متاءسفانه بخش زيادى از سريال ها و فيلم هاى صدا و سيما، وارداتى بوده و براساس خاستگاه فرهنگى غرب تهيه و توليد شده است . هر چند استفاده نكردن از اين سريال ها و فيلم ها در شرايط فعلى ، ناممكن به نظر مى رسد، بايد در انتخاب نوع برخورد خانواده ها با يكديگر از يك سو و ارتباط آنان با خويشاوندان زن و شوهر از سوى ديگر، با نهايت دقت صورت گيرد. اگر بر اساس فرهنگ غربى ، اين سطح وسيع و عميق از روابط ميان آنها مرسوم نيست ، دست كم در برخوردهاى گفتارى و كلامى ميان آنها در دوبلاژ فيلم هاى غربى دقت شود؛ زيرا فيلم سازان ما خواه ناخواه از اين روابط الگو مى گيرند. چنان كه در برخى سريال هاى ايرانى ، احترام به والدين رعايت نمى شود و اين فرهنگ بر مخاطبان نيز اثر منفى مى گذارد.
از اين رو، در شرايطى كه ناچار به استفاده از سريال هاى نامناسب خارجى هستيم ، تهيه كنندگان و فيلم سازان ايرانى بايد در ساخت سريال هاى وطنى بر آموزه هاى دينى مانند سرزدن فرزندان به والدين و بر عكس ، تقويت روابط خانوادگى و صله ارحام و نيز حفظ احترام و حرمت والدين در گفت و گوها دقت كافى داشته باشند تا افزون بر خنثى كردن تبليغات فرهنگى غرب ، به نوعى در ترويج فرهنگ اصيل اسلامى موفق عمل كنند.
نوع برخوردها با اقوام دور و نزديك به ويژه بزرگسالان نيز كه مايه بركت خانواده ها هستند، در تغيير نگرش ها و برقرارى روابط دوستانه ميان خويشاوندان بسيار مؤثر است . در ساخت برنامه هاى تلويزيونى بايد در حفظ حرمت يكديگر نهايت دقت به عمل آيد. محور ارتباطها بايد بر پايه گذشت و ايثار بنا شود، نه اينكه بر اثر كوچك ترين بهانه ، روابط خويشاوندى قطع شود. اين در حالى است كه اسلام ، قهر بيشتر از سه روز آن هم در موارد ضرورى را ناپسند شمرده است . از اين رو، در سريال ها و فيلم هاى تلويزيونى ، بزرگان و ريش سفيدان خانواده بايد در رفع كدورت ها و اختلاف ها و گسترش روابط دوستانه پيش قدم شوند و قهر و كينه را به محبت و صميميت بدل سازند. ناگفته نماند كه نوع برخورد با بزرگ ترها الگوى مناسبى براى فرزندان است . اگر در شرايط كنونى ، روابط خانوادگى كم رنگ شود و بزرگان اقوام براى رفع آنها نكوشند، به يقين ، اين گسست هاى ارتباطى روز به روز شديدتر خواهد شد. بنابراين ، صدا و سيما مى تواند پس از تحقيق و آسيب شناسى كارشناسانه ، با پخش سريال هاى تاءثيرگذار، در رفع اين مشكلات اقدام كند.
كاهش ارتباطهاى خويشاوندى و بى توجهى به بستگان خارج از خانه مانند عموها، عمه ها، خاله ها، دايى ها به داخل برخى از خانواده ها نيز كشيده شده است . همچنين خانواده ها كه پايگاه اصلى نگه دارى سالمندان است ، از زير بار اين مسئوليت ها شانه خالى مى كنند و آنان را به خانه سالمندان مى سپارند. تعداد اين خانواده ها، نادر است ، ولى بى توجهى به اين امر مهم ، به تدريج بر ديگر خانواده ها اثر مى گذارد. بنابراين ، رسانه دينى بايد در فيلم ها و سريال هاى خود، آموره هاى نورانى دين اسلام درباره سالمندان را به طور مستقيم يا غير مستقيم به خانواده ها آموزش دهد و آنان را مايه بركت و اميد خانواده ها معرفى كند و با معرفى سالمندان در سريال هاى خارجى به عنوان افرادى ناتوان ، عقب مانده و سربار برخورد جدى داشته باشد. اين گونه نگرش هاى منفى به سالمندان ، به گسست روابط دوستانه ميان نسل ها دامن مى زند و شكاف ميان نسل ها را زياد مى كند.
رسانه اسلامى بايد با ساخت برنامه هاى جذاب ، فرهنگ ديد و بازديد ميان خويشاوندان در مناسبت هاى مهم ملى و مذهبى همچون اعياد اسلامى ، عيد نوروز، ماه مبارك رمضان و مانند آن را گسترش دهد.
