بسم الله الرحمن الرحيم

مقدمه

نجف از شهر و ديار والاتر است ، سراسر شور و عشق است و حكايت از مظلوميت و استقامت دارد . هم درد است و هم درمان و شمعي فروزان كه سرچشمه حيات است . نجف كوي عاشقان و عارفان است . مشتاقان فراوان در هر عهد و دوران ، هستي خود را در رهِ وصال زيارت امام عارفان ، تقديم كرده اند . سرزمين نجف هنوز در اشتياق گام هاي آن نيك سيرتان و دانش جويان بسر مي برد . گام هايي كه به گفته روايات بر بال هاي ملائكه نهاده مي شد و زمين شايسته در برگرفتن آنها نبود كوچه هاي پر پيچ و خم ، باريك و تنگ نجف در انتظار رفت و آمد جويندگان علوم ديني و فقه آل محمد ( صلّي الله عليه وآله ) ، كه دسته دسته و گروه گروه عازم مساجد و مدارس مي شدند ، مي باشد . هر چند كه سال هاست از آن جنب و جوش ها و فعاليت ها خبري نيست .

فصل اول : نيم نگاه

نام هاي شهر

اين شهري كه هم اكنون بارگاه ملكوتي نخستين پيشواي شيعيان در آن قرار دارد داراي اسامي متعددي بدين شرح است :

1 - نجف

مشهورترين نام شهر مي باشد كه پس از آن صفت اشرف نيز اضافه مي گردد و مجموعاً نجف اشرف گفته مي شود .

نجف واژه اي عربي است كه به معناي منجوف مي باشد منجوف مكاني است مستطيل شكل و مرتفع كه آب در اطراف آن جمع مي گردد ولي بر سطح آن جاري نمي شود . وضعيت جغرافيايي شهر نجف كه مستطيل شكل بوده و از اراضي اطراف بلندتر است موجب شده اين نام بر آن نهاده شود .

شيخ صدوق در علل الشرائع ، روايتي از امام صادق ( عليه السلام )
نقل مي كند كه علت نامگذاري نجف را چنين بيان نموده است :

نجف در ابتدا كوهي بسيار بزرگ بود و همان كوهي است كه فرزند نوح پس از جاري شدن سيل و عذاب الهي خطاب به پدرش گفت براي در امان بودن از سيلاب بدان پناه مي برد ( بر روي زمين كوهي بلندتر از آن نبود ) ولي چون فرزند نوح بدان پناه جست تا به گمان خويش از عذاب الهي در امان باشد خداوند آن را به صحرايي گسترده تبديل نمود و پس از آن دريايي پهناور در آن مكان پديد آمد كه به « ني » مشهور گشت ، با گذشت زمان درياي مذكور به تدريج خشك گرديده و لذا گفته مي شد « ني جَفّ » ( درياي ني خشك گرديد ) بدين جهت آن منطقه ني جف ناميده شد و بعدها به جهت اختصار به نجف تغيير يافت ^{( 1 )} .

2 - الغريّ ^{( 2 )}

در لغت به معناي نيك مي باشد و غريّان ^{( 3 )} نام دو بناي مشهور نزديك به كوفه بود كه گفته مي شد قبل از اسلام توسط منذر پسر امرئ القيس يكي از پادشاهان حيره بنا شده اند و حضرت علي ( عليه السلام ) نيز در حوالي همان موضع به خاك سپرده شد . بعدها يكي از آن دو بنا ويران شده و لفظ الغريّ و نيز الغُريّان كه تثنيه مي باشد به كار برده شد .

3 - مشهد

در لغت به محل اجتماع مردم و مجمع افراد گفته مي شود . مرقدهاي مطهر ائمه ( عليهم السلام ) به دليل آنكه همواره محل ازدحام و تردد زائرين از نقاط دور و نزديك مي باشند به مشهد موصوف شده اند . براي تمايز بين ائمه نام مبارك هر امام نيز پس از مشهد ذكر مي گردد مثلا گفته مي شود مشهدالرض ( عليه السلام ) يا مشهدالحسين ( عليه السلام ) و غيره ، در عراق مشهد به طور مطلق به نجف اطلاق مي گردد .

