3آداب و سنن آن حضرت‏در نظافت و آرایش و مانند آن‏

.86 رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله هرگاه مى‏خواست موى سر و محاسن خود را بشوید باسدر مى‏شست.

.87 على علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله موى خود را شانه مى‏زد و بیشتر اوقات‏آن را با آب صاف و مرتب مى‏کرد، و مى‏فرمود: آب براى خوشبو کردن مؤمن کافى‏است .

.88 امام صادق علیه السّلام در تفسیر این آیه: «نزد هر مسجدى زینت کنید ⁽¹⁾»فرمود: مراد از زینت شانه‏زدن است؛زیرا شانه‏زدن روزى را جلب مى‏کند، موى را نیکو وحاجت را بر آورده مى‏سازد؛بر قوّت مردانگى مى‏افزاید و بلغم را برطرف مى‏کند.

رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله زیر محاسن خود را چهل بار و روى آن را هفت بار شانه مى‏زد، و مى‏فرمود: این کار حافظه را زیاد مى‏کند و بلغم را از بین مى‏برد.

.89 رسول الله صلّى اللّه علیه و آله فرمود: گرفتن از موى شارب به حدى که خط لب آشکارشود از سنّت است.

.90 رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرمود: مجوس (زرتشتیان) ریش خود را مى‏تراشند وسبیل را پر پشت مى‏گذارند، و ما سبیل خود را مى‏زنیم و ریش خود را بلندمى‏گذاریم.

.91 روایت است که دفن کردن مو و ناخن و خون از سنّت است.

.92 امام صادق علیه السّلام فرمود: گرفتن ناخن‏ها از سنّت است.

.93 محمّد بن مسلم از امام باقر علیه السّلام از خضاب کردن (رنگ کردن موى سر وصورت) پرسید، آن حضرت فرمود: رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله خضاب مى‏کرد، و اکنون موى‏خضاب شده آن حضرت نزد ماست.

.94 حضرت محمد صلّى اللّه علیه و آله و حسین بن على و امام باقر علیهم السّلام با رنگ مخصوصى به‏نام«کتم» (برگ نیل، وسمه) خضاب مى‏کردند، و امام سجاد علیه السّلام با حنا و کتم خضاب‏مى‏نمود.

.95 رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله نوره مى‏کشید، و تا حدى که لنگ به کمر بسته بوددیگرى براى آن حضرت نوره مى‏مالید و آن مقدار را که زیر لنگ پوشیده بود خودنوره مى‏کشید.

.96 امام صادق علیه السّلام مى‏فرمود: رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله موهاى زیر ناف و میان پاها رادر هر جمعه نوره مى‏کشید.

.97 امام صادق علیه السّلام فرمود: نوره کشیدن در هر پانزده روز یک بار سنّت است.

و اگر کسى بیست روز بر او بگذرد و پول نداشته باشد، به ضمانت خداوند قرض کندو نوره بکشد . و هر که چهل روز بر او بگذرد و نوره نکشد نه مؤمن است و نه کافر، وارج و قربى ندارد . ‏

.98 على علیه السّلام فرمود: زدن موى زیر بغل، بوى گند را از انسان دور مى‏کند، وآن نظافت و سنّتى است که پیامبر پاک صلّى اللّه علیه و آله به آن دستور داده است.

.99 امام صادق علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله چون به بستر خواب مى‏رفت با«سنگ سرمه»سرمه مى‏کشید و عدد آن را طاق قرار مى‏داد (سه یا پنج یا هفت بار) .

.100 امام صادق علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله پیش از خواب سرمه مى‏کشید، چهار بار به چشم راست و سه بار به چشم چپ.

.101 رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله سه بار به چشم راست و دو بار به چشم چپ سرمه‏مى‏کشید . . . و آن حضرت سرمه‏دانى داشت که هر شب با آن سرمه مى‏کشید، وسرمه‏اش سنگ سرمه بود (که آن را نرم کنند و به چشم کشند) .

