مركز تعليمات اسلامي واشنگتن - كتابخانه معارف اسلامی - مشكاه الأنوار في غررالاخبار

مشكاه الأنوار في غررالاخبار
باب هشتم : در بيان خصلتهاى مذموم

فصل اول : در بيان غضب
الفصل الا ول فى الغضب

حديث

- من كتاب المحاسن :
عن على بن أ سباط قال نهى رسول الله ص عن الا دب عند الغضب
على بن اسباط گويد: رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم از ادب كردن هنگام غضب نهى فرمود(چون غضب از صفات بدى است كه مبتلاى به آن نمى تواند مؤ دب باشد).

حديث

ومن كتاب روضة الواعظين :قال الصادق ع الغضب مفتاح كل شر
امام صادق عليه السلام فرمود: خشم كليد هر بدى است .

حديث

- وقال عن أ بيه قال الحواريون لعيسى ابن مريم يا معلم الخير أ علمنا أ ى الا شياء أ شد قال أ شد الا شياء غضب الله قالوا فيم يتقى غضب الله قال بأ ن لاتغضبوا قالوا وما بدء الغضب قال الكبر والتجبر ومحقرة الناس
امام صادق عليه السلام از قول پدر بزرگوارشان مى فرمايند: حواريون به عيسى بن مريم گفتند: اى تعليم دهنده خوبيها، به ما بيماموز كه كدامين اعمال سخت تر است ؟ گفت : سخت ترين آنها خشم خداوند است ،
گفتند: چگونه مى شود از خشم خدا بر كنار بود؟ گفت : به اينكه غضب نكنيد، گفتند: غضب چگونه شروع مى شود؟ گفت : به وسيله كبر و خودپسندى وكوچك شمردن مردم .

حديث

- قال النبى ص من استولى عليه الضجر رحلت عنه الراحة
رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم فرمود: هر كس گرفتار مشكلات شود، آسايش سلب گردد.

حديث

- قال الصادق ع من ملك نفسه إ ذا رغب وإ ذا رهب وإ ذا اشتهى و إ ذا غضب وإ ذا رضى وإ ذا سخط حرم الله جسده على النار
امام صادق عليه السلام فرمود: هر كس نفس خود را هنگام ميل به شهوت وهنگام ترسيدن وهنگام ميل به خوردن وهنگام خشم وغضب وهنگام راضى بودن وهنگام ناراضى بودن حفظ نمايد، خداوند جسم اورا بر آتش دوزخ حرام گرداند.

حديث

- ذكروا الغضب عند الباقر ع فقال إ ن الرجل ليغضب حتى ما يرضى أ بدا ويدخل بذلك النار فأ يما رجل غضب وهوقائم فليجلس فإ نه سيذهب عنه رجز الشيطان وإ ن كان جالسا فليقم وأ يما رجل غضب على ذوى رحمه فليقم إ ليه وليدن منه وليمسه فإ ن الرحم إ ذا مست الرحم سكنت
در محضر حضرت باقر عليه السلام سخن از غظب به ميان آمد، فرمود: مرد خشمگين مى شود به حدى كه راضى نشود (وخشمش باعث گناه شود) وبدين سبب داخل دوزخ گردد، اگر مردى در حال ايستاده خشمگين شد بايد بنشيند، تا پليدى شيطان از اودور شود، واگر نشسته بايد بايستد، وهر كس بر خويشاوندش غضب كند بايد برخيزد وبه طرف اورود تا به اونزديك شود واورا لمس كند، زيرا هرگاه به خويشاوند تماس ‍ بگيرد آرام گيرد.

حديث

- عن الصادق ع قال :
ثلاثة هم أ قرب الخلق إ لى الله عز وجل يوم القيامة حتى يفرغ من الحساب رجل لم تدعه قدرته فى حال غضبه إ لى أ ن يحيف على من تحت يديه و رجل مشى بين اثنين فلم يمل من أ حدهما على الا خر بشعيرة ورجل قال الحق فيما له وعليه
امام رضا عليه السلام فرمود: سه گروه در روز قيامت نزديكترين مخلوقات به خداوند هستند تا حسابرسى تمام شود: مردى كه در حال قدرت غظبش اورا وادار به ظلم كردن نسبت به زيرستان نكند، ومردى كه بين دونفر ميانجى شود وبه اندازه دانه جوى از يكى بر عليه ديگر طرفدارى نكند، ومردى كه حق را بگويد چه به سودش باشد چه به زيانش .

حديث

- وقال النبى ص ليس الشديد بالصرعة إ نما الشديد الذى يملك نفسه عند الغضب
رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم فرمود: مردانگى به نيروى جسمانى نيست ، بلكه جوانمرد آن است كه بتواند خشمش را فرو خورد.

