على بن موسى بن جعفر معروف به ابن طاوس

- ۳ -

متن عربى :
وَسَعيدِ بْنِ عَبْدِ اللّهِ الْحَنَفى : ((خَبِّرانى مَنْ إِجْتَمَعَ عَلى هذَا الْكِتابِ الَّذى كُتِبَ بِهِ وَسُوِّدَ إِلَيَّ مَعَكُما؟)).
فَقالا: يَابْنَ رَسُولِ اللّهِ، شَبَثُ بْنُ رِبْعى ، وَ حَجّارُ بْنُ اءَبْجَر، وَ يَزيدُ بْنُ الْحارِثِ، وَ يَزيدُ بْنُ رُوَيْمٍ، وَ عُرْوَةُ بْنُ قَيْسٍ، وَ عَمْرو بْنُ الْحَجّاجِ، وَ مُحَمَّدُ بْنُ عُمَيْرِ بْنِ عُطارِدٍ.
قالَ: فَعِنْدَها قَامَ الْحُسَيْنِ عليه السّلام ، فَصَلّى رَكْعَتَيْنِ بَيْنَ الرُّكْنِ وَالْمَقامِ، وَ سَاءَلَ اللّهَ الْخَيْرَةَ فى ذلِكَ.
ثُمَّ طَلَبَ مُسْلِمَ بْنَ عَقيلٍ وَ اءَطَّلَعَهُ عَلَى الْحالِ، وَ كَتَبَ مَعَهُ جَوابَ كُتُبِهِمْ يَعِدُهُمْ بِالْوُصُولِ إِلَيْهِمْ وَ يَقُولُ لَهُمْ ما مَعْناهُ: ((قَدْ نَقَذْتُ إِلَيْكُمُ ابْنَ عَمّى مُسْلِمَ بْنَ عَقيلٍ لِيُعَرِّفَنى ما اءَنْتُمْ عَلَيْهِ مِنَ رَاءْيٍ جَميلٍ)).
فَسَارَ مُسْلِمٌ بِالْكِتابِ حَتّى دَخَلَ إِلَى الْكُوفَةِ، فَلَمّا وَقَفُوا عَلى كِتابِهِ كَثُرَ إِسْتِبْشارُهُمْ بِإِتْيانِهِ إِلَيْهِمْ، ثُمَّ اءَنْزَلُوهُ فى دارِ الْمُختارِ بْنِ اءَبى عُبَيْدَةَ الثَّقَفى ، وَ صارَتِ الشّيعَةُ تَخْتَلِفُ إِلَيْهِ.
فَلَمَّا اجْتَمَعَ إِلَيْهِ مِنْهُمْ جَماعَةٌ قَرَاءَ عَلَيْهِمْ كِتَابَ
ترجمه :
و سعيد بن عبداللّه حنفى را فرمود كه به من خبر دهيد كه اين نامه را چه كسانى نوشته اند و كه به شما داده ؟
عرض نمودند: يَابْنَ رَسُولِ اللّهِ! شَبَث بن رِبْعى ، حَجّار بن اءَبْجَر، يزيد بن حارث ، يزيد بن رُوَيْم ، عُروة بن قيس ، عمرو بن حجّاج و محمد بن عمير بن عطار نوشته اند.
پس آن جناب برخاست و دو ركعت نماز در ميان ((ركن )) و ((مقام )) به جاى آورد و در اين باب از خداى متعال طلب خير نمود. سپس جناب مسلم بن عقيل را طلبيد و او را از كيفيت حال مطّلع گردانيد و جواب نامه هاى كوفيان را نوشت و به وسيله جناب مسلم ارسال نمود و در آن وعده فرمود كه در خواست ايشان را اجابت نمايد و مضمون آن نامه اين بود:
((به سوى شما پسر عموى خود مسلم بن عقيل را فرستادم تا آنكه مرا از آنچه كه راءى جميل شما بر آن قرار گرفته ، مطلع سازد.))
پس جناب مسلم با نامه آن حضرت ، روانه كوفه گرديد تا به شهر كوفه رسيد.
چون اهل كوفه بر مضمون نامه آن حضرت عليه السّلام اطلاع يافتند خرسندى بسيار به آمدن جناب مُسْلم اظهار داشتند و او را در خانه مختار بن ابى عبيده ثقفى فرود آوردند و گروه شيعيان به خدمتش آمد و شد مى كردند و چون گروهى بر دور آن جناب جمع مى آمدند، نامه امام عليه السّلام را بر ايشان قرائت مى نمود و ايشان از غايت اشتياق به
متن عربى :
الْحُسَيْنِ عليه السّلام وَ هُمْ يَبْكُونَ، حَتّى بايَعَهُ مِنْهُمْ ثَمانِيَةَ عَشْر اءَلْفا.
وَ كَتَبَ عَبْدُ اللّهِ بْنِ مُسْلِم الْباهِليّ وَ عِمارَةُ بْنُ الْوَليدِ وَ عُمَرُ بْنُ سَعْدٍ إِلى يَزيدَلَعْنَةُ اللّهِ عَلَيْهِ- يُخْبِرُونَهُ بِاءَمْرِ مُسْلِمِ بْنِ عَقيلٍ وَيَشيرُونَ عَلَيْهِ بِصِرْفِ النُّعْمانِ بْنِ بَشيرٍ وَ وَلايَةِ غَيْرِهِ.
فَكَتَبَ يَزيدُ إِلى عُبَيْدِ اللّهِ بْنِ زِيادٍ - وَكانَ والِيا عَلَى الْبَصْرَةِ - بِاءَنَّهُ قَدْ وَلاّ هُ الْكُوفَةَ وَضَمَّها إِلَيْهِ، وَ يُعَرِّفُهُ اءَمْرَ مُسْلِمِ بْنِ عَقيلٍ وَ اءَمْرَ الْحُسَيْنِ عليه السّلام ، وَ يُشَدِّدُ عَلَيْهِ فى تَحْصيلِ مُسْلِمٍ وَ قَتْلِهِ، فَتَاءَهَّبَ عُبَيْدُ اللّهِ لِلْمَسيرِ إِلَى الْكُوفَةِ.
وَ كَان الْحُسَيْنُ عليه السّلام قَدْ كَتَبَ إِلى جَماعَةٍ مِنْ اءَشْرافِ الْبَصْرَةِ كِتابا مَعَ مَوْلىً لَهُ اسْمُهُ سُلَيْمانُ وَ يُكَنّى اءَبا رَزينَ يَدْعُوهُمْ فيهِ إِلى نُصْرَتِهِ وَ لُزُومِ طاعَتِهِ، مِنْهُمْ يَزيدُ بْنُ مَسْعُودِ النَّهْشَلى وَالْمُنْذِرُ بْنُ الْجارُودِ الْعَبْدى .
فَجَمَعَ يَزيدُ بْنُ مَسْعُودٍ بَنى تَميمٍ وَ بَنى حَنْظَلَةَ وَ بَنى سَعْدٍ، فَلَمّا حَضَرُوا قالَ: يا بَنَى تَميمٍ كَيْفَ
ترجمه :
گريه مى افتادند. به همين منوال بود تا آنكه هيجده هزار نفر با آن جناب بيعت نمودند و در اين اثناء، عبداللّه بن مسلم باهلى ملعون ، عمارة بن وليد پليد، عمربن سعد عنيد، نامه اى به سوى يزيد ولدالزنا مرقوم داشتند و آن پليد را از كيفيت حال جناب مسلم بن عقيل ، با خبر نمودند و براى يزيد چنان صلاح دانسته و به او اشاره كردند كه نُعمان بن بشير را از حكومت كوفه منصرف دارد و ديگرى را در جاى او منصوب نمايد. يزيد پليد نامه اى به سوى ابن زياد لعين - كه در بصره حاكم بود - نوشت و منشور ايالت كوفه را به ضميمه حكومت بصره به او بخشيد و او را به كيفيت حال و امر جناب مسلم بن عقيل و حال حضرت امام حسين عليه السّلام آگاه نمود و تاءكيد بسيار كرد كه جناب مسلم را به دست آورده و او را شهيد نمايد. پس ‍ عبيداللّه بن زياد پليد مهياى رفتن شهر كوفه گرديد و از آن طرف حضرت ابى عبداللّه الحسين عليه السّلام نامه اى به جانب اهل بصره و به گروهى از اشراف و بزرگان آن شهر، روانه داشت و آن نامه را به دست غلام خود سليمان - كه مُكنّى بود به ((ابورزين )) - سپرده ، روانه بصره فرمود و آن نامه مشتمل بود بر دعوت نمودن ايشان به آنكه آن جناب را يارى نمايند و قيد اطاعت او را به گردن نهند و از جمله آن جماعت يزيد بن مسعود نَهْشلى و مُنْذر بن جارود عَبْدى بود.
