55 - شناخت عوامل بني‏اميه در واقعه عاشورا

يدائي، حيدرعلي، تهران، برهان، چاپ اول، 1379، 84 ص.

چه عواملي باعث شد كه اين شگفت‏انگيزترين واقعه تاريخ به وقوع بپيوندد؟ در اين زمينه كارهاي زيادي شده است و علماء و محققين موضوع را از جنبه‏هاي مختلف مورد بررسي قرار داده‏اند و جا دارد كه همچنان اين بررسي‏ها را ادامه دهند. اين نوشته به يكي از جوانب واقعه عاشورا يعني به معرفي هيئت حاكمه و مجريان شهادت حسين‏عليه السلام و يارانش مي‏پردازد. پر واضح است كه عده زيادي در طراحي و به شهادت رساندن حضرت اباعبداللّه الحسين‏عليه السلام و اصحابش نقش داشته‏اند لكن نويسنده به معرفي كساني مي‏پردازد كه نقش كليدي را در اين امر داشته‏اند. هيئت حاكمه دوران واقعه عاشورا از «بني‏اميه» هستند كه تقريباً تمامي پستهاي كليدي اداره حكومت را به عهده دارند. از ميان آنها دو نفر نقش ممتاز بسيار برجسته‏اي را در وا قعه عاشورا ايفاء نموده‏اند. يزيد بن معاويه و مروان بن حكم كه ابتدا به معرفي آنها مي‏پردازد. سپس شش نفر از مؤثرترين و فعالترين كارگزاران بني‏اميه در واقعه عاشورا يعني عبيداللّه بن زياد، عمر بن سعد، شمر بن ذي الجوشن، محمد بن اَشعث، شبث بن ربعي و حُصين بن نُمير را معرفي مي‏نمايد. اين اثر از دو فصل تشكيل شده است كه عناوين آن عبارت‏اند از: سران بني اميه در واقعه عاشورا...، كارگزاران بني‏اميه ر واقعه عاشورا...».

56 - شهيد جاويد حسين بن علي‏عليه السلام‏

صالحي نجف‏آبادي، نعمت‏الله، تهران، مؤسسه خدمات فرهنگي رسا، چاپ دوازدهم، 1360، 536 ص.

شهيد جاويد» مشتمل بر مطالبي است درباره علل و عوامل قيام امام حسين‏عليه السلام، ماهيت قيام، مراحل قيام، هدف قيام و نتايج و آثار آن، كه طي آن نگارنده قصد دارد طرحي جديد از فلسفه اين قيام به دست دهد. و اين سبب بحث و مناقشه شديدي درباره اين كتاب شده است. شهيد جاويد از معدود كتابهاي تحليلي و استدلالي درباره قيام امام حسين‏عليه السلام است. نويسنده كتاب گفته است: در مسأله قيام امام حسين‏عليه السلام كه هم جنبه تعقّلي دارد و هم جنبه عاطفي، اگر كسي بخواهد به تحقيق و كنجكاوي و جنبه تعقّلي آن بپردازد بايد فقط از نيروي فكر و تعقّل استمداد كند، نه از نيروي عاطفه، كتاب چون بر مبناي تحقيق و كنجكاوي تاليف شده طبعاً بيشتر به جنبه فكري و تعقّلي مسأله پرداخته و بحث و استدلال را تعقيب كرده و جنبه عاطفي مسأله را دنبال نكرده است. مهمترين نظريه كتاب حاضر اين است كه قيام امام حسين به هدف شهادت نبود، بلكه براي تشكيل حكومت اسلامي بود و از آن‏جا كه امام موفّق به تشكيل حكومت نشد، بلكه به شهادت رسيد، به نظريه نويسنده انتقاد گرديده و منافي با علم امام، بويژه با علم آن حضرت به شهادت خود شمرده شده است...، كتاب «شهيد جاويد» بحث‏انگيزترين كتاب ديني در تاريخ معاصر ايران و مناقشه‏انگيزترين كتاب درباره امام حسين است و در ردّ اين اثر سيزده كتاب مستقل نوشته شده و افزون بر اين در ضمن چند كتاب به ردّ اين كتاب پرداخته شده است(كتاب‏شناسي تاريخي امام حسين‏عليه السلام، محمد اسفندياري، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، چاپ اوّل، 1380، ص 183. ) كه برخي از آنها عبارت‏اند از: رضا استادي «بررسي قسمتي از كتاب شهيد جاويد» [قم‏]، بي‏نا چاپ پيروز، بي‏تا، 107 ص؛ علي‏پناه اشتهاردي «كتاب هفت‏ساله چرا صدا درآورد» قم، انتشارات علامه، چاپ اول، 1391 ق. 432 ص؛ محمدعلي انصاري «دفاع از حسين شهيد: ردّ بر كتاب شهيد جاويد» [قم‏]، بي‏نا، [1350]، 508 ص؛ محمدحسين اشعري و حسين كريمي و سيدحسن آل طه (يك بررسي مختصر در پيرامون قيام مقدس شهيد جاويد حسين بن علي عليها السلام از نظر روايات) تهران، بي‏نا، چاپ دوّم، 1350، 123 ص؛ محمدتقي جعفري «سخني كوتاه در علم امام‏عليه السلام» [تهران‏]، بي‏نا، 1351، 14 ص و...

57 - عبرتهاي عاشورا: نگاهي ديگر به «خواص عاشورايي» بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامي و فرماندهي كل قوا...

فروغي جهرمي، محمدقاسم، تهران، بنياد حفظ آثار و ارزشهاي دفاع مقدس، چاپ اوّل، 1377، 68 ص.

در اين مجموعه ابتدا رمز پيروزي مسلمانان صدر اسلام و رسالت جامعه اسلامي بيان شده، سپس سخناني از رهبر كبير انقلاب امام خميني‏رحمه الله ارائه شده است. در بخش پاياني با عنوان «عبرت‏هاي عاشورا» سخنان فرماندهي كل قوا آيت اللّه خامنه‏اي درج شده كه در آن ويژگي‏هاي عاشورا تشريح گرديده است.

58 - عاشورا و عبرتها: نگاهي به عاشورا از روزن زمان و مكان (جلد 1)

تدوين: مؤسسه فرهنگي قدر ولايت، تهران، قدر ولايت، چاپ اوّل، 1377، 64 ص.

