 |
|
پرسمان قرآني نماز مركز فرهنگ و معارف قرآن - ۱۳ - ب) قرائت حمد و سوره سوره هايى كه در نماز مى‌توان خواند * كدام يك از سوره‌هاى قرآن بايد در نماز خوانده شود؟ چرا؟* در ركعت اول و دوم نمازهاى واجب يوميه، انسان بايد ابتدا حمد و بعد از آن يك
سوره تمام، از سوره‌هاى قرآن كريم را بخواند؛ البته جز چهار سوره‌اى كه آيه
سجده واجب دارد (سوره‌هاى نجم، علق، سجده، فصلت). اگر كسى در نماز يكى از چهار
سوره‌اى را كه سجده واجب دارد، به عمد بخواند، نمازش باطل است. بنابر نظر بعضى
مراجع، سوره «ضحى» و «انشراح» و هم‌چنين سوره «فيل» و «قريش» يك سوره حساب
مى‌شود؛ به اين معنا كه اگر سوره «ضحى» را خواند، بايد سوره «انشراح» را هم
دنبال آن بخواند و اگر سوره «فيل» را خواند، سوره «قريش» را هم بخواند تا يك
سوره تمام به شمار آيد.[1] * قرآن كريم، فقط كليات دين را مطرح كرده است و جزئيات و تفسير آيات، به پيامبر
اكرم(صلى الله عليه وآله) و امامان معصوم(عليهم السلام) سپرده شده است، در
روايات چنين آمده است: * الف) كلمه «صراط» در لغت، به معناى «طريق و سبيل» آمده است، امّا از نظر عرف
و اصطلاح قرآن كريم، به معناى «خداپرستى و دين حق و پاى‌بند بودن به دستورهاى
خداوند متعال» است. در آيه صدوشصتويك سوره انعام، به اين معنا اشاره شده است.
چون راه مستقيم هميشه يك راه بيشتر نيست. انسان، لحظه‌به‌لحظه، نيازمندِ دريافت هدايت است، زيرا در مسير معنوى ارتباط با خداوند متعال، حتماً در طول زمان، موانعى مانند: كژى‌ها، ظلم‌ها، ناپاكى‌ها و ...، ايجاد خواهد شد و پيوندش را از آن منبع هدايت، قطع خواهد كرد و همانْ لحظه انحراف از صراط مستقيم خواهد بود. پس ما با گفتن: (اهدنا الصراط المستقيم) از خدا طلب مى‌كنيم كه اين موانع پيش نيايد و ما بر صراط مستقيم ثابت بمانيم. ثالثاً: چون هدايت، همان پيمودن طريق نامحدود تكامل است و انسان، به تدريج مراحل نقصان را در آن، پشت سر مى‌گذارد، بنابراين جاى تعجّب نيست كه حتّى پيامبران و امامان معصوم(عليهم السلام) نيز از خدا، تقاضاى هدايت در «صراط مستقيم» را بكنند، چون تنها خداوند متعال، كمال مطلق است و غير او، همه، در مسير تكامل هستند، پس چه مانع دارد كه آنان نيز درجات بالاترى را از خداوند متعال تقاضا بكنند؟[11] * راديو قرآن عربستان حديثى از پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) به دين مضمون نقل كرد: هر گاه امام جماعت در پايان سوره حمد (غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ‌لاَ الضَّآلِّينَ) مى‌گويد، ملائكه آسمان «آمين» مى‌گويند و هر كس به نحوى «آمين» بگويد كه صدايش را تا صف جلو نماز جماعت بشنوند، تمام گناهان گذشته‌اش آمرزيده مى‌شود و راويان حديث را نيز «عبدالله بن عمر و ابوهريره» گفته‌اند. آيا اين حديث نزد فقهاى شيعه نيز اعتبارى دارد يا خير؟ * به چند دليل اين حديث نزد فقهاى شيعه اعتبارى ندارد: افزون بر آن چه گذشت تكليف ما در نماز خواندن سوره قرآن و قرآن بودن آيات مى‌باشد و حتى ]به قول برخى از فقها[[13] و اگر هنگام قرائت سوره حمد در نماز قصد دعا نمايد، نمازش باطل است. از طرفى، احاديثى كه اهل تسنن براى جواز آمين گفتن به آن تمسك مى‌كنند، جعلى و ساختگى مى‌باشد و راوى آن (ابوهريره) به اعتراف و اقرار بزرگان اهل تسنن (خليفه دوم)، انسان دروغ‌گويى بوده است؛ چنان‌كه عمر بن خطاب بر ضد ابوهريره شهادت داد كه او دشمن خدا و مسلمانان است و او را خيانتكار دانسته و او را ده هزار دينار جريمه و ملزم به پرداخت آن كرد و او را از حاكميت بحرين كنار گذاشت.[14] روايت مذكور (غيرمعتبر بودن ابوهريره) در منابع اهل تسنن نيز آمده است.[15] * دليل اين كه در بعضى آيات قرآن كريم، فعل «قل» خطاب به رسول اكرم(صلى الله عليه وآله) آمده است، چيست؟ چرا «قل» هم جزء آيه و قرآن محسوب شده است؟ در بعضى آيات نيز عملى است كه به خود حضرت بر مى‌گردد؛ مثلاً (قل اعوذ برب الناس). پس در اين آيات، «قل» به چه دليل ذكر شده است؟ * الف) ذكر كلمه «قل» در آيات قرآن كريم، براى حفظ اصالت قرآن و نقل عين كلماتى
