نجاسات يازده چيز است :
اول و دوم بول و غائط هرحيوانى كه خون جهنده داشته باشد و حرام گوشت باشد هرچند كه حرمت گوشتش ذاتى نباشد و بلكه بخاطر عروض ‍ عارضى بوده باشد مثل شتر و گاو و مرغ و هر حيوانى كه بحسب ذاتش ‍ حلال گوشت است و بخوردن نجس عادت كرده باشد و يا انسانى با آن وطى كرده باشد كه در اين صورت حرام گوشت بالعرض شده بول و غائطش نجس مى شود.
و اما از حيوان حلال گوشت پاك است و همچنين از حيوانى كه شرط اول را ندارد يعنى خونش جهنده نيست و نيز گوشتى بر بدن ندارد مانند مگس و پشه و نظائر آنها و اما حيوانى كه خون جهنده ندارد ولى گوشت بر بدن دارد (مانند ماهى ) پاك بودن بول و فضله اش محل اشكال است هرچند كه طهارت خالى از وجه نيست خصوصا در فضله اش همچنان كه اقوى نجاست فضله و بول پرنده حرام گوشت است .
مساءله 2 - اگر شك شود در فضله اى كه آيا از حيوان حلال گوشت است يا از حرام گوشت حال يا شكش در خود آن حيوان است كه آيا حلال گوشت است يا حرام گوشت و يا شكش در فضله است كه آيا اين فضله از فلان حيوان است كه فضله اش نجس است يا از فلان حيوانى كه فضله اش پاك است مثلا چيزى را مى بيند نمى داند فضله موش است و يا فضله سوسك در اينجا حكم به طهارت آن مى كند و همچنين اگر در فضله حيوانى شك كند كه آيا از حيوانى است كه خون جهنده دارد و يا از حيوانى كه خون جهنده و گوشت ندارد نظير مثالى كه آورديم و اما اگر شك كنددر اين كه فضله از حيوانى است كه خون جهنده دارد يا از حيوانى كه خون جهنده ندارد ولى گوشت دارد و مى داند كه بهرحال از حيوان حرام گوشت است دراينجا طاهر بودن آن محل اشكال است هرچند كه پاك بودنش خالى از وجه نيست .
سوم از نجاسات منى - نطفه - از هرحيوانى كه خون جهنده دارد چه حلال گوشت باشد و چه حرام گوشت و اما منى حيوانى كه خون جهنده ندارد پاك است .
چهارم مردار از هر حيوانى كه خون جهنده دارد البته آن قسمت از مردار كه داراى حيات بوده نه مثل مو و سم و چنين عضوى هم كه از زنده چنين حيوانى قطع شود مردار است اگر اجزاء ريزى چون پوسته و سله جوش ها و كوركها و پوسته لب و سله زخم و امثال اينها كه بعد از خوب شدن از بدن مى افتد و پوسته هاى ريزى كه از بدن جرب دار مى ريزد كه همه پاك است و همچنين اجزائى كه جان حيوانى ندارد چون استخوان و شاخ و دندان و منقار و ناخن و سم و مو و پشم و كرك و پر كه از مرده آنها پاك است و همچنين تخم مرغ مرده بشرطى كه پوسته روئى آن بسته شده باشد در صورتيكه از حلال گوشت باشد بلكه از غير حلال گوشت نيز پاك است .
و در پاك بودن ملحق مى شود به چيزهائى كه ذكر شد انفحه كه عبارتست از چيز زرد رنگى منجمد كه در جوف سيراب بره و بزغاله قبل از غذا خور شدن قرار دارد و با آن پنير درست مى كنند و همچنين شيرپستان حيوان مردار پاك است و (اين دو يعنى تخم مرغ وشير) به خاطر اين كه ظرف آن نجس است نجس نمى شود و احتياط به اجتناب در شير حيوان مرده حرام گوشت ترك نشود.
