رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود:

حجر الاسود به منزله دست راست خدا در زمين است. پس هركس دست خود را بر حجر بكشد، در حقيقت با خداوند بيعت كرده كه او را معصيت و نافرمانى نكند.

استلام از دور

عَنْ سَيْف التَّمَّارِ قَالَ:

قُلْتُ لاَِبِي عَبْدِ اللَّهِ (عليه السلام) أَتَيْتُ الْحَجَرَ الاَْسْوَدَ فَوَجَدْتُ عَلَيْهِ زِحَاماً فَلَمْ أَلْقَ إِلاّ رَجُلا مِنْ أَصْحَابِنَا فَسَأَلْتُهُ فَقَالَ: لا بُدَّ مِنِ اسْتِلامِهِ

فَقَالَ: إِنْ وَجَدْتَهُ خَالِياً وَ إِلاّ فَسَلِّمْ مِنْ بَعِيد. (15)

سيف تمّار گويد: به امام صادق (عليه السلام) گفتم:

نزد حجر الاسود آمدم، جمعيّت زيادى بود، از هريك از يارانمان پرسيدم چه كنم؟ گفت: بايد استلام حجر كنى! تكليف من چيست؟ امام صادق (عليه السلام) به او فرمود:

اگر اطراف حجر الاسود را خلوت يافتى آن را استلام كن و گرنه با دست خود از دور اشاره كن.

ظهور عدل

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (عليه السلام) قَالَ:

أَوَّلُ مَا يُظْهِرُ الْقَائِمُ مِنَ الْعَدْلِ أَنْ يُنَادِيَ مُنَادِيهِ أَنْ يُسَلِّمَ صَاحِبُ النَّافِلَةِ لِصَاحِبِ الْفَرِيضَةِ الْحَجَرَ الاَْسْوَدَ وَ الطَّوَافَ. (16)

امام صادق (عليه السلام) فرمود:

اوّلين چيزى كه امام عصر (عليه السلام) از عدل خود آشكار مى كند اين است كه منادى او فرياد برمى آورد كه طواف كنندگان مستحبّى و لمس كنندگان حجر الاسود، حجر الاسود و مطاف را براى كسانى كه طواف واجب دارند واگذارند.

ايثار در حرم

قال رسول الله (صلى الله عليه وآله) :

اَبْلِغُوا أهْلَ مَكَّةَ وَالمُجاوِرينَ اَنْ يُخَلُّوا بَيْنَ الحُجّاجِ وَبَيْنَ الطَّوافِ وَالحَجَرِ الأَسْوَدِ وَمَقامِ اِبراهِيمَ والصَّفِّ الأوَّلِ مِنْ عَشْرتَبْقى مِنْ ذِي القَعْدَةِ اِلى يَوْمِ الصَّدْرِ.»(17)

رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود:

«به اهالى مكّه و سكونت كنندگان در آن اين مطلب را برسانيد كه از ده روز آخر ذى قعده تا روز بازگشت حاجيان، محلّ طواف، حجر الأسود، مقام ابراهيم و صف اوّل نماز را براى حاجيان خالى كنند.»

مزاحمت ممنوع

عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ:

كَانَ بِمَكَّةَ رَجُلٌ مَوْلًى لِبَنِي أُمَيَّةَ يُقَالُ لَهُ: ابْنُ أَبِي عَوَانَةَ لَهُ عِنَادَةٌ، وَ كَانَ إِذَا دَخَلَ إِلَى مَكَّةَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (عليه السلام) أَوْ أَحَدٌ مِنْ أَشْيَاخِ آلِ مُحَمَّد (عليه السلام) يَعْبَثُ بِهِ، وَ إِنَّهُ أَتَى أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (عليه السلام) وَ هُوَ فِي الطَّوَافِ فَقَالَ: يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ مَا تَقُولُ فِي اسْتِلامِ الْحَجَرِ؟ فَقَالَ: اسْتَلَمَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلى الله عليه وآله) فَقَالَ لَهُ: مَا أَرَاكَ اسْتَلَمْتَهُ قَالَ: أَكْرَهُ أَنْ أُوذِيَ ضَعِيفاً أَوْ أَتَأَذَّى قَالَ فَقَالَ قَدْ زَعَمْتَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلى الله عليه وآله) اسْتَلَمَهُ قَالَ: نَعَمْ وَ لَكِنْ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ(صلى الله عليه وآله) إِذَا رَأَوْهُ عَرَفُوا لَهُ حَقَّهُ وَ أَنَا فَلا يَعْرِفُونَ لِي حَقِّي. (18)