است كه بر پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)وحى شده است؛ به عبارت ديگر، نشان
مى‌دهد كه حضرت هيچ گونه تغييرى در الفاظى كه برايشان وحى شده نمى‌دادند و حتى
كلمه «قل» را كه خطاب پروردگار متعال به او است، عيناً ذكر مى‌كردند و به همين
دليل نيز كلمه «قل» جزء آيه محسوب مى‌شود. * چنين مطلبى در قرآن نيامده است، بلكه مراجع معظم تقليد تصريح دارند: مكلف
(عرب و غيرعرب) بايد تمام ذكرهاى نماز را صحيح و به صورت عربى تلفظ كند و اگر
مكلف، الفاظ عربى را نمى‌داند، بايد ياد بگيرد و افرادى كه قدرت يادگيرى كلمات
را ندارند، بيشتر از توان يادگيرى آنها خواسته نشده و معذور مى‌باشند.[17]
علت عربى خواندن نماز در پرسش بعدى خواهد آمد. فلسفه خواندن نماز به زبان عربى * چرا نماز را به عربى مى‌خوانيم؟* 1. به عربى خواندن نماز يكى از نشانه‌هاى جهانى بودن دين اسلام است كه همه
انسان‌ها بايد در پيشگاه خداوند متعال با يك زبان تكلم كنند و اين رمز وحدت و
نشانه يگانگى مسلمانان است؛ افزون بر اين خواندن نماز به يك صورت معين، آن را
از خطر تحريف و آميخته شدن به خرافات و مطالب بى‌اساس ـ كه بر اثر مداخله
افرادِ غير متخصص به هنگام ترجمه آن به زبان‌هاى ديگر رخ مى‌دهد ـ نگاه مى‌دارد
و به اين وسيله روح اين عبادت محفوظ مى‌ماند.[19] * رعايت تجويد لازم نيست، ولى بايد كلمات و حروف را طورى ادا كند كه عرف عرب آن را صحيح بداند، هر چند رعايت دستورهاى تجويد بهتر است.[20] * اگر كسى كه به علوم تجويدى آگاهى كامل دارد، ولى بنا به عللى هم‌چون افتادن دندان‌هاى ثناياى جلو و... نتواند برخى حروف را صحيح تلفظ كند، خواندن قرآن و نماز او چه حكمى دارد.* در مورد صحيح خواندن قرآن: از آن جا كه خواندن قرآن واجب نيست، مشكلى نيست و
اگر هم نمى‌توانند صحيح بخوانند در حدّى كه مقدورشان مى‌باشد بخوانند؛ بنابراين
گفته‌اند: حتى اگر نمى‌توانند قرآن بخوانند، مستحب است قرآن را باز نموده، به
خطوط قرآن نگاه كنند. در روايتى بيان شده كه اگر كسى نتواند قرآن را صحيح تلاوت
كند، فرشتگان آن را تصحيح كرده، صحيح آن را در نامه عمل ثبت مى‌كنند.[21] * درباره تلفظ «ص» در «اللّه الصمد» ـ كه در حال نماز قرائت مى‌شود ـ اختلاف است؛ بعضى مى‌گويند: حرف «صاد» يعنى «اللّه الصمد»؛ ولى بعضى مى‌گويند: تلفظ آن به صورت «سْ» يعنى «اللّه السّمد» است كه تماس سر زبان با بالاى دهان مى‌باشد؛ لطفاً بفرماييد كدام درست است؟ * حرف «صاد» مانند «س» تلفظ مى‌شود؛ در عين حال، صدا پر حجم و درشت مى‌شود و فرقى بين حرف «ص» در «الصمد» و ساير كلمات نيست. درباره طريقه تلفظ حرف «ص» چند ديدگاه وجود دارد. براى آگاهى بيشتر مى‌توانيد به كتاب معرفى شده در پاورقى رجوع كنيد.[24] * منظور از آيه 110 سوره اسراء: (لاَ‌تَجْهَرْ بِصَلاَتِكَ وَ‌لاَ‌تُخَافِتْ بِهَا)؛ نمازت را با آواز بلند مخوان و بسيار آهسته‌اش مكن. چيست؟ * بر مرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند و بر مرد و
زن واجب است حمد و سوره نماز ظهر و عصر (و هم‌چنين تسبيحات اربعه) را آهسته
بخوانند.[25] لزوم خواندن الفاظ و اذكار نماز * آيا مى‌توان بدون تكان دادن لب‌ها و از ته دل نماز خواند؟* خير، زيرا يكى از واجبات نماز «ذكر» است. «ذكر» همان عبارت‌ها، جمله‌ها،
كلمات و حروف خاصى است كه در جاى جاى نماز بايد ادا شود و اين امر بدون تكان
دادن زبان و لب‌ها محقق نمى‌شود. بلكه اگر كسى استثناءً لال است احكام ويژه خود
را دارد؛ مثلاً با اشاره بايد نماز بخواند و... . پىنوشتها:
[1]. ر.ك: امام خمينى، رساله
توضيح‌المسائل، مسئله 978 و 983; توضيح‌المسائل مراجع، ج1، ص565.
