مشكاه الأنوار في غررالاخبار
باب نهم : در بيان مواعظ

ابوالفضل على بن رضى الدين ... الطبرسى

- ۴۸ -

حديث

- قال امير المؤ منين ع :
قوت الا جساد الطعام وقوت الا رواح الا طعام
امير مؤ منان عليه السلام فرمود: غذاى بدنها طعام است و غذاى جانها اطعام مى باشد.


حديث

- وقال ما ظفر من ظفر بالا ثم والغالب بالشر مغلوب
امير مؤ منان عليه السلام مى فرمود: كسى كه به ويله گناه پيروز شود به پيروزى نرسيده است ، برترى از راغه بدى مغلوب وشكست خورده است .


حديث

- قال الصادق ع من اجتمعت عليه كلمة بحسن الثناء فاتهموه فإ نه ليس منكم
امام صادق عليه السلام فرمود: هر كسى كه در بين مردم به خوبى معروف شده اورا متهم بدانيد، زيرا اواز شماست


حديث

- وعنه قال إ ذا رأ يتم العبد معتقدا لذنوب الناس ناسيا لذنوبه فاعلموا أ نه قد مكر به
امام صادق عليه السلام فرمود: هر گاه با بنده اى روبرو شديد كه د جستجوى گناهان مردم است ، وگناهان خود را فراموش نموده بدانيد اوگرفتار مكر شده است .


حديث

- وعنه قال أ وحى الله تعالى إ لى نبى من أ نبيائه قل للمؤ منين لا تلبسوا الناس أ عدائى ولاتطعموا طعام أ عدائى ولاتسلكوا مسالك أ عدائى فتكونوا أ عدائى كما هم أ عدائى
امام صادق عليه السلام فرمود: خداوند به كى از پيامبرانش ‍ وحى فرمود: به مؤ منان بگو: لباس دشمنان مرا به تن نكنيد واز غذاى دشمنان من نخوريد وراه دشمنانم را نپوييد، زيرا در غير اين صورت شما نيز از دشمنانم خواهيد بود همانطور كه آنان دشمن من هستند.


حديث

- عنه قال لقى يوسف رجلافقال الرجل والله إ نى لا حبك فقال له يوسف فى الحب لقيت ما لقيت أ حبنى أ بى فلقيت من إ خوتى ما لقيت و أ حبتنى امرأ ة العزيز فلقيت ما لقيت فلست أ ريد أ ن يحبنى إ لاربى تبارك و تعالى
امام صادق عليه السلام فرمود: حضرت يوسف عليه السلام مردى را ملاقات كرد مرد به اوگفت : به خدا قسم من تورا دوست دارم يوسف به اوگفت : آنچه بايد به من برسد در چاره رسيد؛ پدرم مرا دوست مى داشت ومن از برادرانم ديدم آنچه را بايد ببينم زن عزيز مصر به من اظهار محبت نمود وديدم آنچه را بايد مى ديدم اكنون ديگر نمى خواهم غير خدا كسى مرا دوست بدارد.


حديث

- عنه قال نحن علويون وشيعتنا علويون وهم خير منا لا نهم يقتلون فينا ولانقتل فيهم
امام صادق عليه السلام فرمود:مامقامى والاداريم ، و شيعيانمان صاحب مقامى والاهستند آنان از ما بهترند زيرا آنان در راه ما كشته مى شوند ولى ما در راه آنان كشته نمى شويم .