حديث

- قال رجل لا بى ذر رحمة الله عليه أ نت الذى نفاك فلان من البلد لوكان فيك خير ما نفاك فقال يا ابن أ خى إ ن قدامى عقبة كئودا إ ن نجوت منها لم يضرنى ما قلت وإ ن لم أ نج منها فأ نا شر مما قلت لى
مردى به ابوذر (رحمه الله عليه ) گفت : توهمان كسى هستى كه فلانى از شهر تبعيدت كرد، اگر آدم خوبى بودى تبعيدت نمى كرد، گفت : اى برادر زاده ! جلوى روى من گردنه هاى صعب العبورى است كه اگر از آنها نجات پيدا كنم سخن توبه حالم ضررى ندارد، واگر نجات نيابم از آنچه درباره ام گفتى بدترم .

حديث

- قال أ بوجعفر ع قال :
سليمان بن داود أ وتينا ما أ وتى الناس وما لم يؤ توا وعلمنا ما علم الناس و ما لم يعلموا فلم نجد شيئا أ فضل من خشية الله فى المغيب والمشهد و القصد فى الغنى والفقر وكلمة الحق فى الرضا والغضب والتضرع إ لى الله عز وجل على كل حال
امام باقر عليه السلام فرمود: سليمان بن داود گفت : هر آنچه را كه مردم دارند ويا ندارند نزد ما هست ، وهر آنچه را كه مردم مى دانند يا نمى دانند ما بدان آگاهيم ، ما چيزى بهتر از ترس از خدا در پنهان وآشكار نديديم ، وچيزى بهتر از ميانه روى در حال توانگرى وفقر وگفتن سخن حق چه در حالت رضا وچه در حالت خشم ، وخضوع وخشوع در برابر خداوند در هر حال ؛ نيست .