فايده ها و آثار مثبت فراوانى در دور هم نشينى و روابط حضورى وجود دارد كه هرگز در روابط غير مستقيم ديده نمى شود.
نمايش پى آمدهاى منفى گسست هاى ارتباطى ميان خويشاوندان ، در تقويت و تحكيم روابط خويشاوندى مفيد است . به تصوير كشيدن پى آمدهاى مادى و دنيوى آن نيز مى تواند سبب تقويت بيشتر ارتباط ميان خويشاوندان شود. در هر حال ، تهيه كنندگان رسانه اسلامى بايد در جاى مناسب خود و نقاط اوج فيلم نامه ها و داستان سريال ها از اين نكته مهم غفلت نكنند.
متاءسفانه برخى اقوام فقط به هنگام مشكلات و گرفتارى ها به همديگر مراجعه مى كنند و انتظار دارند كه به صرف خويشاوندى ، مشكلاتشان به سرعت حل شود. در فرهنگ عرفى ما رسم شده است كه براى افرادى كه فقط وقت گرفتارى ها به سراغ آدمى مى آيند، از ضرب المثل ((پارسال دوست ، امسال آشنا)) استفاده مى كنند و به يارى آنها برنمى خيزند. صدا و سيما بايد كرامت نفس را در اين موارد برجسته سازد و با نمايش عفو و چشم پوشى از خطاى اطرافيان ، زمينه ارتباطهاى بعدى را فراهم آورد.
همچنين به مردم نشان دهد كه در پرتو ارتباط مستمر، امكان فريادرسى و يارى بيشترى ميان خويشاوندان وجود دارد.
شايد برخى تصور كنند كه اين همه اصرار و تاءكيد درباره صله رحم ، مخصوص كسانى است كه ثروت زيادى دارند و مى توانند به نزديكان خود كمك كنند، ولى صله رحم براى كسانى كه از نظر مالى در تنگنا هستند و توان رسيدگى و كمك به ديگران را ندارند، ضرورى نيست . حال آنكه اين تصور و برداشت ، نادرست است ؛ زيرا براى اداى صله رحم ، نيازى به پول و ثروت نيست ، بلكه چون هدف از صله رحم ، برقرارى پيوند خويشاوندى است ، براساس آموزه هاى دينى ، اين وظيفه را مى توان حتى با دادن يك جرعه آب و آزار نرساندن به خويشاوندان و نيز سلام كردن به يكديگر ادا كرد و از پاداشى كه خدا براى صله رحم مقرر فرموده است ، بهره برد. بنابراين ، صدا و سيما بايد به اصل ارتباط توجه كند و مسئله پذيرايى و تشريفات را در درجه دوم اهميت قرار دهد.
در بيشتر فيلم و سريال هاى خانوادگى ، بانوان ، ساعت ها پيش از برگزارى مهمانى به فكر غذا، پوشاك و چيدمان خانه هستند. هرچند آراستگى ظاهر و خانه پسنديده است ، توجه افراطى به اين مسئله ، زشت و نكوهيده است .
از اين رو، برنامه سازان ارجمند بايد در رفع اين كاستى و تعيين جهت دهى مناسب به ميهمانى ها پيش قدم باشند.
پرسش هاى مسابقه اى
1. پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله ) در روايتى براى نشان دادن اهميت برقرارى ارتباط، پيمودن چند سال راه را براى صله رحم لازم دانسته است ؟
الف ) يك سال O
ب ) دو سالَ
ج ) سه سالَ
2. صله رحم به چه معناست ؟
الف ) پيوستگى با خانوادهَ
ب ) پيوند با خويشان O
ج ) محبت قلبى با خويشانَ
3. كدام يك از موارد زير، از روش هاى صله رحم نيست ؟
الف ) انفاق زبانى و قلبىَ
ب ) انفاق مالى و فعلىَ
ج ) انفاق در نيت و زبان O
4. كدام يك از موارد زير، از آثار دنيوى صله رحم است ؟
الف ) زيادى عمر و فزونى بركت O
ب ) آسان شدن حساب رسىَ
ج ) راه يابى به بهشتَ
5. كدام يك از موارد زير، از آثار اخروى برقرارى صله رحم است ؟
الف ) آبادانى سرزمينَ
ب ) آسان گيرى هنگام مرگ و حساب قيامت O
ج ) افزايش دل بستگى به خويشانَ
6. كدام يك از دلايل زير، دليل اصلى ترك صله رحم است ؟
الف ) دورى راهَ
ب ) ميهمانى هاى پر هزينهَ
ج ) هر دو مورد O