در كتاب حاضر، ويژگي‏هاي واقعه عاشورا و نتايج و پيامدهاي آن، از جنبه‏هاي مختلف تحليل و ارزيابي شده است. مباحث كتاب بدين قرارند: عاشورا، تقابل انديشه‏هاي ناب با دلهاي چراگاه بيگانه، عاشورا، جلوه تقابل دو تفكر از دين، عاشورا تلاقي دو نگاه به رهبري، نگاه اسلام ناب و نگاه اسلام اموي، عاشورا نتيجه تعلل و كناره‏جويي و ترس خواص، عاشورا، مقابله سقوطكنندگان از قلّه رفيع جهاد با آنان كه بر بلنداي قلّه استوار ايستادند، عاشورا، ثمره به بار نشستن شبهه‏هايي كه ديندارانِ دين ناشناس، در سرزمين ايماني مردم كاشتند، عاشورا، صف‏آرايي مجذوبان چرب و شيرين دنيا در برابر آخرت طلبان، عاشورا، مصافِ مجاهدان امتيازطلب با مجاهدانِ في‏سبيل‏اللّه، عاشورا، محصول جدايي دين از سياست، عاشورا، تجلّي بازگشت قاعدين ديروز و بي‏هنران امروز به صحنه حكومت، عاشورا، آوردگاه بيعت‏شكنان با امامي كه به سوي خود خوانده بودند!!، و عاشورا، صحنه آزمون خواصّ و عوام. كتاب با متن سخنان امام حسين‏عليه السلام در روز عاشورا خاتمه مي‏پذيرد.

59 - عاشورا و عبرتها: نگاهي به عاشورا از روزن زمان و مكان (جلد 2)

تدوين: مؤسسه فرهنگي قدر ولايت، تهران، قدر ولايت، چاپ اول، 1378، 104 ص.

جلد دوم از كتاب «عاشورا و عبرتها» مجموعه‏اي از بيانات مقام معظم رهبري در باب واقعه عاشورا است كه با مقولاتي چون: عاشورا، صداي قداست‏زدايي و حريم‏شكني، عاشورا؛ نتيجه سست شدن تبعيت و پيروي از رهبري برگزيده خدا، عاشورا؛ نمادِ توسعه سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي بدون محوريت ولايت و عدالت، عاشورا؛ محصولِ ضعف در دشمن‏شناسي و غفلت از آنها، عاشورا؛ محصولِ نداشتن تحليل صحيح و فلت از مسايل جامعه اسلامي، عاشورا؛ محصولِ فضاي مسموم و تبليغات مذموم، عاشورا محصولِ گفتمان با بددلان و معاندان و دشمنان و فرصت خواستن از آنان براي انتخاب!!، عاشورا؛ محصولِ تعطيلي فريضه امر به معروف و نهي از منكر، عاشورا؛ محصولِ رواج فساد و گناه و بي‏بندوباري در جامعه و سستي ايمان، عاشورا؛ نتيجه ظهور و بارور شدن انگيزه‏هاي مختلف در صفِ مسلمانان به طبع رسيده است.

60 - عاشورا در سرزمين‏ها: ايران و شبه‏قاره هند (جلد 1)، خاورميانه (جلد 2)، اروپا (جلد 3)

بي‏آزار شيرازي، سيدعبدالكريم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چاپ اوّل، 1377، 48 + 40 + 36 ص.

مجموعه سه جلدي «عاشورا در سرزمين‏ها» به معرفي و بررسي وضع اسلام و برگزاري مراسم عزاداري عاشورا در كشورهاي ايران، پاكستان، هند، خاورميانه (عربستان، بحرين و تركيه)، اروپا (آلمان، بلژيك، روماني، انگلستان، دانمارك، پرتغال و يونان) اختصاص دارد. جوانان در اين كتاب با فعاليت‏هاي مذهبي، به‏ويژه اهتمام مسلمانان اين كشورها به مراسم عاشورا آشنا خواهند شد. مطالب كتاب با عكس‏هايي از مراكز فرهنگي، نقشه و اطلاعات مختصري از كشورهاي مورد نظر همراه است.

61 - عبرت‏هاي عاشورا

خاتمي، سيداحمد، قم، مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، چاپ اوّل، 1379، 196 ص.

كتاب با تأثيرپذيري از مباحث جاري سياسي نگاشته شده است. مؤلف بر اين باور است كه حادثه عاشورا پنج عامل داشت كه از اين پنج عامل سه عامل در اين كتاب مورد بررسي قرار گرفته است: كنار گذاردن وصاياي پيامبرصلي الله عليه وآله وسلم، رنگ باختن معنويات پس از پيامبرصلي الله عليه وآله وسلم و افول غيرت ديني. بر اين اساس نويسنده به عبرت‏آموزي از حادثه كربلا توصيه مي‏كند. در پايان كتاب، متن دو سخنراني از مقام معظم رهبري ضميمه شده است.

62 - عبرت‏هاي عاشورا

شمس‏الدين، مهدي، قم، مؤسسه توسعه فرهنگ قرآني، چاپ اوّل، 1378، 64 ص.

بخش نخست كتاب به سخنان رهبر انقلاب آية اللّه خامنه‏اي درباره مسئوليت خواص و سرنوشت عوام و علل تغيير مسير تاريخ و مظلوميت ائمه معصومين‏عليهم السلام اختصاص دارد. در بخش دوم، مخاطبان، شرح اجمالي واقعه عاشورا و عبرت‏هاي ناشي از آن مانند: رفاه‏طلبي، ارزش گريزي، دين بيگانگي، سياست‏زدايي و جهل‏گرايي.