حديث

- من كتاب عيون الا خبار عن على بن موسى الرضا ع قال :
أ وحى الله عز وجل إ لى نبى من أ نبيائه إ ذا أ صبحت فأ ول شى ء يستقبلك فكله والثانى فاكتمه والثالث فاقبله والرابع فلاتؤ يسه والخامس فاهرب منه قال فلما أ صبح مضى فاستقبله جبل أ سود عظيم فوقف وقال أ مرنى ربى عز وجل أ ن آكل هذا وبقى متحيرا ثم رجع إ لى نفسه فقال إ ن ربى جل جلاله لايأ مرنى إ لابما أ طيق فمشى إ ليه ليأ كله فكلما دنا منه صغر حتى انتهى إ ليه فوجده لقمة فأ كلها فوجدها أ طيب شى ء أ كله ثم مضى فوجد طستا من ذهب فقال أ مرنى ربى أ ن أ كتم هذا فحفر له حفرة وجعله فيها وأ لقى عليه التراب ثم مضى فالتفت فإ ذا الطست قد ظهر قال قد فعلت ما أ مرنى ربى عز وجل فمضى فإ ذا هوبطير وخلفه بازى فطاف الطير حوله فقال أ مرنى ربى أ ن أ قبل هذا ففتح كمه فدخل الطير فيه فقال له البازى أ خذت صيدى وأ نا خلفه منذ أ يام فقال إ ن ربى أ مرنى أ ن لاأ ؤ يس ‍ هذا فقطع من فخذه قطعة فأ لقاها إ ليه ثم مضى فلما مضى فإ ذا هوبلحم ميتة منتن مدود فقال أ مرنى ربى أ ن أ هرب من هذا فهرب منه ورجع ورأ ى فى المنام كأ نه قد قيل له إ نك قد فعلت ما أ مرت به فهل تدرى ما ذاك كان قال لاقيل له أ ما الجبل فهوالغضب إ ن العبد إ ذا غضب لم ير نفسه وجهل قدره من عظم الغضب فإ ذا حفظ نفسه وعرف قدره وسكن غضبه كانت عاقبته كاللقمة الطيبة التى أ كلها وأ ما الطست فهوالعمل الصالح إ ذا كتمه العبد وأ خفاه أ بى الله إ لاأ ن يظهره ليزينه به مع ما ادخر له من ثواب الا خرة وأ ما الطير فهوالرجل الذى يأ تيك بنصيحة فاقبله واقبل نصيحته وأ ما البازى فهوالرجل الذى يأ تيك فى حاجة فلاتؤ يسه وأ ما اللحم المنتن فهو الغيبة فاهرب منها
امام رضا عليه السلام فرمود: خداى عزوجل به پيامبرى از پيامبرانش وحى فرمود: هنگامى كه صبح از خانه بيرون آمدى نخستين چيزى را كه با آن روبروشدى بخور، ودومين آن را مخفى بدار، وسومى را قبول كن ، وچهارمى را نااميد نكن ، واز پنجمى بگريز.
آن پيامبر هنگام صبح كه بيرون آمد با كوه بزرگ وسياهى روبروشد، ايستاد وگفت : پروردگارم به من فرمان داده كه اين را بخورم ، اوسرگردان ماند، سپس با خود گفت : پرورگارم مرا به كارى كه طاقتش را ندارم فرمان ندهد، او به طرف كوه حركت كرد تا آن را بخورد، هر چه به آن نزديكتر مى شد كوه كوچكتر مى گرديد، تا وقتى كه به آن رسيد به اندازه لقمه اى شده بود، آن را خورد وبسيار خوشمزه يافت ، سپس به راه خود ادامه داد، ودر راه طشتى از طلاپيدا كرد، وگفت : پروردگارم به من فرموده كه آن را پنهان سازم ، گودالى حفر كرد وپنهانش كرد وروى آن خاك ريخت ، سپس حركت كرد، در اين هنگام متوجه شد كه آن طشت از زير خاك بيرون آمده ، با خود گفت : آنچه را پروردگارم فرمان داده بود انجام دادم ، بعد به راهش ادامه داد، و ناگهان پرنده اى را مشاهده كرد كه بازى شكارى دنبال اوست ، پرنده پيرامون اوپرواز مى كرد، آن پيامبر فرمود: پروردگارم فرمان داده كه اين را بپذيرم ، در اين هنگام آستين خود را باز كرد وپرنده داخلش شد. باز شكارى به آن پيامبر گفت : شكارى را كه من چند روز دنبالش بودم گرفتى ، با خود گفت : پروردگارم به من امر كرده كه اين را ماءيوس نكنم ، از ران پرنده تكه اى بريد و جلوى اوانداخت ورفت ، در بين راه به گوشت گنديده كرم زده اى بر خورد، با خود گفت : پرورگارم به من فرمود كه از اين دورى بجويم ، از آنجا گريخت .
وقتى به خانه بازگشت در خواب ديد گويا به اوگفته مى شود: توآنچه را به آن ماءمور بودى به انجام رساندى ، آيا ميدانى قضيه چه بود؟ گفت : نه ، به او گفته شد: امام آن كوه در واقع غضب بود، زيرا هر بنده اى هنگامى كه غضب مى كند خود را نمى بيند وبه خاطر شدت خشمش مقام خود را فراموش ‍ مى كند، هرگاه در حال غضب خود را نگاه داشت ومنزلت خود را شناخت وخشمش را فروخورد پايان كارش مانند لقمه لذيذى مى شود كه آن را خوردى ، واما آن طشت نيز در حقيقت كارهاى شايسته بنده است كه آن را پنهان داشته ، خداوند هم آن را ظاهرش كند تا بنده اش را به آن زينت دهد، به علاوه ثوابى كه براى آخرتش ذخيره مى سازد، واما قضيه آن پرنده ، اوبه حقيقت مردى است كه تورا نصيحت مى كند، نصيحتش را بپذير، وآن باز شكارى نيز مردى است كه نزد تومى آيد واز توحاجتى مى خواهد، اورا نااميد نكن ، واما آن گوشت متعفن همان غيبت (برادر مؤ من ) است كه بايد از آن دورى گزينى .

حديث

- من كتاب ناصح الدين أ بى البركات قال قال رسول الله ص :
وجبت محبة الله عز وجل على من أ غضب فحلم
رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم فرمود: محبت خدا بر كسى كه به خشم آورده شد، واز خود بردبارى نشان داده واجب است .

فصل دوم : در بيان حسد
الفصل الثانى فى الحسد

حديث

- من كتاب روضة الواعظين :
عن أ بى عبد الله ع قال :
لما هبط نوح من السفينة أ تاه إ بليس فقال ما فى الا رض رجل أ عظم منه على منك دعوت الله على هؤ لاء الفساق فأ رحتنى منهم أ لاأ علمك خصلتين إ ياك والحسد فهوالذى فعل بى وإ ياك والحرص فهوالذى فعل بآدم
امام صادق (عليه السلام ) فرمود: هنگامى كه حضرت نوح از كشتى پياده شد، شيطان نزد اورفت وگفت : در روى زمين مردى كه بر من منتى بزرگتر از توداشته باشد وجود ندارد، تواز خدا خواستى كه اين بدكاران را نابود سازد ومرا از دست آنان آسوده كردى ، آيا دوخصلت به تو بياموزم ؟ از حسد بپرهيز كه مرا اين چنين كرد، واز حرص وطمع دورى كن كه آدم گرفتارش شد.