[2]. ر.ك: جعفر سبحانى،
پرسش‌ها و پاسخ‌هاى مذهبى، ج3، ص56ـ58.
[3]. ر.ك: شيخ حر عاملى، وسائل
الشيعه، ج6، باب القراءة فى الصلاة، ص37ـ39.
[4]. شيخ صدوق، من لايحضره
الفقيه، ج9، باب فى وصف الصلاة، ص266، ح7.
[5]. وسائل الشيعه، همان.
[6]. فيض كاشانى، تفسير صافى،
ج5، ص273، ذيل آيه شريفه «عن النبأ العظيم».
[7]. ر.ك: تفسير نمونه، ج1،
ص16.
[8]. محمد باقر مجلسى،
بحارالانوار، باب فضائل سوره فاتحه، ج89، ح12، ص231.
[9]. عياشى، تفسير عياشى، ج1،
ص34، «تفسير سوره حمد»، حديث 9; تفسير البرهان، ج1، ص42; تفسير
مجمع‌البيان، ج1، ص17و18 و براى آگاهى بيشتر ر.ك: امام‌خمينى، تفسير سوره
حمد، ص84ـ89.
[10]. محمد باقر مجلسى،
بحارالأنوار، ج82، ص20.
[11]. ر.ك: سيد محمد حسين
طباطبايى، الميزان، ج1، ص28; ناصر مكارم شيرازى و ديگران، تفسير نمونه، ج1،
ص45 ـ 51; امام خمينى، تفسير سوره حمد، ص234.
[12]. شيخ حر عاملى، وسائل
الشيعه، ج6، ص67.
[13]. ر.ك: همان; شيخ
طوسى(رحمه الله)، التهذيب، ج 2، ص 75; حضرت امام خمينى، توضيح المسائل، ص
155، مسئله 1130.
[14]. ر.ك: علامه حلى، منتهى
المطلب، ج 1، ص 281.
[15]. محمد بن سعد، طبقات
الكبرى، ج 4، ص 335.
[16]. ر.ك: همان، تفسير
نمونه، ج6، ص59 و ج27، ص473 .
[17]. ر.ك: توضيح‌المسائل
مراجع، ج 1، ص 632.
[18]. ر.ك: ناصر مكارم
شيرازى و جعفر سبحانى، پرسش‌ها و پاسخ‌هاى مذهبى، ج3، ص56.
[19]. ر.ك: همان، ج3، ص56 ـ
58.
[20]. ر.ك: استفتائات امام
خمينى، ج1، ص158 و 160; بنى‌هاشمى، توضيح المسائل مراجع، ج1، ص575 ـ 576;
غلامرضا نيشابورى، استفتائات قرآنى، ص38.
[21]. كلينى، اصول كافى، ج2،
ص619.
[22]. ر.ك: توضيح المسائل
مراجع، ج1، ص632 و عروة الوثقى، ج1، مسئله53.
[23]. عروة الوثقى، ج1،
مسئله33.
[24]. ر.ك: سيدمحسن موسوى
بلده، حلية القرآن، ج1، ص19 ـ 21; ج2، ص33 و 41.
[25]. امام‌خمينى،
توضيح‌المسائل، مسئله 992 و 1007.
[26]. نجفى، جواهر الكلام،
ج9، ص364 ـ 369; عاملى، وسائل‌الشيعة، ج6، ص82 ـ 86، باب 25 و 28، ابواب
القرائة فى الصلاة.
[27]. امام، تحريرالوسيله،
ج1، ص166، مسئله 11، القول فى القرائة.
[28]. محمد حسين طباطبايى،
ترجمه الميزان، سيد محمدباقر موسوى همدانى، ج 13، ص 312; همان، تفسير
نمونه، ج12، ص328.
[29]. سيد محمد حسين
طباطبايى، الميزان، ترجمه سيدمحمدباقر موسوى، ج13، ص12.
[30]. اسراء، آيه110.
[31]. امام خمينى، توضيح
المسائل، مسئله 992 و 1007.
[32]. ر.ك: امام خمينى،
تحريرالوسيله، ج1، ص166، مسئله 11.
|
