تجلّي نور: شرح و تحليل قصيده عرفاني امام خميني - قدس سره -

طليعه

حمد و سپاس بي نهايت، خداوند رحماني را سزاست كه در مقام ربوبيت، قلم را آفريد تا دستان مطهر ولايت به تحرير حقايق كمال و ترسيم لطايف جمال بنشيند و حديث عشق و معرفت را در گوش دل عاشقان معنا و عارفان ولا بسرايد. هم اينك كه به عنايت و تفضل ربّ شريف و مدد انفاس قدسي روح پاك خدا، خميني عزيز - قدّس سرّه - توفيق آن حاصل شد كه در راستاي برگزاري «كنگره بزرگداشت شخصيت حضرت معصومه عليها السلام و مكانت فرهنگي قم» سطوري چند بنگارم، خلوص و صداقت در نيت را از محضر كبريايي پروردگار كريمم خواستارم و لطف و نظر كريمه اهل بيت عليهم السلام را خالصانه مسألت دارم.

در اين مقاله، به لطف ربوبي و استعانت از پيشگاه رحماني به شرح و تحليل قصيده عرفاني امام خميني - قدس سره - كه آن را در مدح دو نور قدسي فاطمه زهرا و فاطمه معصومه عليهما السلام سروده اند، مي پردازم و در حدّ بضاعت خويش به تبيين شمه اي از معارف و لطايف عرضه شده در اين قصيده ارزشمند معنوي همت مي گمارم و از آنجا كه فاطمه اطهرعليها السلام در لسان روايات نوراني به مشكات منوّر الهي تعبير شده است،(1) اين نوشتار را تحت عنوان «تجلّي نور» و در طيّ چهار مشكات ارائه مي نمايم.

از اين رو، در مشكات اوّل،مناقب معنوي و آسماني حضرت فاطمه معصومه عليها السلام را توصيف نموده، در مشكات دوم، به بيان تجلّي نور فاطمه اطهرعليها السلام در ضمير مطهر فاطمه ثاني عليها السلام و اسراري چند درباره عظمت غيبي و روحاني اين نور قدسي مبادرت مي ورزم. در مشكات سوم كه بيانگر اوصاف حميده اين دو بانوي بزرگ آفرينش مي باشد، گوشه اي از فضايل ستوده ايشان را برشمرده، در مشكات آخر نيز به ارائه بركات وجود دردانه عصمت و طهارت، حضرت فاطمه معصومه عليها السلام و آثار پر خير و بركت اين جلوه جميل رحيمي بر شهر مقدس قم و اهل راستين آن، مي پردازم.

در ديوان شعري امام خميني - قدس سره - مجموعاً سه قصيده وجود دارد كه از آن جمله، قصيده «مديحه نورَيْن نَيِّرَيْن، فاطمه زهرا و فاطمه معصومه عليهما السلام» مي باشد كه حضرت امام آن را طيّ 44 بيت در فاصله سالهاي 1324 - 1309 ش. مطابق با 1355- 1340 ق. سروده اند.(2) سبك امام در قصيده سرايي تلفيقي از سبك عراقي و خراساني است؛ ولي سبك اخير در قصايد ايشان غلبه دارد. از نشانه هاي سبك عراقي، صنايع بديعي است كه در قصيده هاي امام به كار رفته است و از مشخصات سبك خراساني سادگي الفاظ، رواني فكر، خالي بودن از تخيلات دور از ذهن، كمي لغات دشوار و عدم ارائه صنايع ادبي است.(3) به هر حال، قصيده مورد بحث، سرشار از مضامين بلند عارفانه و اسرار شگرف معنوي در رساي گوهر درخشان صدف وجود، حضرت فاطمه معصومه عليها السلام است كه به نوعي گوياي مقام و منزلت والاي زن در آيين مبين اسلام ناب محمدي و بيانگر نگرش و انديشه سترگ امام راحل دراين باره مي باشد.

اميد است كه در پرتو تمسك به رهنمودهاي ماندگار و سيره ولايي آن يار سفر كرده، به زيور شناخت و بصيرت ديني نايل آييم و از رهگذر بينش عميق عرفاني، به زيارت مقربان حق بشتابيم و در حرم امن اهل بيت عليهم السلام، طائف كعبه جمال گرديم و خاك آستان كاملان وادي توحيد را توتياي ديده سازيم و زبان به ستايش و ثناي انوار قدسي قمر ولايت بگشاييم. اگر چه قلم اين حقير در شرح كلمات طيبه آن امام عارفان، ناتوان، و در بيان مناقب و عظايم كريمه اهل بيت عليهم السلام، عاجز است، اما خاكبوسي آن رواق دلستان، پيوسته آرزوي اين كمترين است و تلألؤ مهتاب جميل جمالش، همواره فروغ چشمان منتظر و تمناي قلب نيازمندم مي باشد.

و اينك، پيش از تحليل اشعار سرشار از اسرار آن امام همام سرآغاز سخن را با كلامي از پيشواي فرزانه و رهبر معظم انقلاب اسلامي، حضرت آية الله خامنه اي - مد ظله العالي - زينت مي بخشيم :

«قم، شهر محبوب، شهر قيام و انقلاب، شهر علم و اجتهاد، شهر ولايت و امامت، شهر حوزه علميه، شهر علماء بزرگ، پرورشگاه تاريخي و فراموش نشدني امام بزرگوار ما حضرت آية الله العظمي خميني - قدس سره -، شهر مراجع عظيم الشأن، شهر محدّثان و فقيهان و عالمان و مفسّران و مؤلفان بزرگ اسلام... . در اين شهر عزيز، سه نقطه برجسته در ميان اين همه نقاط روشن، چشم را به خود جلب مي كند: اوّل، حرم مطهر و مضجع شريف حضرت فاطمه معصومه عليها السلام است؛ آن بزرگواري كه اين سرچشمه جوشان و خروشان، نخستين بار از كنار مرقد او جوشيد و بركاتش به همه عالم و به خصوص به دنياي اسلام رسيد.

دوم، علم و فقاهت و حديث است كه اين شهر پرچمدار آن بوده است. حوزه علميه اي كه از هزار و دويست سال قبل تا امروز در اين شهر مقدس هميشه پابرجا بوده است. علماء بزرگ، فقهاء بزرگ، فلاسفه باارزش، محدّثان عالي مقام و مؤلفان عالي قدر از اين شهر برخاستند، يا به اين شهر پناه آوردند و در زير پرتو مطهر پاره تن امامت و ولايت، يعني حضرت معصومه عليها السلام اقامت گزيدند.

نقطه سوم، برجستگي شما مردم مؤمن و شجاع و آگاه و زمان شناس اين شهر است. در اوّلي كه اين نهضت پا به عرصه وجود گذاشت، مردم اين شهر بودند كه پاسخ گفتند و دست ياري به سوي امام دراز كردند».(5)

علي نعيم الدين خاني

پى‏نوشتها:‌