حمّاد بن عثمان گويد:

در مكه مردى از دوستداران بنى اميه به نام ابن ابى عوانه زندگى مى كرد كه نسبت به اهل بيت(عليهم السلام) كينه داشت. و هرگاه امام صادق (عليه السلام) يا يكى از بزرگان دودمان پيامبر (صلى الله عليه وآله) به مكه مى آمد آنان را، با سخن خود تحقير نموده، آزار مى داد، وى روزى در حال طواف خدمت امام صادق (عليه السلام) آمد و گفت:

نظر شما در استلام و دست كشيدن به حجر الاسود چيست؟ حضرت فرمود:

رسول خدا (صلى الله عليه وآله) آن را استلام مى فرمود. آن مرد گفت:

من نديدم كه شما آن را استلام كنيد؟ امام صادق (عليه السلام) پاسخ دادند:

دوست ندارم ناتوانى را آزار دهم و يا خود آزرده شوم. باز آن مرد گفت: شما فرموديد رسول خدا (صلى الله عليه وآله) آن را استلام مى فرمود. امام فرمود: آرى، ليكن رسول خدا(صلى الله عليه وآله) را هرگاه مى ديدند حق او را مى شناختند ] و براى آن حضرت راه را باز مى كردند [ امّا براى من چنين نمى كنند، حق مرا نمى شناسند.

اشاره با دست

محمّد بن عُبيد الله گفت:

از امام على بن موسى الرضا (عليه السلام) پرسيدند:

اگر جمعيت اطراف حجر الاسود زياد بود آيا بايد براى استلام آن با مردم ستيزه كرد و درگير شد؟

قال: «إِذَا كَانَ كَذَلِكَ فَأَوْمِ إِلَيْهِ إِيمَاءً بِيَدِكَ».(19)

امام فرمود: هرگاه چنين وضعى بود، با دستت به آن اشاره كن ]و بگذر[.

قابل توجّه بانوان

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (عليه السلام) قَالَ:

إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَضَعَ عَنِ النِّسَاءِ أَرْبَعاً: الاِْجْهَارَ بِالتَّلْبِيَةِ، وَ السَّعْيَ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ يَعْنِي الْهَرْوَلَةَ وَ دُخُولَ الْكَعْبَةِ وَ اسْتِلامَ الْحَجَرِ الاَْسْوَدِ. (20)

امام صادق (عليه السلام) فرمود:

همانا خداوند عزّوجلّ چهار چيز را در حج از زنان برداشته است:

1ـ بلند لبّيك گفتن،

2ـ هروله در سعى صفاو ومروه،

3ـ ورود به كعبه،

4ـ لمس حجر الاسود.

فخر خداوند

قال رَسُول اللّه (صلى الله عليه وآله) :

اِنَّ اللَّهَ يُبَاهِي بِالطَّائِفِينَ. (21)

رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود:

همانا خداوند به طواف كنندگان مباهات مى كند.

طواف و رهايى

عَنْ رَسولِ اللهِ (صلى الله عليه وآله) قال:

... فَإِذَا طُفْتَ بِالْبَيْتِ أُسْبُوعاً كَانَ لَكَ بِذَلِكَ عِنْدَ اللَّهِ عَهْدٌ وَ ذِكْرٌ يَسْتَحْيِي مِنْكَ رَبُّكَ أَنْ يُعَذِّبَكَ بَعْدَهُ...(22).

رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود:

پس آنگاه كه هفت مرتبه گرداگرد خانه خدا طواف كردى، تعهّد و يادى نزد خداوند خواهى داشت، كه حضرت حق پس از آن شرم مى كند تو را عذاب كند.

پرحرفى ممنوع

قال رَسُول اللّه (صلى الله عليه وآله) :

إِنَّمَا الطَّوافُ صَلوةٌ، فَإِذا طُفْتُمْ فَأَقِلُّوا الْكَلامَ. (23)

رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود:

طواف خانه خدا همچون نماز است، پس هرگاه طواف مى كنيد كمتر حرف بزنيد.

فلسفه طواف

قال رَسُول اللّه (صلى الله عليه وآله) :

إِنَّمَا جُعِلَ الطَّوافُ بِالْبَيْتِ وَ بَيْنَ الصَّفا وَالْمَرْوَةِ وَ رَمْىُ الْجِمارِ لاِقامَةِ ذِكْرِ اللّهِ. (24)

رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود:

طواف خانه خدا و سعى ميان صفا و مروه و رمى جمرات، براى زنده نگه داشتن ياد خدا تشريع شده است.

تأثير نيّت در عمل

عنْ زياد القندي، قال: قلت لأبي الحسن(عليه السلام): جُعِلْتُ فِداك، إنّي أَكونُ في المَسْجِدِ الحرامِ، وأنْظُرُ اِلى النّاسِ يَطوفونَ بالبَيْتِ وأنا قاعِدٌ فاغْتَمُّ لِذلكَ، فقال:

يَازِيَادُ لاعَلَيْكَ فَإِنَّ الْمُؤْمِنَ إِذَاخَرَجَ مِنْ بَيْتِهِ يَؤُمُّ الْحَجَّ لايَزَالُ فِي طَوَاف وَ سَعْي حَتَّى يَرْجِعَ. (25)

زياد قندى كه مردى زمين گير بود گويد: به امام كاظم (عليه السلام) گفتم:

فدايت شوم من گاهى در مسجد الحرام هستم، مى بينم مردم كعبه را طواف مى كنند [و من نمى توانم] پس غمگين و اندوهناك مى شوم.

امام فرمود: اى زياد: چيزى بر تو نيست [و غمگين مباش] همانا مؤمن از زمانى كه از منزل خود به قصد حج خارج مى شود پيوسته در طواف و سعى است تا برگردد.

مراعات ارزشهاى انسانى

عَنْ سَمَاعَة بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (عليه السلام) :

سَألْتَهُ عَنْ رَجُل لي عَلَيْهِ مالٌ فغابَ عَنّي زَماناً فَرَأَيْتُهُ يَطوفُ حَولَ الكَعبَةَ أفأتَقاضاهُ مالِي؟ قَالَ: لا، لا تُسَلِّمْ عَلَيْهِ وَلا تُرَوِّعْهُ حَتَّى يَخْرُجَ مِنَ الْحَرَمِ. (26)

سماعة بن مهران گويد: از امام صادق (عليه السلام) پرسيدم:

مردى به من بدهكارى مالى دارد و مدّتى او را نديده ام تا اينكه در اطراف كعبه به او برخورد كرده او را مى بينم، آيا مال خود را از او بخواهم؟

فرمود: نه حتى به او سلام نكن، و او را نترسان تا اينكه از حرم خارج شود.

