3- علت گريه حضرت على (عليه السلام )
ابودردا روايت كرده كه شبى امير المومنين (عليه السلام ) را ديدم كه از مردم كناره گرفته و در مكان خلوتى مشغول مناجات با پروردگار است در حالى كه او در محراب عبادت ايستاده بود اشكهايش بر روى صورتش مى غلطيد مانند مار گزيده به خود مى پيچيد و مانند مصيبت ديده ها گريه مى كرد و مى گفت : ((آه آه از توشه اندك و سفر طولانى و انيس و همنشين كم آه از آتشى كه جگرها را بريان كند و پوست بدن را بركند، آه از آتشى كه خرمن گستراند.)) ناگاه ديدم صدا خاموش شد و گفتم حتما حضرت را خواب ديدم برده است رفتم تا آن حضرت را بيدار كنم چون ايشان را حركت دادم ديدم همچون چوب خشك شده است ، گفتم بلكه امام از دنيا رفته است و به خانه آن حضرت رفتم و فاطمه (عليه السلام ) را از اين امر آگاه ساختم ، ايشان فرمودند: اين حالتى است كه از ترس خدا هر شب بر او عارض ‍ مى شود⁽⁶⁷⁾ ))
پس واى بر حال ما كه اينگونه به نمازهاى واجبمان كم توجهى كمى مى كنيم چه رسد به ساير عبادات . واى به حال ما كه هنوز باور نكرده ايم بايد توشه فراوانى براى راه طولانى برداريم .
4- نماز شب حضرت زهرا (عليها السلام )
امام حسن مجتبى (عليه السلام ) مى فرمايد: در دوران كودكى شبى بيدار ماندم و به نظاره مادرم زهرا (عليها السلام ) در حالى كه مشغول نماز شب بود گذراندم .
پس از اينكه نمازش به پايان رسيد متوجه شدم كه در دعاهايش يك يك مسلمين را نام مى برد و آنها را دعا مى كند، خواستم بدانم كه درباره خودش ‍ چگونه دعا مى كند اما با كمال تعجب ديدم كه براى خود دعا نكرد.
فردا از او سوال كردم : چرا براى همه دعا كردى ، اما براى خودت دعا نكردى ؟)) فرمود: ((يا بنى الجار ثم الدار)) پسرم ، اول همسايه بعد خودت .
پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله ) فرمودند: ((اما دخترم فاطمه عليها السلام پس به راستى كه او سيده زنان عالميان از اولين و آخرينشان مى باشد.))
تا آنجا كه فرمود: زمانى كه در محرابش در مقابل پروردگار - جل جلاله - مى ايستد، نورش براى ملائكه ها پرتو افكنى مى كند، آن چنان كه ستارگان آسمان براى اهل زمين نور افكنى مى نمايند و خداوند متعال به ملائكه هايش مى فرمايد: ((اى ملائكه من بنگريد به امه و كنيز من فاطمه سيده كنيزانم ، كه در مقابل من به عبادت ايستاده ، به طورى كه بدنش از ترس مقام من مى لرزد. و با تمام وجود و قلبش بر عبادت و اطاعتم روى آورده ، شما فرشتگانم را شاهد مى گيريم كه شيعيان فاطمه (عليها السلام ) را از آتش جهنم ايمن گردانيدم .⁽⁶⁸⁾ ))
البته به شرطى كه ما از پيروان راستين آن بانوى بزرگ اسلام باشيم .
