12- از ابى سعيد خدرى به طور مرفوع آمده است: " شما را از زيارت قبور نهى كرده بودم اينك آنها را زيارت كنيد و حرفهاى بيهوده نگوئيد "

بيهقى در سنن كبرايش جلد 4 صفحه 77 آن را آورده است.

13- از ابى سعيد خدرى به طور مرفوع آمده است: " شما را از زيارت قبور نهى كرده بودم اينك زيارتشان كنيد كه مايه عبرت است".

احمد در مسندش جلد 3 صفحه 38 و حاكم در مستدرك جلد 1 صفحه 375 آن را آورده و به اتفاق ذهبى آن را صحيح دانسته اند. بيهقى در سنن كبرايش جلد 4 صفحه 77 و منذرى در " الترغيب و الترهيب " جلد 4 صفحه 118 آن را آورده و گفته است: راويانش مورد احتجاج در روايت صحيح هستند.

و هيثمى در مجمع الزوائد جلد 3 صفحه 58 گفته است: رجال آن رجال روايت صحيح هستند.

14- از طلحه بن عبد الله آمده است: گفته: يا رسول خدا كه مى خواست: قبور شهداء، را زيارت كند بيرون رفتيم تا اينكه مى گويد: " وقتى كه كنار قبور شهداء، آمديم، فرمود: " اين قبور برادران ما است ". ابو داود در سننش جلد 1 صفحه 319 و بيهقى در سنن كبرى جلد 5 صفحه 249 آن را آورده است.

15- از على امير المومنين به طور مرفوع در حديثى آمده است: " من شما را زيارت قبور نهى مى كردم و اينك آنها را زيارت كنيد كه آخرت را به يادتان مى آورد ".

احمد در مسندش جلد 1 صفحه 145 و هيثمى در مجمع الزوائد جلد 3 صفحه 58 آن را آورده نهايت آنكه احمد از طريق عبد الله بن مسعود در مسندش جلد 1 صفحه 452 آن را مختصر تر آورده است.

16- ابو الوليد محمد بن عبد الله ازرقى در اخبار مكه. جلد 2 صفحه 170 گفته است: " ابن ابى مليكه در حديثى كه آن را به رسول خدا رسانده است به من خبر داد كه فرمود است: " پيش مردگانتان برويد و بر آنها درود بفرستند يا برايشان دعا كنيد "خزاعى شك داشته"، زيرا وسيله عبرت شما است.

17- از بريده به طور مرفوع آمده است: " شما را از زيارت قبور نهى مى كردم اينك زيارتشان كنيد كه زيارتشان مايه تذكر است ". ابو داود در سننش جلد 2 صفحه 72 آن را آورده است.

18- از ثوبان به طور مرفوع آمده است: " شما را از زيارت قبور نهى كرده بودم اينك زيارتشان كنيد و زيارتتان را درود بر آنها و استغفار برايشان قرار دهيد "

چنانكه در مجمع الزوائد جلد 3 صفحه 58 آمده طبرانى در " الكبير " آن را آورده است.

19- از پيامبر اكرم آمده است: " كسى كه مى خواهد قبرى را زيارت كند، زيارت كند و نگويد مگر خوبى، زيرا مرده از انچه كه زنده ناراحت مى شود ناراحت مى گردد "

شيخ شعيب حريفيش در " الروض الفائق فى المواعظ و الرقائق " جلد 1 صفحه 19 آن نقل كرده است 20.

20- از جابر به طور مرفوع آمده است: " من شما را از زيارت قبور نهى مى كردم اينك آنها را زيارت كنيد " خطيب آن را در تاريخش جلد 13 صفحه 264 آورده است.

21- از ام سلمه به طور مرفوع آمده است: " شما را از زيارت قبور نهى مى كردم و اينك زيارتشان كنيد كه مايه عبرت شما است.

طبرانى آن را، در " الكبير "آورده چننانکه در مجمع الزوائد هيثمي جلد 3 صفحهء 58 آمده است.

22- از عايشه آمده است که " رسول خدا به بقيع مي رفت و مي گفت: درود بر شما که در خانهء مومنين آرميده ايد، و به شما آنچه که دربارهء فردا وعده داده شده بود، عنايت گرديد، و ما نيز به شما ان شاءالله ملحق خواهيم شد، خدايا اهل بقيع را بيامرز ".

مسلم در صحيحش و بيهقى در سنن جلد 4 صفحه 79 و جلد 5 صفحه 249 و شربينى در مغنى جلد 1 صفحه 357 و ديگران آن را نقل كرده اند.