يزيد بن مسعود، طائفه بنى تميم و بنى حنظله و بنى سعد را طلب كرد و ايشان را جمع نمود؛ چون حاضر گرديدند گفت : اى جماعت
متن عربى :
تَرَوْنَ مَوْضِعى مِنْكُمْ وَ حَسَبى فيكُمْ؟
فَقالُوا: بَخٍّ بَخٍّ، اءَنْتَ وَاللّهِ فَقَرَةُ الظَّهْرِ وَرَاءْسُ الْفَخْرِ، حَلَلْتَ فِى الشَّرَفِ وَسَطا، وَ تَقَدَّمْتَ فيهِ فَرَطا.
قالَ: فَإِنّى قَدْ جَمَعْتُكُمْ لاَِمْرٍ اءُريدُ اءَنْ اءُشاوِرَكُمْ فيهِ وَ اءَسْتَعينَ بِكُمْ عَلَيْهِ.
فَقالُوا: وَاللّهِ إِنّا نَمْنَحُكَ النَّصيحَةَ وَ نْجَهَدُ لَكَ الرَّأْيَ، فَقُلْ نَسْمَعْ.
فَقالَ: إِنَّ مُعاوِيَةَ قَدْ ماتَ، فَاءَهْونْ بِهِ وَاللّهِ هالِكا وَمَفْقُودا.
اءَلا وَ إِنَّهُ قَدْ إِنْكَسَرَ بابُ الْجَوْرِ وَالاِْثْمِ، وَ تَضَعْضَعَتْ اءَرْكانُ الظُّلْمِ.
وَ قَدْ كانَ اءَحْدَثَ بَيْعَةً عَقَدَ بِها اءَمْراً وَ ظَنَّ اءَنَّهُ قَدْ اءَحْكَمَهُ.
وَ هَيْهاتَ وَالَّذى اءَرادَ، اجْتَهَدَ وَاللّهِ فَفَشَلَ، وَ شاوَرَ فَخُذِلَ.
وَ قَدْ اءَقامَ إِبْنَهُ يَزيدَ - شارِبَ الْخُمُورِ وَرَاءْسَ الْفُجُورِ - يَدَّعِى الْخِلافَةَ عَلَى الْمُسْلِمينَ وَيَتَاءَمَّرُ عَلَيْهِمْ
ترجمه :
بنى تميم ، آيا مرا در حق خويش چگونه به جا آورديد و حسب و موقعيت مرا در ميان خود چگونه يافتيد؟
همگى يك صدا گفتند: بَخٍ بَخٍ؛ بسيار نيكو و به خدا سوگند كه تو را مانند استخوانها و فقرات پشت و كمر خود و سر آمد فخر و نيكنامى و در نقطه وسط شرافت و بزگوارى ، يافتيم . حقّ سابقه بزرگوارى مر توراست و تو را در سختى ها ذخيره خود مى دانيم . گفت : اينك شما را در اينجا جمع نموده ام از براى امرى كه مى خواهم در آن امر با شما هم مشورت كنم و هم از شما اعانت طلبم .
همگى يك صدا در جواب گفتند: به خدا قسم كه ما همه شرط نصيحت به جا آوريم و كوشش خود را در راءى و تدبير دريغ نداريم ؛ بگو تا بشنويم . پس يزيدبن مسعود گفت : معاويه به جهنم واصل گرديد و به خدا سوگند، مرده اى است خوار و بى مقدار كه جاى افسوس بر هلاكت او نيست و آگاه باشيد كه با مردن او در خانه جور و ستم شكسته و خراب و اركان ظلم و ستمكارى متزلزل گرديد و آن لعين ، بيعتى را تازه داشته و عقد امارت را به سبب آن بر بسته به گمان آنكه اساس آن را مستحكم ساخته ؛ دور است آنچه را كه اراده كرده ، كوششى سست نموده و يارانش در مشورت ، او را مخذول ساخته اند و به تحقيق كه فرزند حرام زاده خود يزيد پليد شرابخوار و سرآمد فجور را به جاى خود نشانيده ، ادعا مى كند كه خليفه مسلمانان است و خود را بر ايشان امير مى داند بدون آنكه كسى از مسلمانان بر اين
متن عربى :
بِغَيْرِ رِضىً مِنْهُمْ، مَعَ قَصْرِ حِلْمٍ وَ قِلَّةِ عِلْمٍ، لا يَعْرِفُ مِنَ الْحَقِّ مَوْطِئَ قَدَمِهِ، فَاءُقْسِمُ بِاللّهِ قَسَما مَبْرُورا لَجِهادُهُ عَلَى الدّينِ اءَفْضَلُ مِنْ جِهادِ الْمُشْرِكينَ.
وَ هذَا الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ إِبْنُ بِنْتِ رَسُولِ اللّهِ صلّى اللّه عليه و آله ، ذُو الشَّرَفِ الاَْصيلِ وَالرَّأْى الاَْثيلِ، لَهُ فَضْلٌ لا يُوصَفُ وَ عِلْمٌ لا يُنْزَفُ.
وَ هُوَ اءَوْلى بِهذَا الاَْمْرِ، لِسابِقَتِهِ وَ سِنِّهِ وَ قِدَمِهِ وَ قَرابَتِهِ، يَعْطِفُ عَلَى الصَّغيرِ وَ يَحْنُو عَلَى الْكَبيرِ، فَاءَكْرِمْ بِهِ راعِيَ رَعِيَّةٍ وَ إِمامَ قَوْمٍ، وَ جَبَتْ للّهِِ بِهِ الْحُجَّةُ وَ بَلَغَتْ بِهِ الْمَوْعِظَةُ.
فَلا تَعْشَوْا عَنْ نُورِ الْحَقِّ وَ لا تَسْعَكُوا فى وَهْدَةِ الْباطِلِ، فَقَدْ كانَ صَخْرُ ابْنُ قَيْسٍ قَدْ إِنْخَذَلَ بِكُمْ يَوْمَ الْجَمَلِ، فَاغْسِلُوها بِخُرُوجِكُمْ إِلى ابْنِ رَسُولِ اللّهِ صلّى اللّه عليه و آله وَ نُصْرَتِهِ.
وَ اللّهِ لا يُقَصِّرُ اءَحَدٌ عَنْ نُصْرَتِهِ إِلاّ اءَوْرَثَهُ اللّهُ الذُّلَّ فى وَلَدِهِ وَالْقِلَّةَ فى عَشيرَتِهِ.