مساءله 3 - نافه مشك (كه در ناف آهو مى رويد) اگر احراز شود كه جان حيوانى دارد اگر نرسيده از آهوى زنده و يا مرده جدا شود اقوى نجاست آنست و اگر بالغ و مستقل از آهو شده باشد و يا زنده بودن آهو حياة از آن زائل گشته باشد و خلاصه بحدى رسيده باشد كه بايد بيفتد و يا آن را بكنند اقوى طهارت آنست چه اينكه از آهوى زنده جدا شده باشد و چه از آهوى مرده و اگر شك شود در اين كه اصولا نافه مشك از اعضائى از آهو است كه زندگى حيوانى دارد يا نه باز محكوم به طهارت است و اگر علم دارد بزندگى حيوانى آن ولى شك دارد در اين كه آنرا بعد ازرسيده شدنش از حيوان جدا كرده اند و يا نارس جدايش ساخته اند محكوم به نجاست است و اما خود مشك در همه صورتها بدون اشكال طاهر است مگر آن كه ازناحيه چيزى كه محكوم به نجاست است (مانند نافه ) رطوبتى در آن رخنه كرده باشد كه در اين صورت طهارتش خاى از اشكال نيست و اگر مكلف جاهل بوضع آن باشد حكم به طهارت آن مى كند.
آنچه كه از دست مسلمان و يا بازار مسلمين از قبيل گوشت و پيه يا پوست گرفته مى شود اگر مكلف نداند كه قبلا از دست كافر بدست مسلمان رسيده محكوم بطهارت است هرچند كه يقين نداشته باشد به اين كه حيوان را باذبح اسلامى ذبح كرده اند و همچنين اگر چيزى از آن قبيل در سرزمين مسلمانان افتاده باشد پاك است و اما اگر بداند كه فروشنده مسلمان آن را از كافرى خريدارى كرده در اين فرض اگر احتمال بدهد مسلمان نامبرده بعد از فحص و تحقيق واحر از ذبح اسلامى از كافر خريده پاك است و بلكه بنابراحتياط اين را نيز بداند كه مسلمان نامبرده معامله حيوانى كه ذبح شرعى شده با آن كرده در اين صورت نيز محكوم بطهارت است و اما اگر علم داشته باشد به اينكه مسلمان بدون فحص و تحقيق آنرا از كافر گرفته بنابراحتياط بلكه اقوى وجوب اجتناب از آن است .
اگر گوشتى و يا دنبه اى و يا پوستى از كافرى و يا از بازار كفار بگيرد و نداند كه از حيوان دارى خون جهنده است و يا از غير آن مانند ماهى و امثال آن است محكوم بطهارت است هرچند كه علم به تذكيه آن نداشته باشد ولكن نماز خواندن با آن و در آن جائز نيست .
مساءله 6 - اگر چيزى از دست كافر و يا از بازار كفار بدست آورد و نداند آيااز اجزاء حيوان است و يا اصلا حيوانى نيست محكوم به طهارت است و نماز در آن صحيح است بشرطيكه علم نداشته باشد بملاقات آن با نجاست مسرى و از اين قبيل است لاستيك و شمعى كه در اين اعصار از كشورهاى غيراسلامى وارد مى شود و مكلف اطلاعى از حقيقت آن ندارد كه محكوم به طهارت است .
پنجم از نجاست خون حيوانى است كه خون جهنده دارد بخلاف خون حيوانات ديگر نظير ماهى و پشه و شپش و كيك كه طاهر است و خونيكه مكلف شك دارد از كداميك است محكوم به طهارت است و احتياط آنستكه از علقه ايكه از نطفه درست شده حتى عقله در تخم مرغ اجتناب شود هرچند كه طهارت در علقه اى كه درتخم مرغ درست شده خالى از رجحان نيست وخونيكه درتخم مرغ ديده مى شود پاك است هرچند كه اجتناب از آن به احتياط نزديكتر است بلكه اجتناب از همه آن تخم مرغ چنين است مگر آن كه خون مورد بحث در رگى قرار گرفته باشد و يادر زير پوستى واقع باشد كه آن پوست بين خون و غير آن حائل باشد.
