگامي که أَبوسُفيان در دل گفت: (مَنْ فَعَلَ مِثْلَ ما فَعَلْتُ؟ جِئْتُ فَدَفَعْتُ يَدي في يَدِه! أَلا کُنْتُ أَجْمَعُ عَلَيْهِ الجُمُوعَ مِنَ الأَحابيشِ وکِنانَةَ فَکُنْتُ أَلقاهُ بِهِم(12) فَلَعَلِّي کُنْتُ أَدْفَعُهُ) (يعني: که چُنين کرده که من کردم؟ آمدم ودست در دستِ او نهادم! آيا من نبودم که انبوهي از أحابيش وکِنانه(13) را بر ضدِّ او گِرْد مي آوَردم وبا ايشان با او مواجه مي شدم وچه بسا مي توانستم او را برانم!)، پيامبر - صلّي اللّه عليه وآله - او را از خيمه خويش آواز داد وفرمود: (إذًا کانَ اللّهُ يُخْزِيکَ(14) يا أَباسُفيان!) (يعني: در اين صورت - اي أبوسُفيان! - خدايت خوار مي کرد!). اين، بمانندِ دلالتِ عيسي بن مريم - عليهما السّلام -، دلالتي برايِ (نُبُوَّتِ) آن حضرت - عليه السّلام - بود. وهر يک از أَئِمَّه - عليهم السّلام - که چُنين خبرهائي بدهد، اين نشان مي دهد او إمامي است که خدايْ - تَبارَکَ وتَعالَي - طاعتِ او را واجب گردانيده است.

محمّد بن حسن بن أحمد بن وليد - رَضِيَ اللّهُ عَنْه - براي ما نقل کرد وگفت که: سعد بن عبداللّه برايمان نقل کرد وگفت که: جعفر بن محمّد بن حسن بن فرات برايمان نقل کرد وگفت که: صالح بن محمّد بن عبداللّه بن محمّد بن زياد ما را خبر داد که مادرش فاطمه، دختر محمّد بن هيثم معروف به ابنِ سيابه(15)، گفت:

در خانه أبوالحسن عليّ بن محمّدِ عسکري (يعني: إمامِ هادي)- عليهما السّلام - بودم، در زماني که جعفر در آن خانه زاده شد، وديدم که أهلِ خانه به ولادتِ او شادمان شدند. به نزدِ أبوالحسن - عليه السّلام - رفتم واو را از اين واقعه شادمان نديدم. به او گفتم: (يا سَيِّدي! ما لِي أَراکَ غَيْرَ مَسْرُورٍ بِهذَا الْمَوْلُود؟) (يعني: اي سَروَرَم! چه شده است که شما را بخاطرِ اين نوزاد شادمان نمي بينم؟). آن حضرت - عليه السّلام - فرمود: (يَهُونُ عَلَيْکَ أَمْرُهُ فَإِنَّهُ سَيُضِلُّ خَلْقًا کَثيرًا) (يعني: اين بر تو آسان شود؛ که زودا او خَلقي کثير را گمراه مي سازد)).(16)،(17)

نص امام باقر بر حضرت قائم

(عن مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ الثَّقَفيِّ الطَّحّانِ قالَ:

دَخَلْتُ عَلي أَبي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَليٍّ الْباقِرِ - عَلَيْهِمَا السَّلامُ - وأَنا أُريدُ أَنْ أَسْأَلَهُ عَنِ الْقائِمِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ - صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وعَلَيْهِمْ - فقالَ لي مُبْتَدِئًا:

يا مُحَمَّدَ بْنَ مُسْلِم! إِنَّ في القائِمِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ - صَلّي اللّهُ عَلَيْهِ وآلِه - شَبَهًا مِنْ خَمْسَة الرُسُّل:

يُونُسَ بْنِ مَتي، ويُوسُفَ بْنَ يَعْقُوبَ، ومُوسي وعيسي، ومُحَمَّدٍ - صَلَواتُ اللّهِ عَلَيْهِم -:

فَأَمَّا شَبَهُهُ مِنْ يُونُسَ بْنِ مَتي: فَرُجُوعُهُ مِنْ غَيْبَتِهِ وهُوَ شابٌّ بَعْدَ کِبَرِ السِّنّ.

