عَبيط
عَتَبات عاليه
عتبه ، به معنى آستانه دراست ، چه بالا يا پايين . عتبات ، نام بالغلبه است مشاهد متبرّكه را، مانند مشهد حضرت على عليه السّلام و حضرت حسين عليه السّلام و ديگر مزارات امامان .⁽⁸⁸²⁾
عتبه در معناى كلّى خود، شامل همه حرمهاى معصومين و آستانه هاى مقدسه مى شود كه درگاه آنها مورد تكريم و بوسيدن و زيارت شيفتگان قرار مى گيرد؛ امّا زيارت عتبات ، كه اغلب همراه با زيارت حج مطرح مى شود، بيشتر زيارت كربلا، نجف ، كاظمين و سامرا مراد است .⁽⁸⁸³⁾
عَتَبه بوسى
بوسيدن آستان در حرم . زيارت رفتن ، بيشتر براى تشرّف به حرمهاى مطهّر معصومين عليهم السّلام به كار مى رود.
عِترت
خاندان پيغمبر اكرم ، اهل بيت عصمت و طهارت ، ائمّه شيعه . عترت به فرزندانى كه از نسل كسى باشد گفته مى شود. از اميرالمؤ منين پرسيدند: ((عترت )) كيست ؟ فرمود: من ، حسن ، حسين و امامان نهگانه از فرزندان حسين عليه السّلام كه نهمين آنان مهدى و قائم ايشان است ، از قرآن جدا نمى شوند و قرآن از آنان جدا نمى شود، تا كنار حوض ‍ (كوثر) بر پيامبر وارد شوند.⁽⁸⁸⁴⁾ عترت پيامبر، همتاى قرآن كريمند و رسول خدا ((قرآن و عترت )) را بعنوان ميراث و يادگار خويش براى امّت معرّفى كرده است : ((اِنّى تارِكٌ فيكُمُ الثَّقَلَيْنِ، كِتابَ اللّهِ وَ عِتْرَتِى اَهْلَ بَيْتى ...)).⁽⁸⁸⁵⁾
امّا ((عترت )) در لغت ، قطعه هاى درشت مشك در نافه آهوست ، نيز به معناى لعاب شيرين است . همچنين عترت به معناى فرزندان و نوادگانِ نسبى و نسل يك شخص ‍ است و به همين جهت به ذرّيه پيامبر از نسل على و فاطمه ، عترت مى گويند. معناى ديگر عترت ، ريشه درختى كه بريده شده و دوباره روييده باشد. مرحوم محدّث قمى با توجّه به همه معانى ياد شده براى عترت ، چنين مى گويد: ائمّه ، همچون قطعه هاى بزرگ مشك از نافه اند و علومشان آب گوارا نزد اهل حكمت و انديشه است و اينان درختى هستند كه رسول خدا ريشه اش ، على تنه اش و ائمّه از نسل او، شاخه هاى اين درخت ، و شيعيانشان برگ اين درختند و علوم اهل بيت ، ميوه اين درخت است .⁽⁸⁸⁶⁾
از ((ابن اعرابى )) تعبيرهاى جالبى درباره عترت نقل شده است . مى گويد: ((عترت ، به معناى شهر و مركز است ، اهل بيت نيز مركز اصلى اسلامند. عترت ، صخره عظيمى است كه سوسمار، لانه خود را كنار آن قرار مى دهد تا با علامت قرار دادن آن ، خانه خود را گم نكند. ائمّه نيز هاديان خلقند. عترت ، ريشه درخت قطع شده است ، اهل بيت نيز مورد ستم قرار گرفته ، قطع و بريده شدند. عترت ، به يك قطعه بزرگ مشك و نافه آهو گفته مى شود. آنان نيز در ميان بنى هاشم و فرزندان ابوطالب ، همچون قطعه بزرگ نافه ، خوشبويند. عترت ، به چشمه زلال و گوارا و شيرين گفته مى شود. علوم اهل بيت نيز، نزد اهل خرد و فرزانگان ، گواراتر از هر چيز است . عترت ، به معناى باد است . آنان نيز همچون باد، سپاه و حزب خدايند. عترت ، گياهى متفرق است ، مثل مرزنجوش . عترت پيامبر نيز مزارهاى پراكنده در هر سو دارند و بركاتشان در شرق و غرب جهان گسترده است . عترت ، دوستان ، طايفه و قبيله هر كس را گويند. اهل بيت نيز گروه و طايفه و رهط رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله هستند⁽⁸⁸⁷⁾ .