63 - فلسفه انقلاب حسين‏عليه السلام‏

نوري، يحيي، ترجمه: وحيد دامغاني و م، دشتيانه، تهران، فراهاني، 1346، 271 ص‏

عناوين مطرح شده عبارت‏اند از: مقدمه. 1 - چرا خاطره حسين را تجديد مي‏نماييم: از نظر فلسفي، از نظر فقهي، 2 - مقام خاندان پيامبر و نهضت‏هاي آنان. فضائل اهل بيت، 3 - برخي از مناقب حسين، 4 - معاويه و يزيد، سياست فاميل بازي، معاويه و پيراهن عثمان، ابزار اساسي حكومت وي: الف - اسراف بيت‏المال. ب، پيروي از سياست تفرقه بيانداز و حكومت كن. ج، استخدام حديث‏سازان و عالم‏نمايان. د، نقشه معاويه عليه علي و سب آن‏حضرت، 5 - يزيد مست و پيشوائي مسلمانان، 6 - حسين با يزيد بيعت نمي‏كند. 7 - آيا جز مرگ چيز ديگري است، پس‏آفرين بر مرگ. 8 - حسين فرمود: صبر، صبر، اي بزرگواران كه مرگ پلي بيش نيست. روز عاشورا، 9 - دو قصيده. اين كتاب به فارسي و عربي نوشته شده‏است.

64 - فتح خون، روايت محرم‏

آويني، مرتضي، تهران، ساقي، چاپ اوّل، 1379، 132 ص.

«فتح خون» هشتمين كتاب از مجموعه آثار شهيد سيدمرتضي آويني است. كتاب درباره نهضت كربلا، وقايع روز عاشورا و شهادت حسين‏عليه السلام و ياران آن حضرت است. نويسنده وقايع عاشورا من حيث المجموع از ابتدا تا انتها (البته با گزينش برخي حوادث مهم) توصيف كرده است. هدف نويسنده ارايه گزارش تاريخي از واقعه عاشورا نيست بلكه در صدد شرح ادبي و عرفاني آن واقعه بزرگ است در عين حال در برخي موارد تحليلهايي نيز از برخي حوادث ارائه كرده است.

شهيد آويني امام حسين‏عليه السلام را انسان كاملي مي‏داند (همچنان كه چنين است) كه بي‏حضور و وجود او حج و اعمال ديگر معناي واقعي پيدا نمي‏كند. او حسين‏عليه السلام را كعبه باطني در مقابل كعبه ظاهري كه متشكل از سنگ و آجر است قرار مي‏دهد و زيارت خانه خدا را بدون حضور امام‏عليه السلام ناقص مي‏داند. همچنين امام حسين‏عليه السلام را مظهر عشق الهي دانسته كه مصلحت انديشي‏هاي عقل را كنار گذاشته و به مسلخ ديدار يار رو آ ورده است گويي حسين‏عليه السلام در اين سياره زنداني است و بايست خود را از طريق شهادت آزاد سازد و عاشورا مسيري است كه حسين‏عليه السلام مي‏تواند به آزادي دست يابد و ديگران را نيز به اين آزادي دعوت مي‏كند. زيباترين بخش كتاب را مي‏توان «مناظره عقل و عشق» دانست كه نويسنده به خوبي از عهده آن برآمده است. از آنجا كه احساسات و عواطف مؤمنين و مؤمنات بايد نس ت به اين حادثه براي هميشه پويا بماند. اين كتاب متن خوبي براي رسيدن به اين هدف مهم است در عين حال از تحليلهاي قابل توجهي نيز بهره‏مند است. برخي ديگر از عناوين كتاب عبارت‏اند از: آغاز هجرت عظيم، كوفه، قافله عشق، در سفر تاريخ، كربلا و تماشاگر راز و....

65 - فرهنگ عاشورا - شباهت‏جويي به جنگ‏هاي صدر اسلام (عوامل معنوي و فرهنگي دفاع مقدس 3)

سنگري، محمدرضا، عبداللهي، مهدي، قم، مركزتحقيقات‏اسلامي‏سپاه، چاپ‏اوّل، 1380، 343 ص.

محور بحث در جلد سوم از مجموعه هفت جلدي «عوامل معنوي و فرهنگي دفاع مقدس» دو عامل معنوي و فرهنگي دفاع مقدس يعني فرهنگ عاشورا و شباهت‏جويي به جنگ‏هاي صدر اسلام است. در بخش نخست كتاب، بررسي و تطبيق جلوه‏هاي فرهنگ عا شورا در دوران دفاع مقدس - كه در گفته‏ها، نوشته‏ها و رفتارهاي رزمندگان اسلام تجلّي يافت - مورد نظر بوده است. در فصل نخست اين بخش، ويژگي‏هاي فرهنگ عاشورا كه راز و رمز فروغ جاودانه نهضت امام حسين‏عليه السلام است تبيين شده است. در فصل دوم، برخي از جلوه‏هاي فرهنگ عاشورا در دفاع مقدس آمده است. نگارنده در فصل سوم به تأثير و حيات فرهنگ عاشورا در ميان اسيران ايراني در دوران اسارت مي‏پردازد و نشان مي‏دهد كه آزادگان سرافراز چگونه با الهام گرفتن از اين فرهنگ، سال‏هاي سخت اسارت را با صلابت سپري كردند. موضوع بحث در فصل چهارم، بازتاب فرهنگ عاشورا در وصيّت‏نامه‏هاي شهيدان دفاع مقدس است. نويسنده تبيين مي‏كند كه اين وصيت نامه‏ها به لحاظ محتوا و ساختار، با فرهنگ عاشورا پيوندي وثيق و استوار دارند. فصل پنجم به سروده‏هاي دفاع مقدّس و فرهنگ عاشورا اختصاص دارد. نگارنده چهار عنصر نهضت عاشورا يعني حماسه، پيام سوگ و عرفان را در سروده‏هاي دفاع مقدّس مي‏كاود. در اين فصل افزون بر اشعار، نوحه‏ها و مراثي و رجزها و شعارهاي ملهم از فرهنگ عاشورا نيز مورد توجه قرار گرفته است. در فصل ششم، يكي ديگر از نمودها و جلوه‏هاي فرهنگ عاشورا در دفاع مقدس يعني نام‏ها و نوشته‏ها آمده است. نويسنده نشان مي‏دهد كه نيمي از نام‏هاي لشكرها و تيپ‏ها و بسياري از رمزهاي عمليات‏ها و نيز بسياري از نوشته‏ها در پيشاني بندها، لباس نوشته‏ها، تابلو نوشته‏ها و مزار نوشته‏ها از فرهنگ عاشورا متأثر بوده است. سرانجام در آخرين فصل اين بخش نگارنده نقش امام خميني(قدس سره) را در پيوند دفاع مقدس با رهنگ عاشورا مورد بررسي قرار داده است.