مساءله 7 - خونيكه بعد از ذبح حيوان درحيوان ديده مى شود اگر حيوان حرام گوشت باشد احتياط واجب اجتناب ازآن است و اگر از حيوان حلال گوشت باشد طاهر است بشرطيكه باندازه متعارف هنگام ذبح و يا نحر خون از حيوان آمده باشد حال چه اين كه خون باقيمانده در بدن حيوان در شكم آن باشد و يا در لابلاى گوشت و رگها و قلب و يا كبد آن باشد البته اين در صورتى است كه آن خون بوسيله چاقوى نجس و امثال آن از وسايل تذكيه آلوده نشده باشد.
و همچنين خونيكه در اجزاء حرام حيوان حلال گوشت مانند بيضه و طحال و امثال آن باقى مانده طاهر است ولى نزديكتر به احتياط اجتناب از آن است و خونى كه در اثر خر خر كردن حيوان از گلوى او بدرون شكمش ‍ برمى گردد و يا در اثر سر بالا بودن حيوان در هنگام ذبح داخل در شكم او مى شود جزء خون باقيمانده پاك محسوب نمى شود و نجس است و خون باقيمانده ايكه گفتيم پاك است خوردنش حلال نيست مگر آنكه در اثر اندك بودن مستهلك در آش و آبگوشت بشود و يا در گوشت باشد بنحويكه جزء آن شمرده شود كه خوردنش حلال است .
مساءله 8 - اگر در چيزى شك شود كه آيا خون است يا رنگ پاك است مثل رطوبتى زرد رنگ كه از زخم ترشح مى شود بطوريكه مكلف شك مى كند آيا خون است يا نه و همچنين اگر منشاء شك او تاريكى هوا و يا نابينائى و يا امثال آن باشد و نفهمد رطوبتى كه از زخم او ترشح شده خون است يا چرك محكوم به طهارت است وبر او واجب نيست از ديگران بپرسد كه اين رطوبت چيست و هم چنين اگر در خونى شك شود كه آيا از حيوان داراى خون جهنده است يا نه چه اينه شكش شك در خود حيوان باشد و مثلا نداند مار جزء آندسته است يا اين دسته و يا اين باشد كه خصوص اين خون مثلا از گوسفند است يا از ماهى بنابراين اگر درلباسش خونى ببيند و نداند از بدن خودش بوده و يا از پشه و يا از كيك آن خون محكوم به طهارت است .
مساءله 9 - خونيكه از لاى دندانهابيرون مى آيد نجس و بلعيدن آن حرام است اگر در آب دهان مستهلك شود پاك مى شود و بلعيدنش جائز است و آب كشيدن دهان بوسيله مضمضه و امثال آن واجب نيست .
مساءله 10 - خونيكه در زير ناخن - و يا زير پوست - در اثر ضربه - منجمد مى شود اگر با پاره شدن پوست بيرون بيايد نجس است مگر آنكه يقين حاصل شود كه استحاله شده يعنى ديگر خون نيست بلكه چيز ديگرى شده است پس اگر پوست پاره شود و آب به آن خون برسد آن آب نيز نجس ‍ مى شود و وضوء گرفتن و غسل كردن با وجود آن خون مشكل است پس ‍ واجب است نخست آنرا از زير پوست پاره شده خارج سازد مگر آنكه خارج ساختن آن دشوار و حرج باشد كه در اينصورت بايد چيزى از قبيل باند يا چسب بعنوان جبيره روى آن بكشد و سپس با آب وضوء يا غسل روى آنرا مسح كند و يا وضوء و غسل را با فرو بردن عضو در آب انجام دهد يعنى مثلا دست خود را از آرنج به نيت وضوء در آب كر يا جارى كه نجاست نمى پذيرد فرو كند و درآورد همه اينها زمانى است كه از اول بداند آنچه منجمد شده خون بوده است و اما اگر احتمال دهد كه گوشت بدن او در اثر ضربه مانند خون مرده شده پاك است .