عثمان بن علىّبن ابى طالب عليه السّلام
يكى از شهداى كربلا. وى برادر عباس است ، مادرش ام البنين و پدرش اميرالمؤ منين است . از آن حضرت نقل شده كه نام او را به ياد برادرم عثمان بن مظعون ، ((عثمان )) ناميدم .⁽⁸⁸⁸⁾ وى به تير خولى بن يزيد، در روز عاشورا مجروح شد و بر زمين افتاد و يكى ديگر از سپاه ابن سعد او را كشت . هنگام شهادت 21 سال داشت . نامش در زيارت ناحيه مقدّسه آمده است .
عثمان بن فَروه (عروه ) غِفارى
ازشهداى كربلا به شمار آمده است . نامش در زيارت رجبيّه نيز آمده است . احتمال داده اند كه او همان قرّة بن ابى قرّه غفارى باشد.⁽⁸⁸⁹⁾
عُذَيبُ الهِجانات
نام يكى از منزلگاههانزديك كوفه ، كه سيدالشهدا از آن گذشت و چون آب داشته ، عذيب گفته مى شد. معناى آن آب خوشگواراست . موقعيّت آن ميان قادسيّه و مغيثه از منازل راه كوفه است كه تعلّق به بنى تميم دارد. آب و بركه و چاه و خانه ها و قصر و مسجدى داشته و پاسگاهى هم در آنجا بوده كه محلّ نگهبانى براى ايرانيان بوده است ⁽⁸⁹⁰⁾ . حسين بن على عليهما السّلام در اين منزل ، با چهار نفر كه از كوفه مى آمدند برخورد كرد. نافع بن هلال نيز همراه جمع بود. پس از گفتگوهايى كه بين امام و آنان انجام گرفت ، آنان به حسين عليه السّلام پيوستند و به فداكارى در ركابش پرداختند.⁽⁸⁹¹⁾ حرّ نيز همراه كاروان حسينى حركت مى كرد. در همينجا بود كه نامه ابن زياد به حرّ رسيد كه فرمان به سختگيرى داده بود و حرّ نيز مانع حركت امام شد.
عِراق
سرزمينى كه سيدالشهدا عليه السّلام از حجاز به سوى آنجا رفت تا به دعوت كوفيان در مبارزه با يزيد، پاسخ گويد و قبل از رسيدن به كوفه ، در كربلا در محاصره سپاه ابن زياد به شهادت رسيد. سرزمين عراق ، بخصوص منطقه ميان دجله و فرات ، حاصلخيز و پر جمعيّت است . وقتى سرزمين عراق ، پيش از خلافت اميرالمومنين عليه السّلام فتح شد، باآل على عليه السّلام آشنا گشت . كسانى همچون ابن مسعود و عمارياسر، پيشتر در آنجا فرماندار يا امير لشكر بودند. پس از جنگ جمل كه حضرت على عليه السّلام كوفه را مقرّ خلافت خويش قرار داد، مردم آن منطقه بيشتر با آن حضرت و دودمانش ‍ آشنا شدند. از اين رو معاويه و آل مروان مى كوشيدند تا تشيع و ريشه هاى گرايش به خاندان نبوّت را در آن سرزمين بخشكانند.⁽⁸⁹²⁾ همواره ميان شاميان و عراقيان ، نزاع و كينه بوده است . پس از شهادت اميرالمؤ منين عليه السّلام در دوران امام حسن مجتبى اين منطقه نيز به دنبال قرارداد صلح در اختيار امويان قرار گرفت و آنان بشدّت ، هواداران على عليه السّلام را سركوب مى كردند.