وَها اءَنا قَدْ لِبِسْتُ لِلْحَرْبِ لامَّتَها وَادَّرَعْتُ لَها
ترجمه :
امر راضى و خشنود باشد با آنكه سرشته حلم و بردبارى او كوتاه و علم او اندك است به قدرى كه پيش پاى خود را ببيند، معرفت به حق نداد. ((فَأُقْسِمُ بِاللّهِ قَسَماً...)) به خدا سوگند! جهاد كردن با يزيد از براى ترويج دين ، افضل است در نزد خداى تعالى از جهاد نمودن با مشركان . و همانا حسين بن على عليه السّلام فرزند دختر رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله ، صاحب شرافت اصيل و در راءى و تدبير محكم و بى عديل است . صاحب فضلى است كه به وصف در نمى آيد و صاحب علمى كه منتها ندارد، او سزاورتر است به خلافت از هركسى ، هم از جهت سابقه او در هر فضيلتى و هم از حيث سن و هم از بابت تقدّم و قرابت او از رسول صلّى اللّه عليه و آله ؛ عطوف است بر صغير و مهربان است نسبت به كبير؛ پس گرامى پادشاهى است بر رعيت و نيكو امامى است بر مردم و به واسطه او، حجّت خدا بر خلق تمام و موعظه الهى به منتها و انجام است ؛ پس از ديدن نور حق كور نباشيد و كوشش در ترويج باطل ننمائيد و به تحقيق كه صخربن قيس شما را در روز جَمَل به ورطه خذلان مخالفت با على عليه السّلام در انداخت تا اينكه با حضرتش در آويختيد. پس اينك لوث اين گناه را با شتافتن به يارى فرزند رسول صلّى اللّه عليه و آله از خود بشوييد و ننگ اين كار را از خويشتن برداريد. به خدا سوگند! هيچ كس كوتاهى نكند از يارى آن جناب جز آنكه خد مذلّت رادر اولاد او به ارث گمارد و عشيره و كسان او را اندك نمايد و من خود اكنون مهيّا و در عزم جنگم و لباس جهاد بر تن راست نموده
متن عربى :
بِدِرْعِها، مَنْ لَمْ يُقْتَلْ يَمُتْ وَ مَنْ يَهْرِبْ لَمْ يُفَتْ، فَاءَحْسِنُوا رَحِمَكُمُ اللّهُ رَدَّ الْجَوابِ.
فَتَكَلَّمَتْ بَنُو حَنْظَلَة ، فَقالُوا:
يا اءَبا خالِدٍ نَحْنُ نَبْلُ كِنانَتِكَ وَفارِسُ عَشيرَتِكَ، إِنْ رَمَيْتَ بِنا اءَصَبْتَ، وَإِنْ غَزَوْتَ بِنا فَتَحْتَ، لا تَخُوضُ وَاللّهِ غَمْرَةً إِلاّ خُضْناها، وَ لا تَلْقى وَاللّهِ شِدَّةً إِلاّلَقَيْن اها، نَنْصُرُكَ بِاءَسْيافِنا وَ نَقيكَ بِاءَبْدانِنا، إِذا شِئْتَ فَافْعَلْ.
وَ تَكَلَّمَتْ بَنُو سَعْد بْنِ يَزيدٍ، فَقالُوا:
يا اءَبا خالِدٍ إِنَّ اءَبْغَضَ الاَْشْياءِ إِلَيْنا خِلافُكَ وَالْخُرُوجُ عَنْ رَاءْيِكَ، وَ قَدْ كانَ صَخْرُ بْنُ قَيْسٍ اءَمَرَنا بِتَرْكِ الْقِتالِ فَحَمَدْنا اءَمْرَنا وَ بَقِيَ عِزُّنا فينا، فَاءَمْهِلْنا نُراجِعِ الْمَشْوَرَةَ وَ يَاءْتيكَ رَاءْيُنا.
وَ تَكَلَّمَتْ بَنُو عامِرِ بْنِ تَميمٍ فَقالُوا:
يا اءَبا خالِدٍ نَحْنُ بَنُو اءَبيكَ وَحُلَفاؤُكَ، لا نَرْضى إِنْ غَضَبْتَ وَلا نَقْطُنُ إِنْ ضَعَنْتَ.
وَالاَْمْرُ إِلَيْكَ، فَادْعُنا نُجِبْكَ وَ اءَمُرْنا نُطِعْكَ،
ترجمه :
و زره جنگ را در بردارم ، هركس كشته نشد عاقبت بميرد و آنكه فرار كرد از مرگ جان به سلامت نخواهد برد. خدا شما را رحمت كناد، پاسخ مرا نيكو دهيد و جواب پسنديده بگوييد. پس طايفه بنى حنظله به تكلّم آمدند و گفتند: اى ابا خالد، ماييم تير تركش و سواران شجاع عشيره تو؛ اگر ما را به سوى نشانه افكنى به هدف خودخواهى رسيد و اگر با دشمنان در آويزى و جنگ نمايى فتح و پيروزى از آن تو باشد. به خدا قسم كه در هيچ ورطه فرو نمى روى جز آنكه ما نيز با تو خواهيم رفت و با هيچ شدّت و سختى رو برو نگردى مگر اينكه ما نيز با تو شريك باشيم و با آن مشكل و سختى روبرو گرديم . به خدا سوگند، با شمشيرهاى خود، تو را يارى و به بدنها، سپر تو باشيم و تو را محافظت نماييم . آنگاه بنى سعد به سخن در آمدند گفتند: اى ابا خالد، دشمن تر از هر چيز نزد ما، مخالفت با راءى تو است و خارج بودن از تدبير تو؛ چه كنم كه قيس بن صخر ما را ماءمور داشته كه ترك قتال كنيم و تا كنون ما اين امر را شايسته مى دانستيم و از اين جهت عزّت و شاءن در قبيله ما پايدار مانده ، پس ما را مهلتى بايد تا به شرط مصلحت كوشيم و رجوع به مشورت نماييم و پس از مشورت ، عقيده و راءى ما در نزد تو ظهور خواهد يافت . پس از آن ، طائفه بنى عامر بن تميم آغاز سخن كردند گفتند: اى ابا خالد، ما پسران قبيله پدر تو هستيم و هم سوگند باتو؛ از هر چه كه تو خشم گيرى ما را از آن خشنودى نيست بلكه ما نيز از آن خشمناكيم وچون به جايى كوچ نمايى ،
متن عربى :
وَالاَْمْرُ إِلَيْكَ إِذا شِئْتَ.
فَقالَ: وَاللّهِ يا بَنى سَعْدٍ لَئِنْ فَعَلْتُمُوها لا رَفَعَ اللّهُ السَّيْفَ عَنْكُمْ اءَبَدا، وَلا زالَ سَيْفُكُمْ فيكُمْ.
ثُمَّ كَتَبَ إِلَى الْحُسَيْنِ عليه السّلام :
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ
اءَمّا بَعْدُ:
فَقَدْ وَصَلَ إِلَيَّ كِتابُكَ، وَ فَهِمْتُ ما نَدَّبْتَني إِلَيْهِ وَ دَعَوْتَني لَهُ مِنَ الاَْخْذِ بِحَظّي مِنْ طاعَتِكَ وَالْفَوْزِ بِنَصيبى مِنْ نُصْرَتِكَ.
وَ اءَنَّ اللّهَ لا يَخْلُوا الاَْرْضَ مِنْ عامِلٍ عَلَيْها بِخَيْرٍ اءَوْ دَليلٍ عَلى سَبِيلِ النَّجاةِ.
وَ اءَنْتُمْ حُجَّةُ اللّهِ عَلى خَلْقِهِ وَ وَديعَتُهُ فى اءَرْضِهِ، تَفَرَّعْتُمْ مِنْ زَيْتُونَةٍ اءَحْمَدِيَّةٍ هُوَ اءَصْلُها وَ اءَنْتُمْ فَرْعُها.
فَاءَقْدِمْ سَعَدْتَ بِاءَسْعَدِ طائِرٍ.
فَقَدْ ذَلَّلْتُ لَكَ اءَعْناقَ بَنى تَميمٍ وَ تَرَكْتُهُمْ اءَشَدَّ تَتابُعا لَكَ مِنَ الاِْبِلِ الظَّمْاَّءِ يَوْمَ خِمْسِها لِوُرُودِ الْماءِ.