حديث

- عن عنوان البصرى وكان شيخا كبيرا قد أ تى عليه أ ربع وتسعون سنة قال كنت أ ختلف إ لى مالك بن أ نس سنين فلما حضر جعفر الصادق ع المدينة اختلفت إ ليه وأ حببت أ ن آخذ عنه كما أ خذت من مالك فقال لى يوما إ نى رجل مطلوب ومع ذلك لى أ وراد فى كل ساعة من آناء الليل و النهار فلاتشغلنى عن وردى فخذ عن مالك واختلف إ ليه كما كنت تختلف إ ليه فاغتممت من ذلك وخرجت من عنده وقلت فى نفسى لو تفرس فى خيرا لما زجرنى عن الاختلاف إ ليه والا خذ عنه فدخلت مسجد الرسول وسلمت عليه ثم رجعت من الغد إ لى الروضة وصليت فيها ركعتين وقلت أ سأ لك يا الله يا الله أ ن تعطف على قلب جعفر و ترزقنى من علمه ما أ هتدى به إ لى صراطك المستقيم ورجعت إ لى دارى مغتما حزينا ولم أ ختلف إ لى مالك بن أ نس لما أ شرب قلبى من حب جعفر فما خرجت من دارى إ لاإ لى الصلاة المكتوبة حتى عيل صبرى فلما ضاق صدرى تنعلت وترديت وقصدت جعفرا وكان بعد ما صليت العصر فلما حضرت باب داره استأ ذنت عليه فخرج خادم له فقال ما حاجتك فقلت السلام على الشريف فقال هوقائم فى مصلاه فجلست بحذاء بابه فما لبثت إ لايسيرا إ ذ خرج خادم له قال ادخل على بركة الله فدخلت و سلمت عليه فرد على السلام وقال اجلس غفر الله لك فجلست فأ طرق مليا ثم رفع رأ سه وقال أ بومن قلت أ بوعبد الله قال ثبت الله كنيتك و وفقك لمرضاته قلت فى نفسى لولم يكن لى من زيارته والتسليم عليه غير هذا الدعاء لكان كثيرا ثم أ طرق مليا ثم رفع رأ سه فقال يا أ با عبد الله ما حاجتك قلت سأ لت الله أ ن يعطف قلبك على ويرزقنى من علمك وأ رجو أ ن الله تعالى أ جابنى فى الشريف ما سأ لته فقال يا أ با عبد الله ليس العلم بالتعلم إ نما هونور يقع فى قلب من يريد الله تبارك وتعالى أ ن يبديه فإ ن أ ردت العلم فاطلب أ ولامن نفسك حقيقة العبودية واطلب العلم باستعماله واستفهم الله يفهمك قلت يا شريف فقال قل يا أ با عبد الله قلت يا أ با عبد الله ما حقيقة العبودية قال ثلاثة أ شياء أ ن لايرى العبد لنفسه فيما خوله الله إ ليه ملكا لا ن العبيد لايكون لهم ملك يرون المال مال الله يضعونه حيث أ مرهم الله تعالى به ولايدبر العبد لنفسه تدبيرا وجملة اشتغاله فيما أ مره الله تعالى به ونهاه عنه فإ ذا لم ير العبد لنفسه فيما خوله الله تعالى ملكا هان عليه الا نفاق فيما أ مره الله تعالى أ ن ينفق فيه وإ ذا فوض ‍ العبد تدبير نفسه على مدبره هان عليه مصائب الدنيا وإ ذا اشتغل العبد بما أ مره الله تعالى ونهاه لايتفرغ منهما إ لى المراء والمباهاة مع الناس فإ ذا أ كرم الله العبد بهذه الثلاث هان عليه الدنيا وإ بليس والخلق ولايطلب الدنيا تكاثرا وتفاخرا ولايطلب عند الناس عزا وعلوا ولايدع أ يامه باطلافهذا أ ول درجة المتقين قال الله تعالى تِلْكَ الدّ ارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُه ا لِلَّذِينَ ل ا يُرِيدُونَ عُلُوًّا فِى الْأَرْضِ وَ ل ا فَس اداً وَ الْع اقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ قلت يا أ با عبد الله أ وصنى فقال أ وصيك بتسعة أ شياء فإ نها وصيتى لمريدى الطريق إ لى الله عز وجل والله أ سأ ل أ ن يوفقك لاستعماله ثلاثة منها فى رياضة