شهيدا و ان عاش و استقام ادى عاقبته الى الرضوان الاكبر. [ مصباح الشريعه و مفتاح الحقيقه. ]

و هيچ حجابى موحش تر و مظلم تر و تيره تر ميان بنده و پروردگار از نفس اماره و خواهشهاى او نيست و قطع و قمع اين دو حجاب موحش مظلم ميسر نيست مگر به التجا بردن به جناب پروردگار و عجز و استغاثه به او نمودن و گرسنگى و تشنگى را ملازم شدن و سحرخيزى را مواظبت نمودن. پس اگر در اثناى اين نبرد و جهاد موت به او رسيد و دعوت حق را اجابت نمود مثاب و ماجور است و ثوابش برابر ثواب شهيد و اگر زيست و به همين حال ماند و انحرافى در او راه نيافت عاقبت او رضوان اكبر است.

حضرت رسول اكرم- صلى الله عليه و آله و سلم- به ابوذر مى فرمايد: ''خداوند متعال گروهى را به بهشت مى برد و چندانكه ملال يابند به آنها عطا مى كند و قومى ديگر، در درجات بالاتر، فوق آنها منزل مى گيرند. دسته ى اول، وقتى ايشان را مى بينند مى شناسند و مى گويند: خداوندا! اينها دوستان ما بودند كه در دنيا با هم بوديم چرا آنها را در مقامى برتر نشاندى؟ پاسخ مى آيد كه: انهم كانوا يجوعون حين تشبعون و يظمون حين تروون و يقومون حين تنامون و يشخصون حين تخفضون. [ مكارم الاخلاق. ]

آنها گرسنه بودند آن زمان كه شما سير بوديد و تشنه بودند آن زمان كه شما سيراب بوديد، آنها ايستاده بودند به عبادت و بيدار بودند آن زمان كه شما در خواب بوديد.''

حضرت امام على عليه السلام مى فرمايد: افضل الجهاد جهاد النفس عن الهوى و فطامها عن لذات الدنيا. [ غررالحكم- جلد 2. ]

برترين جنگ، جهاد بانفس است از براى منع او از خواهش و باز گرفتن او از لذتهاى دنيا.

و الذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا و ان الله لمع المحسنين. [ قرآن - سوره ى عنكبوت. ]

آنانكه در راه ما جهاد كنند، ما راههاى هدايت خويش را بديشان بنماييم و خداوند با نيكوكاران است.

دوستى براى خدا، دشمنى براى خدا

بعده عمن تباعد عنه زهد و نزاهه و دنوه ممن دنا منه لين و رحمه. ليس تباعده بكبر و عظمه و لا دنوه بمكر و خديعه.

از هر كه دورى گزيند، سببش زهد است و بى رغبتى به دنيا، و با هر كه نزديكى جويد، انگيزه اش لطف و رحمت است و خوشخويى و محبت.

دورى اش نه از سر كبر است و نزديكى اش نه از روى خدعه و مكر.

نه تنها فكر و ذكرش، گفتار و رفتارش كه محبت و رافت و بغض و كينه اش نيز از براى خدا و بر اساس رضايت اوست.

سفره ى خالصانه ى رافت براى آن كس مى گسترد كه بر خوان عشق خداوند روزى محبت مى خورد و پشت بى مهرى به آن كس مى كند كه روى از خداوند گردانده باشد.

اشارت:

خداوند متعال به حضرت موسى بن عمران وحى كرد كه اى موسى! هل عملت لى عملا قط؟

آيا هرگز عملى براى من بجا آورده اى؟

موسى عرض كرد: پروردگارا. من نماز را براى تو بجا آورده ام. روزه را براى تو گرفته ام و صدقه را براى تو داده ام و ذكر تو را نموده ام.

خداوند فرمود: ان الصلوه لك برهان، و الصوم جنه و الصدقه ظله و ذكرى نور، فاى عمل عملت لى؟

نماز برهان و حجت توست، روزه سپر تو و صدقه سايبان تو و ياد من نور است از براى تو، پس كدام عمل را از براى من بجا آورده اى؟

موسى عرض كرد: خداوندا! مرا بدان عمل كه صرفا تو را باشد راهنمايى كن.

خداوند فرمود: هل واليت لى وليا و هل عاديت لى عدوا قط؟. [ حديث قدسى. ]

آيا براى من با كسى دوستى و براى من با كسى دشمنى كرده اى هرگز؟

از اين كلام خداوند تبارك و تعالى چنين برمى آيد كه در ميان همه ى اعمال و عبادات و فضائل آنچه را كه خداوند بيش از همه ارج مى نهد و بها مى دهد محبت و عداوت در راه او و براى اوست.

