گفته بود: مگر آنها چه كار كردند كه امام بگويد اصحابى از اينها بالاتر نيست . آنهايى كه امام حسين را كشتند خيلى آدم هاى بدى بودند، اينهايى كه امام حسين را يارى كردند كار مهمى انجام ندادند. هر مسلمانى جاى آنها مى بود، وقتى مى گفتند: فرزند پيغمبر، و امام زمانشان در دست دشمن تنها مانده است ، قهرا مى ايستاد.
يك شب در عالم رويا ديد كه صحراى كربلاست ، امام حسين با 72 تن در يك طرف ، لشكر 30 هزار نفرى دشمن هم در طرف ديگر. آن جريان به نظرش آمد كه موقع ظهر است و مى خواهند نماز بخوانند. حضرت امام حسين عليه السلام به همين آقا فرمودند: شما جلو بايستيد تا ما نماز بخوانيم . (همانطور كه سعيد بن عبدالله حنفى و يكى دو نفر ديگر خودشان را سپر قرار دادند.)
دشمن تير اندازى مى كرد. آقا رفت جلو ايستاد. اولين تير از دشمن داشت مى آمد. تا ديد تير دارد مى آيد، خم شد. ناگاه ديد كه تير اصابت كرد به امام . در همان عالم خواب گفت : ((استغفر الله و اتوب اليه ))، عجب كار بدى كردم ! اين دفعه ديگر چنين كارى نمى كنم . دفعه دوم تير آمد. تا نزديك او شد دو مرتبه خودش را خم كرد. چند دفعه اين جريان تكرار شد، ديد بى اختيار خم مى شود. در اين هنگام امام به او فرمود: انى لا اعلم اصحابا خيرا ولا افضل من اصحابى ؛ من اصحابى از اصحاب خودم بهتر نمى شناسم . يعنى تو خيال كرده اى هر كه كتاب خواند مجاهد مى شود؟ اين حقيقتى است : من لم يغز و لم يحدث نفسه بغزو مات على شعبة من النفاق ؛ كسى كه عملا مجاهد نبوده است يا لااقل اين انديشه را نداشته كه مجاهد باشد در درون روحش يك دو رويى وجود دارد يعنى موقع جهاد كه مى شود در مى رود.⁽⁴⁷⁾
62- نماز مسلم بن عقيل
در كتاب مقتل ابى مخنف آمده است : وقتى كه مسلم را به بالاى دار الاماره بردند گفت : بگذاريد تا دو ركعت نماز به جا آورم ، آن گاه هر چه مى خواهيد بكنيد، اما آنها به حرف مسلم گوش ندادند (هر چند در بين عوام مشهور است كه دو ركعت نماز خوانده است ).
مسلم به گريه در آمد و اشعارى را فرمود، سپس ابن زياد صدا زد او را از بالا به زير افكندند.
در روايت ديگر آمده كه وقتى مسلم را براى كشتن به بالاى قصر مى بردند، همچنان به تسبيح و تكبير مشغول بود و استغفار مى كرد و به رسول الله و خاندانش درود مى فرمود. تا اين كه در همان حال او را به شهادت رساندند و پيكرش را به پايين انداختند.
63- مناجات ياران امام
ياران حسين در شب عاشورا اشتغالاتى داشتند از جمله :
- آماده سازى اسلحه و صيقل دادن آن ، اصلاح سپر، آزمايش كمان ها و...
- دعا و عبادت ، تلاوت قرآن ، مناجات ، گريه و ناله هاى جانسوز، آن چنان كه شب عاشورا ياد آور شب هاى مناجات على عليه السلام بود و بيدار كننده خاطره شب قدر.
- نماز و سجده هاى طولانى ، تقاضاى سعادت ، عرض اخلاص در راه خدا.⁽⁴⁸⁾
64- ايمان و اخلاص ياران امام
يارانى كه امام براى كار و تلاش خود برگزيده يارانى پاك و خالص و با صفا بودند و ارزيابى از آنها در موارد زير قابل دقت است .
در بُعد ايمان : در ايمان استوار و قوى بودند و جوهره اصلى ايمانشان در روز عاشورا معلوم شد كه با چه استوارى و عشقى به پيش رفتند و تا آخرين نفس بر ايمان خود پايدار ماندند.
در جنبه عبادت : همه از عابدان و بندگان خالص خدا بودند. همه اهل نماز شب ، اهل تلاوت قرآن ، اهل ذكر و مناجات و دعا و در پيشگاه خدا خاضع بودند. در وسط جنگ در روز عاشورا در ميان تيرها و نيزه ها، در ميدان كربلا به نماز جماعت ايستادند.
در جنبه اخلاص : ياران حسين هر چه داشتند در طبق اخلاص نهاده و به پيشگاه خدا عرضه كرده اند. خود را بر حق مى دانستند و با تمام وجود مى جنگيدند، مى خواستند خداى را از خود راضى كنند. حتى در شدت جراحات به فكر درد نبودند، در انديشه فداكارى در راه خدا بودند.