النفس ‍ وثلاثة منها فى الحلم وثلاثة منها فى العلم فاحفظها وإ ياك والتهاون بها قال عنوان ففرغت قلبى له فقال أ ما اللواتى فى الرياضة فإ ياك أ ن تأ كل ما لا تشتهيه فإ نه يورث الحماقة والبله ولاتأ كل إ لاعند الجوع وإ ذا أ كلت فكل حلالاوسم الله واذكر حديث الرسول ما ملا آدمى وعاء شرا من بطنه فإ ن كان لابد فثلث لطعامه وثلث لشرابه وثلث لنفسه وأ ما اللواتى فى الحلم فمن قال لك إ ن قلت واحدة سمعت عشرا فقل إ ن قلت عشرا لم تسمع واحدة ومن شتمك فقل إ ن كنت صادقا فيما تقول فالله أ سأ ل أ ن يغفرها لى وإ ن كنت كاذبا فيما تقول فالله أ سأ ل أ ن يغفرها لك ومن وعدك بالجفاء فعده بالنصيحة والدعاء وأ ما اللواتى فى العلم فاسأ ل العلماء ما جهلت و إ ياےH.الا سد ولاتجعل رقبتك للناس جسرا قم عنى يا أ با عبد الله فقد نصحت لك ولاتفسد على وردى فإ نى امرئ ضنين بنفسى والسلام
عنوان بصرى كه پير مردى نود وچهار ساله اى بود گويد: حدود دوا سال با مالك بن انس رفت وآمد داشتم هنگامى كه امام صادق عليه السلام وارد مدينه شد خدمت آن حضرت مى رسيدم ودوست داشتم آنچه را از مالك مى آموختم از آن حضرت بياموزم روزى حضرت به من فرمود: من از طرف حكومت تحت نظر مى باشم بعلاوه اينكه در هر ساعت از شب وروز نيز اوراد واذكارى دارم كه بايد بگويم ، مرا از گفتن ذكر باز مدار وهمانطور كه قبلا نزد مالك مى رفتى حالاهم بروومسائلت را از اوبپرس ‍ من از اين سخنان غمگين شدم واز نزد ايشان رفتم وبا خود گفتم : اگر در من خيرى مى ديد مرا از خود نمى راند وبه مالك حواله نمى نمود بار ديگر وارد مسجد رسول خدا عليه السلام شدم وبر امام عليه السلام سلام كردم سپس ‍ از كنار قبر پيامبر وارد حرم شدم ودر آنجا دوركعت نماز خواندم وگفتم : خدايا! از تومى خواهم كه دل جعفر را به طرف من متمايل سازى واز علم اونصيبم گردانى تا با آن به راه راست هدايت شوم .
بعد با غم واندوه به طرف خانه ام رفتم وچون محبت جعفر در دلم جاى گرفته بود ديگر نزد مالك هم نرفتم از آن به بعد از منزلم خارج نشدم مگر براى خواند نماز واجب ، تا اينكه صبرم تمام شد وچون دلتنگ شدم كفشم را پوشيدم ورداء بر دوش انداختم وبعد از خواندن نماز عصر به طرف منزل جعفر حركت نمودم چون بدانجا رسيدم اجازه ورود خواستم خادم ايشان بيرون آمد وگفت : ايشان نماز مى خوانند كنار در توقف نمودم بعد از مدت كمى خادم بار ديگر آمد وگفت : بر بركت خدا وارد شووارد شدم و سلام كردم ايشان پاسخم را دادند وفرمود: بنشين خدا تورا رحمت كند نشستم وايشان بعد از احوال پرسى سرش را بلند كرد وفرمود: كنيه ات چيست ؟ گفتم اءبوعبد الله . فرمود: خداوند كنيه ات را مستدام بدارد ودر آنچه رضاى اوست بر موفق بدارد با خود گفتم : اگر از اين ملاقات وعرض ‍ سلام خدمت حضرت هيچ بهره ديگرى غير از اين دعا نداشته باشد برايم خير بسيارى است .
سپس حضرت اندكى تاءمل نمود آنگاه سرش را بلند كرد وفرمود:يا اءبا عبد الله ! چه مى خواهى ؟ گفتم : از خدا خواسته ام كه دلت را بر من متمايل گرداند واز علمت به من نصيب گرداند واز خداوند اميد دارم كه هر چه من از آن بزرگوار مى پرسم پاسخم گويد.