حديث

- قال رسول الله يا على أ نهاك عن ثلاث خصال عظام الحسد و الكذب والحرص
رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم فرمود: اى على ! از سه خصلت بزرگ تورا نهى مى كنم : حسد، دروغ ، حرص .

حديث

- وقال أ يضا من يضمن لى خمسا أ ضمن له الجنة النصيحة لله عز وجل والنصيحة لرسوله والنصيحة لكتاب الله والنصيحة لدين الله و النصيحة لجماعة المسلمين
رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم فرمود: هر كس به انجام پنج چيز خودش را ملزم سازد من بهشت را برايش ضمانت كنم : خير خواهى براى خداى عزوجل ، خيرخواهى براى رسول خدا، خير خواهى براى كتاب خدا، خير خواهى براى دين خدا، خير خواهى براى تمامى مسلمانان .

حديث

- وقال الحسد يأ كل الحسنات كما تأ كل النار الحطب
رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم فرمود: حسد نيكيها را از بين مى برد همانطور كه آتش هيزم را نابود مى كند.

حديث

- قال الصادق ع لايؤ من رجل فيه الشح والحسد والجبن ولا يكون المؤ من جبانا ولاحريصا ولاشحيحا
امام صادق عليه السلام فرمود: مردى كه در اوبخل ، و حسادت ، وترس باشد ايمان ندارد، چون مؤ من ترسو، وحريص ، وبخيل نيست .

حديث

- قال رسول الله ص :
لاتظهر الشماتة لا خيك فيرحمه الله ويبتليك
رسول خدا فرمود: برادر مؤ منت را (بر كار بد) شماتت نكن ، زيرا ممكن است اومورد رحمت خدا قرار گيرد وتورا (به آن ) مبتلا كند.

حديث

- أ وحى الله عز وجل إ لى سليمان بن داود ع أ نى موصيك بسبعة أ شياء لاتحسدن أ حدا من عبادى ولاتغتابن صالح عبادى قال يا رب حسبى هذان
خداوند به سليمان بن داود وحى فرمود: تورا به هفت چيز سفارش مى كنم : بر كسى از بندگان من حسد مبر، از بندگان شايسته ام غيبت نكن . گفت : پروردگارا! مرا همين دوبس است

حديث

- روى أ نه رأ ى موسى رجلاعند العرش فغبطه بمكانه فسأ ل عنه فقيل كان لايحسد الناس على ما آتاهم الله من فضله
روايت شده كه : موسى مردى را نزديك عرش ديد وبه مقام او غبطه خورد، از حال وى جويا شد، گفت : هرگز آنچه خداوند از فضلش به كسى داده بود حسادت نمى ورزيد.

حديث

- من كتاب روضة الواعظين :
قال رسول الله ص :
أ غفل الناس من لم يتعظ بتغير الدنيا من حال إ لى حال وأ غنى الناس من لم يكن للحرص أ سيرا
رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم فرمود: غافلترين مردم كسى است كه از تغييرات دنيا پند نگيرد ومتحول نشود، وبى نيازترين مردم كسى است كه اسير حرص نباشد.

فصل سوم : در بيان رياء
الفصل الثالث فى الرياء

حديث

- من كتاب المحاسن :
قال أ بوعبد الله ع كل رياء شرك إ نه من عمل للناس كان ثوابه على الناس و من عمل لله كان ثوابه على الله
امام صادق عليه السلام فرمود: هر ريايى شرك است ، هر كه براى مردم كار كند بايد ثوابش را از مردم بخواهد، وهر كه براى خدا كار كند پاداشش به عهده خداست .

حديث

- وقال أ يضا اتقوا الله واعملوا له فإ نه من يعمل لله يكن فى حاجته ومن يعمل لغير الله يكله الله إ لى من عمل له
امام صادق عليه السلام فرمود: از خدا بترسيد وبراى اوكار كنيد، زيرا هر كه كارش براى خدا باشد حاجتش را برآورد، وهر كس براى غير خدا كار كند خداوند اورا به همان كس وا مى گذارد.

حديث

- عن ابن عرفة عن أ بى الحسن الرضا ع قال :
لى ويحك ما عمل أ حد عملاإ لارداه الله به أ ن خيرا فخير وإ ن شرا فشر
ابن عرفه گويد: امام رضا عليه السلام به من فرمود: واى بر تو! هيچ كارى نكند مگر آنكه خداوند همان عمل را مانند ردائى به اوبپوشاند، اگر عملش خوب باشد ردايش هم خوب خواهد بود، واگر عملش بد باشد رداى اونيز بد خواهد بود.