اخلاص به امام : عباس عليه السلام وارد شريعه آب شد، ولى به ياد تشنگى امام از وسط شريعه آب تشنه لب برگشت . سيف بن حارث براى امام گريه مى كرد و درباره علت گريه مى گفت : براى اين است كه نمى توانيم براى تو كارى انجام دهيم . غلام ابوذر با عجز و لابه از امام اجازه شهادت مى گرفت و مى گفت : مرا از شهادت محروم مكن !⁽⁴⁹⁾
65- نماز يكى از اصحاب امام حسين عليه السلام
برير يكى از مشايخ و علماى كوفه بود. از القابش سيد القراء است ، در تفسير و تدريس قرآن بر همه اصحاب مقدم بود با على عليه السلام مصاحبت داشته و چهل سال نماز صبحش را با وضوى نماز عشايش خوانده است ، آن قدر كم خوراك بود كه اقتضاى تجديد وضو هم در او ديده نمى شده است ،
در بعضى از شب ها يك ختم قرآن مى كرد. كتابى در فضاى اسلامى نوشته است در مكه به امام ملحق شد و در شب عاشورا نخستين كسى بود كه برخاست و اعلام آمادگى كرد و در آن شب با برخى از اصحاب مزاح و شوخى مى كرد. شب عاشورا سيد الشهداء به اصحاب فرمود: برويد لباس هايتان را تميز كنيد. فردا لباس تميز در بر نماييد تا كفن هاى شما باشد زيرا شما را كفن نمى كنند.
بعد هر كدام به خيمه خود رفتند و عبادت و مناجات با خدا را شروع كردند، بعضى به ذكر ركوع و برخى به ذكر سجود شب را تا صبح مناجات مى كردند دعا مى خواندند و وداع مى نمودند.
66- خسته ناپذير
گرچه اصحاب ابا عبدالله عليه السلام شب قبل از روز عاشورا را به جاى خواب و استراحت به نماز و قرآن و استغفار و مناجات با محبوب به سر بردند و ظاهرا بايد از نيروى جسمى و بدنى آنان كاسته شده باشد، ولى عشق به آن نيرو بخشيده است . عشق به خدا، عشق به شهادت در راه خدا و در ركاب بهترين برگزيده حق حجت خدا و امام زمان حضرت ابا عبدالله الحسين .⁽⁵⁰⁾
و) نماز حضرت زينب سلام الله عليها
67- نماز شب حضرت زينت
از حضرت فاطمه عليها السلام دختر امام حسين عليه السلام نقل شده كه درباره عبادت شب دهم عمه اش زينب عليها السلام گفته است : و اما عمتى زينب ، فانها لم تزل قائمة فى تلك الليلة - اى عاشرة من المحرم - فى محرابها تستغيث الى ربها، و ما هداءت لنا عين و لا سكنت لنا زفر⁽⁵¹⁾؛
و اما عمه ام زينب پس او همچنان در آن شب - شب عاشورا - در جايگاه عبادت خود ايستاده بود، و به درگاه خداى تعالى استغاثه مى كرد، و در آن شب چشم هيچ يك از ما به خواب نرفت ، و صداى ناله ما قطع نشد.))
امام سجاد عليه السلام در اين خصوص فرموده است : ((همانا عمه ام زينب همه نمازهاى واجب و مستحب خود را در طول مسير ما از كوفه تا شام ايستاده مى خواند، اما بعضى از منزل هاغ نشسته نماز خواند، و اين هم به جهت گرسنگى و ضعف او بود، زيرا مدت سه شب غذايى كه به او مى دادند ميان اطفال تقسيم مى كرد، چون كه آن مردمان ستمگر و سنگدل ، در هر شبانه روز به ما فقط يك قرص نان مى دادند.⁽⁵²⁾))
68- سفارش امام حسين به نماز شب
امام حسين عليه السلام هنگام وداع در روز عاشورا به زينب كبرى عليه السلام فرمود: ((اى زينب ، خواهرم ! در نماز شب مرا فراموش ‍ مكن .⁽⁵³⁾))
فصل سوم : آثار و پيام نماز عاشورا
69- درس عبادت و بندگى
امام حسين عليه السلام و اصحابش درس عبادت و بندگى كامل را به بشريت آموختند، خيلى ها ادعا مى كنند ما خداوند را عبادت و بندگى مى كنيم ولى هنگام امتحان مردود مى شوند.
اين شعار را مى دهيم ، اى كاش ما در كربلا بوديم ، امام حسين عليه السلام را يارى مى كرديم و سينه خود را سپر نماز قرار مى داديم ، اما گويا واقعا اينطور هستيم . خود را امتحان كنيم .
70- اهميت نماز اول وقت
سيد الشهداء، در سخت ترين شرايط و در حين جنگ ، نماز را در اول وقت اقامه نموده و هيچ چيز نتوانست مانع نماز اول وقت ايشان شود، نمى گويد اول جنگ و بعد نماز، او اين درس را از پدر بزرگوارش على عليه السلام آموخت . كه روزى در جنگ صفين حضرت على عليه السلام در حالى كه مشغول جنگ بود مرتب به خورشيد نگاه مى كرد، ابن عباس عرض كرد: يا اميرالمومنين ! اين چه كارى است كه شما انجام مى دهيد؟
حضرت فرمود: نگاه مى كنم تا موقع فرا رسيدن ظهر، نماز را (در اول وقت ) بخوانم .
ابن عباس گفت : آيا حالا وقت نماز است ؟ ما مشغول جنگ هستيم .
حضرت فرمود: مگر ما براى چه چيزى مى جنگيم ؟ به درستى كه ما براى نماز جنگ مى كنيم .
ابن عباس گفت : نماز شب على عليه السلام حتى در ليلة الهرير هم ترك نشد.⁽⁵⁴⁾
بياييم مثل اصحاب امام حسين عمل كنيم ، هنگام ظهر بشتابيم به سوى نماز، و نماز را به ياد بياوريم تا مشمول دعاى امام حسين عليه السلام شويم : ذكرت الصلوة جعلك الله من المصلين الذاكرين ؛ نماز را ياد كردى خدا تو را از نمازگزاران قرار بدهد.⁽⁵⁵⁾
71- اقامه نماز
اقامه نماز اشاره به اين است كه نه تنها خودشان نماز مى خوانند بلكه كارى مى كنند كه اين رابطه محكم با پروردگار همچنان و در همه جا برپا باشد. در زيارت نامه امام حسين عليه السلام مى خوانيم .
