على بن موسى بن جعفر معروف به ابن طاوس

- ۴ -


متن عربى :
فَاءَحْضَرَ مُحَمَّدَ بْنَ الاَْشْعَثَ وَضَمَّ إِلَيْهِ جَماعَةً وَاءَنْفَذَهُ لاِحْضارِ مُسْلِمٍ.
فَلَمّا بَلَغُوا دارَ الْمَرْاءَةِ وَسَمِعَ مُسْلِمٌ وَقْعَ حَوافِرِ الْخَيْلِ، لَبَسَ دِرْعَهُ وَرَكِبَ فَرَسَهُ وَجَعَلَ يُحارِبُ اءَصْحابَ عُبَيْدِ اللّهِ - لَعَنَهُ اللّهُ-.
حَتّى قَتَلَ مُسْلِمٌ مِنْهُمْ جَماعَةً فَنادى إِلَيْهِ مُحَمَّدُ بْنُ اءَشْعَثَ: يا مُسْلِمُ لَكَ الاَْمانُ.
فَقالَ لَهُ مُسْلِمٌ: وَاءَيُّ اءَمانٍ لِلْغَدَرَةِ الْفَجَرَةِ.
ثُمَّ اءَقْبَلَ يُقاتِلُهُمْ وَيَرْتَجِزُ بِاءَبْياتِ حِمْرانِ بْنِ مالِكِ الْخَثْعَمِيّ يَوْمَ الْقَرَنِ حَيْثُ يَقُولُ:
اءَقْسَمْتُ لا اءُقْتَلُ إِلاّ حُرّا
وَإِنْ رَاءَيْتُ الْمَوْتَ شَيْئاً نُكْرا
اءَكْرَهُ اءَنْ اءُخْدَعَ اءَوْ اءُغَرّا
اءَوْ اءَخْلِطَ الْبارِدَ سُخْناً مُرّا
كُلُّ امْرِىً يَوْما يُلاقى شَرّا
اءَضْرِبُكُمْ وَلا اءَخافُ ضَرّا
فَنادُوا إِنَّهُ لا تَكْذِبُ وَلا تَغُرُّ، فَلَمْ يَلْتَفِتْ إِلى
ترجمه :
آن ملعون ، محمدبن اشعث را طلب كرده و گروهى را با او روانه نمود تا حضرت مسلم عليه السّلام را حاضر سازند. چون فرستادگان به در خانه ((طَوْعَه )) رسيدند. آواز سُم مَرْكَبها به گوش آن جناب رسيده ، زره خود را برتن بياراست و سوار بر اسب گرديده با اصحاب ابن زياد - لَعَنَهُمُ اللّهُ - در آويخت و مشغول جنگ شد تا گروهى از ايشان را به دارالبوار فرستاد.
پس محمد بن اشعث بى دين فرياد به او زد كه اى مسلم ! تو در امانى . مسلم فرمود: اماننامه فاجران غدّار، ارزشى ندارد. مسلم باز با آنان در آويخت و به جنگ و حرب اَشْقيا مشغول گرديد و اشعار حمران بن مالك خثعمى را كه در روز ((قَرَن )) انشاء نموده بود به طور رَجَز مى خواند:
((اءَقْسَمْتُ لا اءُقْتَلُ إِلاّ حُرّا))؛ يعنى : سوگند خورده ام كه جز به طريق مردانگى كشته نگردم ، اگر چه شربت ناگوار مرگ را به تلخى بنوشم خوش ندارم كه به خدعه و مكر گرفتار آدمهاى پست و دون ، گردم و فريفته و مغرور آنان شوم . يا آنكه شربت خنك جوانمردى و شجاعت را به آب گرم ناگوار عجز و سستى مخلوط نمايم و دست از جنگ بكشم . هر مردى ناچار در روزگارى ، دچار شرّ و سختى خواهد شد، ولى من با شمشير تيز شما را مى زنم و از هيچ ضرر بيم ندارم . پس آن اَشْقيا آواز برآوردند كه محمد بن اشعث به تو دروغ نمى گويد و تو را فريب نمى دهد.
متن عربى :
ذلِكَ، وَتَكاثَرُوا عَلَيْهِ بَعْدَ اءَنْ اءُثْخِنَ بِالْجَراحِ، فَطَعَنَهُ رَجُلٌ مِنْ خَلْفِهِ، فَخَرَّ إِلَى الاَْرْضِ، فَاءُخِذَ اءَسيرا.
فَلَمّا اءُدْخِلَ عَلى عُبَيْدِ اللّهِ بْنِ زِيادٍ لَمْ يُسَلِّمْ عَلَيْهِ.
فَقالَ لَهُ الْحَرَسِيُّ: سَلِّمْ عَلَى الاَْميرِ.
فَقالَ لَهُ: اُسْكُتْ يا وَيْحَكَ وَاللّهِ ما هُوَ لى بِاءَميرٍ.
فَقالَ ابْنُ زِيادٍ: لا عَلَيْكَ سَلَّمْتَ اءَمْ لَمْ تُسَلِّمْ، فَإِنَّكَ مَقْتُولٌ.
فَقالَ لَهُ مُسْلِمٌ: إِنْ قَتَلْتَنى فَلَقدْ قَتَلَ مَنْ هُوَ شَرُّ مِنْكَ مَنْ هُوَ خَيْرٌ مِنّى ، وَبَعْدُ فَإِنَّكَ لا تَدَعُ سُوءَ الْقِتْلَةِ وَقُبْحَ الْمُثْلَةِ وَخُبْثَ السَّريرَةِ وَلَؤْمَ الْغَلَبَةِ، لا اءَحَدَ اءَوْلى بِه ا مِنْكَ.
فَقالَ لَهُ ابْنُ زِيادٍ: يا عاقُّ يا شاقُّ، خَرَجْتَ عَلى إِمامِكَ وَشَقَقْتَ عَصى الْمُسْلِمينَ، وَاءَلْقَحْتَ الْفِتْنَةَ بَيْنَهُمْ.
فَق الَ لَهُ مُسْلِم : كَذَبْتَ يَابْنَ زِيادٍ، إِنَّما شَقَّ عَصَى
ترجمه :
مسلم بن عقيل اصلا التفاتى به جانب آنان نفرمود و چون زخم بسيار و جراحت بى شمار بر بدن نازنينش رسيد و به اين واسطه سست و ضعيف گرديد. گروه شقاوت آئين ، بر سر او هجوم آوردند و او را احاطه نمودند. نگاه ملعونى از عقب سر آن جناب در آمد و نيزه بر پشت آن حضرت زد كه از صدمه آن نيزه ، بر زمين افتاد. پس آن جماعت بى سعادت آن شير بيشه شجاعت را اسير و دستگير نمودند و به نزد ابن زياد بدبنياد بردند. چون آن جناب را داخل مجلس ابن زياد بدبنياد نمودند سلام بر آن كافر بى دين ننمود.
يكى از پاسبانان آن لعين گفت : بر امير سلام كن ! آن جناب فرمود: بس كن ! واى بر تو باد، به خدا سوگند كه او امير من نيست .
عبيداللّه پليد به سخن در آمده گفت : باكى بر تو نيست ؛ سلام بكنى يا نكنى ، كشته خواهى شد. جناب مسلم بن عقيل فرمود: اگر تو مرا به قتل رسانى همانا كه كار مهمّى نكرده اى ، چرا كه به تحقيق بدتر از تو بهتر از مرا مقتول ساخته اند و از اين گذشته تو هرگز فروگذار نخواهى كرد به ديگرى كشتن بدو قُبْح مُثْله و پليدى سرشت و غالب شدن را به طرف نانجيبى و بدين صفات مذمومه كسى از تو سزاوارتر نيست . پس آن نانجيب زبان بريده ، زبان به ناسزا برگشود كه اى ناسپاس ، اى مخالف ؛ بر امام زمان خود خروج كردى و عصاى مسلمانان را شكستى و فتنه را برانگيختى .
