گفتن هر سخنى در هر جا	نبود شيوه مردان خدا
هر سخن جا ومقامى دارد	مرد حق ، حفظ كلامى دارد.

قهر و آشتى
بذر تفرقه و خصومت ، در سرزمين ((جدايى ))ها پاشيده مى شود و بهره را شيطان مى برد، نه كس ديگر!
نبى مكرّم اسلام ، مظهر محبت و مودّت و صفا بود، و امّت خويش را نيز به اين ((وادى نورانى )) سوق مى داد. هنوز كلام آن حضرت را در زشتى غيبت و تهمت و سخن چينى و دورويى و بدزبانى به پايان نرسانده ايم ، باز هم گوش جان به نصايح آن ((اسوه صدق و صفا)) مى سپاريم ، كه مى فرمايد:
((اى ابوذر!...
كارهاى هفتگى مردم دنيا، همواره روزهاى ((دوشنبه )) و ((پنجشنبه )) بر خدا عرضه مى شود، خدا براى هر بنده مؤ منى مغفرت و رحمت مى آورد؛ مگر براى آن كه ميان او و برادرش دشمنى باشد. كه آنگاه گفته مى شود: كارهاى اين دو را واگذاريد، تا وقتى با هم آشتى كنند (يعنى عملشان به حساب نمى آيد...)
اى ابوذر!...
هرگز مبادا كه از برادر دينى ات جدايى كنى ، چرا كه اعمال با اين گونه مفارقتها و جداييها پذيرفته نيست .
اى ابوذر!...
تو را از قهر و مفارقت نهى مى كنم . اگر هم ناچارى ، بيش از سه روز طول مده ، كسى كه در حال قهر با برادر دينى اش ، از دنيا برود، آتش برايش سزاوارتر است !)) ⁽⁶²⁾
جان به فداى رسول رحمت ، كه همواره با كلام و رفتارش ، سايه اى از محبت و صفا و روحى از اخوت و وفا بر سر امت و پيروان مى گسترد.
كبر، بيمارى روح
متكبران ، براى جبران كمبود شخصيت ، براى ديگران ((قيافه )) مى گيرند و خود را مهمتر از آنچه هستند، جلوه مى دهند.
بانى تكبر، ((ابليس ))است و اهل كبر و ((خودبزرگ بينى )) اصحاب شيطانند.
حضرت رسول ((ص )) با اشاره به مظاهرى از كبر، در نكوهش آن مى فرمايد:
((اى ابوذر!...
هركس دوست بدارد كه ديگران ، در مقابل او به احترام بايستند، جايگاهش را در آتش دوزخ آماده سازد!
اى ابوذر!...
هركس بميرد، درحالى كه در دلش هموزن يك دانه ارزن ((كبر)) باشد، هرگز بوى بهشت را نخواهد شنيد، مگر آنكه پيش از مرگ ، توبه كند...
اى ابوذر!... بيشتر دوزخيان ، ((مستكبران )) اند.))
در اينجا، مردى پرسيد:
اى پيامبر! آيا كسى هست كه از ((كبر))، رهايى يافته باشد؟ فرمود: ((آرى ، هركس لباس پشمينه بپوشد، سوار بر الاغ شود، گوسفند بدوشد وبا بينوايان نشست و برخاست كند، از تكبّر نجات مى يابد.))
((اى ابوذر!...
هركس كه كالاها و اجناس خويش را، خود به دست گيرد و به خانه آورد، از كبر ((مبرّا)) مى شود.)) ⁽⁶³⁾
اينها فقط نمونه است و اشاره دارد به اينكه تكبر انسان ، يا در ((لباس )) جلوه مى كند، يا در ((مركب و ماشين )) نمود مى يابد، يا در پرهيز انسان از كارهاى دستى و انجام امور شخصى خود، يا در رفت و آمد با سرمايه داران و مرفّهان بى درد و اشراف مستكبر حضرت موارد ديگرى را بر مى شمارد:
((اى ابوذر!...
هركس از روى تكبّر، لباس بلند (كه روى زمين كشيده شود) بپوشد، خداوند در قيامت به او نظر رحمت نمى افكند.
اى ابوذر!...
هركس دامان لباسش را كوتاه بگيرد (كه روى زمين كشيده نشود) و با دست خود، كفش خود را بدوزد و چهره بر خاك نهد، از ((تكبّر)) ايمن مى شود.
اى ابوذر!...
هركس دو جامه دارد، يكى را خود بپوشد، ديگرى را به برادر دينى اش بپوشاند.)) ⁽⁶⁴⁾
مرفّهين بى درد
رفاه ، غفلت مى آورد و غفلت ، بى دردى در پى دارد. مرفّهين بى درد و برخورداران بى تعهد، به تعبير حضرت امام (قدس سره ) پايبند به ((اسلام آمريكايى ))اند، و اينها ريشه در وضع معيشتى انسان دارد.
