صله ارحام ، آثار و ثمرات آن

سلمان زوّارى نسب ميانجى

- ۲ -

بخش چهارم : آثار مثبت اجتماعى و فردى 
ما در اين فصل روايت آموزنده را مى آوريم كه از آن روايات اهميت پيوند برقرار كردن با خويشاوندان از ديدگاه ائمه هدى عليهم السلام و آثار مهم اجتماعى و فردى آن به خوبى و روشنى واضح مى گردد.
1- قال ابو جعفر عليه السلام : صله الارحام تزكى الاعمال و تدفع البلوى و تنمى الاموال و تنسى له فى عمره و توسع فى رزقه و تحبب فى اهل بيته فليتق اللّه و ليصل رحمة . ⁽⁶⁸⁾
امام باقر عليه السلام فرمودند پيوند برقرار كن با خويشاوندان اعمال انسان را پاك ، و بلا را از انسان دور، و به اموال انسان بركت ، و عمر انسان را به تاخير مى افكند و روزيش را وسعت مى بخشد و در ميان خانواده محبوبش مى سازد پس بايد از خداوند پروا كرد و پيوند با خويشاوند را انجام داد.
2- عن ابى عبداللّه عليه السلام قال : ان صله الرحم تزكى الاعمال و تنمى الاموال و تيسر الحساب و تدفع البلوى و تزيد فى الرزق . ⁽⁶⁹⁾
امام صادق عليه السلام فرمودند: ( صله رحم اعمال را پاك ، و اموال را بسيار و حساب را آسان ، و بلا را زايل ، و روزى را فراوان مى كند.
در اين آيه شريفه هم مثل سابق تصريح شده است كه پيوند خويشاوندى چند اثر مهم از جمله دفع بلا را در پى خواهد داشت .
3- قال ابو عبداللّه عليه السلام : صله الرحم تهون الحساب يوم القيامه و هى منساه العمر و تقى مصارع السوء و صدقه الليل تطفى ء غضب الرب . ⁽⁷⁰⁾
امام صادق عليه السلام فرمودند پيوند برقرار كن با خويشاوند حساب روز قيامت را آسان ، عمر را طولانى ، و از مرگ بد حفظ مى نمايد و صدقه شب خشم خداوند را خاموش مى سازد.
4- عن اسحاق بن عمار قال : سمعت ابا عبداللّه عليه السلام يقول : ان صله الرحم و البر ليهونان الحساب و يعصمان من الذنوب فصلوا ارحامكم و بروا باخوانكم و لو بحسن السلام و رد الجواب . ⁽⁷¹⁾
امام صادق عليه السلام فرمودند صله رحم و احسان حساب روز قيامت را آسان ، و از گناهان محفوظ مى دارد پس با خويشاوندان پيوند برقرار كنيد و به برادران خود احسان نمائيد، اگر چه بوسيله سلام كردن خوب و جواب سلام كردن بوده باشد.
5- عن ابى جعفر عليه السلام قال : قال رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله ان اعجل الخير ثوابا صله الرحم . ⁽⁷²⁾
رسول خدا فرمودند: ثواب صله رحم (پيوند برقرار كردن با خويشاوند) از ثواب همه خوبيها زودتر به انسان مى رسد، چون بيشترين ثواب صله رحم به خود صله كننده مى رسد در دنيا مانند فزونى عمر و مال و محبت در اقوام و مانند اينها.
6- عن ابى جعفر عليه السلام قال صله الار حام تحسن الخلق ، و تسمح الكف و تطيب النفس و تزيد فى الرزق و تنسى فى الاجل
امام باقر عليه السلام فرمودند: صله رحم خلق و اخلاق انسان را نيكو و دست انسان را باز، يعنى انسان را با سخاوت و بخشنده و نفس انسان را پاكيزه ، و روزى را زياد و مرگ را به تاخير مى اندازد.
مرحوم علامه مجلسى ( ره ) در اينكه صله رحم نفس را پاك مى كند توضيحى دارند كه مى فرمايد: اينكه صله رحم اخلاق انسان را نيكو مى كند چون بوسيله صله رحم حسن معاشرت در انسان حالتى را بوجود مى آورند كه آن حالت انسان را از كارهاى زشت باز مى دارد
و اين خوشرفتارى به ديگران هم سرايت مى كند و همچنين سماحه الكف يعنى دست باز بودن براى صله كننده ، عادت مى شود و نفس انسان بوسيله صله رحم پاك مى شود يعنى پيوند بر قرار كردن با خويشاوند مخصوصا اگر با مال باشد انسان را بخشنده و عفوكننده بار مى آورد يا صله رحم نفس را پاك مى كند يعنى صله رحم انسان را از حسد و كينه و ساير صفات زشت پاك مى سازد.