5- نماز شب حضرت زينب (عليها السلام )
امام زين العابدين (عليه السلام ) فرمود ((هرگز نديدم كه نماز شب و تهجد عمه ام زينب (عليها السلام ) ترك شود، حتى شب يازدهم محرم (و بعد از آن همه خستگى ها و داغ ها و رنج ها) و شب هاى بعد در طول اسارت از كربلا تا كوفه و شام فقط يك شب ديدم عمه ام در حالت خسته نشسته به نماز شب مشغول است . گفتم : ((عمه جان ! نماز شب در حالت ايستاده دارى فضيلت بيشترى است در پاسخ فرمود: مى دانم ، اما سه روز است كه چون سهم آذوقه و غذا و آبى كه به داده اند براى بچه ها كم بود، من سهم خود را نيز بين بچه ها تقسيم كرده ام ، و اينك ديگر قوت و رمقى برايم نمانده تا نماز شب را ايستاده به جاى آورم .))⁽⁶⁹⁾
6-امام سجاد (عليه السلام ) و عبادت على (عليه السلام )
امام باقر (عليه السلام ) فرمود: ((خدمت پدرم رسيدم مشاهده كردم بجايى از عبادت رسيده كه هيچ كس نخواهد رسيد، صورتش از شب زنده دارى زرد و چشم ها از شدت گريه مانند آتش سرخ گرديده ، پيشانى از كثرت سجده پينه بسته ، قدم ها و ساق پاى مباركش به واسطه طول قيام در نماز ورم كرده بود؛ فرمود: ((من از ديدن آن حال نتوانستم خوددارى كنم ، دلم سوخت و شروع به گريه نمودم . در آن موقع پدرم به فكر فرو رفته بود پس از مختصر زمانى متوجه من شد فرمود: ((پسر جان يكى از جزوه هاى عبادت على بن ابى طالب (عليه السلام ) را بياور!
جزوه اى را تقديم كردم . اندكى از آن را خواند. با خاطرى افسرده جزوه را به زمين گذاشت و فرمود: ((چه كسى قدرت دارد مانند على (عليه السلام ) عبادت نمايد.⁽⁷⁰⁾ ))
7- مناجات هاى امام صادق (عليه السلام )
امام صادق (عليه السلام ) چنين بود كه گاهى شبانه به قبرستان مى رفت و مى فرمود: ((اى اهل قبور! چه شده است كه هر چه شما را صدا مى زنم ، جواب نمى دهيد؟))
آنگاه مى فرمود: ((به خدا سوگند ميان آنان و پاسخ گفتن فاصله افتاده و ديگر قادر بر جواب دادن نمى باشند و گويا ما هم نظير ايشان خواهيم شد⁽⁷¹⁾ ))
سپس رو به قبله مى ايستاد و تا طلوع آفتاب به راز و نياز و مناجات با خداوند مى پرداخت .
8- امام هادى (عليه السلام ) و نماز شب
قطب راوندى گفته در اخلاق و حالات حضرت امام هادى (عليه السلام ) كه وقتى شب فرا مى رسيد رو مى كرد به قبله و مشغول عبادت مى گشت و ساعتى از عبادت باز نمى ايستاد. بر تن شريفش جبه ايى بود از پشم و سجاده اش بر حصيرى بود و پيوسته لب مباركش در تسبيح و ذكر خدا بود.⁽⁷²⁾
و همچنين آمده است كه چندين نوبت كه متوكل ملعون افرادى را براى تفتيش و بازرسى به منزل آن حضرت فرستاده بود، ماموران متوكل در هر دفعه كه وارد خانه مى شدند و مى ديدند كه امام بر روى سجاده حصيرى اش ‍ مشغول عبادت و نماز خواندن بود و يا قرآن تلاوت مى كرد.⁽⁷³⁾
9- جوانى كه با نماز قلبش منور بود
از حضرت امام صادق (عليه السلام ) روايت شده كه روزى حضرت رسول اكرم به عنوان نماز صبح به مسجد تشريف بردند، بعد از نماز جوانى را ديدند به نام (حارثة بن مالك ) كه رنگى زرد و بدنى ضعيف داشت ، آنقدر بى خوابى كشيده و گريه كرده بود كه چشمهايش در حدقه فرو رفته بود.