.102 امام صادق علیه السّلام فرمود: پیامبر گرامى صلّى اللّه علیه و آله سرمه‏دانى داشت که هر شب‏هنگام خواب سه میله از آن به هر یک از چشمهاى خود مى‏کشید. ⁽²⁾

.103 امام صادق علیه السّلام فرمود: چهار چیز از اخلاق پیامبران است: عطر زدن، تراشیدن موى سر با تیغ، ازاله موى بدن با نوره، و کثرت آمیزش جنسى. ⁽³⁾

.104 امام صادق علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله مشکدانى داشت که بلافاصله‏پس از وضو با همان دست تر آن را مى‏گرفت و خود را خوشبو مى‏ساخت، و چون ازخانه بیرون مى‏شد مردم از بوى خوش آن مى‏دانستند که آن حضرت آمده است.

.105 طبرسى گوید: هیچ‏گاه عطرى به آن حضرت تعارف نمى‏شد مگر آنکه‏خود را به آن معطر مى‏ساخت و مى‏فرمود: بویش خوش و حمل کردنش آسان است. و اگر[به جهت عذرى‏]از آن عطر استفاده نمى‏کرد انگشت مبارک را در ظرف عطرمى‏کرد و سر انگشت را به آن مى‏آمیخت.

.106 و نیز گوید: رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله با«عود قمارى»خود را بخور مى‏داد.

.107 در ذخیرة المعاد گوید: محبوبترین عطرها نزد آن حضرت مشک بود.

.108 امام صادق علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله بیش از مقدارى که خرج‏خوراک مى‏کرد خرج عطر مى‏نمود.

.109 امام صادق علیه السّلام فرمود: عطر زدن به شارب از اخلاق پیامبران و احترام‏به فرشتگان نویسنده اعمال است.

.110 امام صادق علیه السّلام فرمود: بر هر مکلّفى لازم است که در هر جمعه شارب‏و ناخنهاى خود را بگیرد و مقدارى عطر مصرف کند. رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله چون جمعه‏فرا مى‏رسید و عطرى نزد او نبود برخى از روسرى‏هاى زنان خود را[که معطر بود]مى‏گرفت و با آب نم مى‏زد و به صورت خود مى‏گذاشت.

.111 شیخ صدوق گوید: رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله چون روز جمعه فرا مى‏رسید وعطرى پیدا نمى‏کرد، لباسى را که با زعفران رنگ شده بود مى‏خواست و بر آن آب‏مى‏پاشید، آن‏گاه آن را به دست و صورت خود مى‏کشید.

.112 امام صادق علیه السّلام فرمود: چون در روز عید فطر براى رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله عطرمى‏آوردند، اول به زنان خود مى‏داد.

.113 على علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله هدیّه عطر و حلوا را رد نمى‏کرد.

.114 غزالى در شمار اخلاق رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله گوید: آن حضرت عطریات رادوست داشت، و از بوى‏هاى ناخوش بدش مى‏آمد ⁽⁴⁾.115 طبرسى گوید: رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله روغن زدن به مو را دوست مى‏داشت، واز ژولیدگى بدش مى‏آمد، و مى‏فرمود: روغن زدن غم و پریشانى را بر طرف مى‏کند.

.116 و نیز گوید: رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله از انواع روغن‏ها استفاده مى‏کرد و پیش ازمحاسن، سر را روغن مى‏زد، و مى‏فرمود: باید سر پیش از محاسن روغن زده شود.

.117 و نیز گوید: آن حضرت بیشتر با«روغن بنفشه»روغن مى‏زد، ومى‏فرمود: این روغن بهترین روغنهاست.

.118 و نیز گوید: آن حضرت اول ابروان خود را روغن مى‏زد و بعد شارب‏را، آن‏گاه روغن را به داخل بینى مى‏برد و مى‏بویید، سپس موى سر را روغن مى‏زد.