حضرت فرمود: يا اءبا عبدالله ! علم ودانش به يادگيرى نيست بلكه نور ‍ است در دل كسى كه خداى متعال مى خواهد اورا هدايت كند اگر طالب علم هستى ابتدا بندگى حقيقى را در خود به وجود آور وعلم را براى عمل كردن بياموز واز خداوند فهم بخواه تا تورا فهيم گرداند گفتم اى شريف ! فرمود: بگو: يا اءبا عبدالله گفتم : يا ابا عبد الله ! حقيقت بندگى چيست ؟ فرمود: به سه چيز است : اول اينكه بنده آنچه را خدا به اوبخشيده ملك خود نداند زيرا بندگان مالك نيستند، بلكه مال را از آن خدا مى بينند وهر كجا خدا فرمان داد مصرفش مى كنند دوم اينكه : بنده تدبير امور خودش را نمى نمايد سوم اينكه : تمام وقت خود را صرف انجام اوامر خدا وترك نواهى اوكند بنابر اين ؛ هر گاه بنده چيزى را كه خدا به اوبخشيده ملك خود نداند انفاقش در راه خدا بر وى آسان شووهرگاه بنده به امر ونهى خدا گردن نهاد هيچگاه با مردم جدال نمى كند وبه آنان فخر نمى فروشد.
هرگاه خداوند به بنده اين سه خصلت را عطا فرمود دنيا وشيطان ومردم در نظرش خوار مى شود وبه خاطر مال جمع كردن وفخر فروشى به دنبال دنيا نمى رود واز مردم عزت ومقام نمى طلبد واوقاتش را هدر نمى دهد اين اولين درجه پرهيزگاران است خداوند متعال مى فرمايد: (جهان آخرت را براى كسانى مهيا نموديم كه در روى زمين دنبال مقام پرستى نرفته ومرتكب فساد نشده باشند وپايان نيك براى پرهيزگاران است ).
گفتم : يا ابا عبدالله ! مرا نصيحتى فرما فرمود: تورا به نه چيز سفارش مى كنم واين نه چيز سفارش من است به كسانى كه پويندگان راه به سوى خدا هستند واز خداوند مى خواهم كه تورا در عمل به آنها توفيق عنايت فرمايد سه تاى آنها در تربيت نفس است وسه تاى آنها در برد بارى وسه تاى آنها در علم آنها را به خاطر بسپار ودر مورد آنها سهل انگارى مكن عنوان گويد: دلم را براى شنيدن آماده ساختم .
حضرت فرمود: اما سه وصيتى كه به تربيت نفس مربوط مى شود اول اينكه : آنچه را دوست ندارى نخور زير موجب حماقت ونادانى مى شود دوم اينكه : تا گرسنه نشدى غذا نخور وهرگاه خواستى غذا بخورى غذايت حلال باشد وبسم الله بگووبه ياد آور سخن رسول خدا عليه السلام را كه فرمود: آدمى ظرفى را بدتر از شكمش پر نكند در اين صورت اگر ناچار شد يك سوم آن را براى نفس كشيدن بگذارد.
اما آن سه خصلت كه در بردبارى است : اول اينكه اگر كسى به توگفت : اگر يكى بگويى ده تا مى شنوى بگو: اگر ده تا هم بگويى يكى نمى شنوى دوم اينكه اگر كسى دشنامت داد بگواگر توراست مى گويى از خدا مى خواهم كه مرا ببخشد واگر دروغ مى گويى از خدا مى خواهم كه تورا ببخشد سوم اينكه : اگر كسى تورا تهديد نمود تواورا اندرز ده وبرايش دعا كن .
واما آن سه خصلت كه در علم است : اول اينكه آنچه را نمى دانى از علما بپرس ، وهرگز براى سرزنش كردن وآزمايش نمودن آنها سؤ ال نكنى ، از عمل كردن به راءى خود بر حذر باش ودر هر چه احتياط را مناسب مى بينى احتياط كن واز فتوى دادن بگريز همانگونه كه از دست شير مى گريزيى و گردن خود را پل براى مردم قرار مده بعد فرمود: اينك برخيز وبرويا ابا عبدالله من نصايح خود را به توگفتم ومزاحم ذكر گفتنم نشوزيرا من انسانى هستم كه بر اوقاتم مواظبم والسلام .