عراق ، همواره منطقه اى آشفته و متزلزل بوده و بين قدرتها دست به دست مى گشته است . مردم آن نيز از يك رفتار متذبذب و متغيّر برخوردار بودند. در عين حال ، در آن روزگار، قلب كشور اسلامى و مركزى براى نيروهاى انسانى و سربازان رزمى و ثروت و مال بود و پايگاهى براى لشكر محسوب مى شد.⁽⁸⁹³⁾ بخصوص كوفه در شهرهاى عراق ، موقعيّت ويژه ترى داشت و همواره در كشمكشهاى سياسى و مبارزاتى ، از پايگاههاى مهمّ بود. حتّى در جريانهاى سياسى پس از عاشورا نيز، مثل خروج مختار و بروز شورشهاى مختلف بر ضدّ امويان نقش عمده داشت . شايد به خاطر اين دلايل بود كه امام حسين عليه السّلام پس از اقامت چند ماهه در مكّه ، تصميم گرفت به سرزمين عراق رود و نداى كوفيان را لبّيك گويد، بخصوص كه شيعيان او و پدرش على عليه السّلام در كوفه فراوان بودند و نامه هاى دعوت بسيارى براى امام نوشتند. در رواياتى پيشگويى شهادت آن حضرت در سرزمين عراق نيز آمده است ، از جمله : رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله به حسين بن على عليهما السّلام فرموده بود: ((اِنَّكَ سَتُساقُ اِلَى العِراقِ وَ هِى اَرْضٌ قَدِ الْتَقى بِهَا النَبِيُّونَ وَ اَوْصياءُ النَبِيّين ، وَ هِىَ اَرْضٌ تُدعى عَمُورا، وَ اِنَّكَ تَستَشْهِدُ بِها وَ يَسْتَشْهِدُ مَعكَ جَماعَةٌ مِن اَصحابِكَ...)).⁽⁸⁹⁴⁾ بزودى به سوى عراق سوق داده خواهى شد، آنجا سرزمينى است كه پيامبران و اوصياء پيامبران در آن با هم برخورد كرده اند، و آن سرزمينى است كه ((عمورا)) هم خوانده مى شود، تو در آن سرزمين شهيد خواهى شد و همراه تو نيز، گروهى از يارانت به شهادت خواهند رسيد. حضرت على عليه السّلام نيز در برخى سخنان خويش ، از اهل عراق ، بعنوان افرادى كه در حمايت حق ، كوتاهى مى كنند، سخنانِ نكوهش كننده اى دارد.⁽⁸⁹⁵⁾ اكنون عراق ، از كشورهاى اسلامى در خاورميانه است و مرقد شش امام شيعه در چهار شهر عراق قرار دارد: كربلا (مدفن امام حسين ) نجف (مزاراميرالمؤ منين ) كاظمين (حرم امام كاظم و امام جواد) سامرّا (حرم امام هادى و امام عسكرى ). حوزه علميه دير پاى نجف اشرف نيز در اين كشور است .⁽⁸⁹⁶⁾
عِراقَيْن
تثنيه عراق است ، دو عراق . عراق عرب و عراق عجم را با هم در برخى اصطلاحها عراقين گفته اند. همچنين عراقين به كوفه و بصره هم گفته شده است . عبيداللّه بن زياد (كه فاجعه كربلا را آفريد) پيش از امارت بر كوفه ، حاكم بصره بود و با نظر يزيد، با حفظ سمت به امارت كوفه هم گماشته شد تا نهضت مسلم بن عقيل را فرونشاند و ياران سيدالشهدا عليه السّلام را سركوب كند. به همين جهت او را ((حاكم العراقين )) مى گفتند.
عروسى قاسم
آنچه بعنوان عروسى قاسم و آراستن حجله براى او در كربلا مطرح است ، واقعيّت و سند ندارد، ولى از منابع ضعيف به اذهان عوام راه يافته و بر ناكامى نوجوان امام مجتبى عليه السّلام مى سوزند و مى گريند و در شبيه خوانى و تعزيه ها هم حجله براى قاسم نوداماد مى آرايند. از تحريفهاى عاشوراست . آنچه در برخى منابع آمده ، چيزى ساده تر از عروسى است و به نامزد داشتن وى اشاره دارد.
عُروة بن بطان ثعلبى
از جنايتكاران كربلا. وى به اتفاق جانى ديگرى به نام زيدبن رقادتغلبى ، روز عاشورا يكى از ياران حسين بن على عليهما السّلام را به نام ((سُويدبن مطاع )) به شهادت رساندند.
عروة بن قيس اَحْمَس
اين ملعون ، فرمانده اسب سواران سپاه عمرسعد در كربلا بود.