وَأَمَّا شَبَهُهُ مِنْ يُوسُفَ بْنِ يَعْقُوبَ - عَلَيْهِما السَّلام -: فَالْغَيْبَةُ مِنْ خاصَّتِهِ وعامَّتِهِ واخْتِفاؤُه مِنْ إِخْوَتِهِ وإِشْکالِ أَمْرِهِ عَلي أَبيهِ يَعْقُوبَ - عَلَيْهِمَا السَّلام - مَعَ قُرْبِ الْمَسافَةِ بَيْنَهُ وبَيْنَ أَبيهِ وأَهْلِهِ وشيعَتِهِ.

وَأَمَّا شَبَهُهُ مِنْ مُوسي - عَلَيْهِ السَّلام -: فَدَوامُ خَوْفِهِ وطُولُ غَيْبَتِهِ وخِفاءُ وِلادَتِهِ وتَعَبُ شِيعَتِهِ مِنْ بَعْدِهِ مِمّا لَقُوا مِنَ الْأَذي والْهَوانِ إِلي أَنْ أَذِنَ اللّهُ - عَزَّ وجَلّ - في ظُهُورِهِ ونَصْرِهِ وأَيَّدَهُ عَلي عَدُوِّه.

وَأَمّا شَبَهُهُ مِنْ عيسي - عَلَيْهِ السَّلام -: فَاخْتِلافُ مَنِ اخْتَلَفَ فيهِ حَتّي قالَتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ: ما وُلِدَ، وقالَتْ طائِفَةٌ: ماتَ، وقالَتْ طائِفَةٌ: قُتِلَ وصُلِبَ.

وَأَمَّا شَبَهُهُ مِنْ جَدِّهِ الْمُصْطَفي (صلى الله عليه وآله وسلم): فَخُرُوجُهُ بِالسَّيْفِ وقَتْلُهُ أَعْداءَ اللّهِ وأَعْداءَ رَسُولِهِ - صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وآلهِ - والجَبّارينَ والطَّواغيتَ، وأَنَّهُ يُنْصَرُ بِالسَّيْفِ والرُّعْبِ، وأَنَّهُ لا تُرَدُّ لَهُ رايَةٌ.

وَإِنَّ مِنْ عَلاماتِ خُرُوجِهِ، خُروجُ السُّفْيانيِّ مِنَ الشّامِ، وخُرُوجُ اليَمانيِّ (مِنَ الْيَمَنِ)، وصَيْحَةٌ فِي السَّماءِ في شَهْرِ رَمَضانَ، ومُنادٍ يُنادي مِنَ السَّماءِ بِاسْمِهِ واسْمِ أَبِيهِ).(18)

(يعني:

منقول است از محمّد بن مُسلمِ ثَقَفيِ طَحّان(19) که گفت:

بر أبوجعفر محمّد بنِ عليِّ باقر - عَلَيْهِمَا السّلام - وارد شدم ومي خواستم از او درباره قائِمِ آلِ محمّد - صَلَّي اللّهِ عَلَيْهِ وعَلَيْهِم - بپرسم که خود آغاز کرد وبه من فرمود:

اي محمّد بن مُسْلِم! در قائِمِ آلِ محمّد - صلّي اللّه عليه وآله - مانندگيي به پنج تن از پيامبران هست:

يونُس بن مَتي، ويوسُف بن يَعقوب، وموسي، وعيسي، ومحمّد - صَلَواتُ اللّهِ عَلَيْهِم.

أمّا مانندگيِ او به يونُس بن مَتي، جوان بازگشتَنَش از غَيبت است پس از سالخوردگي.

وأمّا مانندگيِ او به يوسُف بن يعقوب - عَلَيْهِمَا السَّلام -، پنهان بودَنَش از خواصّ وعوامِّ همروزگار ونهان شدَنَش از برادران وپوشيدگيِ حالِ او بر پدرش است به رغمِ آن که مسافتِ ميانِ او وپدرش وخاندانش وپيروانش اندک بود (و به هم نزديک بودند).