سه نامي كه ذكر شد در روايات و در لسان مردم به كار برده شده ولي نام هاي ذيل فقط در روايات بر نجف اطلاق شده است :

1 - طور 2 - ظَهر 3 - جودي 4 - رَبوة 5 - وادي السلام 6 - بانقِيا 7 - لسان شهر

ويژگي هاي شهر

نجف از پنج محله تشكيل مي شود كه عبارتند از :

1 ـ العمارة ،

2 ـ الحويش ،

3 ـ البراق ،

4 ـ المشراق ،

5 ـ الغازية .

محله الغازية جديدترين و مهم ترين محله شهر مي باشد .

چهار بازار به نام هاي القاضي ، الحويش ، الكبير ، المشراق در اين شهر وجود دارد . خانه هاي نجف از گچ و يا آجر ساخته شده و جمعيت آن در مقايسه با مساحتش بسيار زياد مي باشد .

در مجموع ، نجف شهري شلوغ و پر جمعيت است كه مساحت آن متناسب با جمعيتش نيست . بيشتر ساكنين نجف را اعراب طوائف عراق و عربستان تشكيل مي دهند و افراد فراواني از مليت هاي مختلف نيز در آن سكونت دارند . با آغاز حكومت بعثيان در عراق ، ايرانيان ساكن آن كشور ، با تحمل غير انساني ترين برخوردها اخراج شدند و اموالشان نيز مصادره شد .

مردم نجف در تمسك به احكام و آداب ديني و برپايي شعائر مذهبي كم نظير هستند . به هنگام برپايي نماز جماعت ، مساجد مملو از جمعيت مي گردد برخي سنت ها و آداب اجتماعي همانند عيادت از بيمار ، شركت در مراسم تشييع جنازه و . . . جايگاه خاصي در نجف دارد برپايي مراسم عزا در ايام سوگواري و زيارت مرقد مطهر امام ( عليه السلام ) از مهم ترين شعائر شيعه بوده و در نجف با شكوه فراوان برگزار مي گردد . هيئت هاي مختلف عزاداري نجف همه ساله به هنگام ايام سوگواري همانند عاشورا و 21 رمضان مجالس و مراسم عزاي ويژه اي بر پاي مي دارند .

وضعيت اقتصادي و بازرگاني

در نجف صنعت هاي مختلفي رونق داشته ، منسوجات نجف مشهور و عباي نجفي ، مرغوب و مطلوب بسياري از خريداران است كه به دليل توليد فراوان به شهرهاي ديگر عراق نيز صادر مي شود .

زراعت در نجف بستگي به آب دارد چنانچه آب لازم تأمين شود مي توان كشتزارهاي فراوان در آن ايجاد كرد . تجارت نجف رونق فراوان داشته و تاجران حجاز ، نجد ، عمان ، يمن و كويت با آن شهر در ارتباط اند .

نجف همواره محل تردد و اقامت زائران و نيز مشتاقان علوم ديني است كه اين عامل در رونق تجارت آن تأثيري بسزا دارد . اين شهر مدت زيادي در مسير كاروان هايي قرار داشته كه براي انجام مناسك حج از راه خشكي عازم مكه و مدينه بودند . اين خصيصه نيز در ارتباط نجف با شهرها و مراكز تأثير زيادي داشته است .

وضعيت آب و هوا

هواي نجف در تابستان گرم و خشك است و اهالي آن به سرداب هاي زيرزميني پناه مي برند تا از گرما در امان باشند . چنانچه بادهاي گرم بوزد حرارت به 46 درجه مي رسد . در زمستان نيز سرماي گزنده و سوزناكي دارد و سرماي شهر بدان اندازه است كه آب يخ مي بندد . عرض نجف 32 درجه و

3 دقيقه و 19 ثانيه شمالي و طول آن 44 درجه و 16 دقيقه و 36 ثانيه شرقي است و در حدود 7 متر از سطح دريا ارتفاع دارد .

در عهد ساساني در اطراف نجف درياچه اي وجود داشته كه پس از ظهور اسلام خشك گرديده ، بعدها دوباره درياچه اي پديد آمده ، كه تا حدود يك قرن پيش نيز وجود داشته ولي دولت عثماني آن را خشكانيده است .

پى‏نوشتها:‌