و صله رحم انسان را فارغ البال قرار مى دهد يعنى صله كننده در فكر دفع دشمنان نيست چون به وسيله خود صله ، دشمنى از ميان او و خويشاوندان بر داشته مى شود و اين باعث مى شود كه از شر ساير مخلوقات نيز در امان باشد بلكه اين صفت (پيوند با خويشاوندان ). موجب دوستى ديگران نيز مى گردد.⁽⁷³⁾
امام صادق عليه السلام از رسول خدا نقل فرمودند كه آن حضرت فرمودند:
كارهاى نيك از بلاهاى بزرگ جلوگيرى مى كند و صدقه دادن خشم خداوند را خاموش ، و پيوند برقراركردن با خوشاوندان عمر را طولانى و فقر را از بين مى برد ⁽⁷⁴⁾
7- عن ابى بصير عن ابى عبداللّه عليه السلام قال : قال رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله (ان فى الجنه درجه لا يبلغها الا امام عادل ، او ذو رحم وصول ، او ذو عيال صبور) ⁽⁷⁵⁾
امام صادق عليه السلام فرمود رسول خدا فرمودند در بهشت درجه اى كه به آن درجه نمى رسد مگر رهبر عادل يا بيشتر صله كننده يا عيالمندى كه براى خرج آنها صبر و پايدارى كند امام در اين روايت مى فرمايند پيوند برقرار كردن با خويشاوندان موجب رسيدن به عالى ترين درجه بهشت خواهد بود.
8- عن ابى جعفر عليه السلام قال : قال رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله : (بر الوالدين وصله الرحم يهونان الحساب ، ثم تلاهذه الايه (والذين يصلون ما امر اللّه به ان يوصل و يخشون ربهم و يخافون سوء الحساب ⁽⁷⁶⁾
رسول خدا فرمودند: نيكى به پدر و پيوند برقراركردن با خويشاوند، حساب روز قيامت را آسان مى كنند سپس آن حضرت اين آيه شريفه را قرائت فرمودند: (و آنان كه پيوندهايى را كه خدا دستور به برقرارى آن داده است برقرار مى كنند و از پروردگارشان مى ترسند و از بدى روز قيامت بيم دارند). در اين زمينه كه پيوند خويشاوندى حساب روز قيامت را آسان مى كند روايات فراوانى وارد شده است از جمله در رواياتى از امام صادق عليه السلام آمده است كه آن حضرت در قسمتى از آن روايت فرمودند:
صله الرحم تهون الحساب يوم القيامه .⁽⁷⁷⁾
پيوند برقرار كردن با خويشاوند، حساب روز قيامت را آسان مى كند و امام على عليه السلام فرمودند كه رسول خدا فرمودند صله الرحم تهون الحساب ⁽⁷⁸⁾
و امام صادق عليه السلام در قسمتى از روايتى كه از آن حضرت نقل شده فرمودند صله رحم حساب را آسان مى سازد ⁽⁷⁹⁾
9- قال ابوالحسن الرضا عليه السلام : يكون الرجل يصل الرحمه فيكون قد بقى من عمره ثلاث سنين ، فيصرها اللّه ثلاثين سنه و يفعل اللّه ما يشاء . ⁽⁸⁰⁾
امام رضا عليه السلام فرمودند مردى كه سه سال از عمرش باقى مانده بود صله رحم مى كند خداوند عمرش را سى سال قرار مى دهد و خداوند هر چه بخواهد مى كند.
10 - و قال اميرالمونين عليه السلام : احسن يحسن اليك ، ارحم ترحم قل خيرا بخير صل رحمك يزد اللّه فى عمرك . ⁽⁸¹⁾
على عليه السلام فرمودند نيكى كن تا به شما نيكى كنند و با مردم مدارا و به آنها محبت كن تا با شما مدارا و محبت كنند پشت سر مردم خير و خوبيهاى آنها را بگو تا درباره شما هم خير و خوبيها گفته شود پيوند برقرار كن با خويشاوندت خداوند عمر شما را بيشتر مى كند.
11- و قال رسول اللّه ، من ضمن لى واحده ، ضمنت له اربعه يصل رحمة فيحبه اللّه تعالى و يوسع عليه رزقه و يزيد فى عمره و يدخله الجنه التى وعده ⁽⁸²⁾
رسول خدا فرمودند: (هر كدام از شما براى من يك چيز را ضمانت كند من براى او چهار چيز را ضامن مى شوم ، 1- هركس از شما صله رحم كند خداوند او را دوست مى دارد.
2- خداوند روزى او را افزون مى كند، 3- عمر را مى افزايد، 4- اينكه خداوند او را داخل بهشتى كه وعده داده است نمايد.
و قال الحسين عليه السلام : من سره ان ينسا فى اجله ، و يزاد فى رزقه ، فليصل رحممه .
امام حسين عليه السلام فرمودند: (كسى كه خوشحال مى كند او را اينكه در مرگش تاخير افتاده شود و روزى او افزون شود پس پيوند برقرار كند با خويشاوندش . ⁽⁸³⁾
12- و قال ابوعبداللّه عليه السلام : (صله الرحم و حسن الجوار يعمر ان الديار و يزيدان فى الاعمار . ⁽⁸⁴⁾
امام صادق عليه السلام فرمودند: (صله و خوشرفتارى با همسايه ها، شهرها را آباد و عمرها را بيشتر مى كند.