و هم او جل و على در صفات ممتاز پيامبر و يارانش چنين مى فرمايد:

محمد رسول الله و الذين معه اشداء على الكفار رحماء بينهم. [ سوره ى الفتح- آيه ى 29. ]

محمد رسول الله و آنانكه با اويند، كفار را دشمن مى دارند و با آنان رفتارى سخت دارند و در ميان خويش مهربان و رئوفند.

حضرت امام على عليه السلام مى فرمايد: كل موده مبنيه على غير ذات الله ضلال و الاعتماد عليها محال. [ غررالحكم- جلد 4. ]

هر دوستى كه مبنى بر غير راه خدا باشد گمراهيست و اعتماد و تكيه بر آن محال . [ محال به ضم ميم در اصل چيزى را گويند كه كه گردانيده شده باشد از راستى به كجى و شايع شده استعمال آن در هر چه واقع نتواند شد و در اينجا هر دو معنى مناسب است. غررالحكم- شرح خوانسارى. ]

و امام صادق عليه السلام مى فرمايد: المحب فى الله محب الله و المحب فى الله حبيب الله. لانهما لا يتحابان الا فى الله. [ مصباح الشريعه و مفتاح الحقيقه. ]

محب در راه خدا هم محب خداست و هم محبوب خدا چرا كه دوستى ايشان نيست مگر از براى خدا.

از سفارشات عبدالله قطب به يارانش يكى اين بود كه: ''اوثق عراى اسلام محبت فى الله است و سببى كه مودى باشد با حاطه ى به جوانب خير جز محبت فى الله نيست.'' [ مكاتيب عبدالله قطب بن محيى. ]

حضرت رسول اكرم- صلى الله عليه و آله و سلم- مى فرمايد: المرء مع من احب، فمن احب عبدا فى الله، فانما احب الله تعالى. و لا يحب عبدا الا احبه الله. [ مصباح الشريعه و مفتاح الحقيقه. ]

آدمى با كسى است كه دوستش مى دارد، هر كه بنده اى را به خاطر خدا دوست بدارد، خداوند متعال را دوست داشته است و هيچ بنده اى خدا را دوست نمى دارد مگر آنكه خدا نيز دوستش بدارد. و هم او مى فرمايد: افضل الناس بعد النبيين صلوات الله عليهم اجمعين فى الدنيا و الاخره المجبون لله المتحابون فيه و كل حب معلول يورث بعدا فيه و عداوه الا هذين و هما من عين واحده يزيدان ابدا و لا ينقصان. [ مصباح الشريعه و مفتاح الحقيقه. ]

بهترين مردمان بعد از پيغمبران و اوصياى پيغمبران در دنيا و آخرت دوستان خدايند و دوستداران بندگان خدا در راه خدا. و هر دوستى كه معلول علتى جز خدا باشد، مورث بعد و دورى است كه از رحمت الهى و از شائبه ى دشمنى خالى نيست مگر اين دو دوستى كه اين دو دوستى از يك چشمه اند و هميشه زياد مى شوند و كم نمى شوند.

حضرت امام على عليه السلام مى فرمايد: واصلوا من تواصلونه فى الله و اهجروا من تهجرونه فى الله سبحانه. [ غررالحكم- جلد 6. ]

بپيونديد با هر كه مى پيونديد در راه خدا و ببريد از هر كه مى بريد در راه خداى سبحانه.

جعفرى مى گويد از ابوالحسن عليه السلام شنيدم كه فرمود:

چطور تو را با عبدالرحمن بن يعقوب مى بينم؟

گفتم: او دايى من است.

فرمود: او در مورد خداوند حرفهاى ناشايست مى گويد، خداى وصف ناشدنى را وصف مى كند. يا با او بنشين و ترك ما كن يا با ما بنشين و او را ترك كن.

گفتم: او هر چه مى خواهد بگويد، براى من چه مسئووليتى است آنگاه كه گفته هاى او را نگويم؟ فرمود: اما تخاف ان تنزل به نقمه فتصيبكم جميعا... نمى ترسى از آنكه عذابى بر او فرود آيد و شما همگى را دريابد؟

آيا ندانستى داستان آن كس را كه خود از اصحاب موسى بود و پدرش از اصحاب فرعون و چون سواران فرعون به موسى رسيدند از آن حضرت بجا ماند تا پدر خود را پند دهد و او را به موسى رساند و او و پدر ستيزه كنان گذشتند تا به كنارى از دريا رسيدند و هر دو غرق شدند و خبر او به موسى رسيد فرمود: او در رحمت خداست ولى چون بلا نازل شود از آن كسى كه به گنهكار نزديك است دفاعى نمى شود. [ اصول كافى- جلد 4. ]

حضرت موسى به خداوند عرض كرد كه خداوندا خاصان درگاه تو كيستند كه در روز قيامت آنان را زير سايه ى عرش خود جاى مى دهى، روزى كه جز سايه ى عرش تو سايه اى نباشد؟

فرمود:... الذين يغضبون لمحارمى- اذا استحلت- مثل النمر اذا اخرد. [ حديث قدسى. ]

كسانى كه چون مى بينند مردم مرتكب معصيت من مى شوند به غضب مى آيند همانند پلنگى كه به خشم آيد.

