 |
|
ترجمه و شرح رساله حقوق سيد محسن حجت - ۱۵ -
حقوق نيكوكار
25- حق كسي كه
بر تو احسان نموده است .
ترجمه : اما حق كسي كه ترا كمك نموده است به خاطر دوستي يا ملك يا قرابت و ...... بر تو آنست كه بـداني او از مالش گزشته و با صرف مـال ترا؛ از ذلت بندگي و بردگي ديگران و وحشت آن نجات داده است و مزه آزادي و آسايش را به تو چشانيده است و ترا از اسارت ديگران رهانيده ؛و زنجيرهاي بـردگي را از تـو باز نمـوده و بوي خوش عزت و آزادي را به مشام تو رسانيده است . او ترا از زندان قهر و جبر بيرون آورده و عسر حرج و سختي را از تو دور نموده و ب خوشي و خوشروئي و زبان انصاف با تو سخن گفته و تمام دنيا را ( به جهت احساني كه نموده است ) به تو بخشيده است و ترا فارغ البال ساخته كه به عبادت پروردگارت پردازي و در اين راستا ضرر مالي را تقبل و تحمل نموده است . بدان كه او نزديك ترين مخلوق خداوند است نسبت به تو بعد از پدر و مادر و برادر و خواهرت و سزاوارتر از ديگران است كه در مواقع لزوم به كمك او بشتابي و به خاطر خـدا و احساني كه براي تو نموده است ياريش نمائي و خودت را هيچ وقت در اموري كه مورد نياز اوست مقدم ننمائي . شرح : در دين مقدس اسلام ثواب زيادي براي كسيكه در رابطه با آسايش و آرامش و آزادي ديگران تلاش ميكند ؛وعده داده شده است و اين مطلب از آيات و رواياتي كه در در رابطه با خدمت به خلق الله نازل و وارد شده به خوبي قابل استفاده مي باشد . تصور نمي شود كسي در عالم پيدا شود و منكر فضيلت خدمت به مردم شود . بلكه خدمت به مردم از اموري است كه در قرآن كريم روي آن تاكيد شده است . خداوند متعال مي فرمايد : إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْأِحْسَانِ (النحل:90)
" خداونـد شما را بـه عدل و نيكوكاري فرمان ميدهد . بلكـه جزء صفات مومنان قلمـداد شـده است وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ (التوبة:71) " مردان و زنان مومن اولياء و غمخوار همديگرند . حضرت محمد صلي الله عليه واله وسلم فرمود :
احب الاعمال الى الله؛ من اطعم من جوع او دفع عنه مغرما او كشف عنه كربا " بهترين كارها در نزد خداوند؛ آنست كه بينوائي ر سير كنند يا قرض اورا بپردازند يا زحمتي را از او رفع نمايند (1) . اما گاهي افرادي پيدا ميشوند كه نسبت به بعضي از اشخاص خدمتي فوق العاده عالي و بزرگ انجام ميدهند كه در اين صورت حق آنها نيز بزرگ و عالي خواهد بود . مثل آزاد نمـودن غلام و برده اي از قيد اسارت و بردگي كـه سالها بدون آنكه اختياري از خـود داشتـه باشد تحت فرمان ديگران زندگي نمـوده و خودش و آنچه بـه او تعلق دارد مال و ملك صاحبش بوده است نظير اين خدمت در زمان حاضر( كه دوران برده داري سپري شده است ) هم مي تواند باشد ؛ چنانكه گاهي ديده ميشود ؛ فردي مقروض است و قدرت پرداخت قرض را ندارد و طلبكار نيز او را؛ مورد اذيت و آزار قرار داده و هر لحظه براي وصول طلب خود ؛ به او مراجعه مي نمايد و سخنان ناهنجار ميگويد . يا شخصي مريض است و قدرت معالجه و درمان خود را ندارد . ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1) نهج الفصاحه ص 243