وأمّا مانندگيِ او به موسي - عليه السّلام -، در دوامِ خوفِ وي ودرازنايِ غَيبتش ورنجِ شيعيانِ (/ پيروانِ) او از آزار وخوارداشتي است که پس از او مي بينند، تا آنکه خداوند - عَزَّ وجَلّ - ظهور ونُصرَتِ وي را إِذْن دِهَد واو را در برابرِ دشمنش ياري ونيرو بخشد.

وأمّا مانندگيِ او به عيسي - عليه السّلام -، در اختلافِ کساني است که درباره او اختلاف کردند، تا جائي که گروهي از ايشان گفتند: زاده نشد، وگروهي گفتند: بمُرد، وگروهي گفتند: کشته شد وبه دار آويخته گرديد.

وأمّا مانندگيِ او به نيايَش، مصطفي (صلى الله عليه وآله وسلم)، در خروج کردنش با شمشير وبه قتل آوردنِ دشمنانِ خدا ودشمنانِ پيامبرِ او - صلّي اللّه عليه وآله - وجبّاران وطاغوتهاست، ودر آنکه او با شمشير وهراس ياري رسانده شود وهيچ پرچميش بازگردانده نيايَد.(20)

وهمانا از نشانه هايِ خروجِ او، خروجِ سُفياني از شام، وخروجِ يَماني (از يمن)، وبانگي در آسمان در ماهِ رمضان، ومُناديي است که از آسمان به نامِ او وپدرش ندا دردِهَد)..

پى‏نوشتها:‌


(1) کمال الدّين وتمام النّعمة / 317 (؛ پهلوان: 584:1؛ کمره اي - با لختي تفاوت در ضبطِ نصّ -: 434:1).

(2) (مُراد از اين که زمين مُرده است، وآن حضرت، زمين را زنده مي گردانَد، درخورِ تدبّر است.

برخي ظاهرًا چُنين برداشت کرده اند که مرگِ زمين، کنايه از کفر وبي دينيِ أهلِ زمين است. نگر: مهديِ موعود (عليه السّلام)، عليِ دواني، ص 356).

(3) (کنکر) لقبِ أبوخالد بوده است.

(4) در بعضِ نُسَخ: (تشتد الغيبة).

(5) (أبوخالِدِ کابُلي (کَنْکَر) از خواصِّ تربيت يافتگان وأصحابِ إمام عليّ بن الحسين - عليهما السّلام - است.

نگر: جهاد الإمام السّجّاد عليه السّلام، ط. دارالحديث، ص 128؛ نيز نگر: يادداشتِ سپسين).

(6) (درباره اين که (کَنْکَر) نامِ أبوخالد است يا لقبِ او و...، نگر: مجمع الرّجالِ، 78:5).

(7) ((أُولُوالأَمْر) مُصْطَلَحي قرآني است که به طورِ تَحْتَ اللَّفظي مي توان آن را به (صاحبانِ أَمْر) يا (دارندگانِ أَمْر) برگَردانيد.

مَزيدِ آگاهي را، درباره اين مُصْطَلَح، نگر: قاموسِ قرآنِ قُرَشي 1: 113 - 110؛ و: متشابه القرآن ومختلفه، ابنِ شهرآشوب، تحقيق حسن المصطفوي، ص 47 و48؛ و: المصطلحات الإسلاميّة، العسکري، 179 - 175).

(8) ((باقِر)، در لغت، به معنايِ شکافنده وکاوَنده (ونيز: روشن کننده وآشکارسازنده) است. نگر: مجمع البحرين، إعداد محمود عادل، 228:1؛ و: نُزهَةالنَّظَر، البَدري، ص 76؛ و: غريب الحديث في بحارالأنوار، 138:1 و139.

و أمّا درباره شَمّه اي از مراتبِ علميِ آن حضرت، نگر: مناقب آل أبي طالب (عليهم السّلام)، ابنِ شهرآشوب، ط. انتشاراتِ علّامه، 4: 206 - 195).

(9) (يعني: پاک ومُنَزَّه ووالا وبرتر است).

(10) چنين است، وگويا، صحيح، (سناني) باشد.