هشتم از نجاسات مست كننده ايكه در اصل مايع و روان باشد مانند شراب و اما چيزهائيكه در اصل جامد است مانند حشيش و امثال آن پاك است هرچند كه آنرا بجوشانند و بصورت شربتى درآورند چون مايع بودن آن عارضى است و اما آب انگور اگر آنرا با آتش بجوشاند ظاهرا پاك است هرچند كه هنوز دو ثلث آن تبخير نشده باشد لكن خوردن آن بدون اشكال حرام است آبى هم كه از مويز و كشمش گرفته مى شود با اينكه دو ثلث آن تبخير نشده پاك است و حلال است بنابر اقوى و اما اگر آب انگور و كشمش ‍ اگر بخودى خود جوش بيايند و مست كننده شوند بطوريكه گفته شده است نيز نجس خواهند شد و همچنين فشرده خرما اگر اين فرضى در آن تحقق يابد آن نيز نجس مى شود و اگر مكلف شك كند در اينكه اين مايع انسانرا مست مى كند يا نه در همه آنچه نام برديم از انگور و كشمش و خرما محكوم بطهارت است .
مساءله 11 - خوردن كشمش و خرمائى كه در روغن جوش آمده و پخته شده و يا لاى پلو و ساير غذاها و يا در آبگوشت و آش ريخته شده اشكال ندارد مخصوصا در مورديكه مكلف شك دارد در جوش آمدن جوف آنها كه غالبا هم اين شك را دارند.
نهم از نجاست فقاع - آبجو- است شرابى است كه غالبا آنرا از جو مى گيرند و اما شرابيكه از غير آن بگيرند در حرمت و نجاستش تاءمل است هرچند كه به آن فقاع گفته شود مگر آنكه مست كننده باشد.
ششم و هفتم سگ و خوك بيابانى است كه هم عين آن نجس است و هم آب دهانش و اما سگ و خوك دريائى پاكند.
دهم از نجاسات كافر است و كافر كسى است كه متدين بدينى غيراسلام باشد و يا اگر اسلام اختيار كرده و منتسب به آن شده يكى از ضروريات اسلام را با اينكه مى داند از ضروريات است منكر باشد بطوريكه برگشت انكارش نسبت به آن ضرورى به انكار رسالت و يا تكذيب رسول خدا صلى الله عليه وآله و يا تنقيص شريعت مطهره آنجناب باشد و يا از او گفتار و كردارى سر بزند كه اقتضاى كفر او را داشته باشد و در كافر فرقى نيست مرتد و كافر اصلى چه حربى و چه ذمى و اما ناصبى ها كه با امام اميرالمؤ منين عليه السلام دشمنى مى كنند و بآنجناب ناسزا مى گويند و خوارج كه خدايتعالى هر دو طائفه را لعنت كند بدون ترديد نجسند چه اينكه چيزى ازضروريات اسلام را انكار داشته باشند و برگشت انكارشان به انكار رسالت باشد يا نه و اما غالى ها كه درباره امام اميرالمؤ منين عليه السلام غلو نموده (آنجناب را العياذ بالله خدا مى دانند) اگر اين غلوشان مستلزم انكار الوهيت خدايتعالى و مستلزم انكار توحيد و يگانگى خدايتعالى و يا نبوت رسولخدا صلى الله عليه وآله باشد آنها نيز كافرند و گرنه حكم بكفرشان نمى شود.
مساءله 12 - غير از دوازده امامى ها از ساير فرقه هاى شيعه اگر از آنان گفتار و رفتارى كه حاكى از دشمنى آنان نسبت به ساير ائمه باشد سرنزند پاكند و اما اگر چنين چيزى از آنها بظهور برسد آنها نيز مانند ساير ناصبى ها نجسند.
يازدهم از نجاسات عرق شتر نجاستخوار است و اما عرق غير شتر از حيواناتى كه نجاستخوار شده اند پاك است لكن اجتناب از آن به احتياط نزديكتر مى باشد همچنانكه اقوى طهارت عرق جنب از حرام است ولكن به احتياط واجب اجتناب از آن در نماز لازمست و نزديكتر از اين به احتياط آن است كه بطور كلى از عرق جنب از حرام اجتناب شود چه در نماز و چه در غير نماز.