اشهد انك قد اقمت الصلوة و اتيت الزكوة ؛ گواهى مى دهم كه با كشته شدنت نماز را برپا كردى .)) و در زيارت مخصوص آن حضرت آمده است كه سلام بر تو اى فرزند گرامى پيامبر! گواهى مى دهم كه تو نماز را آن چنان كه حقيقت آن مى باشد به پا داشتى و زكات را پرداختى و به حق و حقيقت فرا خواندى و از تباهى و ناپسندى ها نهى كردى و قرآن را چنانكه بايد تلاوت نمودى و در راه خدا چنانكه شايسته بود جهاد كردى .⁽⁵⁶⁾
او به راستى نماز را به صورت بى نظيرى به پا داشت ، به گونه اى كه مخصوص او بود و نه ديگرى .
72- برپايى نماز جماعت
سالار شهيدان ، در سرزمين كربلا با همه مشكلات و در مقابل چند هزار دشمن و ناله هاى زن و بچه ها، نماز جماعت را اقامه كرد، امام مى توانست نماز را كنار فرزندانش در داخل خيمه به فرادى بخواند، و بعد به ميدان برود، و در ضمن از تيرهاى دشمن نيز محفوظ مى ماند و چند لحظه اى را هم كنار فرزندانش لذت مى برد؛ ولى امام ، نماز جماعت را ترجيح داد و آن را در مقابل دشمن برپا نمود و يكى از اصحابش سينه خود را سپر قرار داد و به خاطر نماز به شهادت رسيد.
73- محافظت بر نماز
نمازگزار در هر شرايطى چه در حالت عادى و يا خطر، از نماز بايد محافظت كند، امام حسين عليه السلام و اصحابش از ستون دين يه خوبى پاسدارى كردند و در پايان جان خود را فداى نماز نمودند تا اسلام باقى بماند.
مروى است حضرت حسين عليه السلام پس از پايان نماز اصحاب را به جهاد ترغيب كرد و سپس فرمود: اين بهشت است كه درهايش باز شده و جوى هايش متصل و ميوه هايش رسيده و قصرهايش زينت شده است و بچه ها و حورى هايش جمع شده اند و اين رسول الله و شهدايى است كه با او كشته شده اند و پدر و مادرم نيز هستند كه انتظار قدوم شما را دارند و شما را بشارت مى دهند و آنها مشتاق شما هستند از دينتان حمايت كنيد و از حرم رسول خدا و امامتان و پسر و دختر پيامبرتان دفاع نماييد. چرا كه خدا شما را امتحان كرده ، شما در جوار جد ما هستيد و نزد ما بزرگواريد، دفاع كنيد خداوند شما را خير دهد.
74- ترويج نماز
امام حسين عليه السلام هم براى دشمن ، هم براى اصحابش ، و هم براى آيندگان درس نماز داد، امام در حالى كه خودش و اصحابش و فرزندانش ‍ تشنه بودند، از دشمن در خواست آب نكرد، ولى براى نماز و مناجات يك شب مهلت خواست .
از اين در خواست امام عليه السلام مى توان به اهميت نماز و دعا و نيايش و تلاوت قرآن پى برد كه آن حضرت تا آنجا به اين مسائل علاقه دارد كه از دشمن ناجوانمردش در خواست مهلت مى كند تا يك شب ديگر از عمر خويش را با اين اعمال بگذارند و چرا چنين نباشد كه حسين عليه السلام براى ترويج و زنده ساختن نماز و قرآن و سفار الهى به اينجا آمده است و مناجات و نيايش با پروردگار بهترين و لذت بخش ترين دقايق زندگى اوست و بايد هر ملتى كه براى خدا قيام مى كند، همين اعمال را شعار و ملاك عمل خويش قرار بدهد.
75- درس عمل به آيات نماز
خداوند سبحان آيات فراوانى در مورد نماز در قرآن بيان نموده و عمل به آن واجب است و سبب رستگارى انسان مى شود.
76- درس احياى اذان
امام در آن بحبوحه اذان گفتن را فراموش نمى كند، و شعار توحيد را يك بار در گوش ها و دل ها زنده مى كند و همانقدر پيامبر به بلال مى فرمود: ((يا بلال فارحنا بالصلاوة ؛ اى بلال ! خوشحال كن ما را به نماز.)) به خاطر مى آورد، و هنگام ظهر امام ، به فرزندش مى گويد اذان بگو.
77- درس آزادى نماز و نمازگزار
امام معتقد بود انسان آزاد آفريده شده و ديگران حق ندارند او را بنده خود سازند خود او نيز اين حق را ندارد كه خود را برده ديگران سازد، نماز در كربلا، نشانگر آزادى امام و يارانش بود. هم نماز و هم نمازگزار آزاد است .
احدى نمى تواند جلو نماز و نمازگزار را بگيرد. امام به دشمنان نشان داد كه شما اسير نفس و دنيا هستيد.
