ركعت اول نماز از تكبيره الاحرام تا سجدتين مجموع كلماتش 69 كلمه مى شود و هر گاه همين ركعت هزار مرتبه خوانده شود مى شود 69 هزار كلمه و از ركعت دوم چون تكبيره الاحرام ندارد، هزار كلمه خارج مى شود پس مجموع كلماتش مى شود 68 هزار كلمه و هنگامى كه كلمات تشهد را طبق مسلك شيعه و سلام را كه عبارت است از " السلام عليكم و رحمه الله و بركاته " به آن بيافزائيم مى شود 15 هزار كلمه در اين صورت مجموع كلماتش مى شود 83 هزار كلمه كه 5057 كلمه از مجموع كلمات قرآن بيشتر است.

پس اعمال ياد شده را با هزار ركعت نماز مقايسه كن تا ببينى كه چقدر بر آن فزونى دارد؟ اما دوستى نسبت با صاحب اوراد ياد شده به او اجازه مى دهد كه آن را ممكن بداند، ولى دشمنى يا خاندان پيغمبر موجب مى شود كه آن را غير ممكن بشمارد، و اما آنچه را كه ابن تيميه در پايان گفتارش آورده از اينكه: عثمان تمام قرآن را در يك ركعت از نمازش مى خوانده، مطلبى است كه از موضوع بحث خارج بوده، نهايت آنكه ابن تيميه آن را به خاطر اين آورده كه مقابله كند فضيلت امام را با فضيلتى از عثمان، غافل از اينكه اشكالى را كه بر نماز ائمه عليهم السلام وارد كرده بوده بر عمل عثمان نيز وارد خواهد بود، زيرا اولا چنين عملى طبق پندار او مخالف با سنت است، چون ثابت نشده كه رسول خدا تمام قرآن را در يك ركعت از نماز خوانده باشد.

و ثانيا: چنين عملى از حد امكان خارج است، زيرا كلمات قرآن 77934 است و بنا به قول عطاء ابن يسار 77439 كلمه است و در هر صورت اين يك ركعت نماز عثمان يا بايد بين مغرب و عشاء واقع شده باشد و يا بعد از عشاء تا صبح و در هر دو صورت خواندن تمام قرآن در يك ركعت غير ممكن خواهد بود.

و از سوى ديگر: بخارى و مسلم، از پيامبر اكرم روايت كرده اند كه آن حضرت به عبد الله بن عمر فرموده است: " قرآن را در هفت روز بخواند نه بيشتر " و نيز به طريق صحيح از آن حضرت روايت شده: " كسى كه قرآن را كمتر از سه روز بخواند از آن چيزى نمى فهمد " به علاوه عثمان از زمرده كسانى بشمار آمده كه در هر هفته يك ختم قرآن مى كرده است.

مشکل ختم قرآن

مساله ختم قرآن در كتاب هاى علماء اهل سنت به قدرى پيچيده و گوناگون نقل شده كه خود مشكلى شده و شعبه اى از ابهام و تاريكى را بوجود آورده است.

آنان در كتب خود آورده اند: بعضى از مسلمين تمام قرآن را در يك ركعت نماز بين ظهر و عصر يا مغرب و عشاء و يا غير اينها مى خوانده اند و از اين طائفه بشمار آورده اند:

1- عثمان بن عفان اموى كه تمام قرآن را در يك ركعت نماز در شب مى خوانده است.

2- تميم بن اوس دارى صحابى، تمام قرآن را در يك ركعت نماز مى خوانده است .

3- سعيد بن جبير كه از تابعين بوده و در سال 95 ه وفات يافته است.

4- منصور بن زاذان متوفى در سال 131 ه تمام قرآن را گاهى بين ظهر و عصر و گاهى بين مغرب و عشاء مى خوانده است. هشام مى گويد: در كنار منصور نماز مى خواندم شنيدم كه ميان مغرب و عشاء دو بار قرآن را ختم كرد و بار سوم تا به سوره هاى " طس " رسيده بود كه نماز عشاء شروع شد، و در آن وقت مردم در ماه رمضان نماز عشاء را تا گذشتن ربع از شب تاخير مى اندختن، و او بين ظهر و عصر نيز يك ختم قرآن مى كرده است، و در تهذيب التهذيب آمده: در روز يك ختم قرآن مى كرده است.

5- ابو الحجاج مجاهد متوفى در سال 132 ه چنانكه در " الفتاوى الحديثه " صفحه 44 از ابى داود نقل شده است.

6- ابو حنيفه نعمان بن ثابت، پيشواى حنفى ها مدت سى سال شب زنده دارى مى كرده و تمام قرآن را در يك ركعت نماز بپايان مى آورده است.

7- يحيى بن قطان متوفى در سال 198 ه.

8- حافظ ابو احمد محمد بن احمد عسال متوفى در سال 349 ه.

9- ابو عبد الله محمد بن حفيف شيرازى متوفى در سال 371 ه چه با تمام قرآن را در يك ركعت نماز مى خوانده است.