(11) (در قرآنِ کريم (س 3 ي 49) به اين مطلب تصريح شده است.

خبردادن از آنچه مردم در خانه هاشان اندوخته مي دارند، در واقع، نمونه خبردادن از أمورِ نهاني است که پنهان کنندگان، هم نهان بودنش را مي دانند، وهم بخوديِ خود وبي واسطه مي توانند به صِدقِ آن پي ببرند. نيز نگر: کتاب الصّافي في تفسير القرآن، تحقيق الحُسَينيّ الأمينيّ، 48:2).

(12) در بعضِ نسخ: (الاکنت أجمع عليه الاحابيش برکابه فکنت ألقاه بهم).

مُراد از (أحابيش) قريشيان اند زيرا هَمْقَسَم به خداوند قَسَم ياد کردند وعهد بستند چَندان که شبي بيارَمَد وروزي روشن شود وحُبْشيّ بر پاي باشد، در برابرِ ديگران همدست ويکپارچه باشند.

حُبْشيّ - به ضمِّ حاء وسکونِ باء وتشديدِ ياءِ فُرودين - کوهي است بر شش ميليِ فُرودِ مکّه؛ واين جماعت به نامِ آن کوه، (أحابيشِ قُرَيش) خوانده شدند.

ابنِ إسحاق گفته است: أحابيش، بني هَوْن بن خُزَيمه وبني حارث بن عبدمناة از کنانه وبني مُصْطَلِق از خُزاعه بوده اند؛ وچون اين قبيله ها به سببِ گِردآمدنشان (أحابيش) نام گرفتند، (تحبيش) در سخن به معنايِ گِردآوردن شد.

(نيز نگر: لسان العَرَب؛ و: غريب الحديث في بحارالأنوار).

در بعضِ نسخ، بجايِ (الجموع)، (الزنج) آمده است.

(13) ((کِنانه) يکي از قبايلِ بزرگ ومشهورِ عَرَبِ مُضَري که در أوايلِ إسلام، مرکزِ سکونت وديارِ ايشان در حدودِ مکّه بود، وأهمّيّتِ ايشان از نظر عالمانِ أنساب بيشتر ازآن روست که قريش بدين قبيله وابسته است. علمايِ أنساب 14 شاخه برايِ اين قبيله ذکر کرده اند که از معروف ترينِ آنها قُرَيش است.

نگر: دائرةالمعارفِ فارسي، ذيلِ (کِنانه)؛ ونيز: مجمع البحرينِ طُرَيْحي، إعداد محمود عادل، 77:4).

(14) (در متنِ عربيِ چهل حديث ودر طبعِ موردِ مراجعه مؤلّف از کمال الدّين، (يجزيک) است، ونه (يخزيک). ضبطِ ما (/(يخزيک)) مُستَنَد است به: پهلوان 590:1؛ و: کمره اي 438:1).

(15) در بعضِ نُسَخ، (ابن سبانه)، ودر بعضِ نُسَخ، (ابن نسابه) آمده است.

(16) شيخِ صدوق اين حديث را در تأييدِ سخنِ خويش ياد کرده است.

(17) کمال الدّين وتمام النّعمة / 329 - 319 (؛ ونگر: پهلوان، 1: 590 - 586؛ و: کمره اي، 1: 438 - 435).

(18) کمال الدّين وتمام النّعمة 328 - 327 (و: پهلوان، 597:1 و598؛ و: کمره اي، 443:1).

(19) (محمّد بن مُسلم بن رَباحِ ثَقَفيِ طَحّان را - که مردي فقيه وپرهيزگار واز أصحابِ إمامِ باقر وإمامِ صادق - عَلَيْهِمَا السَّلام - واز أصحابِ إجماع بشمار است -، از أَوثقِ مردمان قلمداد کرده اند.

نگر: الموسوعة الرّجاليّة الميسّرة، 211:2).

(20) (کنايه از آن که هيچ شکست داده نمي شود.

نظيرِ اين تعبيرِ کِنائي در نهج البلاغه يِ شريف (خطبه 102 / ترجَمه شهيدي، ص 94، وترجَمه علي أصغرِ فقيهي، ص 194) هست).