78- استعانت از نماز
حسين بن على عليه السلام پس از نماز صبح در روز عاشورا آرى ، پس از نماز صبح ! دو نكته را تذكر مى دهد: يكى اصل كشته شدن كه به امر پروردگار است و ديگرى پايدارى و استقامت در برابر دشمن كه هر دو نكته با نماز ارتباط مستقيم دارد، زيرا اگر در قرآن مجيد حكم نماز در آيات متعدد آمده و نماز يكى از علائم اسلام و ايمان است ، در شرايط خاص جنگ و جهاد و حتى در آن مرحله اى كه شكست ظاهرى و كشته شدن ، قطعى و مسلم است طبق فرمان الهى واجب است و اگر احيانا كسانى نماز بخوانند و حكم جهاد را فراموش كنند از مصاديق كسانى خواهند گرديد كه قرآن مجيد با تعبير ((نومن ببعض و نكفر ببعض )) نكوهش مى كند.
و اما روح استقامت و پايدارى در جهاد نيز بايد از همان نماز و ارتباط با پروردگار به دست بيايد و از عبادت و معنويت مدد و نيرو بگيرد كه :
و استعينوا بالصبر و الصلوة .⁽⁵⁷⁾
79- درس هدفدارى
ارزش وجودى هر انسان به ارزش هدف او بستگى دارد، امام به همه نشان داد كه هدف ما خدا است و هدف ما احياى روح و حقيقت نماز است امام در قتلگاه هدف خدايى خود را در نظر داشت و مى گفت : ((الهى رضا بقضائك .))
80- درس رمز و راز موفقيت
امام حسين چگونه پيروز شد، بايد گفت يكى از عوامل مهم آن ، نماز و عبادت و اخلاص و دعاى امام و يارانش بود. همانطور در دوران جنگ تحميلى رزمندگان اقتداء به امام حسين كردند.
81- شهادت در حال نماز
حضرت سيد الشهداء عليه السلام به برادرش فرمود كه : اگر من به لانه حيوانات پناه ببرم بنى اميه بر من دست پيدا مى كنند. مى داند كه او را مى كشند و جناب اميرالمومنين عليه السلام مى دانست او را شهيد مى كنند، من عالم مى دانم كه مرا مى كشند حالا كه مى داند خوب چرا توى خانه ؟ چرا توى دهليز؟ چرا توى يك بيابانى بى اطلاع ؟ خوب . حالا كه مرا مى كشند طورى كشته و شهيد شوم كه خون من هدر نرود، مظلوميت من برملا بشود، آنها كه بالاخره على عليه السلام را مى كشتند؛ لذا مى رود به مسجد، اگر مسجد هم نمى رفت آن شب او را مى كشتند.
به يك وجه ديگر چه بهتر كه حقانيتشان را بر مردم معلوم كنند، در مسجد سر نماز (مسجد ماءمن مردم است ) كه قساوت و شقاوت را خوب برساند اين را اختيار كرد، اين مسير را برگزيده است . نبايد گفت چرا على اميرالمومنين تن به تهلكه داده چرا؟ قرآن كه مى فرمايد: لا تلقوا بايديكم الى التهلكة .
انسان بالاتر از اين حرف هاست .
اينها دست از امام حسين برنمى داشتند به هر طريقى او را مى كشتند، ولى امام جهاد و شهادت را اختيار كرد، و در ميدان جهاد، درس استقامت و آزادى و شهادت و بندگى و معنويت و مناجات و عبادت و برپايى نماز براى تمام انسان ها داد.
نماز حقيقى را امام در شب ، صبح و ظهر عاشورا به تصوير كشيد، اگر چه فيلمبردار آنجا نبود، ولى انسان با چشم بينا مى تواند الان هم ببيند چونكه آنها حق بودند و حق هم نابود شدنى نيست ، تا ابد اين فيلم نماز كربلا زنده و پايدار است .
در قيامت خداوند تمام صف كربلا را به عالم محشر نشان مى دهد، واقعا ركوع و سجود امام ديدنى است . واقعا آنها چقدر قسى القلب بودند، كه به قلب نماز و به قلب نمازگزار تير زدند.
دشمنان با اين كار ثابت كردند كه نمازگزار واقعى نيستند، بلكه نمازگزار واقعى امام حسين و يارانش مى باشند، اگر آنها نمازگزار واقعى بودند به نماز و نمازگزار تير نمى زدند.
82- درس امانت دارى
امام به ما آموخت كه نماز امانت الهى است ، انسان بايد به نحو احسن از آن امانتدارى كند.
هنگامى كه وقت نماز مى شد على عليه السلام به خود مى پيچيد، مى لرزيد به او مى گفتند: اى امير المومنين ! تو را چه شده است ؟
مى فرمود: وقت اداى امانتى رسيده است كه خداوند آن را بر آسمان ها و زمين و كوه ها عرضه كرد و آنها از تحمل آن ابا كردند و از آن بيمناك شدند.⁽⁵⁸⁾
83- درس احترام به مقدسات
نماز عبادتى مقدس و ارزنده است و حسين عليه السلام به ما درس داد كه چگونه در برابر اين مقدسات بايد موضع داشت . او در روز نهم محرم جنگ را به تاءخير انداخت و به دشمن پيام داد كه من نماز و قرآن را دوست دارم شبى را به من مهلت دهيد! در روز عاشورا او مى توانست نماز را در ميان خيمه ها بخواند و حتى آرامش نسبى براى خانواده خود فراهم كند و ديديد كه در وسط ميدان در ميان تيرها و سنگ اندازى ها نماز را به اتمام رسانيد و نشان داد كه نماز در حين جنگ هم تعطيل بردار نيست .
84- درس اخلاص
امام حسين عليه السلام به ما درس اخلاص داد، كارى كه انسان براى خدا مى كند بايد خالصانه و با قصد قربت باشد، خلوص حسين خلوص ‍ بى شائبه و به دور از هرگونه ريب بود.
در هدف او ذره اى ريا آوازه گرى و خود خواهى و خودبينى نمى بينيم او براى خدا قيام كرد و تنها رضاى او را طلبيد و در اين طلب راست گفت و به صواب عمل كرد.
همين خلوص و اخلاص حسين بود كه كارسازى كرد و نام او را تا حال زنده داشته و از اين پس نيز زنده خواهد داشت و همين اخلاص و قصد قربت بود كه خون او را خون خدا كرد و تربت او موجب شفاء شد و او به همين خاطر ثارالله است .
نماز او سراسر خلوص بود، اگر چه در ميدان جنگ ، و در مقابل جمعيت بود، نماز او چه آشكار عين هم است ، در همه حال او را مى بيند. امام مصداق اين آيه بود:
قل ان صلاتى و نسكى و محياى و مماتى لله رب العالمين .⁽⁵⁹⁾
85- درس شب زنده دارى
امام حسين عليه السلام در ميدان جنگ هم سحرخيزى و شب زنده دارى را به ما آموخت ، يك شب جنگ را به تاخير انداخت ، كه با نماز شب و سحرخيزى وداع كند، شب عاشورا، در خيمه ها تماشايى بود، امام و يارانش در دل شب با معبود خود مناجات مى كردند.
امام چقدر عاشق نماز شب است ، در آخرين وداع او در روز عاشورا به خواهرش مى فرمايد: خواهرم ! در شب مرا فراموش مكن و در آن هنگام برايم دعا كن . يعنى امام حسين از زينب التماس دعا داشت .
86- درس غيرت دينى
او به ما درس داد كه چگونه از دين و قرآن و نماز دفاع كنيم ، و در مقابل تيرهاى دشمن نماز را برپا كردند و از هيچ چيز نترسيدند، و به هر شكلى نماز را خواندند. رزمندگان ما در دوران جنگ تحميلى به مولايشان سيد الشهداء عليه السلام اقتدا كردند.
87- حتى در جنگ ، نماز ترك نشد
حتى در ميدان جنگ به ما گفتند، اصل عبادت ولو به صورت نماز خوف را فراموش نكنيد، اينكه نماز مسافر شكسته است اصلش در قرآن كريم در مورد نماز خوف رزمندگان است ، در ميدان جنگ و در حال حمله چگونه نماز بخوانند، از مكتب عاشورا درس نماز مى گيريم ، كه انسان در هر صورتى باشد نماز از او برداشته نمى شود.
امام در مقابل تيرهاى دشمن نماز را اقامه نمودند، تا براى آيندگان درس ‍ باشد. نماز نشانگر اطاعت عبد از معبود و عاشق از معشوق است . و تمامى اين درجات از عبادت يعنى اخلاص در بندگى در نماز تبلور مى يابد. اگر قرار بر اين باشد كه در لحظات سخت و جانفرسايى چون جنگ نماز انسان ترك شود اين ديگر اطاعت از نفس اماره است . و حتى اگر اين جنگ بر مبناى دفاع از كيان و سرزمين اسلامى صورت گرفته باشد بدون نماز ارزشى نخواهد داشت ؛ و عينا به معناى نفى اولين پايه از فروع دين است .
88- درس در همه حال به ياد خدا بودن
امام حسين عليه السلام به ما آموخت كه در بحرانى ترين حالات و پيشامدها ياد خدا باشيم ، و با ياد او كه به دل ها آرامش مى بخشد آرامش ‍ قلب پيدا نموده و اين اطمينان قلبى را به ياران و خانواده اش نيز منتقل كرد، خطبه هايش با نام و ياد خداست ، امام در روز عاشورا در اوج سختى ها يك لحظه از ياد خدا غاقل نبود و پيوسته نام آن محبوب را بر زبان جارى مى كرد و به واسطه ذكر آن محبوب قطره وجودش را به درياى الهى متصل مى ساخت . در روايت آمده كه روز عاشورا امام حسين پيوسته و مداوم خدا را ياد مى كرد و مى گفت :
لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظيم .
89- درسى به پيكارگران در راه حق
اين بود راه و رسم حسين بن على عليه السلام و يارانش در روز عاشورا كه ((نماز)) همه مسائل را تحت الشعاع قرار مى دهد و آن حضرت به هنگام نماز همه چيز را فراموش مى كند و از دشمن خونخوارش درخواست آتش ‍ بس مى نمايد.
و اين درسى است به همه پيكارگران در راه حق ، درسى است كه پدر ارجمندش امير مومنان عليه السلام در صفين و در بحبوحه جنگ به پيروانش ياد مى دهد، آنگاه كه ابن عباس ديد آن حضرت مراقب و منتظر وقت نماز است ، سوال نمود: يا اميرالمومنين ! مثل اينكه نگران مطلبى هستيد؟
فرمود: آرى ! مراقب زوال شمس و داخل شدن وقت نماز ظهر مى باشم .
ابن عباس گفت : ما در اين موقع حساس نمى توانيم دست از جنگ برداريم و مشغول نماز گرديم .
امير مومنان عليه السلام در پاسخ وى فرمود: ((انما قاتلناهم على الصلوة ))؛ ما براى نماز با آنان مى جنگيم )).