جناب مسلم عليه السّلام در جواب فرمود: اى ابن زياد! سخن به دروغ
متن عربى :
الْمُسْلِمينَ مُعاوِيَةُ - لَعَنَهُ اللّهُ- وَابْنُهُ يَزيدُ - لَعَنَهُ اللّهُ-، وَ اءَمَّا الْفِتْنَةُ فَإِنَّما اءَلْقَحَها اءَنْتَ وَ اءَبُوكَ زِيادُ بْنُ عُبَيْدٍ عَبْدِ بَنى عِلاجٍ مِنْ ثَقيفٍ، وَ اءَنَا اءَرْجُو اءَنْ يَرْزُقَنِى اللّهُ الشَّهادَةَ عَلى يَدَى شَرُّ الْبَرِيَّةِ.
فَقالَ ابْنُ زِيادٍ: مَنَّتْكَ نَفْسُكَ اءَمْرا، حالَ اللّهُ دُونَهُ وَ لَمْ يَرَكَ لَهُ اءَهْلا وَجَعَلَهُ لاَِهْلِهِ.
فَقالَ مُسْلِمٌ: وَمَنْ اءَهْلُهُ يَابْنَ مَرْجانَةَ؟
فَقالَ: اءَهْلُهُ يَزيدُ بْنُ مُعاوِيَةَ!
فَقالَ مُسْلِمٌ: اءَلْحَمْدُ للّهِِ، رَضينا بِاللّهِ حَكَما بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمْ.
فَقالَ ابْنُ زِيادٍ: اءَتَظُنُّ اءَنَّ لَكَ مِنَ الاَْمْرِ شَيْئا.
فَقالَ مُسْلِمٌ: وَاللّهِ ما هُوَ الظَّنُّ، وَلكِنَّهُ الْيَقينُ.
فَقالَ ابْنُ زِيادٍ: اءَخْبِرْنى يا مُسْلِمُ بِما اءَتَيْتَ هذَا الْبَلَدَ وَ اءَمْرُهُمْ مُلْتَئِمٌ فَشَتَّتَ اءَمْرَهُمْ بَيْنَهُمْ وَفَرَّقْتَ كَلِمَتَهُمْ؟
فَقالَ لَهُ مُسْلِمٌ: ما لِهذا اءَتَيْتُ، وَلكِنَّكُمْ اءَظْهَرْتُمُ الْمُنْكَرَ وَدَفَنْتُمُ الْمَعْرُوفَ وَتَاءَمَّرْتُمْ عَلَى النّاسِ بِغَيْرِ
ترجمه :
گفتى ، بجز اين نيست كه عصاى اجتماع مسلمين را معاويه پليد و فرزند عنيد او يزيد بشكستند و آنكه فتنه را در اسلام برانگيخت تو بودى و پدرت كه از نطفه غلامى بود از بنى عِلاج از طايفه ثَقيف و نام آن غلام ((عبيد)) بود. و مرا اميد چنان است كه خداى متعال شهادتم را بر دست بدترين مخلوقش ‍ روزى دهد. ابن زياد گفت : تو را نفست در آرزويى افكند كه خدا آن را از براى تو نخواست و در ميانه تو و اميدت ، حايل گرديد و آن مقام را به اهلش ‍ رسانيد.
جناب مسلم عليه السّلام فرمود: اى پسر مرجانه ! مگر سزاوار خلافت و اهل آن كيست ؟ ابن زياد گفت : يزيد!؟
جناب مسلم از راه طعنه فرمود: الحمدللّه . ما راضى و خشنوديم كه خدا بين ما و شما حكم فرمايد.
عبيداللّه گفت : چنين گمان دارى كه تو را در اين امر چيزى است ؟
آن جناب فرمود: شك نيست بلكه يقين است كه ما بر حق هستيم . ابن زياد گفت : اى مسلم ! مرا خبر ده كه تو به چه كار به اين شهر آمده اى ؟ امور مردم منظم بود و تو آمدى تفرقه در ميان ايشان افكندى و اختلاف كلمه بين آنان ايجاد نمودى .
جناب مسلم عليه السّلام فرمود: من براى ايجاد تفرقه و فساد نيامده ام بلكه از براى آن آمدم كه شما ((مُنْكر)) را ظاهر ساختيد و ((معروف )) را به مانند شخص مرده دفن نموديد و بر مردم امير شديد بدون آنكه ايشان راضى باشند.
متن عربى :
رِضىً مِنْهُمْ وَحَمَلْتُمُوهُمْ عَلى غَيْرِ ما اءَمَرَكُمْ اللّهُ بِهِ، وَعَمِلْتُمْ فيهِمْ بِاءَعْمالِ كَسْرى وَقَيْصَرَ، فَاءَتَيْناهُمْ لِنَاءْمُرَ فيهِمْ بِالْمَعْرُوفِ وَنَنْهى عَنِ الْمُنْكَرِ وَنَدْعُوهُمْ إِلى حُكْمِ الْكِتابِ وَالسُّنَّةِ، وَكُنّا اءَهْلُ ذلِكَ كَما اءَمَرَ رَسُولُ اللّهِ صلّى اللّه عليه و آله .
فَجَعَلَ ابْنُ زِيادٍ - لَعَنَهُ اللّهُ- يَشْتِمُهُ وَيَشْتِمُ عَلِيّا وَالْحَسَنَ وَالْحُسَيْنَ عليهم السّلام !
فَقالَ لَهُ مُسْلِمٌ: اءَنْتَ وَ اءَبُوكَ اءَحَقُّ بِالشَّتْمِ، فَاقْضِ ما اءَنْتَ قاضٍ يا عَدُوَّ اللّهِ.
فَاءَمَرَ ابْنُ زِيادٍ بُكَيْرَ بْنَ حَمْرانَ اءَنْ يَصْعَدَ بِهِ إِلى اءَعْلاَ الْقَصْرِ فَيَقْتُلَهُ، فَصَعَدَ بِهِوَهُوَ يُسَبِّحُ اللّهَ تَعالى وَيَسْتَغْفِرُهُ وَيُصَلّى عَلى نَبِيِّهِ صلّى اللّه عليه و آله فَضَرَبَ عُنُقَهُ، وَنَزَلَ وَهُوَ مَذْعُورٌ.
فَقالَ لَهُ ابْنُ زِيادٍ: ما شاءْنُكَ؟
فَقالَ: اءَيُّهَا الاَْميرُ رَاءَيْتُ ساعَةً قَتَلْتُهُ رَجُلا اءَسْوَدَ سَيِّئَى الْوَجْهِ حَذائى عاضّا عَلى إِصْبَعِهِ - اءَوْ قالٍ شَفَتَيْهِ- فَفَزَعْتُ فَزَعا لَمْ اءَفْزَعْهُ قَطُّ.
ترجمه :
شما خلق را واداشتيد به آنچه خداى U امر به آنها نفرموده و كار اسلام را در ميان مردم به مانند پادشاهان فارس و روم جارى ساختيد.