در بخش دوم، برخي شباهت‏هاي دفاع مقدس و جنگ‏هاي صدر اسلام كه نشانگر تأثيرپذيري رزمندگان از مجاهدان صدر اسلام است، مورد بحث قرار گرفته است. فصل نخست اين بخش به شعار تكبير كه از نظر روحي و رواني بر رزمندگان تأثير مثبت و بر دشمن تأثير منفي داشت، اختصاص دارد، در فصل دوم، حضور پيرمردان و نوجوانان و در فصل سوم حضور زنان در دفاع به طور تطبيقي در جنگ‏هاي صدر اسلام و دفاع مقدس نشان داده شده‏است. در فصل چهارم، ايثارگري مجروحان و در فصل پنجم، استفاده از پرچم و سربند از جمله مشابهت‏هاي دفاع مقدس با جنگ‏هاي صدر اسلام تلقي شده‏است.

66 - فلسفه عاشورا: از ديدگاه انديشمندان مسلمان‏

قنبري، بخشعلي، تهران، سازمان تبليغات اسلامي، شركت چاپ و نشر بين‏الملل، چاپ اوّل، 1379، 228 ص.

در اين كتاب ديدگاه‏ها و نظريات جمعي از انديشمندان شيعه و سني در خصوص قيام عاشوراي حسيني گردآمده است. نگارنده سعي كرده ديدگاه‏هاي مذكور را بر اساس پنج رويكرد اصلي يعني رهيافت سياسي - حكومتي، رهيافت جامعه‏شناسي، رهيافت تاريخي - قومي، رهيافت عرفاني و رهيافت اسطوره‏اي بررسي كرده، سپس مطابق ملاك عقل و منطق بر آن است كاربرد دنيوي دين و رويكردهاي ياد شده را ارزيابي و تحليل نمايد. مخاطبان در اين كتاب با ديدگاه‏هاي سيد مرتضي علم‏الهدي، علامه محسن امين، ابن خلدون، هبةالدين شهرستاني، طه حسين، شيخ عبدالله علايلي، امام خميني، سيدهادي مدرسي، مرتضي عسگري، دكتر سيدحسين محمدجعفر هندي، شهيد مطهري، دكتر شريعتي، شيخ شمس‏الدين، محمود عقاد، دكتر شهيدي، اقبال لاهوري، سيد بن طاووس و... آشنا مي‏شوند.

67 - قيام حسين‏

جعفري بافقي، حسن، قم، نشر روح، باب اول، 1377، 144 ص.

اين اثر با تقريض [مرحوم‏] حضرت آية اللّه صالحي مازندراني آغاز شده است. كوششي است كه با استفاده از آيات قرآن و تفسير، بيانات انبياء و اوصياء، فقها، محدثان، عرفا و نيز ديدگاه دانشمندان و مورخان و... به بررسي ابعاد مختلف قيام حضرت ابا عبداللّه الحسين‏عليه السلام و ديدگاه گوناگون درباره آن پرداخته‏است. كتاب در قالب چهارده درس تنظيم گشته كه برخي عناوين آن عبارت‏اند از: تفسير قيام، ويژگي‏هاي قيام حسيني، انبيا و قيام، قيام در بيان پيشوايان معصوم‏عليه السلام، عرفان و قيام، فقه و قيام، مباني فقهي قيا ، احكام فقهي قيام، احاديث و روايات درباره قيام، مباني قيام حضرت سيدالشهداعليه السلام، قيام و ديدگاه دانشمندان جهان «شهاب الدين سيدمحمد آلوسي، محمدعلي جناح، مهاتما گاندي، لياقت عليخان، بورشو تامداس‏توندون، چارلز ديكنس، توماس كارلايل، پروفسور ادوارد براوان، فردريك جمس، ل.م. بويد، ماربين فيلسوف آلماني، جرجي زيدان»، قيام و مباني عقلايي، سياست قيام، تاريخ نگاري قيام و فتاوا و ديدگاه‏هاي مختلف اهل‏سنت.

68 - قيام عاشورا در كلام و پيام امام خميني‏

تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني‏رحمه الله، چاپ پنجم، 1376، 111 ص.

«قيام عاشورا در كلام و پيام امام خميني» عنوان دفتر سوم از مجموعه تبيان مي‏باشد و دربرگيرنده سخنان بزرگ مردي است كه در اقتدا به سالار شهيدان، خود اسوه‏اي كامل بود. مردي كه در شب سياه ستم، مشعل فروزان شهادت برگرفت، بيرقهاي قيام برافراشت، ننگ سكوت و ذلت از دامن مطهر طلايه‏داران تشيع سرخ حسيني زدود و دگرباره شعار «احدي الحسنيين» و «پيروزي خون بر شمشير» را در عصر حاكيمت آهن و فولاد، به مستضعفان و پابرهنگان زمين آموخت و سرانجام نيز به همت دستاني كه زنجيرهاي عزا را قرن‏ها بر زمين ننهاده و عشق عاشورا و ياد حادثه خونين كربلا را نسل اندر نسل با اشك و خون و صداقت در سينه‏ها نگهداشته بودند، حكومت يزيدي زمانه را سرنگون ساخت. يادش هميشه در خاطره‏ها زنده باد كه همواره بر اين حقيقت گواهي مي‏داد كه: ماهرچه داريم از محرم و عاشورا داريم.

عناوين ذيل، مباحث اصلي كتاب را تشكيل مي‏دهند. بخش اول: سه سخنراني در باب محرم و عاشورا، بخش دوم: (مجموعه موضوعي)، محرم ديباچه سرخ شهادت، علل و عوامل قيام عاشورا، اهداف قيام عاشورا، انتخاب آگاهانه شهداي كربلا، نتايج و آثار قيام ابا عبدالله‏عليه السلام، قيام عاشورا اسوه آزادگان، فلسفه عزاداري و روضه‏خواني، اهميت و نقش عزاداري در احياي اسلام و مكتب سيدالشهدا، نقش عزاداري در حفظ ملّت و كشور، بزرگداشت قيام عاشورا از شعائر الهي است، توصيه به خطبا و نوحه‏سرايان و عزاداران.

69 - قيام جاودانه (سخني چند پيرامون «عاشورا» و آفاق آن)

حكيمي، محمدرضا، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چاپ دوم، 1377، 232 ص.