وَ قَدْ ذَلَلْتُ لَكَ رِقابَ بَنى سَعْدٍ وَ غَسَلْتُ لَكَ دَرَنَ
ترجمه :
ما نيز وطن اختيار ننماييم و تو را همراهى كنيم . امروز فرمان تو راست ، بخوان تا اجابت كنيم و آنچه فرمايى ، اطاعت داريم . فرمان به دست تو است چنانچه بخواهى ما نيز مطيع توايم . آنگاه يزيد بن مسعود، بار ديگر طائفه بنى سعد را مخاطب نموده گفت : به خدا سوگند! اگر شما ترك نصرت فرزند رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله نماييد، خداى متعال تيغ انتقام را از فرق شما بر نخواهد داشت و شمشير عداوت در ميان شما اِلى الاَْبَد باقى خواهد بود. سپس يزيد بن مسعود نامه اى به خدمت امام عليه السّلام مرقوم داشت به اين مضمون : ((...نوشته حضرت به من رسيد و آنچه را كه بدان ترغيت و دعوت فرموده بودى فهميده و رسيدم كه همانا بهره خويش ‍ را از اطاعت فرمانت ببايدم در يافت و به نصيب خويش از فيض نصرت و يارى بهره مند بايدم گردند و به درستى كه خداى متعال هرگز زمين را خالى نخواهد گذاشت از پيشوايى كه بر طريقه خير و يا هدايت كننده به سوى راه نجات باشد و اينك شماييد حجّت خدا بر خلق و بر روى زمين وديعه حضرت حق ، شماييد نو نهال درخت زيتون احمدى كه آن حضرت اصل درخت و شما شاخه اوييد؛ پس قدم رنجه فرما به بخت مسعود. همانا گروه گردنكشان بنى تميم را براى طاعت تو خوار و چنان طريق بندگى ايشان را هموار نمودم كه اشتياق ايشان به دنبال هم در آمدن در طاعت ، به مراتب بالاتر است از حرص شترانى كه سه روز، به تشنگى براى ورود بر آب روان ، به سر برده اند. رقاب بنى سعد را هم
متن عربى :
صُدُورِها بِماءِ سَحابَةٍ مُزْنٍ حَتّى اسْتَهَلَّ بَرْقُها فَلَمَعَ.
فَلَمّا قَرَاءَ الْحُسَيْنُ عليه السّلام الْكِتابَ قالَ:
((ما لَكَ آمَنَكَ اللّهُ يَوْمَ الْخَوْفِ وَاءَعَزَّكَ وَاءَرْواكَ يَوْمَ الْعَطَشِ الاَْكْبَرِ)).
فَلَمّا تَجَهَّزَ الْمُشارُ إِلَيْهِ لِلْخُرُوجِ إِلَى الْحُسَيْنِ عليه السّلام بَلَغَهُ قَتْلُهُ قَبْلَ اءَنْ يَسيرَ، فَجَزَعَ مِنْ إِنْقِطاعِهِ عَنْهُ.
وَاءَمَّا الْمُنْذِرُ بْنُ الْجارُودِ:
فَإِنَّهُ جاءَ بِالْكِتابِ وَالرَّسُولِ إِلى عُبَيْدِ اللّهِ بْنِ زِيادٍ، لاَِنَّ الْمُنْذِرَ خافَ اءَنْ يَكُونَ الْكِتابُ دَسيسا مِنْ عُبَيْدِ اللّهِ بْنِ زِيادٍ.
وَكانَتْ بَحْرِيَّةُ بِنْتُ الْمُنْذِرِ زَوْجَةً لِعُبَيْدِ اللّهِ بْنِ زِيادٍ.
فَاءَخَذَ عُبَيْدُ اللّهِ الرَّسُولَ فَصَلَبَهُ.
ثُمَّ صَعَدَ الْمِنْبَرَ فَخَطَبَ وَتَوَعَّدَ اءَهْلِ الْبَصْرَةِ عَلَى الْخِلافِ وَإِثارَةِ الاِْرْجافِ.
ثُمَّ باتَ تِلْكَ اللَّيْلَةَ. فَلَمّا اءَصْبَحَ إِسْتَنابَ عَلَيْهِمْ اءَخاهُ عُثْمانَ بْنَ زِيادٍ، وَاءَسْرَعَ هُوَ إِلى قَصْرِ الْكُوفَةِ.
ترجمه :
به بند فرمانت در آورده ام و كينه هاى ديرينه سينه هايشان را فرو شسته ام به نصيحتى كه مانند باران كه از ابر سفيد فرو ريزد، آن زمانى كه پاره هاى ابر از براى ريختن باران به صدا در آيند آنگاه درخشنده شوند. چون جناب ابى عبد اللّه عليه السّلام نامه آن مؤ من مخلص را قرائت نمود و بر مضمونش ‍ اطلاع يافت از روى شادى و انبساط فرمود:
تو را چه شد خدايت ايمن كناد در روز خوف و تو را عزيز دارد و پناه دهاد در روز قيامت از تشنگى . يزيدبن مسعود در تهيه خروج (از شهر بصره ) بود و عزم رسيدن به خدمت آن امام مظلوم نموده كه خبر وحشت اثر شهادت آن جناب به او رسيد كه قبل از آنكه از بصره بيرون آيد. پس آغاز جزع و زارى و ناله و سوگوارى در داد كه از فيض شهادت محروم بماند. امّا مُنْذر بن جارود، پس نامه آن جناب را با ((رسولِ آن حضرت )) به نزد عبيد اللّه بن زياد پليد آورد؛ زيرا كه ترسيده بود از آنكه مبادا كه اين نامه حيله و دسيسه باشد كه عبيد اللّه لعين فرستاده تا آنكه عقيده او را در باره امام عليه السّلام بداند و ((بحريّه )) دختر منذر، همسر عبيد اللّه زياد بود. پس ابن زياد بد بنياد، رسول آن حضرت را گرفته و بر دارش بياويخت و خود بر منبر بالا رفت و خطبه خواند و اهل بصره را از ارتكاب مخالفت با او و يزيد بيم داد و از هيجان فتنه و آشوب بترسانيد و خود آن شب را در بصره اقامت نمود و چون صبح شد برادر خويش عثمان بن زياد بدبنياد را به نيابت برگزيد و خود به سرعت تمام متوجه قصر دارالاماره كوفه گرديد.
متن عربى :
فَلَمّا قارَبَها نَزَلَ حَتّى اءَمْسى ، ثُمَّ دَخَلَها لَيْلا، فَظَنَّ اءَهْلُها اءَنَّهُ الْحُسَيْنُ عليه السّلام ، فَتَباشَرُوا بِقُدُومِهِ وَدَنَوْا مِنْهُ.
فَلَمّا عَرَفُوا اءَنَّهُ ابْنُ زِيادٍ تَفَرَّقُوا عَنْهُ.
فَدَخَلَ قَصْرَ الاِْمارَةِ وَباتَ لَيْلَتَهُ إِلَى الْغَداةِ.
ثُمَّ خَرَجَ وَصَعَدَ الْمِنْبَرَ وَخَطَبَهُمْ وَتَوَعَدَّهُمْ عَلى مَعْصِيَةِ السُّلْطانِ وَوَعَدَهُمْ مَعَ الطّاعَةِ بِالاِْحْسانِ.
فَلَمّا سَمِعَ مُسْلِمُ بْنُ عَقيلٍ بِذلِكَ خافَ عَلى نَفْسِهِ مِنَ الاِْشْتهارِ، فَخَرَجَ مِنْ دارِ الْمُخْتارِ وَقَصَدَ دارَ هانى بْنِ عُرْوَةَ، فَآواهُ وَكَثُرَ اخْتِلافُ الشّيعَةِ إِلَيْهِ، وَ كانَ عُبَيْدُ اللّهِ بْنِ زِيادٍ قَدْ وَضَعَ الْمَراصِدَ عَلَيْهِ.