ما آمديم از براى آنكه معروف را به مردم امر و منكر را از آنها نهى كنيم و ايشان را دعوت به احكام قرآن و سنّت رسول حضرت سبحان نموديم و ما شايسته اين منصبِ امر و نهى بوديم و براى همين نيز قيام كرديم . ابن زياد نانجيب به ناسزا جناب اميرمؤ منان عليه السّلام و دو سيّد جوانان جناب حسن و حسين عليهماالسّلام و جناب مسلم بن عقيل - رضوان اللّه عليه - را نام مى برد و اهانت مى نمود. مسلم فرمود: تو و پدرت سزاوارتريد به ناسزا و دشنام ؛ اينك هر چه مى خواهى انجام ده اى دشمن خدا! پس آن شقى ، بكير بن حمران را امر نمود كه آن سيّد مظلوم را بر بالاى قصر دارالاماره برده او را شهيد سازد. بكير حرام زاده چون آن جناب را بر بام قصر مى برد آن سيّد بزرگوار در آن حال مشغول به تسبيح پروردگار و توبه و استغفار و صلوات بر رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله بود. پس ضربتى بر گردن آن گردن فراز نشاءتَيْن ، آشنا نمود و او را به درجه شهادت رسانيد و خود آن ولدالزنا وحشت زده از بام قصر فرود آمد. ابن زياد بدبنياد از او پرسيد: تو را چه مى شود؟! آن شقى گفت : اى امير! آن هنگامى كه آن جناب را شهيد نمودم مرد سياه چهره اى را در مقابل خود ديدم كه انگشتان خويش ‍ را به دندان مى گزيد يا آنكه گفت لبهاى خود را مى گزيد. و من چنان ترسيدم كه تاكنون اين گونه فَزَع در خود نديدم .
متن عربى :
فَقالَ ابْنُ زِيادٍ: لَعَلَّكَ دَهِشْتَ.
ثُمَّ اءَمَرَ بِهانى بْنِ عُرْوَةَ - رَحِمَهُ اللّهُ-، فَاءُخْرِجَ لِيُقْتَلَ.
فَجَعَلَ يَقُولُ:
وامَذْحِجاهُ وَاءَيْنَ مِنّى مَذْحِجُ! واعَشيرتاهُ وَاءَيْنَ مِنّى عَشيرَتى !
فَقالُوا لَهُ: يا هانى مُدَّ عُنُقَكَ.
فَقالَ: وَاللّهِ ما اءَنَا بِها بِسَخِيٍّ، وَما كُنْتُ لاُِعينَكُمْ عَلى نَفْسي .
فَضَرَبَهُ غُلامٌ لِعُبَيْدِ اللّهِ بْنِ زِيادٍ يُقالُ لَهُ رَشيدٌ - لَعَنَهُ اللّهُ- فَقَتَلَهُ.
وَفى قَتْلِ مُسْلِمٍ وَ هانى يَقُولُ عَبْدُاللّهِ بْنِ زُبَيْرِ الاَْسْدى .
وَيُقالُ: إِنَّهُ لِلْفَرَزْدَقِ:
فَإِنْ كُنْتِ لا تَدْرينَ مَا الْمَوْتُ فَانْظُرى
إِلى هانى فِى السُّوقِ وَابْنِ عَقيلِ
ترجمه :
ابن زياد گفت : گويا دهشت تو را فرو گرفته !
پس از اين جريان ، ابن زياد لعين حكم نمود كه هانى بن عروه رضى اللّهُ عنه را به قتل رسانند. چون جناب هانى را از مجلس بيرون آوردند تا به درجه شهادت رسانند، مكرّر مى فرمود:
((وامَذْحِجاهُ! وَ اءَيْنَ مِنّ ى مَذْحِجُ؛ واعَشيرَتاهُ وَاءَيْنَ مِنّى عَشيرَتى ؟ كجائيد خويشان و قبيله من ؟
جلاّد گفت : گردنت را بكش تا شمشير را فرود آورم !
هانى فرمود: به خدا سوگند! من به بذل جان خويش سخى نيستم و در كشتن خويش تو را اعانت نمى كنم .
پس غلامى از ابن زياد پليد كه نام نحسش ((رشيد)) بود، آن مخلص متّقى را به درجه شهادت رسانيد.
در مصيبت جناب مسلم بن عقيل و هانى بن عروه ، عبداللّه بن زبير اسدى اين ابيات را به رشته نظم كشيده و بعضى را اعتقاد آن است كه قائل اين اشعار، فرزدق است و ديگرى گفته كه اشعار سليمان حنفى است .
((فَإِنْ كُنْتِ لا تَدْرينَ مَا الْمَوْتُ فَانْظُرى ...))؛ يعنى اگر نمى دانى كه مرگ كدام است و منكر آنى (شايد شاعر نفس امّاره خود را مخاطب نموده و به لسان حال ذكر نموده باشد) پس نظر نما اى منكر مرگ به سوى هانى بن عروه رحمه اللّه كه در بازار گوسفند فروشان مقتول افتاده و نظر نما به جناب مسلم بن عقيل .
متن عربى :
1 - إِلى بَطَلٍ قَدْ هَشَّمَ السَّيْفُ وَجْهَهُ
وَآخَرُ يُهْوى مِنْ طَمارٍ قَتيلِ
2 - اءَصابَهُما فَرْخُ الْبَغِيِّ فَاءَصْبَحا
اءَحاديثَ مَنْ يَسْرِيَ بِكُلِّ سَبيلِ
3 - تَرى جَسَدا قَدْ غَيَّرَ الْمَوْتُ لَوْنَهُ
وَنَضِحُ دَمٍ قَدْ سالَ كُلُّ مَسيلِ
4 - فَتىً كانَ اءَحْيى مِنْ فَتاةٍ حَيِيَّةٍ
وَاءَقْطَع مِنْ ذى شَفْرَتَيْنَ صَقيلِ
5 - اءَيَرْكَبُ اءَسْماءُ الْهَماليجَ آمِنا
وَقَدْ طَلِبْتَهُ مِذْحِجُ بِذُحُولِ
ترجمه :
1 - آن جوانمرد شجاعى كه صدمه شمشير، روى او را خراشيد (شايد اشاره باشد به آنچه بعضى ذكر نموده اند كه در آن هنگام كه خواستند او را به نزد ابن زياد برند بكيربن حمران ضربتى بر روى مبارك هانى زد كه لبهاى او را مجروح ساخت يا مراد از ((بَطَل ))، هانى باشد و كنايه از ضربتى كه ابن زياد بر صورت و پيشانى او وارد آورد و اين معنى اَقْرَب است ) و آن جوانمرد شجاع ديگر مسلم بن عقيل است كه كشته او را از پشت بام به زير افكندند.
2 - عبيداللّه بن زياد باغى ياغى ستمكار به ظلم و ستم ، اين دو بزرگوار را گرفت ، پس صبحگاهى مسلم و هانى حديث هر رهگذر شدند.
3 - ديدى آن جسدى را كه مرگ رنگ او را تغيير داده بود و خون آن بدن در راهها جارى بود.
4 - آن جوانمرد با حيا - كه به مراتب با حياتر از زنان با عفت و با حيا - بود و مع ذلك ، صمصمام شجاعت و سطوتش برنده تر از شمشير دو دَم صيقل خورده ، بود.
5 - آيا سزاوار است كه اسماء بن خارجه ، جناب هانى را به نزد ابن زياد برد بر مركبهاى نجيب سوار گردد و در امان باشد و حال آنكه قبيله مَذْحِج خون ((هانى )) را از او مطالبه مى نمايند.
متن عربى :
1 - تَطُوفُ حَواليهِ مُرادٌ وَكُلُّهُم
عَلى رَقْبَةٍ مِنْ سائِلٍ وَمَسُولِ
2 - فَإِنْ اءَنْتُمْ لَمْ تَثَاءرُوا بِاءَخيكُم
فَكُونُوا بَغايا اءُرْضِيَتْ بِقَليلِ
قالَ الرّاوى : وَكَتَبَ عُبَيْدِ اللّهِ بْنِ زِيادٍ بِخَبَرِ مُسْلِمٍ وَهانى إِلى يَزيدَ بْنِ مُعاوِيَةَلَعَنَهُمَا اللّهُ-.