حضرت به او نزديك شد و فرمود: ((چگونه صبح كرده اى و حالت چگونه است ؟
عرض كرد: يا رسول الله صبح كردم در حالتى كه يقين دارم )) حضرت با تعجب فرمود: ((هر چيزى علامتى دارد، علامت يقين شما چيست ؟
عرض كرد: ((نشانه يقين من بى خوابى شب هاى من است كه بيدار مى مانم براى نماز و عبادت (همه شب را نماز بر پا مى دارم ) و روزهاى گرم روزه مى گيرم و دلم از دنيا روى گردانيده و به متاع دنيا كراهت مى بينم عرش ‍ خداوند را كه براى حساب در محشر نصب كرده اند و مردم محشور شده من نيز در ميان ايشان هستم و مى بينم اهل بهشت را كه متنعم به انواع نعمت ها هستند و بر كرسى ها نشسته و با هم تعارف مى كنند و همچنين مى بينم اهل جهنم را كه در ميان جهنم معذبند و گويا در گوشم زفير آتش است .
حضرت به اصحاب فرمود: ((اين بنده اى است كه خداوند دل او را به نور آسمان منور گردانيده است )) بعد فرمود ((اى جوان به همين حال باش .)) عرض كرد: يا رسول الله دعا كن كه خداوند متعال شهادت را نصيب من گرداند.)) حضرت دعا كرد و پس از چند روزى با جناب جعفر به جهاد رفت و بعد از نه نفر شهيد شد.⁽⁷⁴⁾
10- در حالات علامه بحرالعلوم رحمة الله
مرحوم ملازين العابدين سلماسى كه از ملازمين و خواص علامه بحرالعلوم است ، اظهار مى دارد كه :)) علامه بحر العلوم هر شب در كوچه هاى نجف ، گردش مى كرد و براى بينوايان غذا مى برد.
اتفاقا چند روزى درس را تعطيل كرد، طلاب مرا شفيع كردند كه علت اين امر را سوال كنم ، وقتى از ايشان خواستم درس را شروع بفرمايند و درباره سبب ترك تدريس از ايشان سوال كردم ، پاسخ دادند: ((درس ‍ نمى گويم ))
پس از چند روز دوباره ماجرا تكرار شد و من انگيزه ترك تدريس را سؤ ال كردم . علامه فرمودند: ((نيمه هاى شب هرگز نشنيدم كه اين طلاب با خداوند متعال مناجات كنند و به تضرع و زارى مشغول باشند، با اينكه من شب ها در كوچه هاى نجف گردش مى كنم . اين گونه طلبه ها سزاوار نيستند كه آنان را درس دهم !))
وقتى طلاب از گفته علامه آگاه شدند، همه مشغول تضرع و زارى گشتند و شبها صداى گريه و مناجات آنان ، از هر سو بلند شد و ايشان مجددا، تدريس را آغاز كردند.⁽⁷⁵⁾
11- شيخ جعفر كاشف الغطاء مرد دعا و نيايش
شهيد بزرگوار، ملا محمد تقى برغانى قزوينى مى گويد: ((هنگامى كه مرحوم شيخ جعفر كاشف الغطاء وارد قزوين شد در منزل يكى از بزرگان ساكن گرديد، در آن منزل ، باغى وجود داشت ، هنگام خواب فرا رسيد و همه خوابيدند و من هم در گوشه آن باغ خوابيدم ، چون پاسى از شب گذشت ، شنيدم شيخ مرا صدا مى زد و مى فرمايد:
((برخيز و نماز شب بخوان )) عرض كردم : ((بلى برمى خيزم )) شيخ عبور كرد و من دوباره خوابيدم ناگهان صدايى شنيدم و به دنبال صدا روانه شدم وقتى جلو رفتم ديدم جناب شيخ به تضرع و مناجات مشغول است و صداى چنان در من اثر گذاشت كه از آن شب تاكنون كه 25 سال مى گذرد هر شب برمى خيزم و به مناجات مشغول مى شوم .⁽⁷⁶⁾ ))
12- نماز شب در همه جا و همه وقت