حديث

- قال رسول الله ص :
قال تعالى أ نا مع الا نسان فى نبإ عظيم أ خلقه ويعبد غيرى وأ عطيه و يحمد غيرى وأ منعه ويشكوغيرى
رسول خدا صلى الله عليه وآله فرمود: خداوند متعال مى فرمايد: مرا با انسان امرى بزرگ است اورا آفريدم واوغير مرا مى پرستد به اورزق وروزى دادم ولى اوديگرى را ستايش نمود روزيش را قطع نمودم واوبه ديگرى شكوه كرد.


حديث

- وأ يضا قال أ وحى الله تعالى إ لى موسى أ نى وضعت خمسة أ شياء فى خمسة أ شياء والناس يطلبون فى خمسة أ خرى فمتى يجدون أ نى وضعت عز عبادى فى طاعتى فهم يطلبون من باب السلطان فمتى يجدون وأ نى وضعت العلم والحكمة فى الجوع وهم يطلبون فى الشبع فمتى يجدون وأ نى وضعت الغنى فى القناعة وهم يطلبون فى المال فمتى يجدون وأ نى وضعت الراحة فى الا خرة وهم يطلبون فى الدنيا فمتى يجدون وأ نى وضعت رضاى فى مخالفة هواهم وهم يطلبون فى موافقة هواهم فمتى يجدون
رسول خدا صلى الله عليه وآله فرمود: خداى متعال به موسى عليه السلام وحى فرمود: من پنج چيز را در گروپنج چيز قرار دادم ولى مردم آن را در پنج چيز ديگر مى جويند كى آن را مى يابند؟ نخست اينكه : عزت بندگانم را در اطاعت از خود قرار دادم ولى آنان عزت را در خانه سلطان مى جويند چه زمانى آن را مى يابند؟ دوم اينكه من علم ودانش ‍ را در گرسنگى قرار دادم وآنان در سيرى شكم آن را طلب مى كنند كى آن را مى يابند؟ سوم اينكه : من بى نيازى را قناعت قرار دادم وآنان در اندوختن ثروت مى جويند كى آن را مى يابند؟ چهارم اينكه : من آسايش را در آخرت قرار دادم در حاليكه آنان در دنيا به دنبالش مى روند كى به آن مى رسند؟ پنجم اينكه : من خوشنوديم را در مخالفت آنان با هواى نفس قرار دادم ولى آنان در پيروى از هواى نفس مى جويند كى به آن برسند؟