فَلَمّا عَلِمَ اءَنَّهُ فى دارِ هانى دَعا مُحَمَّدَ بْنَ الاَْشْعَثِ وَ اءَسْماءَ بْنَ خارِجَةَ وَعَمْروَ بْنَ الْحَجّاجِ وَ قالَ: ما يَمْنَعُ هانى بْنَ عُرْوَةَ مِنْ إِتْيانِنا؟
فَقالُوا: ما نَدْرى ، وَ قَدْ قيلَ: إِنَّهُ يَشْتَكى .
فَقالَ: قَدْ بَلَغَنى ذلِكَ وَبَلَغَنى اءَنَّهُ قَدْ بَرَءَ وَ اءَنَّهُ يَجْلِسُ عَلى بابِ دارِهِ، وَلَوْ اءَعْلَمَ اءَنَّهُ شاكٍ لَعُدْتُهُ، فَالَقْوهُ
ترجمه :
چون آن ملعون به نزديك شهر كوفه رسيد از مركب فرود آمد و درنگ نمود تا شب در آيد، پس شبانه داخل كوفه گرديد. اهل كوفه را چنان گمان رسيد كه حضرت امام حسين عليه السّلام است ؛ پس خود را به قدمهاى او مى انداختند و به نزد او مى آمدند و چون شناختند كه ابن زياد بدبنياد است از اطراف او متفرّق شدند. پس آن لعين پليد خود را به قلمرو دارالاماره رسانيده داخل قصر شد و آن شب را تا صباح به سر برد؛ چون صبح شد بيرون شتافت و در مسجد، بالاى منبر رفت و خطبه خواند و مردم را از مخالفت سلطان يعنى يزيد ترسانيد و وعده احسان و جوائز به مطيعان او داد. و چون جناب مسلم بن عقيل از رسيدن ابن زياد لعين با خبر گرديد از بيم آنكه مبادا كه آن پليد از بودن او در كوفه آگاه شود، از خانه مختار بيرون آمد و قصد خانه هانى بن عروه - عَلَيْهِ الرَّحْمَة - نمود. پس هانى او را در خانه خود پناه داد. پس از آن ، گروه شيعه به نزد آن جناب به كثرت مراودت مى كردند و به خدمتش مُشرّف مى شدند و از آن طرف ، عبيداللّه بن زياد جاسوسان در شهر كوفه گماشت كه جناب مسلم را به دست آورند و چون بدانست كه در خانه هانى بن عروه است ، محمدبن اشعث لعين و اسماء بن خارجه و عمروبن حجّاج پليد را طلبيد و گفت : چه شد كه هانى بن عروه به نزد ما مى آيد؟ گفتند: ما نمى دانيم چنين گفته اند كه هانى را مرضى عارض ‍ گرديده و از مرض شكايت دارد. ابن زياد گفت : شنيده ام كه از مرض بهبود يافته و او بر در خانه
متن عربى :
وَمُرُوهُ اءَنْ لا يَدَعَ ما يَجِبُ عَلَيْهِ مِنْ حَقِّنا، فَإِنِّى لا اءُحِبُّ اءَنْ يَفْسُدَ عِنْدى مِثْلُهُ؛ لاَِنَّهُ مِنْ اءَشْرافِ الْعَرَبِ.
فَاءَتَوْهُ حَتّى وَقَفُوا عَلَيْهِ عَشِيَّةً عَلى بابِهِ، فَقالُوا: ما يَمْنَعُكَ مِنْ لِقاءِ الاَْميرِ، فَإِنَّهُ قَدْ ذَكَرَكَ وَ قالَ: لَوْ اءَعْلَمُ اءَنَّهُ شاكٍ لَعُدْتُهُ.
فَقالَ لَهُمُ: الشَّكْوى تَمْنَعُنى .
فَقالُوا لَهُ: إِنَّهُ قَدْ بَلَغَهُ اءَنَّكَ تَجْلِسُ عَلى بابِ دارِكَ كُلَّ عَشِيَّةٍ، وَقَدِ اسْتَبْطاكَ، وَالاِْبْطاءِ وَالْجَفاءِ لا يَحْتَمِلُهُ السُّلْطانُ مِنْ مِثْلِكَ، لاَِنَّكَ سَيِّدٌ فى قَوْمِكَ، وَنَحْنُ نُقْسِمُ عَلَيْكَ إِلاّ ما رَكِبْتَ مَعَنا إِلَيْهِ.
فَدَعا بِثِيابِهِ فَلَبِسَها ثُمَّ دَعا بِبَغْلَتِهِ فَرَكِبَها، حَتّى إِذا دَنا مِنَ الْقَصْرِ كَاءَنَّ نَفْسَهُ قَدْ اءَحَسَّتْ بِبَعْضِ الَّذى كانَ، فَقالَ لِحَسّانِ بْنِ اءَسْماءِ بْنِ خارِجَة :
يَابْنَ اءَخى إِنّى وَاللّهِ مِنْ هذَا الرَّجُلِ الاَْميرِ لَخائِفٌ، فَما تَرى ؟
فَقالَ: وَاللّهِ يا عَمِّ ما اءَتَخَوَّفُ عَلَيْكَ شَيْئا، فَلا تَجْعَلُ عَلى نَفْسِكَ سَبيلا.
ترجمه :
خويش مى نشيند و اگر دانستمى كه او را عارضه اى است همانا به عيادتش ‍ مى شتافتم ؛ پس شما به نزدش رفته او را ملاقات نماييد و به فرمائيدش اداى حقوق واجبه ما را بر ذمّتش فرو نگذارد؛ زيرا كه ما را محبوب نيست كه امر چنين شخصى از اشراف و سروران عرب در نزدم فاسد و ناچيز آيد. فرستادگان آن لعين به نزد هانى آمدند و شبانگاهى بر درب خانه اش ‍ بايستادند و پيغام ابن زياد لعين را به او رساندند، گفتندش تو را چه رسيده كه به ديدن امير نشتافتى و او را ملاقات نفرمودى ؛ زيرا او به ياد تو افتاده چنين گفته كه اگر دانستمى كه او را عارضه است من خود به عيادتش ‍ مى شتافتم .
هانى ، فرستادگان را پاسخ چنين داد: مرا بيمارى ، از خدمت امير بازداشته . گفتند: به ابن زياد خبر داده اند كه شبانگاهان به درب خانه خويش مى نشينى و درنگ تو را از ملاقاتش ناخوش آمده و ناگرويدن و جفا كردن را، سلاطين از مانند تو تحمّل نكنند؛ زيرا تويى سرور قوم خود و بزرگ طايفه خويش و تو را سوگند كه به ملازمت ما بر مركب بنشين و به نزد عبيداللّه لعين آى . پس ‍ هانى ناچار لباس خود را طلبيد و پوشيد آنگاه اشتر خويش را خواسته و سوار گرديد و روانه راه شد. چون به نزديك قصر دارالاماره رسيد همانا در خاطرش گذشت و نفسش احساس نمود پاره اى از علائم را كه يافته بود. لذا حسّان بن اسماء بن خارجه را گفت : اى برادرزاده ، به خدا سوگند كه من از اين مرد بيمناك و خائفم ، راءى تو در اين باب چيست ؟
متن عربى :
وَلَمْ يَكُنْ حَسّانٌ يَعْلَمُ فى اءَيِّ شَيْءٍ بَعَثَ إِلَيْهِ عُبَيْدُ اللّهِ بْنِ زِيادٍ.
فَجاءَ هانى وَالْقَوْمُ مَعَهُ حَتّى دَخَلُوا جَميعا عَلى عُبَيْدِ اللّهِ، فَلَمّا رَاءى هانيا قالَ: اءَتَتْكَ بِخائِنٍ رِجْلاهُ.