«قيام جاودانه» مروري است بر جنبه‏هاي گوناگون قيام سيدالشهدا. تاثيرات عميق عاشورا بر نگرش‏هاي انساني و مقوله عد لت، از عمده‏ترين رهيافت‏هاي اين قيام به شمار مي‏آيد كه مولف با تكيه بر ان به تجزيه و تحليل «عاشورا و حكومت‏ها»، «دين مردمي» (اسلام و مردم) و «طاغوت‏زدايي» مي‏پردازد.

مطالب كتاب از هشت بخش تشكيل شده است كه عناوين آن عبارت‏اند از:

عاشورا و جهان اسلام، عاشورا و انسان‏نو، عاشورا و عدالت سه، عاشورا، انقلاب‏ها و حكومت‏ها، اسلام و مردم (دين مردمي)، طاغوت‏زدايي، تنها راه رهايي و عدالت تا محو سيماي فقر و....

70 - گسترش نهضت حسيني‏

باهنر، محمد جواد، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چاپ اوّل، 1377، 152 ص.

مباحث اين كتاب برگرفته از پنج جلسه سخنراني دكتر باهنر در ايام محرم و صفر سال‏هاي 1349 و 1350 هجري شمسي است كه طي آن علل و چگونگي گسترش نهضت امام حسين‏عليه السلام در تاريخ اسلام به اجمال بررسي و تبيين شده است. از جمله موضوعات كتاب عبارت‏اند از: گسترش قيام‏هاي برگرفته از نهضت امام حسين‏عليه السلام، موج حماسي و عاطفي نهضت حسيني در طول تاريخ، نقش امام سجادعليه السلام در گسترش نهضت حسيني، اصل تعميم و گسترش در اسلام و عناصر نهضت حسيني در زندگي امام حسن‏عليه السلام و امام كاظم‏عليه السلام.

71 - معارف عاشورا (درسها و پيامها)

سعيدي، علي، تهران، اميركبير، چاپ دوم، 1380، 220 ص.

نوشتار حاضر شرحي است از علل شكل‏گيري حماسه عاشورا و تبيين اهداف و آرمان‏هاي آن‏كه بر اساس سخنان امام حسين‏عليه السلام و در قالب «درس و پيام» تدوين يافته است. مباحث كتاب به اين قرار است: تبيين مرز بين نظام الهي با حكومت خلافتي، توجه دادن جامعه به نقش رهبري ديني و ويژگي‏هاي آن، تبيين نقش و رسالت مردم در نظام ديني، احياء و تحقق فريضه امر به معروف و نهي از منكر، آزمون انسان‏ها و تفكيك مومنان از مسلمان نمايان، تقدم دين و حفظ اصول بر مال و جان، جريان‏شناسي انحراف، حفظ حريم‏ها و قداست‏ها، تبيين راه و الگوي حق‏گرايي، الگودهي احياء و اقامه نماز، هدف‏گيري ارزشي و تكاملي اصلاحات، ترسيم الگوي رسالت زن مسلمان، ترسيم چهره وفاداران به دين و رهبري، تعيين معيارهاي خواص غير متعهد و ترسيم چهره زيباترين نوع مرگ.

72 - مدرسه حسيني‏

دلشاد تهراني، مصطفي، تهران، خانه انديشه جوان، چاپ اوّل، 1378، 296 ص.

«مدرسه حسيني» كتابي است كه طي آن مباحثي در باب تربيت اسلامي با عناي به احاديث و سيره عملي امام حسين‏عليه السلام فراهم مي‏آيد. در بخشي از مقدمه آمده است: «مدرسه حسيني» عنواني است براي رويكرد تربيتي به بزرگ‏ترين حماسه انساني؛ حماسه‏اي فراتاريخي و فراجغرافيايي براي دميدن روح حقيقت انساني در همگان، مدرسه حسيني، مدرسه احياي اسلام نبوي و اسلام علوي است؛ مدرسه‏اي كه اسلام حقيقي در آن جلوه دارد. حسين‏عليه السلام با بنياد گذاشتن چنين مدرسه‏اي اسلام را زنده كرد. مدرسه حسيني برخاسته از مدرسه تربيتي پيامبر اكرم‏صلي الله عليه وآله وسلم و اميرالمؤمنين‏عليه السلام بود، مدرسه‏اي كه به انحراف و اضمحلال رفته بود و حسين‏عليه السلام آن را برپا كرد. كتاب در دو بخش تدوين شده است. ساختار مدرسه حسيني با اين مباحث: خاستگاه و شاكله مدرسه حسيني، فهم درست اسلام، جامعيت اسلام و هندسه صحيح اسلام، در بخش دوم، نوزده اصل تربيتي مدرسه حسيني به طبع رسيده كه عناوين برخي از آنها بدين قرار است: اصل حريت و آزادگي، اصل پارسايي و وارستگي، اصل عدالت‏خواهي و ظلم‏ستيزي، اصل خداپرستي و ترس‏ناپذيري، اصل حميت و سازش ناپذيري، و اصل غيرت‏ديني. هر اصل، با استناد به احاديث و حكايتي از امام حسين‏عليه السلام بررسي و تشريح شده است.

73 - مجموعه مقالات [اوّلين‏] كنگره بين‏المللي امام خميني‏رحمه الله و فرهنگ عاشورا (دفتر اوّل - سوم)

تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني‏رحمه الله، چاپ اوّل، 1374 - 1375، 433+433+413 ص.