شيخ جعفر كاشف الغطاء اين عالم جليل القدر روزى پس از تدريس ‍ فرمودند: ((من يك دختر دارم كه موقع ازدواج اوست ، اگر يك آقاى متدين با اخلاقى باشد دخترم را به او مى دهم ))، يكى از فضلاى جلسه بلند شد و نشست ، همين برخاستن يعنى خواستگارى ؛ شيخ فرمود ((به منزل ما بيا)) و خود نيز به خانه رفت ، اين طلبه هم آمد، مرحوم شيخ او را مى شناختند كه طلبه فاضل و متدين است ولى از نظر مالى هيچ مكنتى ندارد. مرحوم شيخ به دخترش فرمود: دخترم شوهرى برايت پيدا كردم ، چيزى ندارد اما علم دارد، اخلاق دارد، تقوى و ورع دارد حاضرى با او ازدواج كنى ؟))
دختر در جواب گفت : اختيار من در دست شماست ))، همان وقت خطبه عقد را خواندند، يكى از اطاق هاى منزل خودشان را حجله كردند و دختر را همان شب براى شوهردارى مهيا كردند و دختر و پسر به اتاق زفاف رفتند. قبل از اذان صبح كه مرحوم كاشف الغطاء براى نافله برخواست ، آمد در اطاق عروس و داماد را زد و فرمود: ((آب را گرم كرده ام (آن موقع حمام داخل خانه ها نبود) در فلان اتاق است برويد و براى نماز شب غسل كنيد))، آن دو برخاستند و غسل كردند و نماز شب را با هم خواندند.⁽⁷⁷⁾
13- در حالات مرحوم كاشف الغطاء
در حالات مرحوم شيخ جعفر كبير كاشف الغطا كه از بزرگان علما آمده در قرن سيزدهم و ساكن نجف اشرف بوده است : در يكى از شبها كه براى ((تهجد)) برخاست ، فرزند جوانش را از خواب بيدار كرد و فرمود: ((برخيز به حرم مطهر مشرف شده در آنجا نماز بخوانيم فرزند جوان كه برخاستن از خواب در آن ساعت شب برايش دشوار بود، در مقام اعتذار بر آمد و گفت من فعلا مهيا نيستم شما منتظر من نشويد، بعد، مشرف مى شوم .))
فرمود ((نه ، من اينجا ايستاده ام ؛ برخيز، مهيا شو كه با هم برويم .)) آقازاده ، به ناچار از جا برخاست وضو ساخت و با هم به راه افتادند. كنار درب صحن مطهر كه رسيدند، آنجا مرد فقيرى را ديدند نشسته و دست سوال از براى گرفتن پول از مردم باز كرده است .
آن عالم بزرگوار ايستاد و رو به فرزندش فرمود: ((اين شخص در اين وقت شب براى چه اينجا نشسته است ؟)) گفت : ((براى تكدى از مردم . فرمود: آيا چه مقدار ممكن است از رهگذران ، عايد او گردد؟)) گفت : احتمالا مقدارى ناچيز))
فرمود: درست فكر كن ببين ، اين آدم براى يك مبلغ بسيار اندك كم ارزش ‍ دنيا آن هم محتمل ، در اين وقت شب از خواب و آسايش خود دست برداشته و آمده در اين گوشه نشسته و دست تذلل به سوى مردم باز كرده است !
آيا تو، به اندازه اين شخص ، اعتماد به وعده هاى خدا درباره شب خيزان . متهجدان ندارى كه فرموده است :
فلا تعلم نفس ما اخفى لهم من قرة اعين ؟!!⁽⁷⁸⁾
گفته اند آن فرزند جوان از شنيدن اين گفتار از آن دل زنده و بيدار، آن چنان تكان خورد و تنبه يافت كه تا آخر عمر از شرف و سعادت بيدارى آخر شب برخوردار بود و نماز شبش ترك نشد))
آرى ، ان هو الا ذكر و قرآن مبين لينذر من كان حيا⁽⁷⁹⁾
و گرنه ، ما انت بمسمع من فى القبور⁽⁸⁰⁾
از مردگان در دل خاك خفته ، چه انتظارى مى توان داشت ⁽⁸¹⁾
14- در حالات عالم بزرگوار حجة الاسلام شفتى
اين عالم بزرگوار و شخصيت ربانى پيوسته خود را در محضر بارى تعالى مى ديد و چيزى او را از حضور و مراقبت ، باز نمى داشت !