فَاءَعادَ عَلَيْهِ الْجَوابَ يَشْكُرُهُ فيهِ عَلى فِعالِهِ وَسَطْوَتِهِ، وَيُعَرِّفُهُ اءَنْ قَدْ بَلَغَهُ تَوَجُّهُ الْحُسَيْنِ عليه السّلام إِلى جَهَتِهِ، وَيَاءْمُرُهُ عِنْدَ ذلِكَ بِالْمُؤ اخِذَةِ وَالاِْنْتِقامِ وَالْحَبْسِ عَلَى الظُّنُونِ وَالاَْوْهامِ.
وَكانَ تَوَجُّهُ الْحُسَيْنِ عليه السّلام مِنْ مَكَّةَ يَوْمَ الثُّلاثاءِ لِثَلاثٍ مَضَيْنَ مِنْ ذِى الْحَجَّةِ سَنَةَ سِتّينَ مِنَ الْهِجْرَةِ، قَبْلَ اءَنْ يَعْلَمَ بِقَتْلِ مُسْلِمٍ؛ لاَِنَّهُ عليه السّلام خَرَجَ مِنْ مَكَّةَ فِى الْيَوْمِ الَّذى قُتِلَ فيهِ مُسْلِمٌ رِضْوانُ اللّهِ عَلَيْهِ.
ترجمه :
1 - قبيله مراد همه در آن حال بر دور هانى بن عروه (كه در قصر گرفتار شده بود) مى گشتند و در انتظار حال او بودند و هم آنانكه سؤ ال از كيفيت حال او مى نمودند و هم آن كسانى كه سؤ ال كرده مى شدند.
2 - پس اگر شما اى قبيله مراد، نمى توانيد كه خونخواهى برادر خويش ‍ نماييد پس بايد كه چون زنان بدكاره كه به اندك مبلغى كه از براى زنا به ايشان مى دهند راضى اند، شما هم به همين مقدار راضى باشيد. راوى گويد: ابن زياد بدبنياد نامه اى به يزيد پليد، مشتمل بر خبر و كيفيّت قتل جناب مسلم و هانى رحمه الله نوشت . پس يزيد پليد جواب نامه آن عنيد را به سوى كوفه روانه داشت كه حاصل آن رقيمه لعنت ضميمه شكرگزارى او بود بر كردار ناصواب و بر سطوت و صولت آن سركرده شقاوت مآب و ابن زياد را آگاه گردانيد كه خبر به آن شقى چنين رسيده كه موكب امام عليه السّلام متوجه به طرف عراق گرديده ؛ يزيد به ابن زياد ظالم لعين فرمان داد كه در مقام مؤ اخذه و انتقام از كافّه اَنام برآيد و به محض توهّم و گمان ، مردم را به قيد حبس گرفتار سازد و بود توجّه امام حسين عليه السّلام از مكّه معظمه در روز سه شنبه به سه روز كه از ماه ذى الحجة الحرام گذشته بود و بعضى گفتند در روز چهار شنبه بوده به هشت روز، از ماه مزبور گذشته در سال شصت از هجرت رسول اللّه قبل از آنكه آن حضرت به حسب ظاهر آگاه شود به شهادت حضرت مسلم ؛ زيرا كه آن جناب در روزى از مكّه نهضت فرمود كه جناب مسلم در همان روز مقتول گروه اَشْقيا گرديده بود.
متن عربى :
وَرُوِيَ اءَنَّهُ عليه السّلام لَمّا عَزَمَ عَلَى الْخُرُوجِ إِلَى الْعِراقِ قامَ خَطيبا، فَقالَ:
((اءَلْحَمْدُ للّهِِ ما شاءَ اللّهُ وَلا قُوَّةَ إِلاّ بِاللّهِ وَ صَلَّى اللّهُ عَلى رَسُولِهِ وَسَلَّمَ.
خُطَّ الْمَوْتُ عَلى وُلْدِ آدَمَ مَخَطَّ الْقِلادَةِ عَلى جِيْدِ الْفَتاةِ، وَما اءَوْلَهَنى إِلى اءَسْلا فى إِشْتياقَ يَعْقُوبَ إِلى يُوسُفَ.
وَ خَيْرَ لى مَصْرَعٌ اءَنَا لاقيهِ، كَاءَنّى بِاءَوْصالى تَقَطَّعُها عُسْلانُ الْفَلَواتِ بَيْنَ النَّواويسِ وَ كَرْبَلاءِ، فَيَمْلاََنَّ مِنّى اءَكْراشا جُوَّفا وَ اءَجْرِبَةً سَغْبا، لا مَحيصَ عَنْ يَوْمِ خُطَّ بِالْقَلَمِ.
رِضَى اللّهِ رِضانا اءَهْلَ الْبَيْتِ، نَصْبِرُ عَلى بَلائِهِ وَيُوَفّينا اءَجْرَ الصّابِرينَ، لَنْ تَشُذَّ عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلّى اللّه عليه و آله لَحْمَتُهُ، وَهِيَ مَجْمُوعَةٌ لَهُ في حَظيرَةِ الْقُدْسِ، تَقَرُّ بِهِمْ عَيْنُهُ وَيُنْجَزُ بِهِمْ وَعْدُهُ، مَنْ كانَ باذِلا فينا مُهْجَتَهُ وَمُوَطِّنا عَلى لِقَاءِ اللّهِ نَفْسَهُ فَلْيَرْحَلْ مَعَنا، فَإِنَّنى راحِلٌ مُصْبِحا إِنْ شاءَ اللّهُ تَعالى )).
ترجمه :

سخنرانى امام حسين عليه السّلام در مكّه

چنين روايت شده هنگامى كه آن حضرت عزيمت مسافرت عراق داشت برخاست و خطبه اى انشاء فرمود و پس از آنكه خداوند وَدُود را ستايش ‍ نمود و ثناى جميل بر حضرت ختمى مرتبت سرود، چنين فرمود كه به قلم تقدير كشيده شد خط مرگ بر فرزندان آدم چون گردنبندى بر گردن مه وشان سيمين كه بدان زينت افزايند و چه بسيار مشتاقم به ديدار ياران ديرين كه از اين دار فنا رستند و از اين دام بلا جستند چون اشتياق يعقوب به ديدار يوسف عليهماالسّلام و خداى U زمينى از براى من اختيار فرموده فيما بين سرزمين ((نواويس )) و ((كربلا)) كه به ناچار ديدار آن خواهم نمود. گويا مى بينم كه گرگان بيابان يعنى اَشْقياى كوفه ، اعضاى مرا پاره پاره مى كنند كه شكم هاى گرسنه و مَشكهاى تهى خود را از آن انباشته دارند. فرارى از قضاى الهى نيست و نه از سرنوشت حق گريزى . آنچه خداى U بر آن خشنود است ، خشنودى ما در آن است . شكيباى بلاى حق هستيم و صابر بر قضاهاى او؛ پس اجر صابران به ما خواهد بخشيد و پاره تن رسول صلّى اللّه عليه و آله از او جدايى ندارد؛ پس رفتار ما بر طريقه اوست و پاره هاى تن او در رياض قُدس مجتمع خواهند گرديد تا بدين واسطه چشمان رسول صلّى اللّه عليه و آله روشن شود و خدا به وعده خويش به رسولش ، وفا كند. هر كس را كه عزم جان نثارى است و خون خود را در راه دوستى ما خواهد ريخت ، بايدش كه آماده سفر شود؛ زيرا كه من بامداد فردا روانه خواهم شد به سوى عراق ، ان شاء اللّه (13) .