حضرت رسول ((ص )) مى فرمايد:
((اى ابوذر!...
بزودى كسانى از امّت من خواهند بود، كه در دامن نعمتها به دنيا مى آيند و رشد مى كنند. همتشان ، غذاهاى رنگارنگ و نوشابه هاى مختلف است و اينها را با سخن ، تمجيد و ستايش مى كنند. اينان ، بدترين امت منند.
اى ابوذر!...
كسى كه زيباپوشى را واگذارد، با آنكه مى تواند برخوردار شود، خود را بى آنكه به بينوايى گرفتار شود، فروتن سازد، مال را، بى آنكه در راه معصيت باشد، خرج كند و محرومان را رسيدگى كند و با اهل فهم و حكمت معاشرت كند، (از شايستگان است )) ⁽⁶⁵⁾
اى ابوذر!...
لباس خشن بپوش ، تا فخر و مباهات ، راه به تو نيابد.
اى ابوذر!...
در آخرالزمان كسانى خواهند بود، كه در زمستان و تابستان ، جامه پشمين مى پوشند و خود را برتر از ديگران مى شمارند؛ اينان ، مورد لعنت فرشتگان آسمان و زمين اند.)) ⁽⁶⁶⁾
((اى ابوذر!...
خوشا به حال آنكه باطن او شايسته باشد و آشكارش نيكو گردد و شرّ خويش را از مردم دور دارد،... خوشا به حال آنكه به دانسته اش عمل كند، مال اضافى خود را انفاق كند و حرف اضافه خود را نگه دارد (و دم فرو بندد)...)) ⁽⁶⁷⁾
راز رستگارى
در اين بخش ، كلام نبوى ((ص )) با ((ابوذر))، حالت گفتگو مى يابد و اينگونه ادامه دارد:
ابوذر مى گويد: روزى به رسول خدا ((ص )) وارد شدم ، در مسجد بود و تنها. اين خلوت را غنيمت شمردم ، و در حضورش زانو زدم . فرمود:
اى ابوذر! مسجد، تحيّت دارد.
گفتم : تحيّت مسجد چيست ؟ يا رسول الله ؟
فرمود: دو ركعت نماز مى خوانى .
آنگاه ابوذر، رو به حضرت رسالت كرده ، مى پرسد:
اى رسول خدا! مرا به نماز فرمان دادى ، نماز چيست ؟!
پيامبر نماز بهترين موضوع و نهاد است ، هركس بخواهد، كم مى خواند، و هر كه بخواهد بسيار!
ابوذر اى رسول خدا!، چه كارى نزد خدا محبوبتر است ؟
پيامبر ايمان به خدا و جهاد در راه خدا.
ابوذر اى پيامبر ! ايمان چه كسى از مؤ منان بيشتر و كاملتر است ؟
پيامبر آنكه اخلاقش نيكوتر باشد.
ابوذر از خود مؤ منان ، چه كسى برتر است ؟
پيامبر آنكه مسلمانان ، از دست و زبان او در امان باشند.
ابوذر كدام هجرت برتر است ؟
پيامبر آنكه از ((بدى )) هجرت كند!.
ابوذر چه وقتى از شب با فضيلت تر است ؟
پيامبر دل شب تار.
ا بوذر كجاى نماز برتر است ؟
پيامبر قنوت طولانى .
ابوذر چه روزه اى با فضيلت تر است ؟
پيامبر روزه واجب ، كه خدا هم پاداشى مضاعف مى دهد.
ابوذر كدام صدقه بهتر است ؟
پيامبر تلاش و انفاق مخفيانه انسانى تهيدست به يك نيازمند!
ابوذر كدام جهاد برتر است ؟
پيامبر آنكه مركب در آن آسيب ببيند و خون رزمنده ريخته شود.
ابوذر - بزرگترين آيه اى كه خدا نازل كرده چيست ؟
پيامبر آية الكرسى .