آرى ! در جنگ صفين نماز صفين نماز شب على عليه السلام نيز ترك نمى گرديد و حتى در ليلة الهرير.⁽⁶⁰⁾
90- دفاع از نماز و نمازگزار
يكى از درس هاى آموزنده نهضت سالار شهيدان حضرت حسين بن على عليه السلام پيوند آن با عبادت و نماز است ، به گونه اى كه ظهر خونين عاشورا براى هميشه ، همراه با كلمه نورانى ((نماز)) در خاطر تاريخ مانده است و يكى از شهداى كربلا نيز در هنگامى به شهادت رسيد كه از امام حسين عليه السلام محافظت مى كرد تا آن اسوه نمازگزاران نماز بخواند. اين درس است كه اهميت نماز را بيان مى كند و غفلت از آن هرگز روا نيست .
فصل چهارم : سخنان امام درباره نماز
91- تفسير صمد
وهب قرشى مى گويد: امام صادق عليه السلام ، امام باقر عليه السلام از امام سجاد عليه السلام برايم نقل نمود كه فرمود: اهل بصره به امام حسين عليه السلام نامه اى نوشتند و در آن از معنى ((صمد)) سوال نمودند، حضرت عليه السلام در پاسخ نوشت : ((به نام خداوند بخشنده مهربان ، اما بعد، در قرآن گفتگو و مجادله نكنيد و بدون آگاهى در آن سخن مگوييد، از جدم رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم شنيدم مى فرمود: هر كس بدون علم در قرآن سخن گويد جايگاهش را در آتش آماده كند، (بدانيد كه ) خداى سبحان خود تفسير ((الصمد)) را فرمود است : ((نه زاييده است و نه زاده شده ، و نه هيچ كس همتاى اوست )).
((نه زاييده است )): (يعنى از آن رو كه او محيط، به اول و آخر و ظاهر و باطن وجود و شئون وجودى همه است پس ) چيزى از او بيرون نيايد (و منفصل نشود) نه چيز متراكم و انبوه مرئى و مادى همچون نوزاد (هر جاندارى )، و اشياء متراكم و انبوه (مادى و مرئى ) ديگر كه از پديده ها خارج مى شود، و نه چيز مجرد (لطيف و نامرئى ) همچون جان (و روح )، و نيز حالات گوناگون از قبيل چرت و خواب و ترديد و نگرانى و اندوه و شادى و خنده و گريه و ترس و اميد و آرزو و آزادگى و گرسنگى و سيرى (كه عوارض ‍ عالم نقص و محدوديت اند، هيچ كدام ) از او منشعب نگردند (و سر نزنند، پس ذات كبريايى ) او بلند (منزلت و منزه ) است از اينكه (همانند اشياء دستخوش تحولات گردد و) چيزى از او بيرون شود و منفصل گردد، چه مادى چه مجرد.
((و نه زاييده شده است )) (يعنى باز به همان دليل كه محيط است پس ) از چيزى منفصل و زاده نشده است ، آنگونه كه اشياء متراكم و انبوه (مرئى و مادى ) از عناصر اوليه خود، زاده و بيرون شوند از قبيل جماد از جماد، جاندار از جاندار، گياه از زمين ، آب از چشمه ها، ميوه ها از درختان و يا اشياء نامرئى از پايگاه هاى اوليه خود بيرون زنند از قبيل ديدن از چشم و شنيدن از گوش و بوييدن از بينى و چشيدن از كام و سخن از زبان و شناخت و تميز از عقل و آتش از سنگ ، نه ، (ذات كبريايى او اينگونه نيست ) بلكه اوست خداى صمد نه از چيزى جدا شده ، نه در چيزى جاى گرفته و نه بر چيزى قرار يافته است (كه اينها همه نشانه نقص و محدوديت است ). او به وجود آورنده و آفريدگار همه چيز (از پيدا و ناپيدا و ملك و ملكوت ) است ، و همه را با قدرت مطلقه خود پديد آورده است ، با مشيت او هر آنچه به منظور فنا آفريده است ، نابود مى شود، و با علم او هر آنچه براى بقاء خلق نموده است ، باقى مى ماند، اين است (ويژگى هاى ) خدايى كه نه زاييده است و نه زاده شده است ، داناى پنهان و آشكار، بلند مرتبه و والا منزلت ، و او را هيچ همتايى نيست (زيرا ذات مقدس او كه هويت مطلقه است ، تكرر بردار نيست ، او يگانه است ).
حضرت امام محمد باقر، از امام زين العابدين ، از امام حسين عليه السلام نقل نموده كه فرمود: ((صمد آن است كه (همه عوالم غيب و شهادت و ملك و ملكوت را احاطه دارد و از هيچ ريز و درشت و پيدا و ناپيدايى ) ميان تهى نيست ، و صمد آن است كه سيادت (و ربوبيت ) او تمام (و كامل ) است ، صمد آن است كه نه مى خورد، و نه مى آشامد. صمد آن است كه نمى خوابد، و صمد آن وجود هميشگى است كه پيوسته بوده و پيوسته خواهد بود.⁽⁶¹⁾
92- آداب دستشويى
از امام حسين عليه السلام سوال شد: آداب دستشويى چيست ؟
فرمود: ((در آن هنگام )) رو به قبله و پشت به قبله ، و نيز رو به باد و پشت به باد نباشد.⁽⁶²⁾))
93- تشريع اذان
امام صادق عليه السلام از امام باقر عليه السلام از امام سجاد عليه السلام از امام حسين عليه السلام نقل مى كند كه فرمود: از حضرت امير عليه السلام پرسيدند: بلكه عبدالله بن زيد آن را ديده و به پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم گزارش نموده پس حضرت صلى الله عليه و آله و سلم فرمان داد كه (از آن پس ) اذان بگويند (آيا درست است )؟
حضرت حسين عليه السلام در حالى كه برافرخته (و ناراحت ) شد فرمود:
((وحى بر پيامبر شما نازل مى شود و شما مى پندارى كه او اذان را از عبدالله بن زيد گرفته است ؟! در حالى كه اذان سيماى دين شماست ؟))
و فرمود: بلكه از پدرم على بن ابى طالب عليه السلام شنيدم مى فرمود: خداوند فرشته اى را براى زمين فرستاده تا رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم را به معراج برد سپس به شرح داستان معراج پرداخت تا اينكه فرمود: پس خداوند فرشته اى را كه پيش از آن وقت ديده نشده بود و پس از آن نيز ديده نشده ، برانگيخت ، پس اذان را دو به دو، و اقامه را دو به دو ادا كرد.