نماز نزد مقام

عَن رَسُول اللّهِ (صلى الله عليه وآله) قال:

...فَإِذَا طُفْتَ بِالْبَيْتِ أُسْبُوعاً لِلزِّيَارَةِ وَ صَلَّيْتَ عِنْدَ الْمَقَامِ رَكْعَتَيْنِ ضَرَبَ مَلَكٌ كَرِيمٌ عَلَى كَتِفَيْكَ فَقَالَ أَمَّا مَا مَضَى فَقَدْ غُفِرَ لَكَ فَاسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ فِيمَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ عِشْرِينَ وَ مِائَةِ يَوْم. (27)

رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود:

پس آنگاه كه هفت مرتبه خانه خدا را براى زيارت طواف كردى و پشت مقام دو ركعت نماز طواف خواندى، فرشته اى كريم و بزرگوار دستى بر شانه هايت مى زند و مى گويد:

آنچه كه گذشته است و گناهانى را كه قبلا انجام داده اى خداوند آن ها را بخشيد، پس از هم اكنون تا يك صد و بيست روز عمل از نو آغاز كن.

حسين بن على (عليه السلام) كنار مقام

رُئِىَ الحُسَيْنُ بْنُ عَلِىٍّ (عليه السلام) يَطُوفُ بِالْبَيْتِ، ثُمَّ صار اِلَى الْمَقامِ فَصَلّى، ثُمَّ وَضَعَ خَدَّهُ عَلَى الْمَقامِ فَجَعَلَ يَيْكى وَ يَقُولُ: عُبَيْدُكَ بِبابِكَ، سَائِلُكَ بِبابِكَ، مِسْكينُكَ بِبابِكَ، يُرَدِّدُ ذلِكَ مِراراً. (28)

حسين بن على (عليه السلام) را ديدند كه مشغول طواف خانه خدا است و پس از آن پشت مقام آمده نماز گزارد، سپس صورت خود را بر مقام گذاشت و شروع به گريه كرد و عرضه داشت:

] خدايا [ بنده كوچك تو در خانه توست، نيازمند تو، در خانه توست و بينواى تو در آستان توست و پيوسته آن را تكرار مى كرد.

كمك به همراهان

عن اِبراهمى الخثعَمي قال: قُلْتُ لأبي عبدالله (عليه السلام) :

إِنَّا إِذَا قَدِمْنَا مَكَّةَ ذَهَبَ أَصْحَابُنَا يَطُوفُونَ وَ يَتْرُكُونِّي أَحْفَظُ مَتَاعَهُمْ قَالَ أَنْتَ أَعْظَمُهُمْ أَجْراً. (29)

اسماعيل خثعمى گويد:

به امام صادق (عليه السلام) عرض كردم: ما وقتى به مكه وارد مى شويم، ياران و همراهانمان مرا نزد اثاثيه خود مى گذارند و به طواف مى پردازند، امام فرمود: پاداش تو از آنان بيشتر است.

زمزم، درمان هر درد

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلى الله عليه وآله) :

مَاءُ زَمْزَمَ دَوَاءٌ لِما شُرِبَ لَهُ. (30)

رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود:

آب زمزم داروى دردى است كه به نيّت، آن نوشيده مى شود.

بهترين آب زمين

قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (عليه السلام) :

مَاءُ زَمْزَمَ خَيْرُ مَاء عَلَى وَجْهِ الاَْرْضِ. (31)

امام على (عليه السلام) فرمود: آب زمزم بهترين آب بر روى زمين است.

حجر اسماعيل

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(عليه السلام) قَالَ:

الْحِجْرُ بَيْتُ إِسْمَاعِيلَ وَفِيهِ قَبْرُ هَاجَرَ وَقَبْرُ إِسْمَاعِيلَ. (32)

امام صادق (عليه السلام) فرمود:

حجر خانه اسماعيل است و قبر او و مادرش هاجر در آن است.

عن أبي عبد الله (عليه السلام) قال:

إن إسماعيل (عليه السلام) تُوُفّي وَهُوَ اِبنُ مائَةَ وَثَلاثِينَ سَنَة وَدُفِنَ بِالحِجْر مَعَ أُمِّه. (33)

امام صادق (عليه السلام) فرمود:

اسماعيل (عليه السلام) در سن يكصد و سى سالگى بدرود حيات گفت و همراه با مادرش در حجر دفن شد.