ثُمَّ اِلْتَفَتَ إِلى شُرَيْحٍ الْقاضى - وَكانَ جالِسا عِنْدَهُ - وَ اءَشارَ إِلى هانى وَ اءَنْشَدَ بَيْتَ عُمْرو بْنِ مَعْدى كَرَبَ الزُّبَيْدى :

اءُريدُ حَياتَهُ وَيُريدُ قَتْلى

عَذيرَكَ مِنْ خَليلِكَ مِنْ مُرادٍ

فَقالَ لَهُ هانى : وَما ذاكَ اءَيُّهَا الاَْميرُ؟
فَقالَ لَهُ: ايهٍ يا هانى ، ما هذِهِ الاُْمُورُ الَّتى تُرَبِّصُ فى دارِكَ لاَِمِيرِ الْمُؤْمِنينَ وَ عامَّةِ الْمُسْلِمينَ؟ جِئْتَ بِمُسْلِمِ بْنِ عَقيلٍ فَاءَدْخَلْتَهُ دارَكَ وَ جَمَعْتَ لَهُ السِّلاحَ وَالرِّجالَ فِى الدُّورِ حَوْلَكَ وَظَنَنْتَ اءَنَّ ذلِكَ يَخْفى عَلَيَّ.
فَقالَ: ما فَعَلْتُ.
فَقالَ: ابْنُ زِيادٍ - لَعَنَهُ اللّهُ -: بَلى قَدْ فَعَلْتَ.
فَقالَ: ما فَعَلْتُ اءَصْلَحَ اللّهُ الاَْميرَ.
ترجمه :
حسّان گفت : اى عمو، به خدا قسم كه در تو هيچ خوف و خطر نمى بينم و تو چرا بر خويشتن راه عذر قرار مى دهى . و حسّان را علم و اطلاعى نبود كه به چه جهت عبيداللّه به طلب هانى فرستاده .
هانى با جميع همراهان و فرستادگان ، بر ابن زياد داخل شدند. چون چشم ابن زياد به هانى بن عروه - عَلَيْهِ الرَّحْمَة - افتاد به طريق مَثَل گفت :
((خيانتكار را، پاهايش به نزد تو آورد)). پس ابن زياد ملعون متوجه به شُرَيْح كه در پهلوى او نشسته - شد و اشاره به سوى هانى نمود و شعر معروف عمروبن مَعْدى كرب زبيدى را خواند:
((اُريدُ حَياتَهُ وَيُريدُ قَتْلى ...))؛ يعنى من خواهان زندگانى اويم و او خواهان كشتن من است ، عذر خواهى كه دوست تو باشد، از طائفه ((مُراد)) بياور تا عذر خواهى نمايد.
هانى گفت : أَيُّهَا الاَْمير! مطلب چيست ؟
آن ملعون گفت : بس كن اى هانى ! اين كارها چيست كه در خانه خود عليه اميرالمؤ منين (؟!) يزيد و از براى قاطبه مسلمانان فراهم آورده اى ؟
مسلم بن عقيل را در خانه خود منزل داده اى و اسلحه جنگ و مردان كارزار در خانه هاى همسايگانت از براى او فراهم آورده اى . چنين پنداشته اى كه اين امر بر من پوشيده خواهد بود؟
هانى - عَلَيْهِ الرَّحْمَة - فرمود: من چنين نكرده ام .
متن عربى :
فَقالَ ابْنُ زِيادٍ: عَلَيَّ بِمَعْقِلٍ مَوْلايَ - وَكانَ مَعْقِلٌ عَيْنَهُ على اءَخْبارِهِمْ، وَ قَدْ عَرَفَ كَثيرا مِنْ اءَسْرارِهِمْ- فَجاءَ مَعْقِلٌ حَتّى وَقَفَ بَيْنَ يَدَيْهِ.
فَلَمّا رَآهُ هانى عَرَفَ اءَنَّهُ كانَ عَيْنا عَلَيْهِ، فَقالَ: اءَصْلَحَ اللّهُ الاَْمِيرَ وَاللّهِ ما بَعَثْتُ إِلى مُسْلِمٍ وَلا دَعَوْتُهُ، وَلكِنْ جاءَنى مُسْتَجيرا، فَاسْتَحْيَيْتُ مِنْ رَدِّهِ، وَدَخَلنى مِنْ ذلِكَ ذِمامٌ فَآوَيْتُهُ، فَاءَمّا إِذْ قَدْ عَلِمْتَ فَخَلِّ سَبيلى حَتّى اءَرْجِعَ إِلَيْهِ وَآمُرُهُ بِالْخُرُوجِ مِنْ دارى إِلى حَيْثُ شاءَ مِنَ الاَْرْضِ، لاََخْرُجَ بِذلِكَ مِنْ ذِمامِهِ وَجَوارِهِ.
فَقالَ لَهُ ابْنُ زِيادٍ: وَاللّهِ لا تُفارِقُنى اءَبَدا حَتّى تَاءْتِيَنى بِهِ.
فَقالَ: وَاللّهِ لا آتيكَ بِهِ اءَبَدا، آتيكَ بِضَيْفى حَتّى تَقْتُلَهُ!
فَقالَ: وَاللّهِ لَتَاءْتِيَنى بِهِ.
قالَ: وَاللّهِ لا آتيكَ بِهِ.
فَلَمّا كَثُرَ الْكَلامُ بَيْنَهُما، قامَ مُسْلِمُ بْنُ عَمْرو
ترجمه :
عبيداللّه - عَلَيْهِ اللَّعْنَة - گفت : بلى ، به خانه خود آورده اى .
هانى باز فرمود: من نكرده ام ؛ خدا امر امير را به اصلاح آورد.
ابن زياد، ((مَعْقِل )) غلام خود را طلبيد و همين ((مَعْقِل )) پليد، جاسوس ابن زياد بود و بر اخبار شيعيان و به بسيارى از اسرار ايشان پى برده بود.
مَعْقل پليد آمد و در حضور ابن زياد بايستاد. چون هانى او را بديد دانست كه آن ملعون جاسوس ابن زياد بوده ؛ پس هانى به ابن زياد، فرمود: اءَصْلَحَ اللّهُ الاَْمِير! من به طلب مسلم بن عقيل نفرستادم و او را دعوت نكرده ام ولى او خود به خانه من آمد و به من پناه آورد، پس من حيا نمودم از آنكه ردّ نمايم و او را برگردانم و از اين جهت كه در خانه من است بر ذمّه من حقّى حاصل نموده ؛ پس او را ضيافت نمودم و چون واقعه چنين معلوم شده مرا مرخص ‍ كن تا به نزد او روم و امر كنم كه او از خانه من بيرون رود، به هر جاى از زمين كه خود بخواهد و به اين واسطه ذمّه من از حق نگاهدارى او خارج گردد.
ابن زياد لعين گفت : به خدا سوگند كه هرگز از من جدا نشوى تا آنكه او را به نزد من آورى . هانى فرمود: به خدا سوگند كه چنين امرى نخواهد شد و او را به نزد تو نخواهم آورد؛ آيا ميهمان خود را به نزد تو آورم كه تو او را به قتل رسانى . ابن زياد گفت : به خدا قسم كه البتّه او را بايد به نزد من آورى . هانى فرمود: نه بخدا قسم كه او را به نزد تو نياورم . چون سخن در ميان ابن زياد و هانى بن عروه بسيار شد، مسلم
متن عربى :
الْباهِلى فَقالَ: اءَصْلَحَ اللّهُ الاَْميرَ خَلِّنى وَإِيّاهُ حَتّى اءُكَلِّمَهُ، فَقامَ فَخَلّى بِهِ ناحِيَةًوَهُما بِحَيْثُ يَراهُما ابْنُ زِيادٍ وَ يَسْمَعُ كَلامَهُما- إِذَا ارْتَفَعَ اءَصْواتُهُما.