و حضرت امام على عليه السلام مى فرمايد: ان اطيب شى ء فى الجنه و الذه حب الله و الحب فى الله و الحمد لله.

خوشبوترين و لذيذترين چيزها در بهشت دوستى خداست و دوستى در راه خدا و حمد خداى تبارك و تعالى.

تاثير موعظتهاى بليغ

قال فصعق همام صعقه كانت نفسه فيها.

فقال اميرالمومنين عليه السلام: اما و الله لقد كنت اخافها عليه.

ثم قال: هكذا تصنع المواعظ البالغه باهلها.

فقال له قائل:''فما بالك يا اميرالمومنين؟''

فقال عليه السلام: ويحك. ان لكل اجل وقتا لا يعدوه و سببا لا يتجاوزه فمهلا لا تعد لمثلها. فانما نفث الشيطان على لسانك.

سخن حضرت به اينجا كه رسيد، همام صيهه كشيد، فروافتاد و بر نخاست!

حضرت فرمود- سلام الله عليه- به خدا كه از همين مى ترسيدم.

و سپس فرمود: مواعظ و نصايح درست و كامل با اهلش چنين مى كند.

يكى گفت: اى اميرمومنان تو چگونه اى؟

حضرت فرمود: ويحك! واى بر تو! هر اجلى را وقتى است كه از آن نمى گذرد و سببى است كه از آن تجاوز نمى كند، پس تند نرو، بايست، دم فروبند، و ديگر لب به سخنى چنين تر مكن، كه شيطان بر زبان تو سخن راند و نواى ابليس از حنجره ى تو برآمد.

اشارت:

امام على- سلام الله عليه- فرموده بود كه: ينحدر عنى السيل و لا يرقى الى الطير.

سيل معنويت و علوم و معارف است كه از من جارى مى شود و اوج پرواز هيچ پرنده ظرفيتى حتى به حضيض علم و انديشه و معرفت من نمى رسد.

و همام، همام عشق آمده بود و در دامنه ى عظيم ترين قله ى خلقت، سكناى عارفانه گزيده بود و حضرت از آن زلال لايزال برايش چشمه اى گشوده بود.

همام ابتدا در آب چشمه دست و روى شست و جرعه اى نوشيد. پس آنگاه دل به آب سپرد و به تغسيل جان در زلال چشمه نشست.

سيل معنويت امام همام را با خود برد، اگر چه سنگدلان سنگين جان هنوز بر جاى بودند و حتى زبان به اعتراض گشودند.

هرم كلام حضرت، جان همام را به آتش كشيد. و صيهه اى كشيد و فروافتاد و برنخاست.

جرقه اى از آن خورشيد به بال اين پرنده ى بلند پرواز گرفت و خاكسترش كرد.

آنكه زبان به اعتراض گشود مهم نيست كه عبدالله بن كواء باشد از خوارج يا هر كس ديگر، مهم جهالت حاكم بر زمان على است و از آن مهمتر مظلوميت على است در ناشناخته ماندن آن روز و امروز و هميشه على.

دو بعد دارد اين اعتراض آن كوردل على نشناس.

همان سئوال كه اگر او نمى پرسيد، ديگرى مى پرسيد و هر كه مى پرسيد از خوارج بود، اگر چه با ظاهرى ديگرگونه و متفاوت.

يك بعد سئوال، اعتراض به مرگ همام است و نعوذبالله مقصر دانستن حضرتش در قتل او.

تو كه مى دانستى، تو كه خود گمان مى بردى، تو كه از پيش مى ديدى و اكراه داشتى از شرح كلام، تو كه خود مى گويى: لقد كنت اخافها عليه، "من از همين مى ترسيدم" پس چرا چنين كردى؟

و بعد ديگر اين اعتراض جاهلانه اين است كه:

اگر هكذا تصنع المواعظ البالغه الى اهلها، اگر تاثير مواعظ بالغه اين است، چرا خودت... نعوذ بالله. فما بالك لا تموت مع انطواء سرك على هذه المواعظ البالغه. [ نهج البلاغه- شرع عبده. ]

عبده اين سئوال را سئوال زشت و خنك مى داند: هذا سئوال الوقح البارد. و حال آنكه مساله غير از زشتى و بى مزگى است.

اين سئوال از موضع جهالت برمى خيزد، قدم به وادى كفر مى نهد و دست به ضلالت مى يازد. به فرض كه وجود سائل تهى از معرفت امام باشد كه هست، باز سئوال از آنجا كه اعتراض به امام معصوم است، كفر محض است و به يقين گمراهى و ضلالت.