كتاب حاضر شامل مجموعه مقالات اولين كنگره بين المللي امام خميني‏رحمه الله و فرهنگ عاشورا است كه به اهتمام مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني در سال 1374 برگزار شد. نويسندگان مقالات از دانشوران و نخبگان حوزه و دانشگاه و با گرايشهاي فكري متفاوت هستند. كه با نگرشي جديد به قيام امام حسين‏عليه السلام و علل و زمينه‏ها، دستاوردها، آثار و ارزش‏هاي عاشورا از ديدگاه امام خميني و... پرداخته شده‏است. عناوين و نويسندگان مقالات دفتر اوّل عبارت‏اند از:

اصول تحليل حادثه بزرگ قيام امام حسين‏عليه السلام (علامه محمدتقي جعفري)، حماسه حسيني و ظهور حقيقت آدمي (مصطفي دلشاد تهراني)، پژوهشي درباره يك شعار معروف «ان الحياة عقيدة و جهاد» (عنايت الله مجيدي)، تأثير فرهنگ عاشورا و نمودهاي عيني آن انديشه و زندگاني امام خميني‏رحمه الله (حسين رزمجو)، ادبيات عاشورا در دوره حضور امامان‏ع يه السلام (260 - 61 ه) (افتخارزاده)، سنت احياگري، روشهاي پاسداري از حماسه عاشورا و فرهنگ آن در تاريخ فرهنگ اسلامي (جواد محدثي)، انقلاب اسلامي و نهضت حسيني (محمد واعظزاده خراساني)، قرآن و حماسه خونين كربلا (محمدباقر بهبودي)، مقايسه بين مفهوم شهادت در مسيحيت و اسلام (ابوالفضل عزتي)، تربيت يافتگان فرهنگ عاشورا (مهتاب رضاپور)، تأثير فرهنگ عاشورا بر هنرهاي نمايشي ايران (يعقوبعلي برجي)، عاشورا قبل از اسلام و حادثه كربلا (رضا استادي)، بررسي ديدگاه اجتماعي امام خميني‏رحمه الله درباره نهضت عاشورا و جايگاه آن در انديشه ايشان درباره تغيير جامعه (غلامرضا صديق اورعي)، بازتاب فرهنگ عاشورا در انديشه و رفتار سياسي امام خميني‏رحمه الله با تكيه بر بررسي مردم و نخبگان در دو حركت (زهرا رهنورد)، با عاشورا (احمد آكوچكيان)، قيام جاودانه (محمدرضا حكيمي)، امام خميني‏رحمه الله و احياء نگرش سياسي به عاشورا (محمد سروش)، عاشورا، رهگشاي تشيع (سيدجعفر شهيدي)، تطبيق قيام امام حسين‏عليه السلام با موازين فقهي (نعمت الله صالحي نجف‏آبادي) و پويايي جامعه و دگرگوني در گفتمان عاشورا (سيدهاشم آقاجري).

دفتر دوم: عاشورا در فقه، ارزيابي ديدگاه فقهي امام خميني و ديگر فقيهان درباره قيام سيدالشهدا (سيدضياء مرتضوي)، پيامها و دستاوردهاي عاشورا و جنبشهاي حق طلبانه و اصلاحي الهام گرفته از آن در تاريخ اسلام (سيدمحمد مهدي جعفري)، عدالت ميراث متروك انبياء در حكومت اموي (غلامحسين زرگرنژاد)، عرفان متعالي امام خميني‏رحمه الله، پرتوي از عرفان حسيني (عباس ايزدپناه)، كربلا، از برداشت معنوي تا برداشت سياسي (رسول جعفريان)، حسين بن علي‏عليه السلام در آيينه شعر (سيدعلي‏رضا حجازي)، حسين وارث و پوينده راه انبياء، عرضه قيام حسيني به قرآن (عبدالعلي بازرگان)، تعبير ايدئولوژيك از عاشورا (عليرضا علوي‏تبار)، فلسفه تكرار مراسم عزاداري عاشورا (محمدابراهيم جناتي)، تكليف‏گرايي در نهضت حسيني و نهضت خميني (كاظم قاضي‏زاده)، نقش نهضت عاشورا در شكل‏گيري و تداوم انقلاب اسلامي ايران (جميله كديور)، امام خميني ميراث‏دار فتوت حسين (همايون همتي)، سير مقتل‏نگاري (محمدجواد صاحبي)، اسلام ناب در صحراي سرخ كربلا (پرويز خرسند)، پيامها و دستاوردهاي نهضت عاشورا (محمدمحمدي اشتهاردي)، ريشه‏هاي تاريخي و زمينه‏هاي اعتقادي نهضت عاشورا (مهدي پيشوائي)، تأثير ف هنگ و هنر عاشورا بر هنر و ادبيات فارسي (احمد احمدي بيرجندي)، نقش عاشورا در شكل‏گيري انقلاب اسلامي (عبدالمجيد معاديخواه)، نهضت عاشورا و دفاع مقدس (محمدرضا سنگري)، تأثير فرهنگ عاشورا و نمودهاي عيني آن در انديشه و زندگاني امام خميني‏رحمه الله (لطف‏علي لطيفي پاكده)، اصول فرهنگ و تعاليم عاشورا (هاشم هاشم‏زاده هريسي).

دفتر سوم، نهضت عاشورا از نگاه اهل سنت (عبدالكريم عبداللهي)، فرهنگ عاشورا (رجبعلي مظلومي)، نگاهي به عزاداريهاي حسيني (سيدمحمد علي ايازي)، تاملي چند پيرامون گزارش حادثه كربلا در منابع مورخان اهل سنت (اصغر قائدان)، امام حسين به روايت ابن عساكر (عليرضا ذكاوتي قراگزلو)، ملاحظاتي پيرامون تفهيم و انتقال پيام عاشورا (حاتم قادري)، مقتل‏نگاري در آيينه تاريخ (محمود يزدي مطلق)، فرهنگ عاشورا، سياست عملي و سياست بين‏الملل (مرتضي اسعدي)، فرهنگ عاشورا در سيره و آثار اهل بيت معصومين‏عليهم السلام (علي نظري منفرد)، نهضت عاشورا در نگاه نوگرايان شيعه و سني (محمد حكيم‏پور) عاشورا، مثل اعلاي ابتلا، انتخاب و ايثار در فلسفه وجودي انسان (مهدي دهباشي)، امامان شيعه و نهضت عاشورا (سيداحمد خاتمي)، نگاهي و نقدي گذرا بر مدايح و مراثي اهل بيت و اشعار عاشورائي و تأثير انديشه‏هاي امام خميني‏رحمه الله در هنر و ادبيات انقلاب اسلامي (ابوالفضل فيروزي)، نقش حضرت زينب‏عليها السلام در بقاي نهضت كربلا (زهرا اباذري)، مباني اعتقادي و زمينه‏هاي اجتماعي - سياسي نهضت عاشورا (سيد عطاءاللّه مهاجراني)، نسبت عاشورا با بعثت (مقصود فراستخواه)، تحليلي تطبيقي از قيام امام حسين‏عليه السلام و قيام امام خميني‏رحمه الله (غلام‏حيدر ابراهيمباي سلامي)، بررسي سير تكويني مضمون و انديشه تشبيه در تعزيه (سيد مصطفي مختاباد)، نهضت و رهبري امام و جايگاه عاشورا در اين ميان (علي رضائيان)، انگيزه و دستاوردهاي قيام امام حسين‏عليه السلام از ديدگاه امام خميني‏رحمه الله (علي رباني گلپايگاني)، مديريت عاشورائي برترين الگوي مديريت توسعه (سليمان خاكبان)، زمينه‏هاي اعتقادي، سياسي و اجتماعي در نهضت عاشورا (محمدصادق نجمي)، نقش نهضت عاشورا و تعاليم عاشورائي امام خميني‏رحمه الله (محمد اسماعيل خدادادي)، بررسي جلوه‏هاي فرهنگ عاشورا در متون زيارات شيعي (هادي وكيلي) و نهضت عاشورا و ايرانيان (ناديا ناظري و شهريار ياسيني).