عَريف
عنوان بزرگ و نماينده يك قبيله ، كه رابط آن با حكومت و مسؤ ول رسيدگى به آنان بود.⁽⁸⁹⁷⁾ در كوفه براى درهم شكستن نهضت مسلم بن عقيل ، از عنوان و نفوذ عريفها براى فرونشاندن انقلاب ، استفاده مى شد. طبقات موجود در كوفه ، به واحدهاى كوچكتر تقسيم مى شد و شخصى از هر گروه بعنوان سرپرست توزيع (حقوق ) برگزيده مى شد. اين گروهها ((عرافه )) و شخصى كه مسؤ ول آن بود ((عريف )) ناميده مى شد...⁽⁸⁹⁸⁾ ابن زياد، عريفها را مسؤ ول هرگونه اغتشاش دانست ، كه امكان داشت در عرافه آنها رخ دهد و تهديد كرد كه اگر عريفى چيزى از ابن زياد پنهان كند، مصلوب خواهد شد و تمام عرافه ها از دريافت حقوق محروم خواهند گشت .⁽⁸⁹⁹⁾ بيانيه ابن زياد، كه انتشار آن ، جوّى از رعب ايجاد كرد، شامل بندهاى زير بود:
1 عريفان ، كسانى را كه مخالف بنى اميّه اند، از جمله حروريّه و خوارج را سرشمارى كنند.
2 عريفان ، ليستى از اسامى و عملكردها را گزارش دهند.
3 نسبت به آنان كه تمايل به مسلم بن عقيل دارند، شديدا مراقب باشند.
4 هر عريفى كه در حيطه عرافت او كسانى يافت شوند كه به حكومت يزيد دل نسپرده باشند، محكوم به اعدام در مقابل در خانه اش است .
5 هر عريفى كه نام كسى را ننوشت ، بايد تعهّد بسپارد كه افراد او مخالفت نكنند و دست به هيچ كار موجب آشوب در دولت نزنند. عريفان هم بشدّت ، بندهاى اين بيانيّه را به اجرا گذاشتند.⁽⁹⁰⁰⁾
عزاخانه
ماتم خانه ، خانه اى كه در آن عزا بر پا كنند، ماتم سرا، مصيبت سرا.⁽⁹⁰¹⁾ به حسينيّه وتكيه اى هم كه در آن ، عزادارى حسينى برگزار مى شود، عزاخانه حسينى گفته مى شود.
عزادارى
بر پا داشتن مراسمى به ياد سيدالشهدا عليه السّلام در ايام مختلف ، بويژه دهه محرّم و روز عاشورا. اين عمل ، كه زنده نگهداشتن هدف حسينى و فرهنگ عاشوراست ، مورد تشويق بسيار اولياء دين است و خود معصومين ، در راه اقامه عزاى حسينى ، مى كوشيدند.⁽⁹⁰²⁾ زيرا عزادارى ، بصورت گريه ، برپايى مجالس ذكر، سرودن مرثيه ، گرياندن ، نوحه خوانى و ... احياء خطّ ائمّه و تبيين مظلوميّت آنان است . امام باقر عليه السّلام در زمينه برپايى عزا در خانه ها براى امام حسين عليه السّلام مى فرمايد: ((ثُمَّ لِيَندُبِ الحُسَينَ وَ يَبكيهِ وَ يَاءمُرْ مَن فى دارِهِ بِالبُكاءِ عَلَيهِ وَ يُقيمُ عَلَيهِ وَ يُقيمُ فى دارِهِ مُصيبَتَهُ بِإ ظهارِ الجَزَعِ عَلَيهِ وَ يَتَلاقُونَ بِالبُكاءِ بَعضُهُم بَعضا فِى البُيُوتِ وَ لِيُعزَّ بَعضُهُم بَعضا بِمُصاب الحُسَين .))⁽⁹⁰³⁾ (به كسانى كه روز عاشورا نمى توانند به زيارت آن حضرت بروند اينگونه دستور مى دهند) بر حسين عليه السّلام ، ندبه و عزادارى و گريه كند و به اهل خانه خود دستور دهد كه بر او بگريند و در خانه اش با اظهار گريه و ناله بر حسين عليه السّلام ، مراسم عزادارى برپا كنند و يكديگر را با گريه و تعزيت و تسليت گويى در سوگ حسين عليه السّلام در خانه هايشان ملاقات كنند.