23- از عايشه آمده است: " پيامبر اكرم از زيارت قبور نهى كرده آنكاه تجويز فرموده فكر مى كنم كه گفته است: چون آدمى را بياد آخرت مى اندازد "

بزار و هيثمى آن را در مجمع الزوائد جلد 3 صفحه 58 آورده اند و هيثمى آن را در مجمع الزوائد جلد 3 صفحه 58 آورده اند و هيثمى گفته است: تمام رجال آن مورد اعتمادند..

25- از عايشه در حديثى به طور مرفوع آمده است: " برادرانتان را زيارت كنيد و بر آنها درود بفرستيد كه در آنها عبرت است ".

طبرانى آن را در اوسط روايت كرده چنانكه در مجمع الزوائد جلد 3 صفحه 58 آمده است.

26- فاطمه رضى الله عنها قبر عمويش حمزه را هر جمعه زيارت مى كرد و در آنجا نماز مى خواند و گريه مى كرد.

بيهقى در سننش جلد 4 صفحه 78 و حاكم در مستدرك جلد 1 صفحه 377 آن را آورده اند و حاكم گفته است: راويان اين حديث همه شان ثقه و مورد اعتمادند.

آنگاه گفته است: در بحث از زيارت قبور بطور همه جانبه و كوشش كردم تا در ترغيب به اين كار شريك باشم و كسى كه بخل به گناهش دارد، بداند كه آن عمل مستحبى است و درود خدا بر محمد و آلش. امينى مى گويد:

در اين باره احاديث ديگرى نيز وجود دارد كه بيش از اين در آن باره سخن را به درازا نمى كشانيم، هر كس بخواهد مى تواند تفصيل آنرا در كتب فقه و حديث، در باب قربانيها و نوشيدنيها بيابد.

فلياتوا بحديث مثله ان كانوا صادقين

" اگر راست مى گويند، حديثى به مانند آن بياورند " "سوره طور، آيه 34"

آداب زيارت قبور

زيارت قبور آدابى دارد كه شخص زائر، بايد آن را رعايت كند و از آن جمله است:

1- زائر بايد پاك باشد.

2- زائر از ناحيه پاى ميت وارد شود، نه سرش.

3- هنگام زيارت رو به روى ميت باشد.

4- هرچه مى تواند قرآن بخواند و مستحب است ياسين و توحيد.

5- دعا كردن به ميت رو به قبله.

6- هنگام قرائت قرآن، رو به قبله بنشيند.

7- آب پاك روى قبر بپاشد.

9- براى اموات صدقه بدهد.

10- زائر پابرهنه باشد و قبرها را لگد نكند.

چگونگى زيارت اهل قبور

1- از عايشه رضى الله عنها به طور مرفوع آمده است: " رسول خدا فرمود: جبرئيل پيشم آمد و گفت: پروردگارت به تو فرمان مى دهد به بقيع بروى و براى آنان طلب آمرزش كنى. عايشه مى گويد: من چگونه دعايشان كنم اى رسول خدا؟ فرمود: بگو درود بر مومنان و مسلمانانى كه در اين ديار آرميده اند، خدا پيشگامان و پس گامانمان را بيامرزد، و ما نيز ان شاء الله به شما ملحق خواهيم شد " مسلم در صحيحش و بسيارى از فقهاء و محدثين آن را نقل كرده اند. و در روايت ديگر چنين آمده است: " درود بر مومنان و مسلمانانى كه در اين ديار آرميده اند و ما نيز انشاء الله به شما ملحق خواهيم شد، از خدا براى ما و شما عافيت مى طلبدم بيهقى در سنن كبرايش جلد 4 صفحه 79 آن را آورده است.

2- از ابى هريره رضى الله عنه آمده است كه: رسول " خدا به قبرستان آمد و گفت: " درود بر شما مومنانى كه در اين خانه آرميده ايد، و ما ان شاء الله به شما ملحق خواهيم شد ".

3- از ابن عباس آمده است كه: رسول خدا از قبور مدينه مى گذشت و رو به آنها كرد و فرمود: " درود بر شما اى اهل قبور، خدا ما و شما را بيامرزد، شما پبشگامان مائيد و ما به دنبالتان خواهيم آمد ".

ترمذى و بغوى در " مصابيح جلد 1 صفحه 116 آن را روايت كرده اند.

4- از بريده آمده است كه: رسول خدا هنگامى كه مردم بسوى قبرستان مى رفتند تعليمشان مى فرمود كه بگويند: " درود بر شما مومنان و مسلمانان كه در اين ديار سكونت داريد، و ما نيز ان شاء الله به شما ملحق خواهيم شد و شما پيشرو قافله مائيد و ما نيز پيروتان خواهيم بود، از خدا خواستار عافيتيم ". بيهقى در سنن جلد 4 صفحه 79 آن را آورده است.