گوشه هاى چشم او از كثرت گريستن در مقام تهجد مجروح شده بود!
يكى از نزديكان اين بزرگوار گفته است ، با آن مرحوم به يكى از روستاها رفتيم ، شب را در راه گذرانديم ، سيد به من فرمود: ((نمى خوابى ، من رفتم كه بخوابم ، چون سيد گمان كرد كه من خوابيدم ، برخاست و مشغول نماز شد، به خدا سوگند ديدم بندهاى دوش و اعضايش مى لرزيد، به طورى كه كلمات نماز را از شدت حركت فكين و اعضا، مكرر مى نمود تا آن را صحيح ادا كند))
گويند از شدت حضور قلبى كه در پيشگاه خداوند داشت بندهاى دوشش ‍ مى لرزيد و به محض اينكه مجلس از مردم خالى مى شد، اشكش جارى مى گشت !
محدث قمى مى نويسد: ((در عبادت و دعا و مناجات با قاضى الحاجات و نوافل ، حكايات بسيارى از آن جناب نقل شده است .⁽⁸²⁾
15- شب هاى پرشور حجة الاسلام شفتى
اين بزرگوار نيمه شب تا صبح به گريه و زارى و تضرع ، اشتغال داشت و در صحن كتابخانه اش مانند افراد مجنون ، حركت مى كرد و دعا و مناجات مى خواند و تا صبح بر سر و سينه مى زد!
چنان صداى گريه او بلند بود كه اگر همسايگان بيدار مى شدند، مى شنيدند.
بالاخره از كثرت گريه و زارى در اواخر عمر بيمار شده و پزشكان او را از گريه منع كردند و گفتند و گريستن بر شما حرام است زيرا موجب افزايش ‍ بيمارى خواهد شد.
هنگامى كه سيد به مسجد مى رفت تا وقتى كه در مجلس حضور داشت ذاكرين منبر نمى رفتند و اگر اتفاقا در حضور او ذاكرى بالاى منبر مى رفت او برنمى خاست و باز گريه نمى كرد.⁽⁸³⁾
16- دعاى پدرى بزرگ در حق پسر به هنگام سحر
صاحب (مرات الاحوال ) مى نويسد:
((از بعضى ثقات شنيدم كه آخوند ملا محمد تقى مجلسى نقل كرده كه :
در شبى از شبها بعد از نماز و تهجد و گريه و زارى به درگاه قادر متعال ، خود را به حالتى ديدم كه دانستم هر چه بخواهم عنايت مى فرمايد و در انديشه بودم كه چه بخواهم ؟ دنيوى يا اخروى ؟ كه ناگاه صداى گريه محمد باقر⁽⁸⁴⁾ از گهواره بلند شد، من گفتم : الهى به حق محمد و آل محمد (صلى الله عليه وآله ) اين طفل را مروج دين و ناشر احكام سيدالمرسلين گردان و موفق كن او را به توفيقات بى نهايت خود.⁽⁸⁵⁾
17- قافله سحرخيزان
چند نفر از علماء نزد استادى رفتند تا از مقام علمى او استفاده كنند، ولى ديدند استاد مانند مصيبت زده ها نشسته و حال پريشانى دارد از او پرسيدند چه شده ؟ مگر كسى از شما مرده است ؟ استاد گفت :
ديشب آن چنان خوابيدم كه نماز نافله شب از من فوت شد، ديشب سحرخيزان ، نماز شب گزاران و استغفاركنندگان رفتند ولى من بدبخت امروز قضاى آنرا خواندم ، آيا مصيبتى از اين بالاتر مى شود.⁽⁸⁶⁾