13- عن ميسر عن احدهما (عليهما السلام ) قال يا ميسر انى لا ظنك وصولا لبنى ابيك قلت نعم جعلت فداك لقد كنت فى السوق و انا غلام و اجرتى درهمان و كنت اعطى واحده عمتى و واحده خالى فقال : اما و اللّه لقد حضر اجلك مرتين كل ذالك يوخر . ⁽⁸⁵⁾
امام صادق يا امام باقر عليهما السلام فرمودند ميسر من به تو گمانم اين است كه پيوند خويشاوندان پدرت را مراعات مى كنى راوى مى گويد بلى فدايت شوم آنگاه كه در بازار و خودم غلام بودم هر روز به دو درهم كار مى كردم يكى را به عمه ام و يكى را به خاله ام مى دادم امام عليه السلام فرمود: به خدا قسم مرگ تو دو بار رسيده است ولى هر كدام از آن صله رحم تو مرگ و اجلت را به تاخير افكنده است .
14- و در حديثى از رسول خدا نقل شده است كه حضرت فرمودند كسى كه دوست دارد عمر او زياد شود و روزى او فراوان باشد پيوند برقرار كردن با آنان از اطاعت خداوند حساب مى شود ⁽⁸⁶⁾
15 - وقال الصادق عليه السلام : (من احب ان يخفف اللّه عزوجل عنه سكرات الموت فليكن لقرابته وصولا و بوالديه بارا فاذا كان كذالك هون اللّه عليه سكرات الموت ، و لم يصبه فى حياته فقر ابدا . ⁽⁸⁷⁾
امام صادق عليه السلام فرمودند: كسى كه دوست دارد كه خداوند متعال شدائد مرگ را بر او سهل و آسان فرمايد (شدائدى كه عقل و فهم انسان را تغيير مى دهد و شعور را از انسان مى گيرد) بايد با خويشاوندش هميشه پيوند برقرار كند و پدر و مادر احسان كند، و وقتى كه اين كارها را انجام داد آن وقت خداوند متعال شدائد مرگ را بر او آسان مى گرداند و در زندگى او، هرگز به فقر مبتلا نمى شود.
حضرت فاطمه زهرا عليه السلام در قسمتى از خطبه شريفه فرمودند:
(و صله الارحام منماه للمدد).
يعنى خداوند پيوند برقرار كردن با خويشاوندان را تعيين فرموده است تا اينكه عدد شما فزون شود. ⁽⁸⁸⁾
و حضرت اميرالمومنين عليه السلام هم در نهج البلاغه حكمت 244
فرموده : و صله الارحام منماه للمدد.
على عليه السلام وقتى كه علت وجوب پاره اى از احكام الهى را بيان مى فرمايد مى گويد: وصله رحم را واجب فرموده است تا اينكه عدد و افراد هر قبيله فزون شوند.
با رفت و آمد است كه افراد هر قبيله همديگر را مى شناسند و از مشكلات همديگر با خبر مى شوند و در رفع آن مى كوشند و رسول خدا در ضمن حديثى فرمودند صلوا قراباتكم و لا تجاوروهم
⁽⁸⁹⁾ حضرت فرمودند با نزديكانتان پيوند برقرار كنيد اما با آنها همسايه نباشيد همسايگى با آنها در ميان شما كينه ها بوجود مى آورد.
17- امام صادق عليه السلام فرمودند سه چيز است از مكارم دنيا و آخرت مى باشند، ثلاث من مكارم الدنيا و الاخره تعفو عمن ظلمك و تصل من قطعك و تحلم اذا جهل عليك .
⁽⁹⁰⁾ امام صادق عليه السلام فرمودند سه چيز است كه از مكارم دنيا و آخرت مى باشد، 1- عفو نمايى از كسى كه به تو ستم كرده است 2- پيوند برقرار كنى با كسى كه از تو قطع ارتباط كرده است 3 - و با حلم و بردبارى رفتار كنى وقتى كه در حق تو كوتاهى شود.
مكارم جمع مكرمه است و كريم يعنى كسى كه تمام صفات خير و شرف و فضيلت را دارا باشد (يحلم يعنى كسى كه در كيفر نمودن شتاب و عجله نكند).
با در نظر گرفتن اين حديث شريف كه سه جمله با ارزش در آن ذكر شده است انسانها در دنيا از نظر اجتماعى و در پيش وجدان خودشان يك نوع آرامش روحى و جسمى ، احساس مى كنند و در آخرت هم از نظر امام عليه السلام از با فضيلت ترين انسانها شناخته مى شوند.
از مجموع روايات ذكر شده درباره پيوند خويشاوندى از نظر اجتماعى و فردى آثار متعدد و مهمى را از ائمه معصومين سلام الله عليهم بيان شد اميدواريم كه مومنين اين واجب دينى و مهم اجتماعى را در تمام مراتب آن رعايت كنند كه موجب خرسندى ائمه اطهار (عليهم السلام ) خواهد بود.