متن عربى :
وَرَوى اءَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ جَرِيرَ الطَّبَرِى الاِْماميِّ في كِتابِ ((دَلائِلِ الاِْمامَةِ)) قالَ:
حَدَّثَنا اءَبُو مُحَمَّدٍ سُفْيانُ بْنُ وَكيعٍ، عَنْ اءَبيهِ وَكيعٍ، عَنِ الاَْعْمَشِ قالَ:
قالَ اءَبُو مُحَمَّدٍ الْواقِدِيُّ وَزُرارَةُ بْنُ خَلَجٍ:
لَقينا الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍّ عَلَيْهِمَا السَّلامُ -قَبْلَ اءَنْ يَخْرُجَ إِلَى الْعِراقِ فَاءَخْبَرْناهُ ضَعْفَ النّاسِ بِالْكُوفَةِ وَاءَنَّ قُلُوبَهُمْ مَعَهُ وَسُيُوفَهُمْ عَلَيْهِ.
فَاءَوْمَاءَ بِيَدِهِ نَحْوَ السَّماءِ فَفُتِحَتْ اءَبْوابُ السَّماءِ وَنَزَلَتِ الْمَلائِكَةُ عَدَدا لايُحْصيهِمْ إِلا اللّهُ عَزَّ وَجَلَّ فَق الَ عليه السّلام :
((لَوْلا تَقارُبُ الاَْشْياءِ وَهُبُوطُ الاَْجْرِ لَقاتَلْتُهُمْ بِهؤُلاءِ، وَلكِنْ اءَعْلَمُ يَقينا اءَنَّ هُناكَ مَصْرَعى وَ مَصْرَعَ اءَصْحابى لا يَنْجُو مِنْهُمْ إِلاّ وَلَدى عَلِيُّ)).
وَرَوى مُعَمَّرُ بْنُ الْمُثَنّى فى مَقْتَلِ الْحُسَيْنِ عليه السّلام ، فَقالَ ما هذا لَفْظُهُ:
فَلَمّا كانَ يَوْمُ التَّرْوِيَةِ قَدَمَ عُمَرُ بْنُ سَعْدِ بْنِ اءَبى
ترجمه :
ابو جعفر محمد بن جرير طبرى امامى المذهب - عَلَيْهِ الرَّحْمَة - در كتاب ((دلائل الامامة )) خود روايت نموده كه گفت از براى ما حديث كرد ابو محمد سفيان بن وكيع از گفته پدر خويش و او از ((اَعْمش )). روايت كرده كه ابو محمد واقدى و زرارة بن خلج چنين گفتند كه ما به شرف ملاقات جناب ابى عبداللّه الحسين عليه السّلام رسيديم قبل از آنكه ايشان از مكّه معظّمه نهضت به سوى عراق فرمايد؛ پس ضعف حال اهل كوفه را به خدمتش ‍ عرضه داشتيم و گفتيم با اينكه دلهايشان مايل خدمت آن جناب است و لكن شمشيرهايشان را بر روى او كشيده اند.
امام حسين عليه السّلام به دست مبارك خود اشاره به سوى آسمان نمود، پس درهاى آسمان باز شد و ملائكه بسيار نازل گرديد به عددى كه احصاى آنها را بجز خداى U كسى نمى داند؛ پس فرمود: اگر نمى بود تقارب اشياء به هم ديگر (يعنى آنكه بايد هر امر مقدّرى به موجب اسباب مقدّره او جارى و واقع گردد) و باطل شدن اجر و ثواب ، هر آينه به كمك اين ملائكه با اين مردم مقاتله مى نمودم ، و لكن به موجب علم اليقين مى دانم كه در آن زمين است محل افتادن من و اصحاب و ياران من و باقى نخواهد ماند از همه ايشان احدى مگر فرزند دلبندم على امام زين العابدين عليه السّلام .
مَعْمَر بن مُثَنّى در باب شهادت ابى عبداللّه عليه السّلام به اين مضمون روايت نموده كه چون روز ترويه شد عمربن سعد بن ابى وقّاص - عَلَيْهِ اللَّعْنَةُ - با لشكرى انبوه به امر يزيد پليد وارد مكه معظّمه گرديد
متن عربى :
وَقّاصٍ إِلى مَكَّةَ فى جُنْدٍ كَثيفٍ، قَدْ اءَمَرَهُ يَزيدُ اءَنْ يُناجِزَ الْحُسَيْنَ الْقِتالَ إِنْ هُوَ ناجَزَهُ اءَوْ يُقاتِلَهُ إِنْ قَدَرَ عَلَيْهِ، فَخَرَجَ الْحُسَيْنُ عليه السّلام يَوْمَ التَّرْوِيَةِ.
وَرُويتُ مِنْ كِتابِ اءَصْلٍ لاَِحْمَدِ بْنِ الْحَسَيْنِ بْنِ عُمَرَ بْنِ بَريدَةَ الثِّقَةِ وَعَلَى الاَْصْلِ اءَنَّهُ لِمُحَمَّدِ بْنِ داوُدَ الْقُمِّى بِالاِْسْنادِ عَنْ اءَبى عَبْدِ اللّهِ عليه السّلام قالَ: سارَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَنَفِيَّةِ إِلَى الْحُسَيْنِ عليه السّلام فِى اللَّيْلَةِ الَّتى اءَرادَ الْحُسَيْنُ الْخُرُوجَ صَبيحَتَها عَنْ مَكَّةَ.
فَقالَ لَهُ: يا اءَخى ، إِنَّ اءَهْلَ الْكُوفَةِ مَنْ قَدْ عَرَفْتَ غَدْرَهُمْ بِاءَبيكَ وَ اءَخيكَ، وَ قَدْ خِفْتُ اءَنْ يَكُونَ حالُكَ كَحالِ مَنْ مَضى ، فَإِنْ رَاءَيْتَ اءَنْ تُقيمَ فَإِنَّكَ اءَعَزُّ مَنْ بِالْحَرَمِ وَاءَمْنَعُهُ.
فَقالَ: ((يا اءَخى قَدْ خِفْتُ اءَنْ يَغْتالَنى يَزيدُ بْنُ مُعاوِيَةَ فِى الْحَرَمِ، فَاءَكُونَ الَّذى يُسْتَباحُ بِهِ حُرْمَةُ هذَا الْبَيْتِ)).
فَقالَ لَهُ ابْنُ الْحَنَفِيَّةِ: فَإِنْ خِفْتَ ذلِكَ فَصِرْ إِلَى الْيَمَنِ اءَوْ بَعْضِ نَواحِى الْبَرِّ، فَإِنَّكَ اءَمْنَعُ النّاسِ بِهِ،
ترجمه :
كه با آن حضرت جنگ كند در صورتى كه آن جناب سبقت در جنگ نمايد والاّ اگر قدرت بر مقاتله او يابد با او قتال كند و او را به درجه شهادت رساند. پس موكب همايونى در روز ترويه از مكه معظّمه نهضت فرمود. و روايت دارم از كتاب اصلى از اصول اخبار كه جامع آن احمدبن حسين بن عمربن بريده است كه مردى ثقه و عدل بود و اصل آن روايات از محمدبن داود قمى است كه با اسناد خويش از حضرت امام صادق عليه السّلام روايت كرده كه آن حضرت فرمود: محمد بن حنفيّه به خدمت برادر والا مقام خود شرفياب شد در آن شبى كه در صبح آن ، آن جناب عزم خروج از مكه معظمه داشت .
محمد عرض كرد: اى برادر، اهل كوفه آنانند كه شما غدر و مكر ايشان را نسبت به پدر بزرگوار و برادر عالى مقدار خويش مى دانى و من بيم دارم كه مبادا حال تو نيز بر منوال حال گذشتگان گردد؛ پس اگر راءى مبارك بر اين قرار گرفت كه در مكه اقامت فرمايى تو عزيزتر و گرامى تر از هر كس كه مقيم حرم است خواهى بود. حضرت عليه السّلام در جواب فرمود: مى ترسم كه مبادا يزيدبن معاويه - لَعَنَهُ اللّهُ - بطور ناگهانى مرا مقتول سازد و به اين واسطه من اوّل كسى باشم كه از جهت قتل من ، حرمت خانه خدا بشكند. محمد عرض نمود كه اگر از اين مطلب تو را انديشه است تشريف فرما يمن شو يا بعضى از نواحى دور دست را اختيار فرما؛ زيرا در آنجا از همه كس ‍ گرامى تر خواهى بود و هيچ كس بر تو دست نخواهد يافت .