10- جعفر بن حسن در زيجانى متوفى در سال 506 ه داراى ختمهاى زيادى از قرآن است كه هر كدام از آن را در يك ركعت نماز مى خوانده است.

و بعضى از آنها تمام قرآن را در يك روز ختم مى كرده اند و از آن گروهند كسانى كه ذيلا نامبرده مى شوند:

1- سعد بن ابراهيم زهرى متوفى در سال 27 ه.

2- ابو بكر بن عياش اسدى كوفى متوفى در سال 193 ه.

3- ابو العباس محمد بن شاذل نيشابورى متوفى در سال 311 ه.

4- ابو جعفر كتانى، تمام قرآن را تا ظهر ختم مى كرده است.

5- ابو العباس آدمى، متوفى 390 ه در غير از ماه رمضان روزى يك ختم قرآن مى كرده است.

6- احمد بن حنبل امام حنبلى ها، متوفى در سال 241 ه.

7- شافعى امام شافعى ها، متوفى در سال 204 ه در غير ماه رمضان روزى يك ختم قرآن مى كرده است.

8- بخارى صاحب صحيح بخارى متوفى 256 ه.

9- محمد بن يوسف ابو عبد الله بنا، متوفى 286 ه.

10- محمد بن على كرخى، متوفى 343 ه در غير ماه رمضان.

11- ابو بكر بن حداد مصرى شافعى، متوفى 344 - 345 ه.

12- الحافظ بن عساكر، متوفى 371 ه در ماه رمضان چنين مى كرده است.

13- خطيب بغدادى، صاحب تاريخ معروف بغداد متوفى 363 ه.

14- احمد بن احمد بن سيبى ابو عبد الله قصرى، متوفى 439 ه.

15- شيخ احمد بخارى در هر روز يك ختم قرآن و نصف مى خوانده است.

و برخى از آنها در هر شبى يك ختم قرآن مى كردند و از اين گروهند:

1- على بن عبد الله ازدى تابعى، در ماه رمضان هر شبى يك ختم قرآن مى كرده است.

2- قتاده ابو الخطاب بصرى، متوفى 117 ه در دهه ماه رمضان چنين مى كرده است.

3- وكيع بن جراح متوفى 197 ه.

4- بخارى صاحب كتاب صحيح بخارى، متوفى 256 ه در ماه رمضان هر شب يك ختم قرآن مى كرده است.

5- عطاء بن سائب ثقفى، متوفى 134 ه.

6- على بن عيسى حميرى، در تمام شب ها يك ختم قرآن مى كرده است.

7- ابو نصر عبد الملك بن احمد، متوفى 472 ه.

8- حافظ ابو عبد الرحمن قرطبى، متوفى 206 ه در هر شب تمام قرآن را ضمن 13 ركعت نماز ختم مى كرده است

9- شافعى، يشواى شافعى ها در غير ماه رمضان در هر شبى يك ختم قرآن مى كرد است.

10- حسين بن صالح بن حى، متوفى 167 ه.

11- زبيد بن حارث.

12- ابو بكر بن عياش، چهل سال هر شب يكبار قرآن را ختم كرده است و برخى از آنها در هر شبانه روز يك ختم قرآن مى كرده اند و از اين گروهند:

1- سعد بن ابراهيم ابو اسحاق مدنى، متوفى 127 ه.

2- ثابت بن اسلم بنائى، متوفى 127 ه.

3- جعفر بن مغيره تابعى.

4- عمر بن الحسين الجمحى.

5- ابو محمد عبد الرحمن لخمى شافعى، متوفى 587 ه.

6- ابو الفرج بن جوزى، متوفى 059 ه.

7- ابو على عبد الرحيم مصرى قاضى فاضل، متوفى 596 ه.

8- ابو الحسن مرتضى متوفى 634 ه.

9- محمود بن عثمان جنبلى، متوفى 609.

10- ام حبان السلميه.

و برخى از آنها در شبانه روز دو ختم قرآن مى كرده اند از قبيل:

1- سعيد بن جبير كه از تابعان بوده، دو ختم قرآن و نصف در نماز كه در خانه خدا خوانده كرده است.

2- منصور بن زاذان، متوفى 131 ه چنانكه قبلا گفته شد در شبانه روز دو ختم قرآن مى كرده است.

3- ابى حنيفه پيشواى حنفى ها، در ماه رمضان هر شبانه روز در ختم قرآن مى كرده است.

4- شافعى پيشواى شافعى ها، در ماه رمضان چنين مى كرده است آن هم در نماز.

5- حافظ عراقى، در نماز جماعت ماه رمضان، دو ختم قرآن مى كرده است.

6- ابى عبد الله محمد بن عمر قرطبى.

7- سيد محمد منير، متوفى در حدود 930 ه.

8- شيخ عبد الحليم منزلاوى، متوفى در حدود 930 ه.

و بعضى از آنها در يك شب دو ختم قرآن مى كرده اند از قبيل:

1- تقى الدين ابو بكر بن محمد بلاطنسى شافعى حافظ، متوفى 936 ه در هر شب از ماه رمضان دو ختم قرآن مى كرده است.