بخش پنجم : قطع رحم و آثار ناگوار فردى و اجتماعى 
براى گرفتاريهاى فردى و اجتماعى كه براى افراد در جامعه بوجود مى آيد علل متعددى را مى توان بيان كرد از جمله عدم تهذيب اخلاقى افراد جامعه مى باشد اگر در افراد جامعه مخصوصا در خويشاوندان ، صلح و صفا حاكم باشد كار آن جامعه به استقامت منتهى مى شود و شاخه هاى آن جامعه محكم و ثمره اش اتحاد و همبستگى خواهد بود.
اسلام عزيز در اصلاح اجتماع تدريجا اقدام مى نمايد اول به تهذيب فرد مى پردازد آنگاه به وضع خانواده مى پردازد و پس از آنكه اركان خانواده را مستحكم كرد سپس به خويشاوندان و ارحام مى پردازد و در تحكيم ارتباط ميان آنان مى كوشد و پيروان خود را وادار به وحدت نسبت به خويشاوندان مى كند و كسانى را كه ارتباط خويشاوندى را قطع مى كنند تهديد به عذاب مى كند و در اجتماعى كه اعضاى آن تكامل يافته و با نظم صحيح تربيت يافته اند اصلاح اين گونه اجتماع آسان خواهد بود پيامبر بزرگوار اسلام صلى اللّه عليه و آله براى فزونى و كمى عمر بوسيله صله رحم و قطع رحم مثال روشنى فرموده است حضرت فرمودند انسان گاهى صله رحم بجاى مى آورد در حالى كه از عمرش بيش از سه سال باقى نمانده خدا عمر او رابه سى و سه سال امتداد مى دهد و چه بسا گاهى هم انسان قطع رحم مى كند در حالى كه سى و سه سال از عمرش باقى مانده است و خداوند عمر او را به سه سال تقليل مى دهد در وسائل الشيعه در قسمت پايانى روايت مى فرمايد: و ان المرء ليقطع رحمة و قد بقى من عمره ثلاث و ثلاثون سنة فصيرها الله الى ثلاث سنين او ادنى ⁽⁹¹⁾
به درستى كه فردى قطع رحم مى كند در حاليكه از عمر او سى و سه سال باقى مانده است خداوند در اثر قطع ارتباط خويشاوندى آن سى سه سال را به سه سال يا كمتر برمى گرداند.
شكى نيست كه صله رحم ريشه فساد را از بين مى برد زيرا در بين اقوام هميشه كدورتهاى ايجاد مى شود و اين كدورتها اگر برطرف نشود سبب بروز فتنه هاى بزرگى خواهد بود روى همين اصل است كه گفته اند الارقاب كاالعقارب يعنى نزديكان همانند عقربهاى موذى مى باشند كه نزديكان را مى گزند بنابراين صله رحم كار نيكى است كه موجب حفظ اتحاد و از بين رفتن شر و فساد مى باشد از اين رو صله رحم از نظر اسلام پاداش بيشترى هم دارد و اسلام به كمترين حد ارتباط كه موجب برقرارى همبستگى شود بسنده كرده است رسول خدا صلى اللّه عليه و آله فرمودند: در دنيا ولو با يك سلام كردن هم با نزديكان ارتباط برقرار كنيد قطع رحم و بريدن از خويشاوندان از جمله گناهانى است كه خداوند در دنيا پيش از آخرت گناهكار را به مكافات عملش دچار ميسازد امام على عليه السلام فرمودند: سه خصلت زشت است كه صاحب آن تا مكافات آن گناهان را نبيند نخواهد مرد ستمكارى بريدن از خويشاوندان و قسم دروغ ⁽⁹²⁾.
البته خويشاوندى از ديدگاه ائمه اطهار و پيامبر عظيم الشاءن با خويشاوند در عرف مردم متفاوت است زيرا از نظر پيامبر افراد اگر در چهل پشت هم به هم برسند باز خويشاوند محسوب مى شوند پيامبر خدا مى فرمايد: هنگامى كه مرا به معراج بردند خويشاوندى را ديدم كه به عرش الهى چسبيده و از خويشاوند ديگرى به درگاه الهى شكايت مى كند به او گفتم : ميان تو و آن خويشاوند چه نسبتى هست گفت در چهل پشت ، پدران ما به هم مى رسند⁽⁹³⁾.
اينك عين روايت ، قال رسول الله صلى اللّه عليه و آله : لما اسرى بى الى السماء راءيت رحما متعلقة بالعرش تشكو الى الله رحما لها، فقلت : كم بينك و بينها من اءب ؟ فقالت : نلتقى فى اربعين ابا
در اين فصل به چند روايت هم اشاره مى كنيم و مى آوريم كه از آنها آثار ناگوار قطعح رحم از نظر اجتماعى و فردى به خوبى استفاده مى شود مسلم است كه قطع ارتباط خويشاوندى موجب قطع نعمت الهى مى شود.
آثار ناگوار قطع رحم 
1 - امام صادق عليه السلام در قسمتى از روايتى كه سليمان بن هلال از آن حضرت نقل مى كند فرمودند: فلا يزلون فى ذالك حتى يقاطعوا فاذا فعلوا ذالك انقشع عنهم ⁽⁹⁴⁾.