فَقالَ لَهُ مُسْلِمٌ: يا هانى اءُنْشِدُكَ اللّهَ اءَنْ لا تَقْتُلَ نَفْسَكَ وَ لا تَدْخُلَ الْبَلاءَ عَلى عَشيرَتِكَ، فَوَاللّهِ إِنّى لاََنْفَسُ بِكَ عَنِ الْقَتْلِ، إِنَّ ه ذَا الرَّجُلَ إِبْنُ عَمِّ الْقَوْمِ وَلَيْسُوا بِقاتِليهِ وَلا ضاريهِ، فَادْفَعْهُ إِلَيْهِ، فَإِنَّهُ لَيْسَ عَلَيْكَ بِذلِكَ مَخْزاةٌ وَلامَنْقَصَةٌ، وَإِنَّم ا تَدْفَعُهُ إِلَى السُّلْطانِ.
فَقالَ هانى : وَاللّهِ إِنَّ عَلَيَّ في ذلِكَ الْخِزْيَ وَالْعارَ، اءَنَا اءَدْفَعُ جاري وَضَيْفي وَرَسُولَ ابْنِ رَسُولِ اللّهِ إِلى عَدُوِّهِ وَ اءَنَا صَحيحُ السّاعِدَيْنِ وَكَثيرُ الاَْعْوانِ! وَاللّهِ لَوْ لَمْ اءَكُنْ إِلاّ رَجُلا واحِدا لَيْسَ لى ناصِرٌ لَمْ اءَدْفَعْهُ حَتّى اءَمُوتَ دُونَهُ.
فَاءَخَذَ يُناشِدُهُ، وَ هُوَ يَقُولُ: وَاللّهِ لا اءَدْفَعُهُ.
فَسَمِعَ ابْنُ زِيادٍ ذلِكَ، فَقالَ: اءُدْنُوهُ مِنّى ، فَاءُدْنِيَ مِنْهُ، فَقالَ: وَاللّهِ لَتَأْتِينّي بِهِ اءَوْ لاََضْرِبَنَّ عُنُقَكَ.
ترجمه :
بن عمرو باهلى برخاست گفت : اءَصْلَح اللّهُ الاَْمِير! او را به من واگذار تا با او سخن بگويم .
ابن زياد امر نمود كه ايشان را در گوشه اى نشانيدند به قسمى كه خود، ايشان را مى ديد و سخن ايشان را مى شنيد كه ناگاه آوازه سخن در ميان هانى و مسلم بن عمرو بلند گرديد. مسلم بن عمرو مى گفت : اى هانى ! تو را به خدا سوگند مى دهم كه خود را به كشتن نده و بلا در عشيره خويش نينداز، به خدا من كشتن را از تو برمى دارم . مسلم بن عقيل عموزاده اين قوم است ، با بنى اُميّه ، خويش است و ايشان كشنده او نيستند و ضرر به او نخواهند رسانيد. مسلم بن عقيل را به ابن زياد بسپار و از اين جهت ، خوارى و منقصتى تو را نخواهد بود؛ زيرا كه او را به سلطان مى سپارى .
هانى در جواب گفت : به خدا سوگند كه اين كار جزخوارى و منقصت و عار بر من نباشد كه پناهنده و ميهمان خود و فرستاده فرزند رسول خدا را به دست چنين ظالمى بدهم و حال آنكه بازوى من صحيح و سالم و خويشاوندان من بسيار باشند؛ به خدا كه اگر خود به تنهايى باشم و هيچ ياورى نداشته باشم مسلم بن عقيل را به دست او نخواهم داد.
چون ابن زياد اين كلمات را شنيد گفت : او را نزديك من آريد. هانى را به نزد آن ملعون بردند. ابن زياد گفت : واللّه ! يا آن است كه مسلم را به من مى سپارى يا آنكه گردن تو را مى زنم .
متن عربى :
فَقالَ هانى : إِذَنْ وَاللّهِ تَكْثُرُ الْبارِقَةُ حَوْلَ دارِكَ.
فَقالَ ابْنُ زِيادٍ: والَهْفاهُ عَلَيْكَ، اءَبِالْبارِقَةِ تُخَوِّفُنى - وَهانى يَظُنُّ اءَنَّ عَشيرَتَهُ يَسْمَعُونَهُ- ثُمَّ قالَ: اءُدْنُوهُ مِنّى ، فَاءُدْنِيَ مِنْهُ، فَاسْتَعْرَضَ وَجْهَهُ بِالْقَضيبِ، فَلَمْ يَزَلْ يَضْرِبُ اءَنْفَهُ وَجَبينَهُ وَخَدَّهُ حَتّى كَسَرَ اءَنْفَهُ وَسَيْلَ الدِّماءُ عَلى ثِيابِهِ وَنَثَرَ لَحْمُ خَدِّهِ وَجَبينِهِ عَلى لِحْيَتِهِ وَانْكَسَرَ الْقَضيبُ.
فَضَرَبَ هانى يَدَهُ إِلى قائِمِ سَيْفِ شُرَطِيٍّ، فَجاذَبَهُ ذلِكَ الرَّجُلُ.
فَصاحَ ابْنُ زِيادٍ: خُذُوهُ، فَجَرُّوهُ حَتّى اءَلْقَوْهُ فى بَيْتٍ مِنْ بُيُوتِ الْقَصْرِ وَاءَغْلَقُوا عَلَيْهِ بابَهُ، وَقالَ: إِجْعَلُوا عَلَيْهِ حُرَّسا، فَفُعِلَ ذلِكَ بِهِ.
فَقامَ اءَسْماءُ بْنُ خارِجَةَ إِلى عُبَيْدِ اللّهِ بْنِ زِيادٍ - وَقيلَ: إِنَّ الْقائِمَ حَسّانُ بْنُ اءَسْماءَ- فَقالَ:
اءَرْسَلَ غَدَرَ سائِرَ الْقَوْمِ، اءَيُّهَا الاَْمِيرُ اءَمَرْتَنا اءَنْ نَجيئَكَ بِالرَّجُلِ، حَتّى إِذا جِئْناكَ بِهِ هَشَمْتَ وَجْهَهُ وَسَيَّلْتَ دِماءَهُ عَلى لِحْيَتِهِ وَزَعَمْتَ اءَنَّكَ تَقْتُلُهُ.
ترجمه :
هانى گفت : به خدا اگر چنين كنى شمشيرها بر دور خانه تو بسيار شود، يعنى اصحاب و عشيره من ، تو و اصحابت را به قتل خواهند رسانيد. ابن زياد فرياد برآورد كه والَهْفاهُ! مرا از شمشير مى ترسانى ؟
هانى را چنان گمان بود كه خويشان او سخن او را خواهند شنيد و او را يارى خواهند نمود. ابن زياد ملعون گفت : او را نزد من آريد. پس ((هانى )) را نزديك آن شقى آوردند. آن لعين با چوبى كه در دست نحس خود داشت صورت آن بزرگوار را خراشيد و مكرّر چوب خود را بر بينى و پيشانى نازنين و برگونه صورت او مى زد. بينى ((هانى )) را بشكست و خون بر لباس او جارى شد و گوشتهاى صورت و پيشانى آن مؤ من مظلوم بر محاسنش ريخت تا آنكه چوب شكسته گرديد. پس هانى دست برده قائمه شمشير شُرطى را كه حاضر بود بگرفت تا كار ابن زياد را بسازد. آن شُرطى شمشير خود را از دست او ربود. ابن زياد بدبنياد فرياد برآورد كه او را بگيريد. پس او را كشان كشان آوردند تا در اطاقى او را حبس نموده و در را به روى او بستند. ابن زياد امر نمود كه پاسبان بر او بگمارند، چنين كردند. اسماء بن خارجه برخاست و بعضى گفتند كه حسان بن اسماء از جاى برخاست گفت : عبيداللّه فرستاد براى آوردن هانى و دام حيله و مكر نسبت به همه قوم بر نهاد؛ أَيَّهَا الاَْمِير! ما را امر مى كنى كه اين مرد را به نزد تو بياوريم ، چون آورديم استخوان صورت او را مى شكنى و خون بر ريش او جارى مى نمايى و اعتقاد كشتن او را دارى .