متن عربى :
وَلا يُقْدَرُ عَلَيْكَ اءَحَدٌ.
فَقالَ: ((اءَنْظُرُ فيما قُلْتَ)).
فَلَمّا كانَ فِى السَّحَرِ إِرْتَحَلَ الْحُسَيْنُ عليه السّلام ، فَبَلَغَ ذلِكَ ابْنَ الْحَنَفِيَّةِ، فَاءَتاهُ، فَاءَخَذَ زِمامَ ناقَتِهِ وَقَدْ رَكِبَها فَقالَ: يا اءَخى اءَلَمْ تَعِدْنى النَّظَرَ فيما سَاءَلْتُكَ؟
قالَ: ((بَلى )).
قالَ: فَما حَداكَ عَلَى الْخُرُوجِ عاجِلا؟
فَقالَ: ((اءَتانى رَسُولُ اللّهِ صلّى اللّه عليه و آله بَعْدَما فارَقْتُكَ، فَقالَ: يا حُسَيْنُ، اءُخْرُجْ، فَإِنَّ اللّهَ قَدْ شاءَ اءَنْ يَراكَ قَتيلا)).
فَقالَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَنَفِيَّةِ: إِنّا للّهِِ وَإِنّا إِلَيْهِ راجِعُونَ، فَما مَعْنى حَمْلُكَ هَؤُلاءِ النِّساءِ مَعَكَ وَاءَنْتَ تَخْرُجُ عَلى مِثْلِ هذَا الْحالِ؟
قالَ: فَقالَ لَهُ: ((قَدْ قالَ لى : قَدْ شاءَ اءَنْ يَراهُنَّ سَبايا))، وَسَلَّمَ عَلَيْهِ وَمَضى .
وَذَكَرَ مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ الْكُلَيْنى فى كِتابِ الرَّسائِلِ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيى ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ،
ترجمه :
آن جناب فرمود: در اين باب ، بايد نظرى نمود.
چون هنگام سحر شد، حكم فرمود موكب شريف را از مكه معظمه كوچ دهند و روانه راه شد. چون خبر به محمدبن حنفيّه رسيد به خدمتش ‍ شتافت و زمام ناقه را كه بر آن سوار بود گرفت عرضه داشت :
يا اءَخى ! وعده فرمودى كه در آنچه عرضه داشتم تاءملى فرمايى ؟
امام حسين عليه السّلام فرمود: چنين است .
محمد گفت : پس چه چيز تو را واداشت كه با اين سرعت ، عزم خروج از مكه نمودى ؟ فرمود: آن هنگام كه از نزدت جدا شدم ، رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله به نزد من آمد (يعنى در عالم خواب . و شايد معنى ديگر را اراده كرده باشد و در اينجا اجمال لفظ خالى از لطف نيست ) و فرمود: اى حسين ! برو به جانب عراق كه مشيّت الهى بر اين متعلّق است كه تو را مقتول ببيند! محمد حنفيّه گفت : ((إِنّا للّهِِ وَإِنّا...)). چون چنين باشد پس مقصود از همراه بردن زن و بچه چيست ؟
راوى گويد: امام حسين عليه السّلام در جواب برادر، فرمود كه هم رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله به من فرموده كه مشيّت حق بر اسيرى ايشان تعلّق يافته كه خدا ايشان را اسير ببيند.
امام عليه السّلام اين سخن را فرمود آنگاه سلام وداع به برادر گفت و روانه مقصد شد.
محمدبن يعقوب كلينى رضى اللّهُ عنه در كتاب ((رسائل )) خويش به سند
متن عربى :
عَنْ اءَيُّوبَ بْنِ نُوحٍ، عَنْ صَفْوانَ، عَنْ مَرْوانَ بْنِ إِسْماعيلَ، عَنْ حَمْزَةَ بْنِ حُمْرانَ، عَنْ اءَبى عَبْدِ اللّهِ عليه السّلام قالَ: ذَكَرْنا خُرُوجَ الْحُسَيْنِ عليه السّلام وَتَخَلُّفَ ابْنِ الْحَنَفِيَّةِ عَنْهُ، فَقالَ اءَبُو عَبْدِ اللّهِ عليه السّلام : يا حَمْزَةُ إِنّى سَاءُحَدِّثُكَ بِحَديثٍ لا تَسْاءَلُ عَنْهُ بَعْدَ مَجْلِسِنا هذا:
إِنَّ الْحُسَيْنَ عليه السّلام لَمّا فَصَلَ مُتَوَجِّها، اءَمَرَ بِقِرْطاسٍ وَكَتَبَ:
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ
مِنَ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ إِلى بَني هاشِمٍ، اءَمّا بَعْدُ، فَإِنَّهُ مَنْ لَحِقَ بي مِنْكُمْ إِسْتَشْهَدَ، وَمَنْ تَخَلَّفَ عَنّى لَمْ يَبْلُغِ الْفَتْحَ، وَالسَّلامُ.
وَذَكَرَ الْمُفيدُ مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمانِ رضى اللّهُ عنه فى كِتابِ ((مَوْلِدِ النَّبِى صلّى اللّه عليه و آله وَمَوْلِدِ الاَْوْصِياءِ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيْهِمْ))، بِاءَسْنادِهِ إِلى اءَبى عَبْدِاللّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصّ ادِقِ عليه السّلام ، قالَ: لمّا سارَ اءَبُو عَبْدِ اللّهِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيْهِما مِنْ مَكَّةَ لِيَدْخُلَ الْمَدينَةَ، لَقِيَهُ اءَفْواجٌ مِنَ الْمَلائِكَةِ الْمُسَوَّمينَ وَالْمُرْدِفينَ فى اءَيْديهِمِ
ترجمه :
مذكور در متن ، روايت نموده از حمزه بن حمران از حضرت امام صادق عليه السّلام كه در خدمت آن جناب سخن از خروج ابى عبداللّه الحسين عليه السّلام در ميان آمد و آنكه محمد بن حنفيّه از نصرت آن جناب تخلّف نمود. امام صادق عليه السّلام فرمود: اى حمزه ، من تو را خبر دهم به حديثى كه پس از اين مجلس ، مرا از حال محمد بن حنفيه سؤ ال ننمايى : به درستى كه چون حضرت امام حسين عليه السّلام از مكّه جدا شد و توجّه به سوى عراق فرمود، فرمان داد كه پاره كاغذ به خدمتش آوردند و در آن نوشت :
((بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ
اين نوشته اى است از جانب حسين بن على به جماعت بنى هاشم .
امّا بعد؛ هر كس از شما به من بپيوندد شهيد گردد و آنكه تخلّف نمايد به پيروزى نرسد. والسلام .))