راوى مى گويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم : قبيله اى نسبت به يكديگر احسان مى كنند و پيوند خويشاوندى برقرار مى سازند حضرت فرمودند آن وقت است كه اموالشان بيشتر مى شود فزونى مى گيرد و همواره چنين مى باشند تا زمانى كه از يكديگر قطع ارتباط كنند و چون از هم بريدند آن وقت است كه آن فزونى از آنها برداشته مى شود.
2 - امام باقر عليه السلام از جد بزرگوارشان اميرالمؤ منين عليه السلام در قسمتى از روايتى نقل فرمودند كه قطع ارتباط خويشاوندى چه اثر ناگوارى را در پى خواهد داشت ؟ فرمودند: و ان اليمين الكاذبة و قطيعة الرحم لتذران الديار بلاقع من اهلها و تنقل الرحم و ان نقل الرحم انقطاع النسل ⁽⁹⁵⁾.
و به درستى كه قسم دروغ و قطع رحم خانه ها را ويران و خالى از اهل و ديار مى كند و خويشاوندى را از جا برميكند و از جاى بركندن خويشاوندى مايه قطع نسل مى گردد.
در صورتى كه در اقوام كدورتى پيش آيد و يك ظرف قطع ارتباط كند و طرف ديگر به قطع ارتباط او اعتنا نكند وظيفه شرعى خودش را انجام دهد اين رفتار اثر سوء و ناگوار را براى قطع رحم كننده در پى خواهد داشت اين مطلب را داود رقى از امام صادق عليه السلام نقل مى كند و مى گويد
3 - كنت جالسا عندا ابى عبدالله عليه السلام اذ قال لى مبتدئا من قبل نفسه : يا داود لقد عرضت على اعمالكم يوم الخمس فراءيت فيما عرض على من عملك صلتك لابن عمك فلان فسرنى ذالك ، انى علمت ان صلتك له اسرع لفناء عمره وقطع اجله قال داود: و كان لى ابن عم معاندا خبيثا بلغنى عنه و عن عياله سوء حال فصككت له و الصك معرب چك با الفارسية نفقة قبل خروجى الى مكة ، فلما صرت بالمدينة خبرنى ابوعبدالله عليه السلام بذالك ⁽⁹⁶⁾.
داود رقى گويد: در خدمت امام صادق عليه السلام نشسته بودم ناگاه امام عليه السلام آغاز سخن نمودند و فرمودند اى داود روزهاى پنجشنبه اعمال شما بر من عرضه مى شود در چيزهائيكه بر من عرضه شده بود عمل تو را ديدم با فلان پسر كه عمويت كه پيوند خويشاوندى برقرارى كرده اى و اين عمل تو مرا خوشحال نمود به درستى كه پيوند برقرار كردن شما با او در نابودى عمر او و به پايان رساندن اجل وى سرعت بخشيده است داود مى گويد من پسر عمويى داشتم كه خبيث و معاند بود به من رسيد از او و عيالش كه وضع مالى آنها خوب نيست وقتى كه مى خواستم به مكه بروم براى آنها حواله اى چك كنار گذاشتم وقتى كه به مدينه رسيدم امام صادق عليه السلام به من از جريان خبر دادند.
كوتاهى عمر و محروميت از مال دنيا هم يكى ديگر از آثار نامطلوب قطع ارتباط خويشاوندى است .
4 - ابوحمزه ثمالى از اميرالمؤ منين عليه السلام روايت مى كند:
قال : قال اميرالمومنين عليه السلام فى خطبة اعوذبالله من الذنوب التى تعجل الفناء فقام اليه عبدالله بن الكواء اليشكرى فقال : يا اميرالمومنين او تكون ذنوب تعجل الفنا؟ فقال نعم ويلك قطيعه الرحم ، ان اهل بيت ليجتمعون و يتواسون و هم فجره فيرزقهم الله و ان اهل البيت ليترقون و يقطع بعضهم بعضا فيحرمهم الله و هم اتقياء. ⁽⁹⁷⁾
ابو حمزه ثمالى مى گويد: اميرالمومنين عليه السلام در خطبه اى فرمودند پناه مى برم به خدا از گناهانى كه در نابودى مرتكب شونده شتاب مى كند عبدالله بن يشكرى برخاست و گفت يا اميرالمومنين ! مگر گناهى هم هست كه عامل شتاب در نابودى باشد حضرت فرمودند، آرى واى بر تو آن گناه قطع رحم است ، چه بسا نواده هايى هستند گرد هم مى آيند و يارى هم مى كنند با اينكه از حق دورند خداوند به آنان وسعت روزى مى دهد و چه بسا نواده هايى هستند كه از هم جدا مى شوند و از همديگر قطع رحم مى كنند پس خداوند آنان را محروم از روزى مى كند در حالى كه پرهيزكارند.