يا اينكه گرفتار ظالم است و نمي تواند از خودش دفاع كند يا در گمراهي بسر مي برد و نيازمند ارشاد و هدايت است . يا ميخواهد ازدواج كند ولي كسي را ندارد كه براي او خواستگاري برود يا در مصارف و ساير جهات مادي قضيه كمكش كند . يا زن و شوهري با هم در حال نزاع هستند و نياز به شخصي دارند ؛كه بين آنها صلح و آشتي بر قرار نمايد . يا بيگناه به زندان افتاده است و نيازمند ضمانت شخصي است تا از زندان آزاد گردد . يا موارد ديگري از اين قبيل . حال اگر شخصي پيدا شد و برادر يا خواهر مومن خودش را؛ كـه گرفتار يكي از مشاكل فوق يا نظير آنست ؛ ياري نمود و متحمل ضرر نسبت به خودش گرديد ؛ يقينا حقوقي از اين شخص بر گردن شخص گرفتار تعلق مي گيرد كه بايد رعايت نمايد . 1- شخص گرفتاري كه بـه كمك ديگري از گرفتاري نجات پيدا نمـوده است ؛بايد بداند كمك ديگري نسبت به او بسيار موثر بوده است 2- هيج وقت منكر اعانت و كمك او نشود . 3- از او قدر داني و تشكر نمايد . 4- اگر او گرفتار مشكلي شد براي رفع گرفتاريش اقدام موثر و جدي نمايد . 5- بعد از نزديكان سببي و نسبي او را نزديك ترين فرد نسبت به خودش بداند . 6- تا زنده است خدمت او را فراموش نكند .
26- حق كسي كه تو به او احسان نموده اي . و أما حق مولاك الجارية عليه نعمتك فأن تعلم أن الله جعلك حامية عليه و واقية و ناصرا و معقلا وجعله لك وسيلة وسببا بينك و بينه ؛ فبالحرى أن يحجبك عن النار فيكون فى ذلك ثواب منه فى الآجل و يحكم لك بميراثه فى العاجل اذا لم يكن له رحم مكافأة لماأنفقته من مالك عليه وقمت به من حقه بعد إنفاق مالك فإن لم تخفه خيف عليك أن لا يطيب عليك ميراثه ؛ و لا قوة الا بالله . ترجمه : اما حق كسي كه تو به او كمك كرده اي ـ به خاطر دوستي يا ملك يا قرابـت پس بدان كه خداوند ترا نگهدارنده و ياري كننده و حامي و آزاد كننـدهء او قــرار داده است و او را وسيله و سبب تقرب تو به خداوند متعال . اگر چناچه تو به او كمك نمائي خداوند در آخرت ترا از آتش جهنم دور خواهد نمـود و در دنيا (اگر شخص مذكور وارثي نداشته باشد) ميراثش به تـو تعلق خواهـد گرفت و اگر ارثي از او باقي نماند يا وارث داشته باشد ؛ خداونـد متعال ؛ از جاي ديگر بر مال و دارائي تـو مي افزايد و اين بـه جهت پاداشي كه خداوند براي تو در نظر گرفته است . و قوتي نيست مگر بخداوند متعال . شرح : اعانت و ياري نمودن زير دستان ؛ نشانهء ايمان و بزرگواري است و كسي كـه زير دستي دارد و به او كمكي مي كند ؛بايد بداند كه اين توفيق از ناحيهء خداوند متعال نصيب او شده است . پس بايد خداوند را به خاطر اين توفيق شاكر باشد و بدون آنكه منتي بر شخص مورد كمك بگزارد ؛ به فكر حل مشكلات او باشد . امام حسين عليه السلام فرمود : إن حوائج الناس إليكـم مـن نعـم الله عليكـم فلا تمـلوا النعـم فتتحول الى غيركم " بدرستي كه حوائج مردم؛ به سوي شما از نعمتهاي خداوند است كه شامل حال شما شده است ؛پس از اين نعمت استقبال كنيد وگرنه از شما منصرف شده و متوجه غير شما خواهد شد (1) . مبادا افراد تحت فرمان و زير دست خود را مـورد توهين و ظلم واجحاف قرار دهيد؛ كه خود نيز بالا دستي داريد و بزودي سزاي عمل بد تان را خواهيد ديد . خدائي كه بالا و پست آفريد زبر دست هر دست ؛ دست آفريدو از آه مظلوم و شكايت او به خدا پرهيز نمائيد كه : آه دل مظلوم به سوهان ماند گر خود نبرد برنده را تيز كند