حديث

- عن عمر بن يزيد قال إ نى كنت أ تعشى مع أ بى عبد الله ع إ ذا تلا هذه الا ية بَلِ الْإِنْس انُ عَلى نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ وَ لَوْ أَلْقى مَع اذِيرَهُ وقال يا أ با حفص ‍ ما يصنع الا نسان أ ن يتقرب إ لى الناس بخلاف ما يعلم الله إ ن رسول الله يقول من أ سر سريرة رداه الله رداءها إ ن خيرا فخيرا وإ ن شرا فشرا
عمر بن يزيد گويد: با حضرت صادق عليه السلام مشغول شام خوردن بودم كه اين آيه را تلاوت فرمود: (بلكه انسان نسبت به وجودش ‍ آگاه است ، اگر چه عذرتراشى كند)، وفرمود: اى ابوحفص ! انسان چگونه برخلاف آنچه خدا مى داند خود را به مردم نزديك سازد؟ رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم مى فرمود: هر كه نيتى در دل داشته باشد، خداوند لباس همان نيت را بر اوبپوشاند، اگر خير باشد آنهم خير است ، واگر بد باشد آنهم بد است .

حديث

- عن أ بى عبد الله ع قال :
اجعلوا أ مركم هذا لله ولاتجعلوه للناس فإ نه ما كان لله فهولله وما كان للناس فلايصعد إ لى الله ولاتخاصموا الناس بدينكم فإ ن المخاصمة ممرضة للقلب إ ن الله عز وجل يقول لنبيه إِنَّكَ ل ا تَهْدِى مَنْ أَحْبَبْتَ وَ ل كِنَّ اللّ هَ يَهْدِى مَنْ يَش اءُ وقال أَ فَأَنْتَ تُكْرِهُ النّ اسَ حَتّ ى يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ
امام صادق عليه السلام فرمود: كارهاى خود را فقط براى خدا انجام دهيد، وآن را براى مردم انجام ندهيد، زيرا آنها براى خداست نزد خدا محفوظ مى ماند، وآنچه براى مردم باشد به سوى خدا نرود، بر سر دين خود با مردم نزاع نكنيد، زيرا نزاع بيمار كننده دل است ، خداوند عزوجل به پيامبرش فرمود: (تونمى توانى كسانى را كه دوست دارى هدايت كنى ، بلكه خداوند هر كه را بخواهد هدايت كند) وفرمود: (آيا تو مردم را به اجبار به سوى ايمان دعوت مى كنى ).

حديث

- عن أ مير المؤ منين ع قال :
اعملوا لله فى غير رياء ولاسمعة فإ نه من عمل لغير الله وكله الله إ لى عمله
امير مؤ منان عليه السلام فرمود: براى خدا بدون ريا وشهرت طلبى كار كنيد، زيرا هر كس براى غير خدا كار كند، خداوند اورا به عملش ‍ واگذارد.

حديث

- من كتاب روضة الواعظين :
قال النبى ص إ ذا كان يوم القيامة نادى مناد يسمع أ هل الجمع أ ين الذين كانوا يعبدون الناس قوموا خذوا أ جوركم ممن عملتم له فإ نى لاأ قبل عملا خالطه شى ء من الدنيا وأ هلها
پيامبر خدا صلى الله عليه وآله وسلم فرمود: هنگامى كه روز قيامت شود مناديى در حاليكه همه مى شنوند صدا مى زند: كجايند كسانى كه مردم را مى پرستيدند؟ برخيزيد ومزد خود را از آنان كه برايشان كار كرده ايد بگيريد، من كارى را كه با مسائل دنيايى واهل دنيا مخلوط شده نمى پذيرم .

حديث

- من كتاب عيون الا خبار عن الرضا عن أ بيه عن آبائه عن أ مير المؤ منين ع إ نه قال الدنيا كلها جهل إ لامواضع العلم والعلم كله حجة إ لاما عمل به والعمل كله رياء إ لاما كان مخلصا والا خلاص على خطر حتى ينظر العبد بما يختم له
امام رضا عليه السلام از قول پدر وپدران بزرگوارش از امير مؤ منان عليه السلام نقل فرموده : تمامى دنيا به جهل آلوده است ، مگر جاهايى كه نور علم در آن باشد، وعلم فقط يك راهنماست ، مگر اينكه به آن عمل شود، وعمل تماما رياست ، مگر اينكه از روى اخلاص باشد، و اخلاص در معرض خطر است ، تا آن هنگام كه بنده پايان كارش را ببيند.