حطيم

معاوية بن عمّار گويد:

از امام صادق (عليه السلام) درباره حطيم پرسيدم:

فَقَالَ هُوَ مَا بَيْنَ الْحَجَرِ الاَْسْوَدِ وَ بَيْنَ الْبَابِ.

حضرت فرمود: ميان حجر الاسود و در كعبه است.

سؤال كردم: براى چه حطيم ناميده شده؟

فَقَالَ لاَِنَّ النَّاسَ يَحْطِمُ بَعْضُهُمْ بَعْضاً هُنَاكَ.(34)

فرمود: براى آن كه مردم در آن جا يكديگر را فشار مى دهند.

ملتزم

قال رَسُول اللّه (صلى الله عليه وآله) :

بَيْنَ الرُّكْنِ والْمَقامِ مُلْتَزَمٌ، مايَدْعُوا بِهِ صاحِبُ عاهَة اِلاّ بَرِئَ. (35)

رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود:

ميان ركن حجر الاسود و مقام ابراهيم ملتزم است، هيچ صاحب دردى آنجا دعا نمى كند مگر آنكه بهبودى مى يابد.

مستجار

قالَ الصّادِقُ (عليه السلام) :

بَنى إبْراهِيمُ الْبَيْتَ... وَجَعَلَ لَهُ بَابَيْنِ بَابٌ إِلَى الْمَشْرِقِ وَ بَابٌ إِلَى الْمَغْرِبِ، وَالْبَابُ الَّذِي إِلَى الْمَغْرِبِ يُسَمَّى الْمُسْتَجَارَ. (36)

امام صادق (عليه السلام) فرمود:

ابراهيم خليل كعبه را بنا كرد... و براى آن دو در گذاشت:

درى به سوى مشرق و درى به سوى مغرب، درى كه به سوى مغرب است مستجار ناميده شده است.

ركن يمانى

عطاء گويد:

به رسول خدا (صلى الله عليه وآله) گفته شد:

رَأَيْناكَ تُكْثِرُ اِسْتِلامَ الرُّكْنِ الْيَمانىِّ فَقالَ: مااَتَيْتُ عَلَيْهِ قَطُّ اِلاّ و جَبْرَئيلُ قائِمٌ عِنْدَهُ يَسْتَغْفِرُ لِمَنْ اسْتَلَمَهُ. (37)

فراوان مى بينيم كه شما ركن يمانى را استلام مى كنيد! فرمود: هرگز نزد ركن يمانى نيامدم مگر اينكه ديدم جبرئيل آن جا ايستاده و براى كسانى كه آن را استلام مى نمودند طلب مغفرت مى كرد.

مسعى

عَنْ أَبِي بَصِير قَالَ:

سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (عليه السلام) يَقُولُ:

مَا مِنْ بُقْعَة أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ مِنَ الْمَسْعَى لاَِنَّهُ يُذِلُّ فِيهَا كُلَّ جَبَّار. (38)

امام صادق (عليه السلام) فرمود:

هيچ بقعه اى نزد خداوند محبوب تر از محلّ سعى نيست براى اينكه هر ستمگر و جبّارى در آن جا ذليل و خوار مى شود.

شفاعت مقبول

قَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ (عليه السلام) :

السَّاعِي بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ تَشْفَعُ لَهُ الْمَلائِكَةُ فَتُشَفَّعُ فِيهِ بِالاِْيجَابِ. (39)

امام سجّاد (عليه السلام) فرمود:

فرشتگان براى سعى كنندگان بين صفا و مروه شفاعت مى كنند و شفاعت آنان نيز پذيرفته مى شود.