سنّت عزادارى ، با برخوردارى از عشق و محبّتى كه از امام حسين عليه السّلام در دلها بوده و هست ، تبديل به يك برنامه گسترده و مردمى و مقدّس شده است و هرگز سستى و خاموشى ندارد و به بركت آن ، اقشار بسيارى با امام حسين عليه السّلام و دين و فرهنگ عاشورا آشنا مى شوند. فراز و نشيبهاى زيادى بر سوگوارى برخامس آل عبا گذشته است و هرگاه كه شيعيان ، قدرت و حكومتى يافته اند، در ترويج و توسعه آن كوشيده اند. ((در زمان پادشاهى آل بويه ، در دهه اوّل محرّم ، شيعيان به عزادارى حضرت سيّدالشهدا قيام نمودند ... معزالدّوله ، اولين كسى است كه فرمان داد كه مردم بغداد در دهه اوّل محرّم ، سياه بپوشند و بازارها را سياهپوش كنند و به مراسم تعزيه دارى حضرت سيدالشهدا قيام نمايند. بستن دكانها و منع طبّاخى و تعطيل عمومى در روز عاشورا از طرف معزّ الدّوله ديلمى در شهر بغداد به عمل آمد و تا اوايل سلطنت سلسله سلجوقى در آن شهر معمول بود. اين مراسم تا انقراض دولت ديالمه در تمام كشورهاى اسلامى قلمرو آنها مرسوم و برقرار بوده است .))⁽⁹⁰⁴⁾
رمز جاودانگى نهضت حسينى نيز همين احيا و زنده نگهداشتن و تعظيم شعائر بوده است . امام خمينى ((قدس سرّه )) فرمود: ((الان هزار و چهارصد سال است كه با اين منبرها، با اين روضه ها و با اين مصيبتها و با اين سينه زنيها، ما را حفظ كرده اند، تا حالا آورده اند اسلام را ... هر مكتبى تا پايش سينه زن نباشد، تا پايش گريه كن نباشد، تا پايش سر و سينه زن نباشد، حفظ نمى شود ... ما بايد براى يك شهيدى كه از دستمان مى رود، علم بپا كنيم ، نوحه خوانى كنيم ، گريه كنيم ، فرياد كنيم ...)).⁽⁹⁰⁵⁾ برپايى عزا براى سيدالشهدا، نوعى اعتراض به ظالمان و حمايت از مظلوم است . اشگ ريختن در سوگ اباعبداللّه عليه السّلام ، عامل تقويت حسّ عدالتخواهى و انتقامجويى از ستمگران و زمينه سازى براى تجمّع نيروهاى پيرو حسين عليه السّلام در خطّ دفاع از حق است . عزادارى براى شهيد، انتقال فرهنگ ((شهادت )) به نسلهاى آينده است . به تعبير شهيد مطهّرى : ((در شرايط خشن يزيدى ، در حزب حسينيها شركت كردن و تظاهر به گريه كردن بر شهدا، نوعى اعلام وابسته بودن به گروه اهل حق و اعلان جنگ با گروه باطل و در حقيقت ، نوعى از خود گذشتگى است . اينجاست كه عزادارى حسين بن على عليهما السّلام يك حركت است ، يك موج است ، يك مبارزه اجتماعى است .))⁽⁹⁰⁶⁾ عزادارى ، سبب مى شود كه شور و عاطفه ، از شعور و شناخت برخوردار گردد و ايمان را در ذهن جامعه هوادار، زنده نگهدارد و ((مكتب عاشورا)) بعنوان يك فكر سازنده و حادثه الهام بخش ، همواره تاءثير خود را حفظ كند. عزادارى ، احياء خط خون و شهادت و رساندن صداى مظلوميّت آل على به گوش تاريخ است . عزاداران حسينى ، پروانگانى شيفته نورند كه شمع محفل آراى خويش را يافته ، از شعله شمع ، پيراهن عشق پوشيده اند و آماده جان باختن و پر سوختن و فداشدن اند. نقش عزادارى در حفظ فرهنگ عاشورا مهمّ است . عميقترين پيوندها را از طريق آميختگى عقل و عشق و برهان و عاطفه كه در كربلا تجسّم يافته است ، انتقال مى دهد. هم بر مظلوميّت امام گريه مى شود و هم در سايه آن هدف امام حسين از نهضت و حركت ، شناخته مى شود. روضه هاى خانگى و دسته هاى عزادارى و هيئتهاى زنجير زنى ، پوشيدن لباس مشكى و پرچم به دست گرفتن و شربت و آب دادن و تلاش در برپايى مجالس و نوحه خوانى و سينه زنى و ... هر يك به نوعى سربازگيرى جبهه حسينى است و اين پيوند قلبى را عمق و غنا مى بخشد.