74 - نظريه هاي عاشورا

عليزاده سوركي، مهدي، قم، پارسايان، چاپ اوّل، 1378، 63 ص.

اين كتاب به بيان علت قيام امام حسين‏عليه السلام پرداخته و شامل شش پاسخ است. هر يك از اين پاسخ‏ها به عنوان يك نظريه مطرح شده‏اند و برخي آنها با يكديگر قابل جمع هستند. 1 - نظريه تعبد: چون خدا به امام حسين‏عليه السلام دستور داده بود، آن حضرت قيام كرد؛ 2 - نظريه انقلاب: هدف امام حسين‏عليه السلام براندازي حكومت اموي بود؛ 3 - نظريه دفاعي: موضع امام حسين‏عليه السلام در همه‏حال موضعي تدافعي بود؛ 4 - نظريه اصلاح: قيام امام حسين‏عليه السلام در هر حال اقدامي اصلاحي بود؛ 5 - نظريه مديريت: قيام امام حسين‏عليه السلام به منظور ارائه الگويي پايدار از جامعه ولائي به رهبري معصوم و براي مقابله با يهوديان بود؛ 6 - نظريه تاريخي: حق و باطل هميشه در طول تاريخ روياروي هم بوده‏اند و امام حسين‏عليه السلام نيز نماد و سمبلي از حق بود كه چاره‏اي جز رويارويي با جبهه باطل نداشت. مؤلف از اين ميان نظريات مطرح شده، به نظريه انقلاب گرايش دارد.

75 - نهضت حسيني، عزت حسيني‏

دلشاد تهراني، مصطفي، تهران، ذكر، چاپ دوّم، 1377، 72 ص.

در اين كتاب نگارنده بر آن است با استناد به احاديث، آيات و اشعار گوناگون، جلوه‏هاي تربيتي را از ديدگاه امام حسين‏عليه السلام تبيين نمايد. وي در اين نوشتار، ضمن بيان جايگاه عزت در تربيت و نيز ارائه مفاهيمي از اين واژه، به بررسي عزت در نهضت حسيني پرداخته است.

76 - نهضت كوفه از ديدگاه روانشناسي اجتماعي‏

پاشا، ابراهيم، تهران، آتيه، چاپ اوّل، 1379، 182 ص.

كتاب، پژوهشي است درباره حركت مسلم‏عليه السلام و پيامدهاي آن. در اين پژوهش، پژوهنده، اين بخش از نهضت امام حسين‏عليه السلام را از منظر روان‏شناسي اجتماعي بررسي و ارزيابي مي‏كند. عناوين مباحث كتاب - پس از مقدمه‏اي در باب روش‏شناسي و موضوع تحقيق - بدين قرار است:

معاويه و شخصيت او، سازمان سياسي حكومت معاويه، گردآوري بيعت براي يزيد و صحنه مرگ معاويه، شخصيت يزيد و مقدمه حكومت او، شهر كوفه و زمان خلافت يزيد، حركت مسلم ابن عقيل به طرف كوفه، حركت كوفه و انتشار خبر آن در دمشق و تصميمات بعدي، بصره و حكومت عبيدالله بن زياد، حركت و ورود ابن زياد به كوفه، شرايط اجتماعي كوفه در زمان حكومت عبيداللّه بن زياد.

77 - نگاهي فلسفي به ج يان عاشورا

چوبينه، سجاد، قم، ابرار، چاپ اوّل، 1377، 144 ص.

مولف اين كتاب بر آن است با نگرشي فلسفي، تحليلي از واقعه عاشورا به دست دهد. مؤلف، نفاق، دنياطلبي، جهالت و ناداني را علل بروز اين واقعه بر مي‏شمارد؛ سپس به تفصيل، دلايل ماندگاري جريان عاشورا، و منزلت و جايگاه واقعي شهادت امام حسين‏عليه السلام را در طول تاريخ ذكر مي‏كند.

اين اثر از چهار بخش تشكيل شده است كه عناوين آن عبارت‏اند از: علل محدثه جريان عاشورا، علل مبقيه جريان عاشورا، جايگاه واقعي شهادت امام حسين‏عليه السلام در تاريخ و زيبايي‏ها و زشتي‏ها در تابلوي نمايان عاشورا.

78 - نگاهي به حماسه حسيني استاد مطهري‏

صالحي نجف‏آبادي، نعمت‏اللّه، تهران، كوير، چاپ اوّل، 1379، 460 ص.

اين كتاب در نقد كتاب حماسه حسيني نوشته مرتضي مطهري و پاسخ به نسبت‏هاي وارد از سوي ايشان به كتاب شهيد جاويد نگاشته شده است. موضوع حماسه حسيني، تحليل قيام امام حسين‏عليه السلام و واقعه عاشورا مي‏باشد. نويسنده با استناد به منابع معتبر و دست اول تاريخي، به دفاع از كتاب خود و پاسخگويي ايرادات مطهري ذيل چهار عنوان زير پرداخته است: برداشتهاي ابتدايي، تناقضات، اشتباهات تاريخي و اعتماد بر منابع بي‏اعتبار، وي استوار ساختن نظرات و تحليل‏هاي علمي و تاريخي بر تحقيق و استدلال و دوري گزيدن از تقليد و عدم اعتماد بر نوشته‏هاي بي‏اعتبار را پيام اصلي كتاب خود دانسته و بر ضرورت مبارزه با فرهنگ افسانه‏سازي و پرستش موهومات بويژه در مسائل ديني تأكيد ورزيده است.