هروله

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (عليه السلام) : قَالَ:

صَارَ السَّعْىُ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ لاَِنَّ إِبْرَاهِيمَ (عليه السلام) عَرَضَ لَهُ إِبْلِيسُ فَأَمَرَهُ جَبْرَئِيلُ (عليه السلام) ، فَشَدَّ عَلَيْهِ فَهَرَبَ مِنْهُ، فَجَرَتْ بِهِ السُّنَّةُ ـ يعنى بالْهَرْوَلَة ـ .(40)

امام صادق (عليه السلام) فرمود:

[ هروله] در سعى بين صفا و مروه براى آن است كه ابليس خود را به ابراهيم خليل (عليه السلام) در آن جا نشان داد.

آنگاه جبرائيل به آن حضرت دستور داد تا به او حمله كند، پس شيطان گريخت، از اين رو ] هروله [سنّت شد.

نشستن در راه

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (عليه السلام) قَالَ:

لايَجْلِسُ بَيْنَ الصَّفَا وَالْمَرْوَةِ إِلاّ مَنْ جَهَدَ. (41)

امام صادق (عليه السلام) فرمود:

ميان صفاومروه نمى نشيندمگركسى كه خسته شده باشد.

افتخار به اهل عرفه

قال رسول الله (صلى الله عليه وآله) :

«إنّ الله عزّوجلّ يُباهي مَلائِكَتَهُ عَشِيَّةَ عَرَفَة بِاَهْلِ عَرَفَةَ فَيَقُولُ:

اُنْظُرُوا اِلى عِبادي أتَوْني شُعْثاً غُبْراً».(42)

رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود:

«همانا خداوند عزّوجلّ عصر روز عرفه بر فرشتگان به حضور يافتگان در عرفات افتخار مى كند، سپس مى فرمايد:

به بندگانم نگاه كنيد، ژوليده و غبارآلوده نزد من آمده اند.»

مشعر الحرام

«قال رسول الله (صلى الله عليه وآله) : ـ وَهُوَ بِمنى ـ :

لَوْ يَعْلَمُ اَهْلُ الجَمْعَ بِمَنْ حَلُّوا أَوْ بِمَنْ نَزَلُوا لاَسْتَبْشَرُوا بالفَضْلِ مِنْ رَبِّهِمْ بَعْدَ المَغْفِرَةِ».(43)

«رسول خدا (صلى الله عليه وآله) در حالى كه در منى حضور داشت فرمود:

اگر اهل مشعر مى دانستند كه در آستان چه كسى و بر چه كسى وارد شده اند، پس از آمرزش، همديگر را به فضل خداوند بشارت مى دادند.»

مِنى

قال الصادق (عليه السلام) :

«إِذَا أَخَذَ النَّاسُ مَوَاطِنَهُمْ بِمِنًى، نَادَى مُنَاد مِنْ قِبَلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ أَرْضَى فَقَدْ رَضِيتُ».(44)

امام صادق (عليه السلام) فرمود:

هنگامى كه مردم در منى در جاى خود استقرار مى يابند منادى خداوند ندا مى دهد:

اگر مى خواستيد من از شما راضى شوم، راضى شدم.

رمى شيطان

قالَ الصّادِقُ (عليه السلام) :

«إنَّ عِلَّةَ رَمْيِ الجَمَراتِ أَنَّ إبْراهِيمَ(عليه السلام)تَراءى لَهُ إبْلِيسُ عِنْدها فَأمَرهُ جَبْرائيلُ بِرَمْيِه بِسَبعِ حَصَيات وَأَنْ يُكَبِّر مَعَ كُلِّ حَصَاة فَفَعَلَ وَجَرَتْ بِذلِكَ السُّنَةِ».(45)

امام صادق (عليه السلام) فرمود:

دليل اينكه بايد جمره ها را سنگ زد آن است كه ابليس در آنجا بر حضرت ابراهيم (عليه السلام) نمايان شد، آنگاه جبرائيل، به ابراهيم دستور داد تا با هفت سنگريزه او را بزند و با هر يك از آنها نيز تكبير بگويد، ابراهيم (عليه السلام) نيز چنين كرد و از آن پس سنّت شد.»