.119 و نیز گوید: رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله براى رفع سر درد، ابروان خود را روغن‏مى‏زد، و شارب خویش را با غیر روغنى که به محاسن مالیده بود روغن مى‏مالید.

ملحقات‏

88) حضرت رضا علیه السّلام فرمود: یکى از اخلاق پیامبران نظافت کردن است.

89) امام صادق علیه السّلام فرمود: چهار چیز از سنن پیامبران است: عطر زدن، مسواک کردن، آمیزش با همسران و با حنا رنگ کردن.

90) رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فراوان عطر مصرف مى‏نمود تا آنجا که عطر، رنگ‏محاسن و موى سر آن حضرت را به زردى تغییر مى‏داد.

91) رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله شانه مى‏زد و سر خود را با شانه مرتب مى‏کرد، . . . و بسادر روز دو بار محاسن خود را شانه مى‏زد، و پس از شانه زدن شانه را زیر تشک خودمى‏نهاد .

92) عمرو بن ثابت گوید: به امام صادق علیه السّلام گفتم: مردم چنین روایت کنند که‏فرق باز کردن در موى سر از سنّت است. امام با تعجب فرمود: از سنّت است؟!گفتم: گمان مردم آن است که پیامبر صلّى اللّه علیه و آله فرق باز مى‏کرد. حضرت فرمود: هرگزرسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرق باز نکرد و پیامبران هم موى سرشان را چندان بلند نمى‏کردند[که‏محتاج فرق باز کردن باشند].

93) ایوب بن هارون گوید: به امام صادق علیه السّلام گفتم: آیا رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله از میان موى سر خود فرق باز مى‏کرد؟فرمود: نه، زیرا رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله هرگاه موى سرش‏بلند مى‏شد تا نرمه گوش مى‏رسید[و چندان بلند نبود که بخواهد فرق باز کند].

94) رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله هنگام تراشیدن موى سر از جلو سر شروع مى‏کرد، زیرااین از سنن پیامبران علیهم السّلام است.

95) ابو بصیر گوید: به امام صادق علیه السّلام گفتم: فرق باز کردن در موى سر ازسنّت است؟فرمود : نه، گفتم: آیا رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله هرگز فرق سر را باز کرد؟فرمود: آرى، گفتم: چگونه رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرق باز مى‏کرد در حالى که از سنّت نیست؟ !فرمود: هر که در شرایطى که رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله قرار گرفت قرار گیرد و مانند آن حضرت‏فرق باز کند به سنّت او عمل کرده است و الاّ نه. گفتم: چگونه؟فرمود: هنگامى که‏رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله‏[در سال ششم هجرت‏]براى عمره احرام بست و قربانى همراه بردولى توسط کفار مکه از رفتن به مکه باز داشته شد، خداوند رؤیایى را به او نمود که‏در قرآن کریم از آن یاد کرده و فرموده: «همانا خداوند رؤیاى رسول خود را به حق‏راست آورد که به خواست خدا با امنیت کامل به مسجد الحرام در خواهید آمد در حالى که‏سر تراشنده و ناخن گیرنده باشید و هیچ بیمى نداشته باشید. » ⁽⁵⁾از این رو رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله‏دانست که خداوند به آنچه به او نموده وفا خواهد کرد[و در آینده نزدیک به‏سلامت وارد مکّه معظمه خواهد شد]. به همین دلیل از زمانى که احرام بسته بودموى سرش را نزد و آن را بلند نمود تا در مکّه هنگام عمره بتراشد چنانکه خداوندوعده فرموده بود، [لذا به ناچار به خاطر بلندى مو فرق سر را باز مى‏کرد. ]اما پس ازانجام عمره که آن را تراشید دیگر موى سرش را بلند نکرد و نه پیش از آن زمان‏موى سر خود را بلند مى‏گذاشت‏[تا محتاج به باز کردن فرق باشد].