79 - نقش ائمه در احياي دين: امام حسين‏عليه السلام وصي پيامبرصلي الله عليه وآله وسلم و شهيد احياي دين (جلد 16)

عسكري، سيدمرتضي، قم، دانشكده اصول دين، چاپ اوّل 1379، 198 ص.

اين كتاب به صورت توصيفي، ابعاد نهضت و انگيزه‏هاي قيام امام حسين‏عليه السلام را مورد بررسي قرار داده است. ابتدا اوضاع اجتماعي عرب پيش از اسلام و نيز اوضاع اجتماعي مسلمانان پيش از قيام شرح داده شده است. سپس روش ابوبكر و عمر پس از وفات پيامبرصلي الله عليه وآله وسلم و ماجراهايي از قبيل فدك، سكوت انصار، آغاز نظام طبقاتي در اسلام، چگونگي مقابله معاويه با اسلام و مسئله اطاعت از خليفه مورد بررسي قرار گرفته است.

همچنين علت قيام امام حسين‏عليه السلام، عزيمت به كربلا، چگونگي شهادت ياران امام حسين‏عليه السلام، اسارت اهل بيت امام حسين‏عليه السلام و برخي از حوادث پس از شهادت آن حضرت از جمله سخنراني امام سجادعليه السلام و سخنراني حضرت زينب‏عليها السلام بررسي شده‏است.

80 - وارثان عاشورا

صفائي حائري، علي، قم، ليلة القدر، چاپ اوّل 1380، 266 ص.

در اين كتاب خلاصه‏اي از سخنراني‏هاي علي صفائي درباره عاشورا و ايام محرم جمع آمده است. «اهداف امام حسين‏عليه السلام»، «خصوصيات رهبري»، «دستاورردهاي حق»، «عوامل احياء تعليم و تربيت» از مباحث كتاب به شمار مي‏روند.

81 - واقعه كربلا: نگرشي تحليلي به زندگاني امام حسين‏عليه السلام‏

عباس محمود عقاد؛ مترجم: مسعود انصاري، تهران، پرديس، چاپ اوّل، 1380، 176 ص.

در كتاب حاضر، تحليلي از وقايع كربلا روز عاشورا و اطلاعاتي درباره طبايع مردم عرب به دست مي‏دهد، سپس برخي انگيزه‏هاي دشمني و رقابت معاويه و يزيد با امام حسين‏عليه السلام را ذكر مي‏كند. در پي آن، ضمن تشريح نوع تربيت و آموزش اموي و هاشمي، مقايسه‏اي ميان اين دو صورت داده، پيامدهاي هر يك را بر شمارده است. در بخشي از كتاب نيز، عوامل مهم شكل‏گيري نهضت عاشورا و خروج امام حسين‏عليه السلام از مدينه به مكه و كربلا تحليل شده است. بررسي و تحليل وقايع شب تاسوعا و روز عاشورا و حوادث پس از آن، مباحث پاياني كتاب است.

82 - 72 پرسش پيرامون حماسه كربلا

تقدسي‏نيا، خسرو، قم، مؤسسه آموزش عالي باقرالعلوم‏7، چاپ اوّل، 1376، 208 ص.

اثر حاضر در صدد پاسخگويي به شبهاتي است كه در را بطه با قيام كربلا بوجود آمده است. لذا آن را «72 پرسش پيرامون حماسه كربلا» ناميده است. نويسنده تلاش نموده است پاسخهاي فشرده و مختصر ولي در عين حال مفيدي ارائه دهد تا قابل استفاده براي خوانندگان باشد.

برخي از پرسش‏ها عبارت‏اند از:

عوامل و زمينه‏هاي قيام امام حسين‏عليه السلام، جنايتهاي معاويه و يزيد، تفاوت معاويه و يزيد، فلسفه قيام امام حسين‏عليه السلام، فلسفه دستور زنده نگه داشتن عاشورا از جانب ائمه‏عليهما السلام، فلسفه عدم صلح امام حسين‏عليه السلام، مبناي قيام امام حسين‏عليه السلام، فلسفه پذيرش دعوت مردم كوفه از جانب امام حسين‏عليه السلام، چرا امام حسين‏عليه السلام از طريق اعجاز حكومت يزيد را سرنگون نكرد؟، رفع شبهه از «انّ اللّه شاء اَن يراك قتيلاً»، آگاهي امام حس ن‏عليه السلام از شهادت، آيا هدف امام حسين‏عليه السلام تشكيل حكومت بود؟، فلسفه خروج امام حسين‏عليه السلام از مكه در ايام حجّ، فلسفه درخواست مهلت از جانب امام حسين‏عليه السلام در شب عاشورا، فلسفه ترخيص ياران از جانب امام حسين‏عليه السلام، نقش زنان در حماسه كربلا و قيام‏هاي بعد از شهادت امام حسين‏عليه السلام و....

83 - هفتاد و دو پرسش و پاسخ پيرامون قيام امام حسين‏عليه السلام‏

حميدي هشترودي، اكبر، تهران، عابد، چاپ اوّل، 1381، 112 ص.

در كتاب حاضر هفتاد و دو پرسش درباره قيام امام حسين‏عليه السلام با پاسخ آن گرد آمده است. پرسش‏ها با مضامين مختلف تدوين شده طي آن وا قعه كربلا از ابعاد گوناگون بررسي و تبيين مي‏گردد. برخي از پرسش‏ها عبارت‏اند از: درس‏ها و عبرت‏هاي كربلا چيست؟ بزرگترين پيام كربلا چيست؟، آيا محيط اجتماعي و سياسي آن روز براي قيام امام حسين‏عليه السلام آماده بود؟، آيا در واقعه كربلا تحريفاتي صورت گرفته است؟ وظايف ما در رابطه با تحريفات قيام كربلا چيست؟، علل جاودانگي كربلا و عاشورا چيست؟، تعزيه و شبيه‏خواني چه حكمي دارد؟، و شعر و ادبيات در ترويج فرهنگ كربلا چه نقشي داشته‏است؟