5- عن ابى عبدالله عليه السلام قال : قال اميرالمومنين عليه السلام : لن يرغب المرء عن عشيرته و ان كان ذامال و ولد و عن مودتهم و كرامتهم و دفاعهم بايديهم و السنتهم ، هم اشد الناس ‍ حيطه من ورائه و اعطفهم عليه و المهم لشعثه ان اصابته مصيبته او نزل به بعض مكاره الامور، و من يقبض يده عن عشيرته فانما يقبض عنهم يدا واحده و تقبض عنه منهم ايدى كثيره و من يلن حاشيه يعرف صديقه منه الموده و من بسط يده باالمعروف اذا وجده يخلف الله له ما انفق فى دنياه و يضاعف له فى آخرته و لسان المصدق للمرء يجعله الله فى الناس خير من المال ، ياكله و يورثه لا يزدادن احدكم كبرا و عظما فى نفسه و نايا عن عشيرته ، ان كان موسرا فى المال ، و لا يزدادن احدكم فى اخيه زهدا و لا منه بعدا اذا لم يرمنه مروة و كان معوذا فى المال و لا ينفع احدكم عن القرابة بها الخصاصة ان يسدها بها لا ينفعه ان مسكه و لا يضره ان استهلكه .⁽⁹⁸⁾
امام صادق عليه السلام فرمودند: كه اميرالمومنين عليه السلام فرمودند: انسان اگر چه مال و فرزند داشته باشد هرگز نبايد از خويشاوند خود و از دوستى و كرامت و دفاع ، دستى و زبانى آنها رو بگرداند آنها از مردم ، در كنار او محكمترند و به او مهربان ترند و اگر مصيبتى به او برسد يا بدى براى او پيش بيايد پريشانى او را سامان دهنده ترند و هر كه دست كمك از فاميل خويش باز دارد از آنها يكدست گرفته شده و از خود او دستهاى بسيار و هر كه نرمى و فروتنى نشان دهد دوستش از او مودت مى بيند و هر كه چون دارا شود و دست به احسان بگشايد آنچه را داده در دنيا جبران مى كند و در آخرت هم برايش چند برابر مرحمت مى كند و نام نيكى كه خداوند براى كسى در ميان مى گذارد از مالى كه مى خورد و به ارث مى گذارد بهتر است هر كه از شما كه ثروت و مالى پيدا كرد نبايد تكبرش زياد شود و خود را بزرگ بداند و از خويشاوندانش دور شود و هيچ يك از شما نبايد نسبت به برادرى كه چون مال ندارد، به او احسان نمى كند از او دورى كند و هيچ يك از شما نبايد از كمك كردن مالى به خويشاوندى كه در فقر و نياز شديد به سر مى برد غفلت كند به مالى كه بودن و نبودن آن براى انسان اهميتى ندارد(زيرا گاهى ممكن است خويشاوند به چيزى احتياج داشته باشند كه نزد انسان اضافه و بى فايده باشد).
كسانى كه با ارحام و خويشاوندانشان قطع ارتباط مى كنند و دور از هم زندگى مى كنند در روز گرفتارى در خودشان احساس تنهائى مى كنند در همچو مواقعى خويشاوندان هستند كه بايد يار و ياور هم باشند در اين حديث شريف كه بيان كرديم ملاحظه فرموديد كه على عليه السلام فرمودند ارحام از همه بيشتر هواى همديگر را مى توانند داشته باشند.
6- شكايت از خويشاوندان 
در روايتى از امام على عليه السلام نقل شده است آمده است خويشاوندانى كه به هم ديگر كمك مالى نمى كردند و يكى از آنها بدهكار شده بود خدمت حضرت على عليه السلام آمد از بقيه شكايت كرد كه در آن روايت آمده است كه امام فرمودند قطع رحم كنندگان در آخرت وزر و بال و وخامت و سختى حساب روز قيامت را در پى خواهند داشت اما اصل روايت : عن جابر: عن ابى جعفر عليه السلام قال : لما خرج اميرالمومنين عليه السلام ! يريد البصره تنزل باالربذه فاتاه رجل من محارب ⁽⁹⁹⁾ فقال : يا امير المومنين انى تحملت فى قومى حمالة و انى سالت فى طوائف منهم المواساة و المعونه فسبقت الى السنتهم بالكند فمر هم يا اميرالمومنين بمعونتى و حثهم على مواساتى فقال : اين هم ؟ فقال : هوالاء فريق منهم حيث ترى قال : فنص راحله فادلفت كانها ظليم فادلف بعض اصحابه فى طلبها فلايا بلاى ما لحقت فانتهى الى القوم فسلم عليهم و سالهم ما يمنعهم من مواساة صاحبهم ؟ فشكوه و شكاهم فقال اميرالمومنين عليه السلام : وصل امرو عشيرته فانهم اولى ببره و ذات يده و وصلت العشيرة اخاها ان عثر به دهر و ادبرت عنه دنيا فان المتواصلين المتباذلين ماجورون و ان المتقاطعين المتدابرين موزورون (قال ) ثم بعث راحلة و قال : حل . ⁽¹⁰⁰⁾
ترجمه : امام باقر عليه السلام فرمود چون اميرالمومنين عليه السلام به عزم بصره بيرون رفت در محل ربذه (كه مدفن و محل تولد ابى ذر عليه الرحمة است ) فرود آمد مردى از قبيله محارب خدمت حضرت رسيد و عرض كرد: يا اميرالمومنين ! من از قبيله خود غرامتى را تحمل كرده ام ⁽¹⁰¹⁾ و چون از برخى از آنان تقاضاى كمك مالى كردم از تهيدستى دم زدند لطفا به ايشان امر فرما و وادارشان كن كه به من كمك كنند.