شيخ مفيد محمد بن محمد بن نعمان رضى اللّهُ عنه در كتاب ((مولد النبى صلّى اللّه عليه و آله و مولد اءوصيائه )) به اسناد خود از حضرت امام جعفر صادق عليه السّلام روايت كرده كه آن حضرت فرمود: در آن هنگام كه حضرت ابى عبداللّه الحسين عليه السّلام از مكه معظّمه بيرون آمد از براى آنكه وارد شهر مدينه طيّبه شود افواجى از ملائكه مسوّمين (صاحبان نشانه چنانچه سپاهيان را نشانه است ) و ملائكه مُرْدفين (يعنى فرشتگانى كه از عقب سر مى رسند مثل صفوف لشكر كه به نظام رود) كه حربه ها در دست و بر اسبهاى نجيب بهشتى سوار بودند شرفياب
متن عربى :
الْحِرابُ عَلى نُجُبٍ مِنْ نُجُبِ الْجَنَّةِ، فَسَلَّمُوا عَلَيْهِ وَقالُوا: يا حُجَّةَ اللّهِ عَلى خَلْقِهِ بَعْدَ جَدِّهِ وَاءَبيهِ وَاءَخيهِ، إِنَّ اللّهَ عَزَّ وَجَلَّ اءَمَدَّ جَدَّكَ رَسُولَ اللّهِصلّى اللّه عليه و آله بِن ا فى مَواطِنَ كَثيرَةٍ، وَاءَنَّ اللّهَ اءَمَدَّكَ بِنا.
فَقالَ لَهُمْ: الْمَوْعِدُ حُفْرَتى وَبُقْعَتِى الَّتى اءَسْتَشْهِدُ فيها، وَهِيَ كَرْبَلاءُ، فَإ ذا وَرَدْتُها فَاءْتُونى .
فَقالُوا: يا حُجَّةَ اللّهِ، إِنَّ اللّهَ اءَمَرَنا اءَنْ نَسْمَعَ لَكَ وَنُطيعَ، فَهَلْ تَخْشى مِنْ عَدُوٍّ يَلْقاكَ فَنَكُونَ مَعَكَ؟
فَقالَ: لا سَبيلَ لَهُمْ عَلَيَّ وَلا يَلْقُوني بِكَريهَةٍ اءَوْ اءَصِلَ إِلى بُقْعَتي .
وَاءَتَتْهُ اءَفْواجٌ مِنْ مُؤْمِنِى الْجِنِّ، فَقالُوا لَهُ:
يا مَوْلانا، نَحْنُ شيعَتُكَ وَاءَنْصارُكَ فَمُرْنا بِما تَشاءُ، فَلَوْ اءَمَرْتَنا بِقَتْلِ كُلِّ عَدُوٍّ لَكَ وَاءَنْتَ بِمَكانِكَ لَكَفَيْناكَ ذلِكَ.
فَجَزاهُمْ خَيْرا وَقالَ لَهُمْ: اءَما قَرَءْتُمْ كِتابَ اللّهِ الْمُنْزَلَ عَلى جَدّى رَسُولِ اللّهِ صلّى اللّه عليه و آله فى قَوْلِهِ: (قُلْ لَوْ كُنْتُمْ فى بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْلُ إِلى مَضاجِعِهْم )، فَإ ذا اءَقَمْتُ فى مَكانى فَبِماذا يُمْتَحَنُ
ترجمه :
گرديده و بر آن حضرت سلام نمودند و عرض كردند: اى حجت خدا بعد از رسول خدا و اميرالمؤ منين و امام حسن عليهم السّلام بر جميع عالم ، به درستى كه خداU مدد نمود جدّت صلّى اللّه عليه و آله را به وسيله ما در موارد بسيار و همانا حق تعالى ما را از براى امداد و يارى تو فرستاده .
امام عليه السّلام فرمود: وعده گاه ما در آن حفره و بقعه اى است كه در آن شهيد مى شوم و نام آن ((كربلا)) است ؛ چون در آنجا وارد شوم به نزد من آييد. عرضه داشتند: اى حجت خدا، خداىU ما را فرمان داده كه سخن تو را بشنويم و مطيع امر تو باشيم ، آيا هيچ انديشه از دشمنان دارى كه ما با تو همراه باشيم ؟ فرمود: دشمن را بر من راهى نيست و آسيبى به من نتوانند رسانيد تا آن هنگام كه برسم به بقعه خود. و نيز جمعيّتى از مؤ منين طائفه جنّ به خدمت آن جناب رسيدند و عرض نمودند: اى مولاى ما! ماييم گروه شيعيان و ياران تو، ما را به آنچه كه بخواهى امر بفرما اگر ما را فرمان دهى كه جميع دشمنان تو را به قتل رسانيم و تو در جاى خود آرام و مكين باشى ، كفايت دشمنان از جناب تو خواهيم نمود. امام حسين در جواب ايشان فرمود: خدا شما را جزاى خير دهد، مگر اين آيه شريفه را كه بر جدّم رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله نازل گرديده ، نخوانده ايد: (قُلْ لَوْ...)(14) ؛ يعنى بگو اى رسول خدا، همانا اگر در خانه هاى خويش ساكن شويد البتّه آنانكه حكم قتل بر ايشان مقدّر و مكتوب است در همان خانه هاى خود و خوابگاه خويش به مبارزت افتند (و از چنگال مرگ نتوانند فرار كنند).
متن عربى :
هذَا الْخَلْقُ الْمَتْعُوسُ، وَبِماذا يُخْتَبَرُونَ، وَمَنْ ذا يَكُونُ ساكِنَ حُفْرَتى .
وَقَدِ اخْتارَهَا اللّهُ تَعالى لى يَوْمَ دَحَا الاَْرْضَ، وَجَعَلها مَعْقَلا لِشيعَتِنا وَمُحِبّينا، تُقْبَلُ اءَعْمالُهُمْ وَصَلواتُهُمْ، وَيُجابُ دُعاؤُهُمْ، وَتَسْكُنُ شيعَتُنا، فَتَكُونَ لَهُمْ اءَمانا فِى الدُّنْيا وَالاَّْخِرَةِ؟ وَلكِنْ تَحْضُرُونَ يَوْمَ السَّبْتِ، وَهُوَ يَوْمُ عاشُوراء - فى غَيْرِ هذِهِ الرِّوايَةَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ- الَّذى فى آخِرِهِ اءُقْتَلُ، وَلا يَبْقى بَعْدى مَطْلُوبٌ مِنْ اءَهْلى وَنَسَبى وَإِخْوانى وَ اءَهْلِ بَيْتى ، وَيُسارُ رَاءْسى إِلى يَزيدَ بْنِ مُعاوِيَةَ لَعَنَهُمَا اللّهُ.
فَقالَتِ الْجِنُّ: نَحْنُ وَاللّهِ يا حَبيبَ اللّهِ وَابْنَ حَبيبِهِ لَوْلا اءَنَّ اءَمْرَكَ طاعَةٌ وَ اءَنَّهُ لايَجُوزُ لَن ا مُخالَفَتُكَ لَخالَفْناكَ وَقَتَلْنا جَميعَ اءَعْداءِكَ قَبْلَ اءَنْ يَصِلُوا إِلَيْكَ.
فَقالَ لَهُمْ عليه السّلام : وَنَحْنُ وَاللّهِ اءَقدَرُ عَلَيْهِمْ مِنْكُمْ، وَلكِنْ لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيَّنَةٍ وَيَحْيى مَنْ حَيَّ عَنْ بَيَّنَةٍ.