عزادارى سنّتى
شيوه اى كه نسبت به زنده نگهداشتن ياد حادثه عاشورا و حماسه حسينى از ديرباز مطرح بوده و جنبه مردمى يافته است . اين شيوه ، شامل مرثيه سرايى ، نوحه خوانى ، گريستن و گرياندن ، تشكيل هيئتها و دسته هاى سوگوارى ، سينه زنى ، ذكر مصيبت ، مجالس وعظ و روضه خوانى ، و ... است . اينگونه شيوه ها، چون با روح و جان و عاطفه شيعه آميخته است ، هرچه بيشتر به آن رنگ مردمى مى بخشد و عامل جذب و تجمّع و تشكّل انبوه شيفتگان اهل بيت مى گردد. ابو هارون مكفوف مى گويد: روزى خدمت امام صادق عليه السّلام رسيدم . حضرت فرمود: برايم شعر (در سوگ سيدالشهدا) بخوان ، من نيز خواندم . حضرت فرمود: نه ، اينطور نه ، بلكه همانگونه كه براى خودتان شعر خوانى مى كنيد و همانگونه كه نزد قبر حضرت سيدالشهدا مرثيه مى خوانى : ((لا، كَما تُنشِدُون وَ كَما تَرثيهِ عِندَ قَبرِهِ)).⁽⁹⁰⁷⁾ اين نشان مى دهد كه شيوه خودمانى و مرسوم نزد متن مردم ، بيشتر مورد اهتمام ائمّه عليهم السّلام بوده است . حفظ اين سنّت ، ضامن تداوم آن است . امام خمينى ((ره )) فرموده است : ((ما بايد حافظ اين سنّتهاى اسلامى ، حافظ اين دستجات مبارك اسلامى كه در عاشورا، در محرّم و صفر در مواقع مقتضى به راه مى افتد، تاءكيد كنيم كه بيشتر دنبالش باشند ... زنده نگهداشتن عاشورا با همان وضع سنّتى خودش ، از طرف روحانيون ، از طرف خطبا، با همان وضع سابق و از طرف توده هاى مردم با همان ترتيب سابق كه دستجات مُعظَم و منظّم ، دستجات عزادارى به عنوان عزادارى راه مى افتاد. بايد بدانيد كه اگر بخواهيد نهضت شما محفوظ بماند، بايد اين سنتّها را حفظ كنيد.))⁽⁹⁰⁸⁾ حتّى حفظ اصل عزادارى عاشورا نيز تا حدّ بسيارى در سايه حفظ سنّتهاست و دگرگون ساختن شيوه سنّتى بدون جايگزين بهتر، گاهى پيروان همان سنّتها را هم از اصل ماجراى حسينى جدا مى سازد.
عشق حسينى
عظيمترين سرمايه روحى شيعه كه پيوند دهنده آنان با اهل بيت پيامبر و عاملى بازدارنده از تباهى ، برانگيزاننده به فداكارى و جهاد و تصفيه كننده دل و جان است . در سايه همين عشق ، ياد حسين و عاشورا زنده مانده و سوز آن ، حمايت قلبى عاشق امام حسين عليه السّلام را همواره به نفع حق و جبهه ايثار، نيرو بخشيده است . همين عشق ، ياران او را روز عاشورا به استقبال شهادت فرستاد تا با مرگ در ركاب حسين عليه السّلام حيات ابدى يافتند. عشق حسين عليه السّلام را خداوند در دلها نهاده و شعله اى خاموش نشدنى است . به فرموده امام صادق عليه السّلام : ((اِنَّ لِقَتلِ الحُسَينِ عليه السّلام حَرارَةً فى قُلُوبِ المُؤ مِنينَ لا يَبرَدُ اَبَدا)).⁽⁹⁰⁹⁾ محبت حسين بن على عليهما السّلام نه تنها در دل زمينيان است ، بلكه عرشيان نيز او را دوست مى دارند و به فرموده رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله ، او محبوبترين چهره زمينى نزد آسمانيان است : ((مَنْ اَحَبَّ اَن يَنظُرَ اِلى اَحَبِّ اَهلِ الاَرضِ اِلى اَهلِ السَّماء فَليَنظُرْ اِلَى الحُسَين .))⁽⁹¹⁰⁾