5- از مجمع بن حارثه آمده است كه: پيامر اكرم دنبال جنازه اى راه افتاد و تا قبرستان آن را تشييع كرد و در آنجا سه بار فرمود: " درود بر اهل قبور، آنهائى كه مومن و مسلمانند، شما پيشروان ما و ما به دنبالتان خواهيم آمد، خدا به شما عافيت فرمايد " در مجمع الزوائد جلد 3 صفحه 60 اين روايت آمده است.

6- امير المومنين على بن ابى طالب در زيارت قبور كوفه گفته است: " درود بر شما اى مومنان و مسلمانانى كه در اين ديار آرميده ايد، شما پيشروان قافله مائيد و ما نيز به زودى به شما ملحق خواهيم شد خدايا ما آنها را بيامرز و از سر تقصيراتمان در گذر، خوشا به حال كسى كه تصميم رفتن به سوى معاد دارد و اعمال نيكو انجام مى دهد و به مقدار احتياج قناعت كرده و از خدا راضى و خشنود است ".

طبرانى آن را چنانكه در مجمع الزوائد جلد 9 صفحه 299 آمده، روايت كرده است. و جاحظ در البيان و التبيين جلد 3 صفحه 99 با عباراتى نظير آن آورده است.

7- على بن ابى طالب " امير المومنين " كرم الله وجهه، هنگامى كه وارد قبرستان مى شد، مى فرمود: " درود بر شما اى مومنان و مسلمانان كه ساكنان خانه هاى وحشتناك و محله هاى خراب هستيد، خدايا ما و آنها را بيامرز، و با عفوت از ما و آنها در گذر ".

سپس مى فرمود: " سپس خداى كه زمين سريع الحركه را مركز زنده ها و مرده ها قرار داد، سپاس خداى راست كه از زمين ما را آفريده و دوباره به آن بر خواهيم گشت و روى آن محشور خواهيم شد، خوشا به حال كسى كه ياد معاد كند و اعمال نيكو انجام دهد و به مقدار احتياج قناعت كند و از خدا خشنود باشد ".

8- فيروز آبادى، صاحب قاموس در كتاب " سفر السعاده " صفحه 57 گفته است: از عادات رسول خدا زيارت قبور و دعاء و استغفار براى مردگان بوده است و مانند اين زيارت مستحب است "

آنگاه اضافه مى كند: " هنگامى كه قبرستان را ديديد بگوئيد: درود بر شما اى اهل ديار.. سپس گفته است: هنگام زيارت بخواند از نوع دعائى كه هنگام نماز ميت مى خوانده است ".

9- محمد بن حنفيه بالاى قبر حسن بن على امام رضى الله عنهما ايستاد و در اثر شدت ناراحتى بغض گلو شده بود، و قدرت بر سخن گفتن نداشت سپس به سخن آمد و گفت: " اى ابا محمد خدا ترا رحمت كند، و اگر حياتت عزت بخش بوده مرگت ذلت آور است و بهترين روح، روحى است كه با بدنت منضم بوده و بهترين بدنى است كه در كفنت قرار دارد و چگونه چنين نباشد كه تو بقيه فرزندان پيغمبران و راه هدايت و پنجم اصحاب كسائى، از دست هاى حق و حقيقت تغذيه كردى و در دامن اسلام تربيت شدى، پس در زمان حيات و مرگ پاك و پاكيزه بودى، اگر چه با فراقت، دل ما خونين است و خير را برايت شك نداريم ".

10- على بن ابى طالب " امير المومنين " روى قبر " خباب " ايستاد و فرمود: " خدا خباب را رحمت كند با رغبت اسلام آورده و در راه بندگى كوشش نمود، و زندگى را با جهاد گذراند، و حوادث را پشت سر گذاشت، و خدا پاداش كسى را كه عمل نيك انجام دهد ضايع نمى كند "

11- عايشه روى قبر پدرش ابى بكر صديق ايستاد و گفت: " خدا روبت را نيكو بگرداند و اعمال شايسته ات را پاداش دهد، با پشت كردن به دنيا آن را خوار و با اقبال به آخرت آن را عزيز كردى، و اگر مصيبتت بعد از مصيبت رسول خدا بزرگترين مصائب و حوادث بوده، كتاب خدا ما را وعده به صبر بر مصيبت داده و ما نيز در شكيبائى پيرو آنيم، پس مى گويم: " ما ملك خدائيم و به سويش باز مى گرديم " و برايت طلب آمرزش زياد مى كنم، پس درود خدا بر تو اگر ترا از ما گرفته است حياتت را دشمن نداشته و از مرگت دل خوش نبوده است ".