قربانى

عن أبي جعفر (عليه السلام) قال:

«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلى الله عليه وآله) :

إِنَّمَا جَعَلَ اللَّهُ هَذَا الاَْضْحَى لِتَشْبَعَ مَسَاكِينُهُمْ مِنَ اللَّحْمِ فَأَطْعِمُوهُمْ».(46)

امام باقر (عليه السلام) فرمود:

رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرموده است:

خداوند قربانى را مقرّر و واجب كرده است تا بينوايان و مساكين از گوشت آن استفاده نموده، سير شوند، پس آنها را اطعام كنيد.»

طلب مغفرت

قال الصادق (عليه السلام) :

«اِسْتَغْفَرَ رَسُولُ اللَّهِ (صلى الله عليه وآله) لِلْمُحَلِّقِينَ ثَلاثَ مَرَّات».(47)

امام صادق (عليه السلام) فرمود:

رسول خدا (صلى الله عليه وآله) سه مرتبه براى كسانى كه [در منى] سر مى تراشند طلب آمرزش كرد.»

پاورقى:‌

1 ـ امالى طوسى: 369 ـ وسائل الشيعه: 5/282
2 ـ كافى: 4/524/1
3 ـ كافى: 4/527
4 . وافى: 2/182
5 ـ من لايحضره الفقيه: 2/190 ـ علل الشرائع: 396 و 398
6 ـ كافى: 4/240/4
7 ـ كافى: 4/240/50
8 ـ كافى: 4/240/3
9 ـ كافى: 4/240/2
10 ـ كافى: 4/271/4
11 ـ همان: 229
12 ـ قرب الإسناد: 139/496
13 ـ من لايحضره الفقيه: 2/520 ـ غيبت شيخ طوسى: 363
14 ـ الحجّ والعمرة في القرآن و الحديث: 102/185
15 ـ تهذيب الأحكام: 5/103/33
16 ـ كافى: 4/427/1
17 ـ كنز العمال: 5/54/12024
18 ـ كافى: 4/409/17
19 ـ كافى: 4/405/7
20 ـ من لا يحضره الفقيه: 2/326/2580
21 ـ مستدرك الوسائل: 9/376 ـ تاريخ بغداد: 5/369
22 ـ من لا يحضره الفقيه: 2/202/2138
23 ـ مسند ابن حنبل: 5/256/15423
24 ـ سنن ابى داوود: 2/179/188
25 ـ كافى: 4/428/8
26 ـ كافى: 4/241/1
27 ـ تهذيب الاحكام: 5/20/57 ـ من لا يحضره الفقيه: 2/202
28 ـ تاريخ دمشق: 41/380
29 ـ كافى: 4/545/26
30 ـ محاسن: 2/399/2395، كافى 6/387
31 ـ محاسن: 2394
32 ـ كافى: 4/210/14
43 ـ الحج والعمرة في القرآن والحديث: 107/199
34 ـ علل الشرائع: 400
35 ـ معجم الكبير طبرانى: 11/254/11873
36 ـ مستدرك الوسائل: 9/323 ـ تفسير قمّى: 1/62
37 ـ أخبار مكّه ازرقى: 1/338
38 ـ كافى: 4/434/3
39 ـ من لا يحضره الفقيه: 2/208/2168
40 ـ علل الشرايع: 432 ـ وسائل الشيعه: 13/450
41 ـ من لا يحضره الفقيه: 2/417/2854
42 ـ مسند ابن حنبل: 2/692/7111
43 ـ معجم الكبير طبرانى: 11/45/11021
44 ـ كافى: 4/262/42
45 ـ علل الشرايع: 437/1 ـ كنز الفوائد: 2/82
46 ـ وسائل الشيعة: 14/166
47 ـ تهذيب الاحكام: 5/243/823