96) حفص اعور گوید: از امام صادق علیه السّلام پرسیدم: آیا خضاب کردن محاسن‏و سر از سنّت است؟فرمود: بلى. . .

97) عایشه گوید: رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله دستور مى‏داد هفت چیز از اجزاء بدن انسان‏را دفن کنند: مو، ناخن، خون، چیزى که ایام حیض از زن خارج مى‏شود، بچه‏دان، دندان و خون بسته شده هنگام سقط جنین.

98) عبد اللّه بن ابى یعفور گوید: ما در مدینه بودیم که زراره با من درباره‏کندن یا تراشیدن موى زیر بغل به بحث پرداخت. من گفتم: تراشیدن آن بهتر است وزراره گفت: کندن آن بهتر است. با هم به در خانه امام صادق علیه السّلام رفته، اجازه ورودخواستیم و حضرت به ما اجازه داد. پس از ورود دیدیم که حضرت در حمام است‏و زیر بغلهایش نوره کشیده است. به زراره گفتم: همین‏[عمل امام‏]تو را کافى است؟گفت: نه، شاید این عمل مخصوص آن حضرت باشد و براى من جایز نباشد. حضرت‏فرمود: چه بحثى دارید؟گفتم: زراره با من درباره کندن یا تراشیدن موى زیر بغل به‏بحث پرداخته است، من گویم: تراشیدن آن بهتر است و او گوید: کندن آن بهتر است.

حضرت فرمود: سخن تو مطابق سنّت است و زراره از راه سنّت به خطا رفته؛تراشیدن‏آن از کندن بهتر است، و ازاله آن با نوره از تراشیدن بهتر. . .

99) رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرمود: حبیبم جبرئیل به من گفت: یک روز در میان‏خود را معطّر ساز، و در روزهاى جمعه هرگز آن را ترک مکن.

100) رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله به على علیه السّلام فرمود: اى على، بر تو باد که هر جمعه خودرا خوشبو کنى، زیرا که این از سنّت من است و تا زمانى که بوى آن از تو شنیده شودبرایت حسنه مى‏نویسند.

101) انس گوید: هرگاه به رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله گیاه خوشبویى تقدیم مى‏شد آن رامى‏بویید و به صاحبش باز مى‏گرداند، مگر مرزنجوش⁽⁶⁾را که پس از بوییدن بازنمى‏گرداند.

102) رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله در روز جمعه پیش از خارج شدن براى نماز، ناخنهاى‏خود را مى‏گرفت و شاربش را کوتاه مى‏کرد.

103) مردى نصرانى گوید: از اصحاب رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله پرسیدم: کدام هدیّه‏نزد آن حضرت از همه محبوبتر است؟گفتند: عطر نزد آن حضرت از همه چیزمحبوبتر است و رغبت زیادى به آن دارد.

104) امام کاظم علیه السّلام فرمود: پنج چیز در سر و پنج چیز در بدن از سنّت است. اما آنچه در سر است مسواک کردن، گرفتن شارب، فرق باز کردن در موى سر، مضمضه و استنشاق است ⁽⁷⁾. اما آنچه در بدن است عبارت است از: ختنه کردن، زدودن موى زیر شکم، زدودن موى زیر بغل‏ها، گرفتن ناخنها و طهارت گرفتن.

105) حضرت رضا علیه السّلام فرمود: بر شما باد به سنّتهاى روز جمعه و آن هفت‏چیز است : آمیزش با همسران، شستن سر و محاسن با گل ختمى، گرفتن شارب، گرفتن‏ناخن‏ها، عطر زدن⁽⁸⁾

106) تکرار روایت 102) است.

107) تکرار روایت 99) است.

108) امام صادق علیه السّلام فرمود: صلوات فرستادن بر محمّد و آل محمّد در روزجمعه هزار مرتبه، و در غیر روز جمعه صد مرتبه از سنّت است. . .

پاورقي‌