حضرت فرمود: آنها كجا هستند؟ عرض كرد دسته اى از آنها آنجا هستند كه مى بينى حضرت مركب خود را به سرعت هر چه تمام تر به حركت درآورد و مركب مانند شتر مرغ مى رفت ، جماعتى از اصحاب هم كه حركت كردند در خدمت حضرت بودند به سختى و كندى به حضرت رسيدند حضرت به آنها رسيد بر آنها سلام كرد و پرسيد چرا با رفيق خود مواسات نمى كنيد؟ آنها از او و او از آنها شكايت كردند تا اميرالمومنين فرمودند: هر كسى به خويشاوند خود پيوند برقرار كند زيرا خويشاوند به احسان و دستگيرى مالى از ديگران سزاوارترند و در صورتى كه حوادث روزگار به يكى از خويشاوندان فشار آورد و او را به زمين بزند خويشاوندان ديگر او را كمك كنند كه پيوندكنندگان و بذل و بخشش كنندگان از طرف خداوند پاداش دريافت خواهند كرد و آنهائى كه قطع ارتباط و خويشاوندى نمايند و به هم پشت كنند بار آنها سنگين خواهد بود و مورد مواخذه قرار خواهند گرفت سپس مركب خود را برانگيخت و فرمود برو.
7- روايتى از امام سجاد (ع )  
عن على بن حسين عليه السلام قال : (قال رسول الله صلى اللّه عليه و آله من سره ان يمد الله فى عمره و ان يبسط له فى رزقه فليصل رحمة فان الرحم لها لسان يوم القيامه ذلق تقول : يا رب صل من وصلنى و اقطع من قطعنى فاالرجل ليرى بسبيل خير اذا اتته الرحم التى قطعها فتهوى به الى اسفل قعر فى النار. ⁽¹⁰²⁾
رسول خدا صلى اللّه عليه و آله فرمودند: هر كه مى خواهد و دوست دارد كه خداوند عمرش را طولانى كند و روزيش را توسعه بخشد بايد صله رحم كند زيرا روز قيامت رحم را زبان تند و تيزى است كه مى گويد: پروردگارا پيوند كن با هر كه با من پيوند برقرار كرد و قطع كن با هر كه از من قطع كرد و مردى با ظاهر خوب ديده مى شود ولى چون خويشاوندى كه از او بريده نزدش بيايد او را به پائين ترين قعر دوزخ سرنگون مى كند.
بنابراين قطع پيوند خويشاوندى اين اثر ناگوار را - عذاب الهى و رسوائى اخروى در حضور ائمه اطهار عليهم السلام و مومنين باشد - در پى خواهند داشت .
8- سفارش به صعصعه  
در قسمتى از كلام اميرالمومنين (ع ) آمده است كه حضرت به صعصعه بن صوحان فرمودند: به سبب قطع روابط با خويشاوندان منافع فراوانى از انسان باز گرفته مى شود ( يخلعون منه ايدى كثيرة ) يعنى نعمتهاى فراوان از طرف خويشاوندان از اين شخص قطع رحم كننده گرفته مى شود ما اينجا متن كامل اين روايت شريفه را مى آوريم .
عن صعصعه بن صوحان قال : عادنى اميرالمومنين عليه السلام فى مرض ثم قال : انظر فلا تجعلن عيادتى اياك فخرا على قومك و اذا رايتم فى امر، فلا تخرج منه فانه ليس باالرجل غنى عن قومه اذا خلع منهم يدا واحدة يخلعون منه ايدى كثيرة فاذا رايتم فى خير فاعنهم عليه و اذا رايتم فى شر فلا تخذلنهم ، و ليكن تعاونكم على طاعة الله فانكم لن تزلوا بخير ما تعاونتم على طاعة الله تعالى و تناهيتم عن معاصيه . ⁽¹⁰³⁾
صعصعه بن صوحان مى گويد: امام على عليه السلام از من عيادت فرمودند در مرضى كه داشتم سپس فرمودند بنگر عيادت من از شما را پيش نزديكانت براى خودت افتخار قرار مده وقتى قبيله ات را در امرى ديدى از آنها جدا مشو به درستى كه براى مرد بى نيازى نيست از اقوامش وقتى از آنها نعمتى گرفته شود از اين مرد نعمتهايى گرفته مى شود وقتى كه آنها را در امر خيرى ديدى آنها را بر آن امر خير كمك كن وقتى كه آنها را در امر بدى ديدى آنها را رسوا مكن در اطاعت خداوند به همديگر كمك كنيد به درستى كه شما اگر در اطاعت خداوند به همديگر كمك كنيد و از گناه باز داريد هميشه در خير خواهيد بود.