حضرت صلى الله عليه و آله وسلم چگونگى اذان را بيان نمود سپس ‍ فرمود: جبرئيل به پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم عرض كرد: اى محمد! براى نماز، اينگونه اذان بگو.⁽⁶³⁾
94- وضوى پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم
از امام حسين عليه السلام روايت شده كه فرمود: ((پيامبر صلى الله عليه و آله هر گاه وضو مى ساخت از آب وضو بر پيشانى باقى مى گذاشت تا هنگام نماز بر محل سجده جريان يابد.⁽⁶⁴⁾))
95- بسم الله بلند و آشكار
از رسول صلى الله عليه و آله از اميرالمومنين عليه السلام از امام حسن عليه السلام از امام حسين عليه السلام از امام سجاد عليه السلام از امام صادق عليه السلام روايت شده است كه : ((همه آن بزرگواران در نمازهاى جهريه خود (صبح و مغرب و عشا) بسم الله الرحمن الرحيم و حمد و سوره در هر ركعتى را صدا دار و آشكار ادا مى فرمودند (بر خلاف اهل سنت ) و در نمازهاى ديگر كه آهسته ادا مى شوند (ظهر و عصر)، آن را آهسته ادا مى كردند.
و امام حسين عليه السلام فرمود: ما فرزندان فاطمه عليها السلام بر اين روش اتفاق داريم .⁽⁶⁵⁾
96- قنوت نماز
امام حسين عليه السلام از رسول صلى الله عليه و آله روايت فرمود كه قنوت در هر نمازى مستحب است و فرمود: ((من رسول خدا صلى الله عليه و آله را ديدم كه در همه نمازهايش قنوت مى گرفت و من در آن روز شش ساله بودم .⁽⁶⁶⁾))
97- تشهد پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم
بهزى گويد: از امام حسين عليه السلام پرسيدم : تشهد على عليه السلام چگونه بود؟ فرمود: همان تشهد رسول صلى الله عليه و آله بود.
عرض كردم : پس تشهد عبدالله چگونه بود؟
فرمود: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله دوست مى داشت كه (در تكاليف ) بر امت خود تخفيف دهد.))
عرض كردم : تشهد على عليه السلام به تبعيت از تشهد رسول صلى الله عليه و آله چگونه بود؟
فرمود: (با اين فراز مستحب آغاز مى شد كه ) همه درودها از آن خداست ، و همه صلوات (و نماز و نيايش ) و آن پاكيزه هاى پگاهان و شبان كه بارور و پر بركت و خالصند از آن خداست .⁽⁶⁷⁾
98- ايمان و يقين
يحيى بن نعمان گويد:
در محضر امام حسين عليه السلام شرفياب بودم ، عربى نقابدار با چهره اى تيره رنگ وارد شد و سلام كرد. حضرت عليه السلام سلام او را پاسخ داد. آن مرد گفت :
اى فرزند رسول خدا صلى الله عليه و آله سوالى دارم ؟
فرمود: بپرس .
گفت : فاصله ميان ايمان و يقين چه قدر است ؟
فرمود: ((چهار انگشت .))
گفت : چگونه ؟
فرمود: ((ايمان آن است كه آن را مى شنويم ، و يقين آن است كه آن را مى بينيم و فاصله بين گوش و چشم چهار انگشت است .))
پرسيد: ميان آسمان و زمين چه قدر است ؟
فرمود: يك دعاى مستجاب .
پرسيد: ميان مشرق و مغرب چقدر است ؟
فرمود: به اندازه سير يك روز آفتاب .
پرسيد: عزت آدمى در چيست ؟
فرمود: بى نيازيش از مردم .
پرسيد: زشت ترين چيزها چيست ؟
فرمود: ((در پيران ، هرزگى و بى عارى است ، در قدرتمندان درنده خويى ، در شريفان (و نجيب زادگان ) دروغگويى ، در ثروتمندان بخل و تنگ نظرى است و در عالمان حرص است .⁽⁶⁸⁾))
99- دادرسى مومن
شخصى خدمت امام حسين عليه السلام رسيد و عرض كرد: پدر و مادرم فدايت باد! در برآوردن حاجتى به من كمك فرما.
حضرت عليه السلام از جا برخاست و همراه او شد، در بين راه گذر آنان بر امام حسين عليه السلام كه ايستاده بود و نماز مى گزارد افتاد، امام حسن عليه السلام پرسيد: چرا جهت حاجت خود از امام حسين عليه السلام كمك نطلبيدى ؟
عرض كرد: در صدد بر آمدم اما گفتند: او معتكف است .