7. كدام يك از موارد زير بهتر مى توانند صله رحم را در جامعه رونق ببخشند؟
الف ) بزرگان اقوام و خويشاوندانَ
ب ) صدا و سيما O
ج ) خود فرد و تربيت خانوادگى اوَ
8. كدام يك از موارد زير جزو حقوق خويشاوندان نيست ؟
الف ) سرزدن به بستگان و صله رحم كردنَ
ب ) بررسى و حل مشكلات ضرورىَ
ج ) كمك كردن به ارتقا و بهبود وضع زندگى O
پرسش هاى مردمى
1. صله رحم يعنى چه ؟
2. چرا برخى مردم آن گونه كه شايسته است ، به روابط خويشاوندى اهميت نمى دهند؟
3. به نظر شما، نوع مهمان نوازى ها تا چه حد در كاهش روابط خويشاوندى مؤثر است ؟
4. نداشتن توان مالى تا چه حد مى تواند سبب كم شدن روابط خانوادگى شود؟
5. با اجراى درست صله رحم چه فوايدى نصيب افراد مى شود؟
6. ترك صله رحم چه آسيب ها و زيان هايى براى انسان به همراه دارد؟
7. مى گويند صله رحم سبب افزايش روزى و بركت مى شود. نظر شما چيست ؟
8. آيا احوال پرسى تلفنى و مانند آن مى تواند جاى ارتباطهاى حضورى و چهره به چهره را بگيرد؟
9. شما و اقوام و خويشانتان تا چه اندازه براى صله رحم اهميت قائل مى شويد؟
10. چرا برخى مردم به صله رحم ، كم توجهى مى كنند؟
11. براى برقرارى هر چه بيشتر روابط خويشاوندى چه پيشنهادى داريد؟
12. تا چه اندازه از آثار منفى ترك صله رحم آگاهى داريد؟
13. برخى اقوام و آشنايان فقط هنگام مشكل به ياد يكديگر مى افتند. به نظر شما اين روش چه نتايجى در پى دارد؟
14. بنابر آموزه هاى دينى ، قطع رحم سبب كوتاهى عمر، اجابت نشدن دعا و كاهش روزى و... مى شود. فكر مى كنيد اگر مردم ما به خوبى از اين ضررها آگاه شوند، براى تقويت روابط خانوادگى تلاش مى كنند؟
15. صدا و سيما تا چه اندازه در كاهش يا افزايش روابط خانوادگى مؤثر است ؟
16. كدام يك از سريال ها، فيلم ها و نمايش هاى راديويى را به ياد داريد كه بر اهميت روابط خانوادگى در آن تاءكيد شده باشد؟
پرسش هاى كارشناسى
1. تعريف شما از صله رحم چيست ؟
2. عوامل كم رنگ شدن روابط خويشاوندى در جامعه چيست ؟
3. مسائل فرهنگى تا چه اندازه مى تواند در كاهش يا افزايش ارتباط خويشاوندى مؤثر باشد؟
4. مسائل اقتصادى را تا چه حد در كم رنگ شدن صله ارحام مؤثر مى دانيد؟
5. روش هاى صله رحم را در روابط خويشاوندى بيان فرماييد.
6. فرهنگ غرب و تهاجم فرهنگى را تا چه اندازه در كاهش سطح روابط خويشاوندى مؤثر مى دانيد؟
7. چگونه و با چه روش هايى مى توان مردم را به صله رحم تشويق كرد؟
8. ابزارهاى جديد ارتباطى مانند تلفن و اينترنت تا چه اندازه در كم رنگ شدن روابط چهره به چهره و حضورى مؤثر است ؟
9. رابطه ميان صله ارحام و فرهنگ ميهمان دارى را چگونه بررسى مى كنيد؟
10. پى آمدها و آثار منفى گسست ارتباطى ميان خويشاوندان را چگونه مى بينيد؟
11. افزون بر آثار اخروى ، چه پى آمدهايى دنيوى در صله رحم وجود دارد؟
12. برخى معتقدند كه صله رحم در جامعه ما نسبت به اوايل انقلاب به شدت كم شده است . دلايل آن چيست ؟
13. درباره حقوق خويشاوندان از ديدگاه اسلام توضيح فرماييد.
14. جايگاه و اهميت صله رحم و رسيدگى به خويشاوندان را چگونه مى بينيد؟
15. رسانه ها چگونه مى توانند در فرهنگ سازى در اين زمينه نقش بيشترى داشته باشند؟
16. براى تقويت روابط خويشاوندى و صله رحم چه سفارشى داريد؟
17. در حقيقت ، فلسفه برقرارى روابط خويشاوندى ، ايجاد و تحكيم مهر و محبت ميان خويشاوندان است . نظر شما درباره فلسفه صله رحم چيست ؟