ثُمَّ سارَ الْحُسَيْنُ عليه السّلام حَتّى مَرَّ بِالتَّنْعيمِ، فَلَقِيَ
ترجمه :
پس هرگاه كه من در جاى خود اقامت گزينم پس به چه چيز اين خلق كه مستعدّ از براى هلاكت هستند امتحان كرده خواهند شد و به كدام امر آزمايش مى شوند و چه كسى به جاى من در قبرم و گودال كربلا مدفون شود، حال آنكه خداىU اين را در روز ((دَحْو الاَْرْض )) كه زمين را پهن نموده ، از براى من اختيار فرمود و آن را منزلگاه شيعيان و دوستان من قرار داده و در آنجا ساكن خواهند شد؛ پس آن زمين امان است از براى ايشان در دنيا و آخرت . و لكن در روز شنبه كه روز عاشورا است حاضر شويد و در روايتى غير از اين روايت ، فرمود: روز جمعه حاضر گرديد كه من در آخر همان روز كُشته خواهم شد و هيچ كس پس از قتل من از اهل بيت و انساب و برادران من باقى نخواهد بود و سرم را مى برند به سوى يزيد بن معاويه لَعَنَهُمَا اللّهُ - پس جنّيان عرض كردند: به خدا سوگند، اى حبيب خدا و پسر حبيب خدا! اگر نه اين بود كه اطاعت امر تو بر ما واجب است و مخالفت فرمان تو ما را جايز نيست ، البته در اين باب بر خلاف فرمانت ، همه دشمنان تو را به قتل مى رسانيديم پيش از آنكه بتوانند به شما دست يابند. امام حسين عليه السّلام فرمود: به خدا سوگند، قدرت ما بر دفع دشمنان ، زيادتر از شماست ، و لكن نظر ما اين است كه از روى بيّنه باشد و پس از اتمام حجت بر آنها، به هلاكت رسند و آنان كه زنده اند، زندگى آنان نيز در آخرت بر اساس بيّنه و حجّت باشد. پس آن حضرت روانه راه گرديد تا رسيد به منزل
متن عربى :
هُناكَ عِيْرا تَحْمِلُ هَدِيَّةً قَدْ بَعَثَ بِها بَحيرُ بْنُ رَيْسان الْحِمْيَرى عامِلُ الْيَمَنِ إِلى يَزيدِ بْنِ مُعاوِيَةَ فَاءَخَذَ عليه السّلام الْهَدِيَّةَ، لاَِنَّ حُكْمَ اءُمُورِ الْمُسْلِمينَ إِلَيْهِ.
ثُمَّ قالَ لاَِصْحابِ الْجِمالِ: ((مَنْ اءَحَبَّ اءَنْ يَنْطَلِقَ مَعَنا إِلَى الْعِراقِ وَفَيْناهُ كِراهُ وَاءَحَسَّنا صُحْبَتَهُ، وَمَنْ اءَحَبَّ اءَنْ يُفارِقَنا اءَعْطَيْناهُ كِراهُ بِقَدْرِ ما قَطَعَ مِنَ الطَّريقِ)).
فَمَضى مَعَهُ قَوْمٌ وَامْتَنَعَ قَوْمٌ آخَرُونَ.
ثُمَّ سارَ عليه السّلام حَتّى بَلَغَ ذاتَ عِرْقٍ، فَلَقِيَ بِشْرَ بْنَ غالِبٍ وارِدا مِنَ الْعِراقِ، فَسَاءَلَهُ عَنْ اءَهْلِها.
فَقالَ: خَلَّفْتُ الْقُلُوبَ مَعَكَ وَالسُّيُوفَ مَعَ بَنى اءُمَيَّةَ.
فَقالَ عليه السّلام : ((صَدَقَ اءَخُو بَنى اءَسَدٍ، إِنَّ اللّهَ يَفْعَلُ ما يَشاءُ وَيَحْكُمُ ما يُريدُ)).
قالَ الرّاوى : ثُمَّ سارَ عليه السّلام حَتّى اءَتَى الثَّعْلَبِيَّةَ وَقْتَ الظَّهيرَةِ، فَوَضَعَ رَاءْسَهُ، فَرَقَدَ ثُمَّ اسْتَيْقَظَ، فَقالَ:
((قَدْ رَاءَيْتُ هاتِفا يَقُولُ: اءَنْتُمْ تَسْرَعُونَ وَالْمَنايا
ترجمه :
((تنعيم )) و درآن مكان قافله اى را كه از طرف والى يمن - بحير بن ريْسان حِمْيَرى ، هدايايى به يزيدبن معاويه مى برد، ملاقات كرد و امر فرمود آن هديه ها را از آنها گرفتند؛ زيرا حكم و سلطنت امور مسلمين در آن عصر، به عهده امام حسين عليه السّلام بود و او امام امت رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله بود و به صاحبان شتران ، فرمود: هر كس دوست مى دارد كه با ما تا عراق بيايد كرايه او را تماما به او خواهيم داد و با او به نيكويى مصاحبت خواهيم داشت و هر كه را محبوب آن است ، كه از ما جدا شود، به قدر آنچه كه از يمن مسافت طى نموده و آمده ، كرايه به او عطا مى فرماييم ؛ پس گروهى در ركاب آن حضرت ماندند و جماعتى امتناع از رفتن نمودند. پس حضرت امام حسين عليه السّلام مَرْكَب راند تا آنكه به منزل ((ذات عِرْق ))(15) رسيد و در اين منزل ((بشربن غالب )) كه از عراق مى آمد به خدمت امام عليه السّلام رسيد و حضرت احوال اهل كوفه را پرسيد. بشربن غالب عرض نمود: مردم را چنان گذاردم كه دلهاى ايشان با شما بود و شمشيرهاى آنان با بنى اميّه !؟ حضرت فرمود: برادر ما از بنى اسد، سخن به راستى گفت . به درستى كه خداىU به جا مى آورد آنچه را كه مشيّت او تعلّق يافته و حكم مى كند آنچه را كه اراده دارد. راوى گويد: امام عليه السّلام از آن منزل كوچ كرده و روانه شد تا به وقت زوال ظهر به منزل ((ثعلبيّه )) رسيد، پس سر مبارك را بر بالين گذارد و اندكى به خواب رفت ، چون بيدار گرديد فرمود: در خواب ديدم كه هاتفى همى گفت كه شما به سرعت مى رود و مرگ شما را
متن عربى :
تَسْرَعُ بِكُمْ إِلَى الْجَنَّةِ)).
فَقالَ لَهُ ابْنُهُ عَلِيُّ: يا اءَبَةِ اءَفَلَسْنا عَلَى الْحَقِّ؟
فَقالَ: ((بَلى يا بُنَيَّ وَاللّهِ الَّذي إِلَيْهِ مَرْجَعُ الْعِبادِ)).
فَقالَ لَهُ: يا اءَبَةِ إِذَنْ لا نُبالى بِالْمَوْتِ.
فَقالَ لَهُ الْحُسَيْنُ عليه السّلام : ((فَجَزاكَ اللّهُ يا بُنَيَّ خَيْرَ ما جَزا وَلَدا عَنْ والِدِهِ)).
ثُمَّ باتَ عليه السّلام فِى الْمَوْضِعِ الْمَذْكُورِ، فَلَمّا اءَصْبَحَ، فَإِذا هُوَ بِرَجُلٍ مِنْ اءَهْلِ الْكُوفَةِ يُكَنّى اءَباهِرَّةِ الاَْزْدى ، قَدْ اءَتاهُ سَلَّمَ عَلَيْهِ.
ثُمَّ قالَ: يَابْنَ رَسُولِ اللّهِ مَا الَّذى اءَخْرَجَكَ مِنْ حَرَمِ اللّهِ وَحَرَمِ جَدِّكَ رَسُولِ اللّهِصلّى اللّه عليه و آله ؟
فَقالَ الْحُسَيْنُ عليه السّلام : ((وَيْحَكَ يا اءَبا هِرَّةَ، إِنَّ بَنِى اءُمَيَّةَ اءَخَذُوا مالِى فَصَبَرْتُ، وَشَتَمُوا عِرْضى فَصَبَرْتُ، وَطَلَبُوا دَمى فَهَرَبْتُ، وَاءَيْمُ اللّهِ لَتَقْتُلَنِى الْفِئَةُ الْباغِيَةُ وَلَيَلْبِسَنَّهُمُ اللّهُ ذُلاًّ شامِلا وَسَيْفا قاطِعا، وَلَيُسَلِّطَنَّ اللّهُ عَلَيْهِمْ مَنْ يَذُلُّهُمْ، حَتّى يَكُونُوا اءَذَلَّ مِنْ قَوْمِ سَبَا إِذْ