ـــــــــــــــــــــــ (1) بحار الانوار ج 78 ص 127
27- حق كسيكه كار خوبي براي تو نموده استوأما حق ذى المعروف عليك فأن تشكره و تذكر معروفه و تنشر له المقالة الحسنةوتخلص له الدعاء فيما بينك وبين الله سبحانه؛ فإنك إذا فعلت ذلك كنت شكرته سر وعلانية ؛ ثم إن أمكن مكافأته بالفعل كافأته وإلا كنت مرصدا له موطنا نفسك عليها
ترجمه : اما حق كسيكه براي تو كار خوبي انجام داده است ؛ آن است كه از او تشكر و سپاس گزاري نموده خوبيش را فراموش نكني؛و خوبيش را منتشر نمائي و در حق او مخلصانه دعا كني ؛ كه اگر چنين نمودي؛ در ظاهر و پنهان شكر گزاري نموده اي و اگر ميتواني خوبي او را با خوبي جبران نما و چناچه او فعلا نيازمند كمك نيست متـوجه و مراقب باش تا اگر مشكلي پيدا كرد فورا براي رفع مشكلش اقدام نمائي . شرح :
انسانهـاي خير و خير خـواه كم نيستند ؛ گاهي شخصي بـدون آنكه نسبتي با
شما داشته باشد به ياري و كمك شما بر مي خيزد (اعم از ياري اقتصادي يا
فرهنگي يا
ارشادي يا نصيحت و موعظه و .......) . در مثل چنين مواردي بر شخص ياري شده لازم است كه از كسيكه نسبت بـه او لطفي
نموده است تشكر نمـوده عملش را بزرگ شمارد؛ و با تبختر و غرور و بي اعتنائي
به
كاري كه او انجام داده است پاسخ ندهد . همچنين خوبي اورا فراموش نكرده بلكه اينجاوآنجا براي ديگران نقل نموده در
خلوت
و جلوت در حق او دعا نمايد . چنانچه بر ياري شده واجبست كه در صدد جبران بر آمده و خوبي را با خوبي
پاسـخ
بدهد خداوند نيز در قـرآن كـريم مي فرمـايد : هَلْ جَزَاءُ
الْأِحْسَانِ إِلَّا الْأِحْسَانُ (الرحمن:60) "
آي
پاداش نيكوئي جز نيكوئي مي باشد ؟ . ضمنا بايد دانست كه اين مورد اعم از مورد 25 ميباشد زيرا در آن مورد امام
سجاد (ع)
تنها حق كسي را بيان نمودند كه با صرف مال خودش انساني را از بند وگرفتاري
رها
مي سازد ؛ در حاليكه در اين مورد امام عليه السلام حق كسي را بيان مي
فرمايد كـه از
تمام امكانات خود اعم از علم يا مال يا قدرت و ....... براي رهائي انسانها
از بندهاي هو و هوس و هم چنين كساني كه تحت ظلم و ستم ديگران
هستند ويا گرفتاريهاي ديگري تلاش نموده و حتي المقدور از هيچ
كوششي دريغ نمي نمايد . متاسفانه گاهي ديده يا شنيده مي شود كه كساني؛ منكر زحمـات و تلاشهاي
انسانهاي
خير خواه مي شوند و حتي با اتهامهاي مختلف مي خواهند؛ اعمال خوب آنهارا
ريائي و
براي كسب شهرت و محبوبيت معرفي نمايند و همين كار سبب ميشود؛ تا بعضي را از
مسير خير و صلاح دور نمايد . اما وظيفه ديگر افراد جامع اينست كه جلو دهان اشخاص مغرض را بگيرند؛ و
نگزارنـد
كه آنان با شايعه پراگني و حرفهاي بيربط شان ؛ مانع صدور اعمال حسنه شوند .
و همچنين بر افراد خير لازم است كه با توكل به خداونـد قدم برداشتـه و
اجازه ندهند كه تبليغات سوء افراد مغرض آنانرا تحت تاثير قرار
دهد .
پىنوشتها: 1 . مشكل
|