در قسمت آخر اين روايت حضرت فرمودند اگر همديگر را از گناه باز داريد ( و تناهيتم عن معاصيه ) هميشه در خير خواهيد بود اجتناب از گناه عزت مومن را حفظ مى كند و هنگامى كه گناه مرتكب مى شود و بعد از آن خوفناك است و عده ديگرى كه گناه براى آنها در اثر سوء تربيت و رفاقت خطرناك و نامناسب بودن محيط زندگى ، عادى شده مى آيند و مى گويند ما وزر و بال گناهان شما را به گردن مى گيريم اجازه بدهيد در اينجا يك روايت در اين رابطه از امام صادق عليه السلام بياوريم .
عن ابى عبدالله عليه السلام قال ان قوما اصابوا ذنوبا فخافوا منها و اشفقوا فجاء هم آخرون فقالوا: مالكم ؟ فقالوا انا اصبنا ذنوبا فخفنا منها و اشفقنا، فقالوا لهم : نحن نحملها عنكم . ⁽¹⁰⁴⁾
امام صادق عليه السلام فرمودند: به درستى كه عده اى گناه مى كنند و از آن گناه مى ترسند عده ديگر مى آيند و مى گويند چرا مى ترسيد مى گويند گناه كرده ايم و مى ترسيم به آنها مى گويند ما گناهان شما را به گردن مى گيريم .
در قسمتى از روايت هشتم كه از امام على عليه السلام نقل كرديم در يكى از جملاتش فرمودند وقتى در خويشاوندانت امر بدى ديدى آنها را رسوا مكن ( و اذا رايتم فى شر فلا تخذلنهم ) در اين مورد امام سجاد عليه السلام هم در صحيفه سجاديه مى فرمايد خدايا در من تغيير بده بد رفتارى با خويشاوندان را به خوشرفتارى و خوار گردانيدن نزديكان را بيارى كردن آنها اما عين جمله امام عليه السلام : و من عقوق ذوى الارحام المبرة و من خذلان الا قربين النصرة . ⁽¹⁰⁵⁾
9- مرگ زود رس  
يكى ديگر از آثار نامطلوب قطع رحم زود رس بودن مرگ قاطع رحم است مرحوم علامه مجلسى ره در بحار در قسمتى از حديث مفصلى كه از امام سجاد عليه السلام نقل فرموده آمده است كه شش چيز انسان را زود مرگ مى كند از جمله قطع رابطه خويشاوندى است مى فرمايد: والذنوب التى تجعل الفناء قطيعه الرحمم و اليمين الفاجره و الاقوال الكاذبه و الزنا و سد طريق المسلمين و ادعا الامامه بغير حق . ⁽¹⁰⁶⁾
گناهانى كه مرگ انسان را زود مى رساند شش چيز است : 1 - قطع رابطه خويشاوندى 2 - قسم خلاف واقع ،ياد كردن 3 - گفتارهاى دروغ 4- زنا و عمل نا مشروع 5 - بستن راه مسلمانها.
6 - ادعاى امامت براى كسى كه شايستگى امامت ندارد.
10 - بيم از چهار عمل  
قال رسول الله صلى الله عليه و آله : انى اخاف عليكم استخفافا باالدين ،و بيع الحكم (و منع الحكم خ ل ) و قطيعه الرحم و ان تتخذ و القرآن مزامير تقدمون احدكم و ليس بافضلكم فى الدين . ⁽¹⁰⁷⁾
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمودند: من بر شما از چهار چيز بيمناكم ، 1- اينكه نسبت به دينتان بى پروا باشيد و حكم الهى را بفروشيد و از اجزاء حكم الهى جلوگيرى كنيد و قطع ارتباط خويشاوندى بنماييد 2 - و اينكه قرآن را با غنا بخوانيد 4 - و اينكه كسى را مقدم بداريد در حالى كه از جهت دينى با فضيلت تر از شماها نيست .
توضيح : فروختن حكم كنايه است از اينكه بوسيله رشوه و غير رشوه جلو اجرا احكام الهى گرفته شود گو اينكه چيزى را به عنوان رشوه از طرف اخذ مى كند در مقابل حكم الهى را درباره او تغيير مى دهد و عرفا به اين يك نوع معامله (معامله فاسده ) گفته مى شود و حضرت فرمودند از اين نوع كارها بر شما بيمناكم .
در پايان اين فصل آيه اى از قرآن مجيد در رابطه با كمك مالى به خويشاوندان را متذكر مى شويم و با ذكر اين آيه شريفه اين فصل را به پايان مى بريم .
خداوند متعال مى فرمايد: و لا ياتل او لو الفضل منكم و السعة ان يوتو اولى القربى و المساكين و المهاجرين فى سبيل الله . ⁽¹⁰⁸⁾
آنها كه از ميان شما داراى برترى (مالى ) و وسعت زندگى هستند نبايد سوگند ياد كنند كه از انفاق نسبت به نزديكان و مستمندان و مهاجران در راه خدا دريغ نمايند.
مفسر عظيم الشان مرحوم طبرسى در مجمع البيان در ذيل آيه شريفه مى فرمايد: (قسم نخورد يا كوتاهى نكند از شما كسانى كه داراى وسعت مالى هستند بر اينكه به نزديكان كمك مالى نكند).