فصل چهارم : در بيان خودپسندى
الفصل الرابع فى العجب

حديث

- قال الله سبحانه وتعالى ي ا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ل ا تُبْطِلُوا صَدَق اتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى والمن نتيجة استعظام العمل وهوالعجب
خداوند متعال مى فرمايد: (اى كسانى كه ايمان آورده ايد صدقات خود را با منت گذاردن واذيت كردن از بين نبريد) ومنت گذاشتن ، نتيجه بزرگ جلوه دادن عمل است كه اوهمان خود پسندى است .

حديث

- من كتاب المحاسن :
قال الله تبارك وتعالى إ ن من عبادى المؤ منين لمن يسأ لنى الشى ء من طاعتى فأ حبه فأ صرف ذلك عنه لكى لايعجبه عمله
خداوند متعال مى فرمايد: بعضى از بندگان مؤ منم از من طلب توفيق در طاعتم را مى كنند، من هم چون اورا دوست دارم اين توفيق را از او سلب مى كنم تا بر اثر آن عمل گرفتار خود پسندى نگردد

حديث

- عن أ بى عبد الله ع قال :
إ ن الله عز وجل لما بشر إ براهيم ص بالخلة أ وحى إ لى جبرئيل يا جبرئيل أ درك إ براهيم لايهلك
امام صادق عليه السلام فرمود: هنگامى كه خداى عزوجل به ابراهيم عليه السلام مژده دوستى با خودش را داد، به جبرئيل وحى فرمود: اى جبرئيل ، مواظب باش كه (به واسطه عجب ) هلاك نشود.

حديث

- فى رواية عن أ بى جعفر ع قال :
قال الله عز وجل إ ن من عبادى المؤ منين لمن يسأ لنى الشى ء من العبادة فأ صرفه عنه مخافة الا عجاب بنفسه وإ ن من عبادى المؤ منين لمن لا يصلحه إ لاالفقر ولوصرفته إ لى الغنى لهلك
امام باقر عليه السلام فرمود: خداوند عزوجل مى فرمايد: بعضى از بندگان مؤ منم از من طلب توفيق در عبادت را مى كنند، من اين توفيق را نصيبشان نمى كنم چون مى ترسم موجب خود بزرگ بينى اوشود، وبعضى از بندگان مؤ منم كسانيند كه فقط در حال فقر ساخته مى شوند، واگر اورا توانگر سازم هلاك شود.

حديث

- عنه قال رسول الله قال الله عز وجل إ ن من عبادى لعبادا لا يصلح لهم أ مر دينهم إ لابالغنى والسعة والصحة فى البدن فأ بلوهم بالغنى والسعة وصحة البدن فيصلح عليهم أ مر دينهم وإ ن من عبادى المؤ منين عبادا لايصلح لهم أ مر دينهم إ لابالفاقة والمسكنة والسقم فى أ بدانهم فأ بلوهم بالفاقة والمسكنة والسقم فيصلح عليهم أ مر دينهم وأ نا أ علم بما يصلح عليه أ مر دين عبادى المؤ منين وإ ن من عبادى المؤ منين لمن يجتهد فى عبادتى فيقوم من رقاده ولذيذ وساده فيتهجد لى الليالى فيتعب نفسه فى عبادتى فأ ضربه بالنعاس الليلة والليلتين نظرا منى إ ليه وإ بقاء عليه فينام حتى يصبح فيقوم وهوماقت لنفسه زار عليها ولوأ خلى بينه وبين ما يريد فى عبادتى لداخله من ذلك العجب فيصيره العجب إ لى الفتنة بأ عماله فكان يأ تيه من ذلك ما فيه هلاكه لعجبه بأ عماله ورضاه عن نفسه حتى يظن أ نه قد فاق العابدين وجاز فى عبادته حد التقصير فيتباعد منى عنه ذلك و هويظن أ نه يتقرب إ لى
امام صادق ع فرمود: خداوند عزوجل مى فرمايد: بعضى از بندگانم كسانيند كه امر دينشان جز با توانگرى وگشايش در زندگى و تندرستى اصلاح نشود، آنان را با توانگرى وگشايش وسلامتى بدن مى آزمايم تا امر دينشان اصلاح گردد، وبعضى از بندگان مؤ منم كسانيند كه امر دينشان فقط با فقر وتهيدستى وبيمارى در بدنهايشان اصلاح مى شود، ومن آنان را با تنگدستى وفقر وبيمارى مى آزمايم ، وامر دينشان را اصلاح مى كنم ، ومن به آنچه امر دين بندگان مؤ منم را اصلاح مى كند آگاه ترم ، و بعضى از بندگان مؤ منم كسانيند كه در عبادتم كوشا هستند، از بستر خواب و بالش نرم بر مى خيزند وبراى من شب زنده دارى مى كنند وخود را در عبادتم به مشقت مى اندازند، من اورا يك شب يا دوشب به چرت مى اندازم به خاطر لطفى كه نسبت به اودارم وسلامتش را مى خواهم ، او هم تا صبح مى خوابد، سپس بر مى خيزد وخود را سرزنش وتوبيخ مى كند، در صورتى كه اگر اورا رها مى كردم تا هر چه مى خواهد مرا عبادت كند، اين كار باعث خودبينى اش مى شد، واين خودبينى اورا نسبت به اعمالش ‍ مى فريفت ، واين امر باعث هلاكت ونابوديش مى شد، به خاطر بزرگ بينى اعمالش واز خودراضى بودنش ، تا جايى كه گمان مى كرد كه بر همه عبادت كنندگان برترى دارد ودر عبادتش از حد تقصير گذشته ، در اين هنگام از من دور مى شود، در حاليكه گمان مى كند به من نزديك است .