2- احمد بن رضوان بن جالينوس. متوفى 423 ه شب را تا پيش از طلوع فجر دو ختم قرآن مى كرده است.

و برخى از آنها در شبانه روز سه ختم قرآن مى كرده اند و از اين گروهند:

1- كرز بن وبره كوفى، در هر شبانه روز سه ختم قرآن مى كرده است.

2- زهير بن محمد بن قمير حافظ بغدادى، متوفى 268 ه در ماه رمضان چنين مى كرده است.

3- ابو العباس بن عطاء آدمى، متوفى 309 ه در ماه رمضان سه ختم قرآن مى كرده است.

4- سليم بن عنز تجيبى قاضى مصرى، عيبى در " عمده القارى " جلد 9 صفحه 349 مى نويسد: او در شب سه ختم قرآن مى كرده و ابو عبيد نيز اين را نقل كرده است. و ابن كثير در تاريخش جلد 9 صفحه 118 نقل مى كند كه او هر شب چه در نماز و چه در غير آن سه مرتبه قرآن را ختم مى كرده است.

5- عبد الرحمن بن هبه الله يمانى، متوفى 821 ه در روز زمستانى سه ختم و ثلث قرآن خوانده است. و برخى از آنها در يك روز چهار بار قرآن را ختم كرده و از اين گروهند:

1- ابو قبيصه محمد بن عبد الرحمن ضبى، متوفى 282 ه مى گويد: امروز چهار بار قرآن را تا به آخر خواندم و اينك براى بار پنجم به سوره " برائت " رسيدم كه موذن اذان نماز عصر گفت.

2- على بن ازهر ابو الحسن لاحمى بغداى مقرى ع متوفى 707 ه روزى در محضر گروهى از قراء كه آنها در ايم باره گواهى گرفته، چهار بار قرآن را ختم كرده مگر يك هفتم آن.

و برخى از آنها بين مغرب و عشاء پنج ختم قرآن مى كرده اند:

شعراوى مى گويد: روزى آقايم ابو العباس مصرى حريثى، متوفى در سال 945 ه وارد شد، بعد از نماز مغرب تا هنگام نماز عشاء پيشم نشست و من شاهد بودم كه پنج ختم قرآن نمود و من اين قضيه را براى آقاى ديگرم على مرضعى متوفى در سال 930 ه نقل كردم و او گفت: پسرم، من در حال سلوكم سيصد ركعت نماز و 60 ختم قرآن در يك شبانه روز خواندم كه هر درجه اى يك ختم قرآن بوده است.

و بعضى از آنها، در يك شبانه روز هشت ختم قرآن و يا بيشتر مى كرده اند و از اين قبيلند:

1- سيد بن كاتب، نووى مى گويد: بعضى از مسلمين در شبانه روز، هشت ختم قرآن مى كرده اند مانند: سيد بن كاتب صوفى رضى الله عنه.

و صاحب خزينه الاسرار در صفحه 78 همان كاتب نيز او را از اين گروه بشمار آورده و گفته است: او چهار ختم قران در روز و چهار ختم قران هم در شب مى كرده و گويا اين كار روى طى لسان و بسط زمان صورت مى گرفته است.

صاحب كتاب " التوضيح " مى گويد: بيشترين رقم ختم قرآن در شبانه روز كه از آن آگاهى داريم هشت ختم قرآن است.

و سلمى مى گويد: از شيخ ابو عثمان مغربى شنيدم كه مى گفت: ابن كاتب در روز چهار و در شب نيز چهار ختم قرآن مى كرده است.

2- شيخ عبد الحى حنفى، در كتاب " اقامه الحجه " صفحه 7 مى گويد: يكى از آنان على بن ابى طالب است كه در هر روز چنانكه برخى از شارحان صحيح بخارى نقل كرده اند: هشت ختم قرآن مى كرده است

3- بكر بن سهيل دمياطى، متوفى در سال 289 ه مى گويد: صبح جمعه اى از خواب برخاستم و تا عصر همان روز هشت ختم قرآن نمودم

قسطلانى مى گويد: ابو طاهر مقدسى را در سال 867 ه در قدس ديدم و از او شنيدم كه در شبانه روز بيش از ده ختم قرآن مى كرده است. و از اين بالاتر شيخ الاسلام برهان بن ابى شريف كه خدا از علمش همگان را بهرمند سازد، از او برايم نقل كرد كه: در شبانه روز پانزده ختم قرآن مى كرده و اين امر حقيقتى است كه جز از طريق فيض الهى نمى شود به آن نائل گرديد.

هم او مى گويد: در كتاب " ارشاد " خواندم كه: شيخ نجم الدين اصفهاى مردى از يمن را هنگام طواف ديد كه تمام قرآن را در يكدور و يا هفت دور از طواف مى خوانده است و اين توفيقى است كه جز از طريق فيض الهى و مدد ربانى نمى توان بدان نائل گرديد.