حديث

- عن محمد بن أ بى عمير قال سمعت موسى بن جعفر ع يقول لا يخلد الله فى النار إ لاأ هل الكفر والجحود وأ هل الضلال والشرك ومن اجتنب الكبائر من المؤ منين لم يسأ ل عن الصغائر قال الله تبارك وتعالى إِنْ تَجْتَنِبُوا كَب ائِرَ م ا تُنْهَوْنَ عنه نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئ اتِكُمْ وَ نُدْخِلْكُمْ مُدْخَلًا كَرِيماً قال قلت يا ابن رسول الله فالشفاعة لمن تجب من المذنبين قال حدثنى أ بى عن آبائه عن على ع قال :
سمعت رسول الله يقول إ نما شفاعتى لا هل الكبائر من أ متى فأ ما المحسنون منهم فما عليهم من سبيل قال ابن أ بى عمير فقلت له يا ابن رسول الله فكيف تكون الشفاعة لا هل الكبائر والله تعالى ذكره يقول وَ ل ا يَشْفَعُونَ إِلّ ا لِمَنِ ارْتَضى ومن ارتكب الكبائر لايكون مرتضى فقال يا أ با أ حمد ما من مؤ من يرتكب ذنبا إ لاساءه ذلك وندم عليه وقد قال النبى كفى بالندم توبة وقال من سرته حسنته وساءته سيئته فهومؤ من فمن لم يندم على ذنب يرتكبه فليس بمؤ من ولم تجب له الشفاعة وكان ظالما والله تعالى ذكره يقول م ا لِلظّ الِمِينَ مِنْ حَمِيمٍ وَ ل ا شَفِيعٍ يُط اعُ فقلت له يا ابن رسول الله كيف لايكون مؤ منا من لايندم على ذنب يرتكبه فقال يا أ با أ حمد ما من أ حد يرتكب كبيرة من المعاصى وهويعلم أ نه سيعاقب عليها إ لاندم على ما ارتكب ومتى ندم كان تائبا مستحقا للشفاعة ومتى لم يندم عليها كان مصرا والمصر لايغفر له لا نه غير مؤ من بعقوبة ما ارتكب ولو كان مؤ منا بالعقوبة لندم وقد قال النبى لاكبيرة مع الاستغفار ولاصغيرة مع الا صرار وأ ما قول الله تعالى وَ ل ا يَشْفَعُونَ إِلّ ا لِمَنِ ارْتَضى فإ نهم لا يشفعون إ لالمن ارتضى الله دينه والدين الا قرار بالجزاء على الحسنات و السيئات فمن ارتضى الله دينه ندم على ما ارتكبه من الذنوب لمعرفته بعاقبته فى القيامة
محمد بن ابى عمير گويد: از اما كاظم عليه السلام شنيدم كه مى فرمود: خداوند در آتش جاودان ننمايد مگر كفار ومنكران وگمراهان ومشركان وهر مؤ منى كه از گناهان كبيره دروى كند خداوند اورا از گناهان صغيره باز خواست نمى كند خداوند متعال مى فرمايد: (اگر از گناهان كبيره اى كه از آن نهى شده ايد دورى كنيد ما گناهان (صغيره ) شما را پرده پوشى مى كنيم وشما را در جايگاهى بزرگ قرار مى دهيم )
راوى گويد گفتم : گفتم ياب رسول الله ! پس شفاعت شامل كداميك از گناهكاران مى شود؟ فرمود: پدرم از پدرانش از على عليه السلام نقل كند كه فرمود: از رسول خدا صلى الله عليه وآله شنيدم كه مى فرمود: شفاعت من براى كسانى از امتم است كه گناه كبيرهاى مرتكب شده اند واما نكوكاران نيازى به شفاعت ندارند.
ابن ابى عمير گويد: عرض كردم : يا بن رسول الله ! چگونه شفاعت شامل اهل كبائر مى شود در حاليكه خداوند متعال مى فرمايد: (شفاعت نمى كنند مگر براى كسانى كه خدا رضايت دهد) وهر كه مرتكب گناه كبيره شود مورد رضايت خدا نيست ؟
فرمود: اى ابا احمد! هيچ مؤ منى مرتكب گناه نمى شود مگر آنكه از كارش ‍ ناراحت وپشيمان مى شود وپيامبر خدا صلى الله عليه وآله فرمود: پشيمانى خود توبه است وفرمود: هر كس از كار خوبش خوشش آيد واز كار بدش آزرده شود مؤ من است وهر كس بر گناهى كه كرده پشيمان نشود مؤ من نيست ومورد شفاعت قرار نگيرد وظالم خواهد بود وخداوند متاعلى فرمود: (ظالمان حمايت نشوند ومورد شفاعت قرار نگيرند).
عرض كردم : يا بن رسول الله ! چگونه كسى كه بر ارتكاب گناهش پشيمان نشود مؤ من به حساب نيم آيد؟ فرمود: اى ابا احمد! هيچ كسى نيست كه گناهى كبره را مرتكب شود وبداند كه بر آن عقاب مى شود واز كارش ‍ پشيمان نشود وچون پشيمان شد همين توبه است وسزاوار شفاعت مى شود وهر گاه پشيمان نشد اصرار كننده بر گناه به حساب آيد وچنين كسى هرگز آمرزيده نخواهد شد زيرا اوبه واسطه عقوبت گناهى كه مرتكب شود ديگر مؤ من نيست چون اگر ايمان به عقوبت داشت پشيمان مى شد و رسول خدا صلى الله عليه وآله فرمود: با توبه كبيره از بين مى رود وبا اصرار بر گناه صغيره تبديل به كبيره مى شود.
واما سخن خداى متعالى كه فرمود: (شفاعت نمى كنند مگر كسى را كه خدا رضايت دهد يعنى ) آنان براى كسى كه دينش را خدا نپذيرد شفاعت نمى كنند ودين عبارتست از اقرار به پاداش بر نيكى ها وبدى ها هر كس ‍ دينش مورد قبول خدا باشد نسبت به گناهانى كه مرتكب شده پشيمان مى شود، چون نسبت به عاقبتش در قيامت آگاه است .