امام حسن عليه السلام فرمود: اگر (امكان داشت و) تو را يارى مى رساند از يك ماه اعتكاف برايش بهتر بود.⁽⁶⁹⁾
100- نماز جمعه
از امام حسن عليه السلام و امام حسين عليه السلام نقل شده كه : ((نماز جمعه با دو نفر هم منعقد مى شود.⁽⁷⁰⁾))
101- بهترين عبادت
امام حسين عليه السلام فرمود:
((جمعى خدا را از شوق بهشت مى پرستند، اين عبادت سوداگران است ، و گروهى خدا را از بيم دوزخ مى پرستند، اين عبادت بردگان است و مردمى هم خدا را از روى شكر و قدرشناسى و شوق مى پرستند، اين عبادت آزادگان و بهترين عبادت است .⁽⁷¹⁾))
102- فوايد روزه
از امام حسين عليه السلام سوال شد: چرا خداى سبحان بر بندگان خود روزه را واجب فرمود؟
فرمود: ((تا ثروتمندان درد گرسنگى را بچشند، پس اضافه دارايى خويش را بر درماندگان صرف كنند.⁽⁷²⁾))
103- امام حسين عليه السلام و نماز
قال لا خيه العباس : اءن استطعت ان تصرفهم عنا هذا اليوم فافعل ، لعلنا نصلى الى ربنا هذه الليلة . فانه يعلم اءنى احب الصلوة و تلاوة القرآن
عصر نهم ماه محرم امام حسين به برادرش عباس فرمود: اگر بتوانى كه لشكر دشمن را از جنگ منصرف كنى ، چنين كن تا مگر امشب به درگاه پروردگارمان نماز بخوانيم ، زيرا او مى داند كه من نماز و تلاوت قرآن را دوست دارم .⁽⁷³⁾
104- پاداش عبادت
امام حسين عليه السلام فرمود: ((هر كس خدا را آن گونه كه حق پرستش ‍ اوست بپرستد، خدا از فيض خود به او بالاتر از آرزوها و كفايتش ارزانى دارد.⁽⁷⁴⁾))
105- گريه از خشيت الهى
روايت شده كه امام حسين عليه السلام فرمود: گريستن از خشيت خدا، رهايى از آتش دوزخ است .
و فرمود: ((گريه ديده ها و خشيت دل ها رحمتى از خداست .⁽⁷⁵⁾))
106- خوف از خدا
به امام حسين عليه السلام عرض شد: بيم تو از پروردگارت چه فراوان است ؟
فرمود: در روز قيامت جز آن كسى كه در دنيا خوف خدا داشته ، كسى ايمن نيست .⁽⁷⁶⁾
107- اهل بيت عليه السلام و اقامه نماز
فى قوله تعالى : الذين ان مكناهم فى الارض اءقاموا الصلاة قال : هذه فينا اهل البيت ؛
در تفسير آيه كسانى كه اگر ما به آنها در زمين قدرت و حكومت دهيم ، نماز را به پا مى دارند فرمود: اين در مورد ما خاندان اهل بيت است .⁽⁷⁷⁾))
108- زائران خدا
اءهل المسجد زوار الله و حق المزور التحفاء لزائره ؛
اهل مسجد زائران خدايند و بر صاحب خانه است كه به زائرش هديه دهد.⁽⁷⁸⁾))
109- منظور آيه نماز شب
ابن منذر نقل مى كند: ديده شد كه حسين بن على عليه السلام در فاصله ميان مغرب و عشا نيز نماز مى خواند از حضرتش در اين مورد سوال شد فرمود:
اين نماز از عبادت شب ((ناشئة اليل )) به شمار مى آيد.
فصل پنجم : عشق امام به قرآن
110- قرآن بر چهار پايه استوار است
حسين بن على عليه السلام فرمود: ((كتاب خداى عزيز و بزرگ بر چهار چيز استوار است :
الفاظ، اشارات ، لطايف و حقايق
الفاظ قرآن را از آن عموم و اشارات آن از آن نخبگان است .
لطائف قرآن براى اولياء خدا و حقايق آن براى پيامبران است .
و فرمود: ((ظاهر قرآن ، آراسته و زيبا و باطن قرآن ، ژرف و ناپيداست .⁽⁷⁹⁾))
111- پاداش قرائت قرآن
بشر بن غالب اسدى از امام حسين بن على عليه السلام نقل مى كند كه فرمود:
((هركس ايستاده در نماز خود، يك آيه از كتاب خدا را بخواند، در برابر هر حرفى (پاداش ) صد كار نيك برايش نوشته مى شود و اگر آن را در غير نماز بخواند، خدا در برابر هر حرفى ، (اجر) ده كار نيك براى او مى نويسد. پس ‍ اگر (خاموش باشد و با توجه ) گوش به قرآن بسپارد، در برابر هر حرفى (پاداش ) يك حسنه دارد و اگر قرآن را در شب به پايان رساند، فرشتگان خدا تا هنگام صبح براى او طلب رحمت كنند و اگر آن را در روز تمام كند، ملائكه نگهبان تا شب بر او درود مى فرستند و چنين كسى (نزد خدا) ((يك دعاى مستجاب دارد)) و اين ختم قرآن براى او از آنچه ميان آسمان و زمين است بهتر خواهد بود)).
(بشر مى گويد:) عرض كردم : اين پاداش كسى است كه همه قرآن را بخواند، اما كسى كه همه را نمى خواند چگونه است ؟
حضرت فرمود: ((اى برادر اسدى ! همانا خدا بخشنده ، با عظمت و بزرگوار است ، هر گاه كسى هر چه از قرآن را كه مى تواند، بخواند، خدا همان پاداش ‍ را به او عطا مى كند.⁽⁸⁰⁾))