متن عربى :
فَغَضَبَ ابْنُ زِيادٍ مِنْ كَلامِهِ وَ قالَ: وَاءَنْتَ هاهُنا!
وَاءَمَرَ بِهِ فَضُرِبَ حَتّى تَرَكَ وَقُيِّدَ وَحُبِسَ فى ناحِيَةٍ مِنَ الْقَصْرِ.
فَقالَ: إِنّا للّهِِ وَإِنّا إِلَيْهِ راجِعُونَ، إِلى نَفْسى اءَنْعاكَ يا هانى .
قالَ الرّاوِى : وَبَلَغَ عَمْرو بْنَ الْحَجّاجِ اءَنَّ هانِيا قَدْ قُتِلَ - وَكانَتْ رُوَيْحَةُ إِبْنَةُ عَمْروٍ هذا تَحْتَ هانى بْنِ عُرْوَةَ- فَاءَقْبَلَ عَمْروٌ فى مَذْحِجَ كافَّةً حَتّى اءَحاطَ بِالْقَصْرِ وَ نادى : اءَنَا عَمْرُو بْنُ الْحَجّاجِ وَهذِهِ فُرْسانُ مَذْحِجَ وَوُجُوهُها لَمْ تَخْلَعْ طاعَةً وَلَمْ تُفارِقْ جَماعَةً، وَقَدْ بَلَغْنا اءَنَّ صاحِبَنا هانِيا قَدْ قُتِلَ.
فَعَلِمَ عُبَيْدُ اللّهِ بِاجْتِماعِهِمْ وَكَلامِهِمْ، فَاءَمَرَ شُرَيْحا الْقاضِيَ اءَنْ يَدْخُلَ عَلى ه انى فَيُشاهِدَهُ وَيُخْبِرَ قَوْمَهُ بِسَلامَتِهِ مِنَ الْقَتْلِ، فَفَعَلَ ذلِكَ وَ اءَخْبَرَهُمْ، فَرَضُوا بِقَوْلِهِ وَانْصَرَفُوا.
قالَ: وَبَلَغَ الْخَبَرُ إِلى مُسْلِمِ بْنِ عَقيلٍ، فَخَرَجَ بِمَنْ بايَعَهُ إِلى حَرْبِ عُبَيْدِ اللّهِ، فَتَحَصَّنَ مِنْهُ بِقَصْرِ
ترجمه :
ابن زياد (از شنيدن اين سخنان ) در خشم شد و گفت : اينك تو در اينجايى ؟ پس امر نمود چنان او رابزدند تا ترك سخن گفتن كرد و مقيّد ساخته در گوشه اى از قصردارالاماره به حبسش انداختند. حسان بن اسماء گفت : ((إِنّا للّهِ...))؛ اى هانى ! خبر مرگ خود را به تو مى دهم !
راوى گويد: خبر قتل هانى بن عروه به عمرو بن حجاج كه ((رويحه )) - دختر عمرو - همسر هانى بود، رسيد؛ پس عمرو با جميح طايفه مَذْحِج قصر دارالاماره را احاطه نمودند و عمرو فرياد بر آورد كه اينك سواران مَذْحِج و بزرگان قبيله حاضرند، نه ما قيد اطاعت امير را از خود دور ونه از شيوه اسلام و جماعت مسلمانان مفارقه حاصل نموده ايم . اينك بزرگ و رئيس ما ((هانى بن عروه )) را مقتول ساخته ايد.
ابن زياد از جمعيت حاضر و سخنان قوم باخبر گرديد. به شُريح قاضى امر نمود كه به نزد هانى آيد و حال حيات او را مشاهده نمايد تا آنكه خبر سلامتى او را به مردم برساند و بگويد كه او را مقتول نساخته اند.
شُريح به نزد هانى آمد و اطلاع از حال هانى يافت و قوم را از زنده بودن او آگاه ساخت . ايشان نيز به همين قدر راضى شدند و برگشتند.
راوى گويد: چون خبر گرفتار شدن هانى به سمع جناب مسلم بن عقيل رسيد خود با گروهى كه در بيعت او بودند از براى محاربه ابن زياد لعين بيرون آمدند.
متن عربى :
الاِْمارَةِ، وَاقْتَتَلَ اءَصْحابُهُ وَ اءَصْحابُ مُسْلِمٍ.
وَجَعَلَ اءَصْحابُ عُبَيْدِ اللّهِ الَّذينَ مَعَهُ فِى الْقَصْرِ يَتَشَرَّفُونَ مِنْهُ وَيُحَذِّرُونَ اءَصْحابَ مُسْلِمٍ وَيَتَوَعَّدُونَهُمْ بِجُنُودِ الشّامِ، فَلَمْ يَزالُوا كَذلِكَ حَتّى جاءَ اللَّيْلُ.
فَجَعَلَ اءَصْحابُ مُسْلِمٍ يَتَفَرَّقُونَ عَنْهُ، وَيَقُولُ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ:
ما نَصْنَعْ بِتَعْجيلِ الْفِتْنَةِ، وَيَنْبَغى اءَنْ نَقْعُدَ فى مَنازِلِنا وَنَدَعَ هؤُلاءِ الْقَوْمِ حَتّى يُصْلِحَ اللّهُ ذ اتَ بَيْنِهِمْ.
فَلَمْ يَبْقِ مَعَهُ سِوى عَشْرَةِ اءَنْفُسٍ.
فَدَخَلَ مُسْلِمُ الْمَسْجِدَ لِيُصَلّى الْمَغْرِبَ، فَتَفَرَّقَ الْعَشَرَةُ عَنْهُ.
فَلَمّا رَاءى ذلِكَ خَرَجَ وَحيدا فى دُرُوبِ الْكُوفَةِ، حَتّى وَقَفَ عَلى بابِ إِمْراءَةٍ يُقالُ لَها طَوْعَةُ، فَطَلَبَ مِنْها ماءً فَسَقَتْهُ.
ثُمَّ اسْتَجارَها فَاءَجارَتْهُ.
فَعَلِمَ بِهِ وَلَدُها، فَوُشِيَ الْخَبَرُ إِلى عُبَيْدِ اللّهِ بْنِ زِيادٍ.
ترجمه :
عبيداللّه از خوف ازدحام در قصر متحصّن گرديد. اصحاب آن پليد با اصحاب جناب مسلم به هم در آويختند و مشغول جنگ شدند و گروهى كه با ابن زياد در دارالاماره بود از بالاى قصر كه مُشْرِف به اهل كوفه بود، اصحاب مسلم را بيم مى دادند و ايشان را به آمدن سپاه شام تهديد مى كردند و به همين منوال بودند تا شب در آمد. كسانى كه با حضرت مسلم بودند رفته رفته متفرّق گرديدند.
بعضى از ايشان به يكديگر مى گفتند كه ما را چه كار كه سرعت و تعجيل در فتنه انگيزى كنيم ، سزاوار آنكه در منزل خويش بنشينيم و بگذاريم تا خداى متعال امر اين گروه را به اصلاح آورد؛ بالاخره بجز ده نفر، كسى با جناب مسلم بن عقيل باقى نماند!! چون به مسجد داخل شد، آن ده نفر نيز او را ترك نمودند و حضرت مسلم بى كس و تنها ماند.
چون جناب مسلم كيفيّت اين حال را مشاهده نمود، تنها از مسجد بيرون آمد و در كوچه هاى شهر كوفه مى گرديد تا بر در خانه زنى رسيد. نام آن زن ((طَوْعَه )) بود و در آنجا توقف نمود و از او جرعه اى آب طلبيد. آن زن آب آورده او را آشاماند.
جناب مسلم بن عقيل از او درخواست نمود كه در خانه خود او را جاى دهد. آن زن قبول نموده و به خانه خود، او را پناه داد. پس از آن ، پسر آن زن به حال حضرت مسلم آگاه شد و از جهت او خبر به سمع ابن زياد رسيد.