حديث

- قال أ مير المؤ منين ع :
لاحسب كالتواضع ولاوحدة أ وحش من العجب وعجبت للمتكبر الذى كان بالا مس نطفة وغدا جيفة
امير مؤ منان عليه السلام فرمود: هيچ مقامى بالاتر از تواضع و فروتنى نيست ، وهيچ تنهايى ترسناكتر از خودپسندى نيست ، من از انسان متكبرى كه تا ديروز نطفه بود وفردا مردارى خواهد بود در شگفتم .

حديث

- ومن كتاب قال الصادق ع قال :
رسول الله ص بينا موسى بن عمران ص جالس إ ذ أ قبل إ بليس وعليه برنس ‍ ذوأ لوان فلما دنا من موسى خلع البرنس وأ قبل إ لى موسى فسلم عليه فقال له موسى من أ نت فقال أ نا إ بليس قال أ نت فلاقربك الله قال جئت لا سلم عليك لمكانك من الله قال موسى فما هذا البرنس قال به أ ختطف قلوب بنى آدم قال موسى فأ خبرنى بالذنب الذى إ ذا أ ذنبه ابن آدم استحوذت عليه قال إ ذا أ عجبته نفسه واستكثر عمله وصغر فى عينه ذنبه
امام صادق عليه السلام فرمود: روزى موسى بن عمران (صلوات الله عليه ) در جايى نشسته بود، در اين هنگام شيطان در حاليكه كلاهى رنگين بر سر داشت نزد اوآمد، چون نزديك موسى شد كلاه را برداشت ، وبه طرف موسى رفت وسلام كرد، موسى گفت : كيستى ؟ گفت : شيطان ، گفت : تويى ! خدا تورا به خود نزيك نكند، گفت : آمده ام به جهت مقامى كه نزد خداوند دارى به توسلام كنم ، موسى گفت : اين كلاه چيست ؟ گفت : به وسيله آن دلهاى مردم را جلب مى كنم ، موسى گفت : به من بگوآن چه گناهى است كه اگر انسان مرتكب شود بر اومسلط مى شود؟ گفت : هنگامى كه گرفتار خود پسندى شود، واعمالش را بسيار وگناهانش را در نظرش كوچك مى شمارد.

حديث

- وقال ع :
قال الله عز وجل لداود بشر المذنبين وأ نذر الصديقين قال كيف أ بشر المذنبين وأ نذر الصديقين قال يا داود بشر المذنبين أ نى أ قبل التوبة وأ عفو عن الذنب وأ نذر الصديقين أ لايتعجبوا بأ عمالهم فإ نه ليس عبد يتعجب بالحسنات إ لاهلك
امام صادق عليه السلام فرمود: خداوند عزوجل به داود فرمود: به گناهكاران بشارت ده ، وصديقان را بترسان ، گفت : چگونه گنهكاران را بشارت دهم وصديقان را بترسانم ؟! فرمود: اى داود! گناهكاران را بشارت ده كه من توبه پذيرم واز گناه مى گذرم ، وصديقان را از عجب در عملهايشان بترسان ، زيرا هر بنده اى كه به كارهاى نيكش عجب بورزد نابود شود.

حديث

- من نهج البلاغة :
قال أ مير المؤ منين ع :
سيئة تسئوك خير عند الله من حسنة تعجبك
امير مؤ منان ع فرمود: گناهى كه تورا ناراحت كند، نزد خدا از عمل نيكى كه خود پسندت نمايد بهتر است .

حديث

- وقال عجب المرء بنفسه أ حد حساد عقله
اميرمؤ منان عليه السلام فرمود: عجب وخودبينى انسان يكى از چيزهايى است كه بر عقل اوحسد مى برد.

حديث

- وقال أ وحش الوحشة العجب
اميرمؤ منان عليه السلام فرمود: بالاترين وحشت عجب و خودبينى است

حديث

- عن الصادق عن آبائه قال قال رسول الله لولاأ ن الذنب خير للمؤ من من العجب ما خلى الله عز وجل بين عبده المؤ من وبين ذنب أ بدا
امام صادق عليه السلام از قول پدران بزرگوارش از قول رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم فرمود: اگر گناه براى مؤ من بهتر از عجب نبود، خداوند هرگز نمى گذاشت كه بنده مؤ منش گناه كند.

حديث

- من كتاب زهد النبى عن أ بى جعفر قال قال رسول الله قال الله تعالى أ نا أ علم بما يصلح عليه أ مر دين عبادى المؤ منين لمن يجتهد فى عبادتى فيقوم من رقاده ولذيد وساده فيتهجد لى الليالى فيتعب نفسه فى عبادتى فأ ضربه بالنعاس الليلة والليلتين نظرا منى له وإ بقاء عليه فينام حتى يصبح فيقوم وهوماقت لنفسه زار عليها ولوأ خلى بينه وبين ما يريد من عبادتى لدخله من ذلك العجب فيصيره العجب إ لى الفتنة بأ عماله فيأ تيه من ذلك ما فيه هلاكه لعجبه بأ عماله ورضاه عن نفسه حتى يظن أ نه قد فاق العابدين وجاز فى عبادته حد التقصير فيتباعد عند ذلك منى وهو يظن أ نه يتقرب إ لى فلايتكل العاملون على أ عمالهم التى يعملونها لثوابى فإ نهم لواجتهدوا وأ تعبوا أ نفسهم أ عمارهم فى عبادتى كانوا مقصرين غير بالغين فى عبادتهم كنه عبادتى فيما يطلبون عندى من كرامتى والنعيم فى جناتى وعظيم عنايتى وجزيل جنانى ورفيع الدرجات العلى فى جوارى ولكن برحمتى فليثقوا وبفضلى فليفرحوا و إ لى حسن الظن بى فليطمئنوا تداركهم فإ ن رحمتى عند ذلك تدركهم و بمنى أ بلغهم رضوانى ومغفرتى وأ لبسهم عفوى فإ نى أ نا الله الرحمن الرحيم وبذلك تسميت
امام باقر عليه السلام از قول رسول خدا صلى الله عليه وآله فرمود: خداوند متعال مى فرمايد من به آنچه امر دينم را اصلاح مى كند داناترم ، بعضى از بندگان مؤ منم كسانيند كه در عبادتم كوشش مى كنند، (شبها) از بستر خواب خويش وبالش لطيفش بر مى خيزد وبرايم شب زنده دارى مى كند، وخودش را براى عبادتم به زحمت مى اندازد، پس يك يا دو شب اول را به چرت وا مى دارم به خاطر علاقه ام به اووسلامتيش ، اونيز تا صبح به خواب مى رود، وقتى برخاست نفس خويش را سرزنش وتوبيخ مى كند، در حالى كه اگر اورا واگذارم تاهر چه مى خواهد عبادتم كند در اعمالش خودبين شود ودر اين صورت به هلاكت افتد واين به خاطر عجب واز خود راضى بودنش مى باشد به حدى كه گمان مى كند از همه عبادت كنندگان برتر است ، ودر عبادتش از حد تقصير گذشته ، وهمين باعث مى شود از من دور شود وگمان كند كه به من نزديك است ، پس عمل كنندگان نبايد به اعمالى كه به خاطر ثواب بردن از من انجام مى دهند متكى باشند، زيرا اگر آنان كوشش كنند نفس خود را به زحمت اندازند، وعمرهاى خود را تلف نمايند ودر عبادتم صرف نمايند، باز هم مقصرند ودر بندگيشان به كنه بندگيم نرسند وآنچه را از كرامتم ونعمتهاى بهشتيم و توجهات والايم ودرجات عالى را كه در جوارم طلب كنند به آن نرسند، ولى بايد فقط به رحمتم اعتماد كنند، وبه قضلم شادمان شوند، وبا گمان نيكونسبت به من ، اطمينان حاصل كنند، در اين هنگام رحمتم دستگيرشان شود وبه بخشش آنان را به بهشت برم وبيامرزم ، وبر آنان لباس گذشت و عفوبپوشانم ، زيرا من خداى رحمان رحيم هستم كه به اين نام منسوب شده ام .