12- حسن بصرى، هنگامى كه وارد قبرستان مس شد مى گفت: " خدايا اى آفريدگار اين جسدهاى كهنه شده و استخوان هاى پوسيده اى كه از دنيا خارج شدند، در حالى كه به تو مومن بودند، بر آنها روحى از ناحيه ات داخل كن و از ناحيه ما به آنها برسان ".

13- ابن سماك روى قبر ابى سليمان داود بن نصير طائى، متوفى در سال 165 ه ايستاد و گفت: اى داود شبت را در حالى كه مردم به خواب بودند به صبح مى آوردى، و در وقتى كه مردم غرق در گناه بودند، تو سالم بودى، و هنگامى كه مردم زيان مى كردند تو سوى مى بردى، تا آنكه تمام فضائلش را شمرد ".

در اينجا الفاظ زيادى درباره زيارت قبور، منقول از ائمه و بزرگان مذاهب اربعه وجود دارد كه نشان مى دهد: زائر مى تواند مرده را زيارت كند و با هر لفظى كه بخواهد برايش دعا كند و هر فضيلتى از فضائلش را كه بخواهد بشمرد، و با ياد آوردن صفات نيكويش توجه عنايت خدا را نسبت به او جلب نمايد و الفاظ ياد شده در زيارت پيامبر اكرم و شيخين اين حقيقت را به خوبى روشن مى كند.

گفتار پيرامون زيارت قبور:

بزرگان مذاهب چهارگانه پيرامون زيارت قبور گفتار فراوان و مفيدى دارند كه برخى مذاهب از آنها را ذيلا مى آوريم:

1- ابن الحاج ابو عبد الله عبد رى مالكى، متوفى در سال 737 ه در المدخل " جلد 1 صفحه 254 گفته است: و نحوه درود بر مردگان چنين است: " درود بر شما ساكنان خانه ها از مومنين و مومنان و مسلمين و مسلمات، خداوند پيشگامان و پسگامان ما را بيامرز و ما به شما ان شاء الله ملحق خواهيم شد از خداوند براى شما و ما عافيت مى خواهم.

سپس بگويد: " ما و آنها را بيامرز"

آنچه از دا زياد و يا کم بخواني، مانعي ندارد، زيرا مقصود کوشش در دعا براي آنهااست که نيازمندترين افراد به دعا هستند، چون دستشان از همه جا کوتا ه است. آنگاه در جانب قبلهء ميت بنشيند و روبه رويش قرار گيرد. البته مخير است در ناحيهء پاها و يا سرش جلوس کند، و سپاس خداي به جاي آرد و درود بر محمد "ص" بفرستد و آنچه که مي تواند براي ميت دعا کند و همچنين در برابر اين قبور براي رفع حوادثي که بر او و يا بر مسلمين نازل شده دعا کند و بر طرف شدن آنها را از خدا بخواهد.

و اين نحوه زيارت قبور به طور عموم است و اگر ميتى كه مورد زيارت قرار گرفته از كسانى است كه اميد بركت مى رود. پس وسيله او به خدا متوسل گردد، بلكه ابتداء به پيامبر اكرم متوسل شود كه او عمده در توسل واصل در همه اين امور است، پس بايد به او و پيروان نيكوكارش تا قيامت متوسل گرديد

بخارى از انس رضى الله عنه آورده است: " عمر بن خطاب رضى الله عنه، هنگامى كه خشكسالى مى شد و مردم به كم آبى گرفتار مى شدند وسيله عباس طلب باران مى كرد و مى گفت: خدايا به پيامبرت متوسل مى شديم و طلب باران مى نموديم، اينك به عموى پيامبرت متوسل مى شويم، پس سير ابمان فرما، پس سيراب مى شدند "

پس به شايستگان او اهل قبرستان در قضاء حوائجش و آمرزش گناهانش متوسل گردد. آنگاه براى خودش و پدر و مادرش و مشايخ و اقاربش و اهل اين قبرستان و مردگان مسلمين و زندهايشان و فرزندشان تا قيامت، و برادران دينيش كه از او غائبند با صداى بلند پيش آنها دعا كند و وسيله آنها زياد به خدا متوسل شود، زيرا خداوند آنان را بر گزيده و شرافت و كرامت بخشيده، پس چنانكه در دنيا وسيله آنها نفع داده در آخرت بيشتر خواهد داد.

پس هر كس حاجتى مى خواهد برود پيش آنها و به آنها متوسل شود، زيرا آنان واسطه ميان خدا و بندگان. و در شرع اين حقيقت به ثبوت رسيده و دانسته شده كه آنان مورد توجه و عنايت خدايند و اين مطلب مشهور است و همواره علماء و بزرگان از شرق و غرب با زيارت قبور آنان تبرك مى جستند و بركت آن را از لحاظ ظاهرى و معنوى مى يافتند.