فرهنگ ابراهيمى
ابوذر، كه از اين سؤ ال و جواب لذّت و بهره مى بُرد و بينش ‍ و ايمان خود را مى افزود، فرصت را مغتنم شمرده ، از رسول خدا ((ص )) پرسيد:
اى پيامبر، در ((صُحُف ابراهيم )) چه بوده است ؟ فرمود:
((تمامش مَثَل و حكمت بود. از جمله چنين بود: من تو را نفرستادم كه دنيا بيندوزى ، بلكه تو را فرستادم ، تا دعاى مظلوم را از سوى من پاسخ دهى ، و خواسته اش ‍ را برآوردى .⁽⁶⁸⁾
و نيز در ((صحف ابراهيم )) چنين بود:
((عاقل ، تا خِرد خود را مغلوب نفس نساخته ، سزاوار است اوقات خود را چنين تقسيم كند: ساعتى براى مناجات با پروردگار، ساعتى براى انديشه درباره آفريده ها و صنايع بديع خدا در خلقت ، ساعتى ، انديشه به اينكه چه كرده و چه پيش فرستاده است (محاسبه نفس ) و ساعتى نيز به كارهاى حلال و نيازهاى مباح خود، از خوردن و نوشيدن بپردازد.
و... عاقل بايد در يكى از اين سه راه بكوشد:
توشه گيرى براى آخرت
تاءمين معاش و زندگى
لذتهاى غيرحرام .
و... عاقل بايد به زمان خود بصير و بينا باشد، به كار خويش بپردازد، زبان خود را نگه دارد، هركس كه ((حرف زدن )) خود را از ((اعمال خويش )) به حساب آورد، سخنش كاسته خواهد شد، مگر آنچه كه به كارش مربوط شود.)) ⁽⁶⁹⁾
حكمت هاى موسوى
راه جويى و آشنايى ابوذر با تعاليمى از صحف ابراهيم ، به تعاليم موسى ، كليم الله ، راه يافت . ابوذر از پيامبر اسلام پرسيد:
اى فرستاده خدا! در ((صُحف موسى )) چه بود؟
فرمود: همه آن ، عبرت و پند بود. از جمله اينها:
((شگفت از كسى كه به آتش دوزخ ، يقين دارد، و... مى خندد!
شگفت از كسى كه مرگ را باور دارد، چگونه شادمانى مى كند!
شگفت از كسى كه به حال دنيا و دگرگونيهايش بيناست ، و مى بيند كه چگونه دنيا نسبت به اشخاص ، در تغيير و تبديل است (و به كسى وفا نمى كند) چگونه به دنيا اطمينان مى كند.
شگفت از كسى كه به حساب فرداى قيامت يقين دارد، ليكن براى آن ، كار نمى كند!...)) ⁽⁷⁰⁾
ابوذر پرسيد:
((يا رسول الله ! آيا از آنچه بر تو نازل شده و از تعاليم قرآن ، چيزى هست كه در صحف ابراهيم و موسى (عليهماالسلام ) هم آمده باشد؟))
پاسخ حضرت چنين بود:
((اى ابوذر!... بخوان اين آيات را ((قَدْ اَفلحَ من تَزكّى ... به تحقيق ، رستگار شد، كسى كه خود را پاك ساخت و خدايش را ياد كرد و نماز خواند، بلكه شما زندگى دنيا را مى گزينيد، در حالى كه آخرت ، بهتر و پايدارتر است .)) اينها يعنى اين چهار آيه در كتابهاى آسمانى پيشينيان آمده است ، در صحف ابراهيم و موسى .)) ⁽⁷¹⁾
گفتگو، اندكى ادامه دارد. امّا... يك لحظه توقف در برابر اين تابلوهاى سراسر حكمت و پند، مفيد است .
راستى ...ابوذر در پى چيست و از رسول خدا ((ص )) چه مى پرسد و چه مى جويد؟ و پيامبر چه سخاوتمندانه ، دهان پرگوهر خويش را به آغوش گهرياب ابوذر مى گشايد و دل اين صحابه عارف و آگاه و بينا را از مرواريدهاى حكمت و عرفان ، لبريز مى سازد.
اين گفتگو، مرورى است بر فلسفه خلقت و بعثت ، گذرى است بر واديهاى نورانى و بركت خيز مواعظ و حكمتهاى الهى و فهرستى است از آنچه ((بايد آموخت )) و ((بايد به كار بست )).
اگر سؤ ال ابوذر نبود، امروز ((پاسخ پيامبر)) را نداشتيم و از اين گنجينه هميشه گهرخيز و حكمت ريز، محروم بوديم . سؤ الهاى ابوذر، سبب ساز تراوش اين حكمتهاى متعالى از زبان عصاره خلقت براى ما امت آن آخرين رسول شد. رسول حق نيز سخنان عرشى خود را به ما فرشيان خاك نشين ارزانى داشت ،...
سؤ الهاى ابوذر را خوانديم ، و جوابهاى هادى امّت و پيامبر رحمت را.
فصلى خوش و با صفا و روحانى داشتيم ، به بركت كلام وحى گونه خاتم رسولان و اينك ، بخشهاى پايانى اين گفتگو: