 |
|
تفسير كوثر جلد دوم يعقوب جعفرى مراغى - ۱۲ -
اين گفتگوى عيسى با حواريون و پاسخى كه آنها دادند، در واقع نوعى بيعت گرفتن و
پيمان بستن با آنها بود و آنان با اين پاسخ وفادارى خود را در هر شرايطى با عيسى
اعلام كردند. گفته شده كه حواريون عيسى دوازده نفر بودند به تعداد اسباط موسى و
اوصياء حضرت محمد(ص) و حواريون همواره با عيسى بودند و هر وقت گرسنه يا تشنه
مى شدند به عيسى مى گفتند وعيسى براى آنها غذا و آب آماده مى كرد. و همانها بودند
كه از عيسى طلب مائده آسمانى كردند اينها شاگردان خاص عيسى بودند و پس از او هم
مبلغان دين او شدند. در آيه اى از قرآن كريم آمده است كه به حواريون وحى مى شد و
اين مى ساند كه آنها به نوعى پيامبر بودند منتهى پيامبرى كه مأموريت داشتند آيين
عيسى را تبليغ كنند: پس از نقل گفتگوى عيسى و حواريون، به ذكر كافران و مخالفان عيسى مى پردازد و مى فرمايد: آنها نيرنگ و حيله كردند و خدا نيز مكر نمود و خدا بهترين مكركنندگان است. اين كلام اشاره به نيرنگ بنى اسرائيل در جهت اقدام به كشتن حضرت عيسى(ع) است آنها خواستند عيسى را بكشند و براى پيدا كردن او جايزه تعيين كردند و حتى يكى از ياران نزديك عيسى به خاطر جايزه، به عيسى خيانت كرد و جاى او را به آنها نشان داد ولى خداوند حيله و نيرنگ آنها را به خودشان برگردانيد و همان كسى را كه جاى عيسى را نشان داده بود به اشتباه گرفتند و به جاى عيسى به دار زدند او هر چه فرياد كرد كه من عيسى نيستم آنها نپذيرفتند و او را كشتند و خيال كردند كه عيسى را كشته اند! و خداوند عيسى را به آسمان برد (به طورى كه در آيه بعدى خواهد آمد) و بدينگونه آنها مكر كردند و خدا نيز در مقابل مكر آنها مكر كرد و مكر خدا بهترين مكرها بود! اِذْ قالَ اللّهُ يا عيسى اِنّى مُتَوَفّيكَ وَ رافِعُكَ اِلَىَّ وَ مُطَهِّرُكَ مِنَ الَّذينَ كَفَرُوا وَ جاعِلُ الذَّينَ اتَّبَعُوكَ فَوْقَ الَّذينَ كَفَرُوا اِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ ثُمَّ اِلَىَّ مَرْجِعُكُمْ فَأَحْكُمُ بَيْنَكُمْ فى ما كُنْتُمْ فيهِ تَخْتَلِفُونَ (*)فَأَمَّا الَّذينَ كَفَرُوا فَأُعَذِّبُهُمْ عَذابًا شَديدًا فِى الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ ما لَهُمْ مِنْ ناصِرينَ (*)وَ أَمَّا الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ فَيُوَفّيهِمْ أُجُورَهُمْ وَ اللّهُ لا يُحِبُّ الظّالِمينَ (*)ذلِكَ نَتْلُوهُ عَلَيْكَ مِنَ الْآياتِ وَ الذِّكْرِ الْحَكيمِ (*) هنگامى كه خداوند گفت: اى عيسى همانا من برگيرنده تو و بركشنده توبه سوى خويشتن و نجات دهنده تو از كساى كه كافر شده اند، هستم و قرا ردهنده پيروان تو بالاى كافران تا روز قيامت هستم. سپس بازگشت شما به سوى من خواهد بود پس در ميان شما درباره آنچه كه در آن اختلاف كرده ايد حكم مى كنم (55) اما كسانى كه كافر شدند، پس آنها را در دنيا و آخرت به عذابى سخت عذاب خواهم كرد و براى آنان ياورانى نخواهد بود (56) و اما كسانى كه ايمان آورده اند و كارهاى شايسته انجام داده اند پس پاداشهاى آنها را به تمامى خواهد داد و خدا ظالمان را دوست ندارد (57) اينها را كه از آيات و قرآن با حكمت است بر تو تلاوت مى كنيم (58) نكات ادبى
1 ـ «متوفى» برگيرنده، اخذ كننده به طور كامل و تمام. و اينكه به مرده «متوفى»
مى گويند، براى اين است كه روح او اخذ مى شود. وفا هم با همين واژه هم خانواده است
كه به معناى عمل كردن به طور كامل به تعهد مى باشد. تفسير و توضيح آيات (55-58) اذ قال الله يا عيسى انى متوفيك ... : پس از اشاره اى كه در آيه پيش به نيرنگ يهود در اقدام به كشتن حضرت عيسى شد و اينكه خدا نقشه آنها را نقش برآب كرد، اينك به ياد مى آورد هنگامى را كه خداوند حضرت عيسى را مورد خطاب قرار داده و از سرنوشت نهايى او و پيروان و دشمنان او خبر مى دهد. طبق اين آيه خداوند، عيسى را اخذ خواهد كرد و پيش خود بالا خواهد برد و او را از كافران نجات خواهد داد و پيروان او را از كافران نجات خواهد داد و پيروان او را تا روز قيامت بالاى دست كافران قرار خواهد داد.
هر چند كه در اين آيه كلمه «متوفيك» آمده است ولى منظور اين نيست كه خدا عيسى را
خواهد ميراند. زيرا «متوفى» به معناى اخذ كننده است كه گاهى روح و جسم شخص را اخذ
مى كند و او را از جايى به جايى منتقل مى سازد و گاهى روح شخص را اخذ مى كند و آن
شخص مى ميرد ولى در اينجا به معناى ميراندن نيست و خدا روح و جسم عيسى را با هم اخذ
كرد و او را به آسمان برد زيرا طبق نظريه قرآن و روايات اسلامى عيسى نمرده بلكه خدا
جسم و روح او را بالا برده واو را به طور زنده در آسمان نگهداشته است و اينكه يهود
و نصارى معتقدند كه عيسى را به دار زدند عقيده باطلى است بلكه او را به دار نزدند و
اشتباهاً كس ديگرى را به جاى او به دار آويختند. اينك آيه اى را كه مطلب را در اين
زمينه روشن مى كند مى خوانيم: اِنَّ مَثَلَ عيسى عِنْدَ اللّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُراب ثُمَّ قالَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ (*)الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ فَلا تَكُنْ مِنَ الْمُمْتَرينَ (*)فَمَنْ حآجَّكَ فيهِ مِنْ بَعْدِ ما جآءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْنآءَنا وَ أَبْنآءَكُمْ وَ نِسآءَنا وَ نِسآءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللّهِ عَلَى الْكاذِبينَ (*)اِنَّ هذا لَهُوَ الْقَصَصُ الْحَقُّ و ما مِنْ اِله اِلاَّ اللّهُ وَ اِنَّ اللّهَ لَهُوَ الْعَزيزُ الْحَكيمُ (*)فَاِنْ تَوَلَّوْا فَاِنَّ اللّهَ عَليمٌ بِالْمُفْسِدينَ (*) همانا داستان عيسى نزد خدا مانند داستان آدم است كه او را از خاك آفريد سپس به او گفت: باش پس موجود شد (59) حق از سوى پروردگار توست پس، از شك كنندگان نباش (60) پس هر كس با تو درباره او (عيسى) پس از دانشى كه بر تو آمده، ستيز كند، پس بگو: بياييد فرزندان ما و فرزندان شما و زنان ما و زنان شما و جانهاى ما و جانهاى شما را بخوانيم سپس مباهله (دعا وزارى) كنيم و لعنت خدا را بر دروغگويان قرار بدهيم (61) همانا اين، همان داستان درست است و معبودى جز خدا نيست و همانا خداوند همان عزيز فرزانه است (62) و اگر روى برگردانيدند پس همانا خداوند بر مفسدان آگاه است (63) نكات ادبى
1 ـ «مَثَل» داستان، شأن. تفسير و توضيح آيات (59-63) ان مثل عيسى عند الله... : چگونگى تولد حضرت عيسى(ع) بدون داشتن پدر در آيات قبلى به طور مشروح آمد و اينك در پاسخ نصارى كه به خاطر همين ويژگى كه در عيسى وجود داشت او را پسر خدا مى دانستند، اظهار مى دارد كه داستان عيسى نزد خداوند همچون داستان آدم است كه او را از خاك آفريد يعنى اگر عيسى پدر نداشت آدم پدر و مادر نداشت و اگر بنا باشد كه عيسى را به خاطر آن ويژگى پسر خدا بدانند بايد درباره آدم نيز چنين عقيده اى داشته باشيد بلكه آدم اولى تر است. در حالى كه هر دو نفر مخلوق خدا هستند و خداوند با قدرت خود آنها را به طور غير معمول آفريده است.
پس از بيان اين مطلب مهم، جهت آرامش خاطر پيامبر اسلام او را به اين خطاب مفتخر
مى سازد كه حق از جانب پروردگار توست و تو از شك كنندگان نباش. البته پيامبر در حق
و حقيقت شك نداشت واين خطاب تنها براى آرامش دل او و داشتن اطمينان بيشتر نازل شده
است تا هرگز در برابر مسيحيان نجران كه با آن حضرت مباحثه و مناظره مى كردند كم
نياورد.
اين عمل را «مباهله» مى گفتند و اگر با شرايط خاص خود انجام مى گرفت طرفى كه ناحق
بود گرفتار نفرين مى شد و عذاب الهى بر آنان نازل مى گشت و مسلم است تنها كسانى به
مباهله حاضر مى شوند كه به عقيده خود اطمينان كامل داشته باشند.
در اينجا به ذكر چند نكته مى پردازيم: چند روايت
1 ـ عن عامربن سعد عن ابيه قال: لما نزلت هذه الآية دعا رسول الله(ص) عليّا و فاطمة
و حسنا و حسينا فقال: اللهم هؤلاء اهلى.(1) 2 ـ از سدى در تفسير آيه (تعالوا ندع ابنائنا و ابنائكم) نقل شده كه پيامبر دست حسن و حسين و فاطمه را گرفت و به على گفت: تو هم با ما بيا او هم با آنها خارج شد ولى نصارى در آن روز نيامدند و گفتند ما مى ترسيم كه اين شخص پيامبر باشد و دعاى پيامبر مانند ديگران نيست و لذا آن روز نيامدند و پيامبر (ص) فرمود: اگر مى آمدند آتش مى گرفتند. پس با پيامبر مصالحه كردند...(2) 3 ـ امام صادق(ع) فرمود: و اما قول خداوند (فمن حاجك) پس پيامبر(ص) فرمود: با من مباهله كنيد اگر راستگو بودم لعنت بر شما نازل مى شود و اگر دروغگو بودم بر من نازل مى شود. گفتند: با انصاف سخن گفتى و آنگاه براى مباهله وعده گذاشتند و چون به منازل خود برگشتند، بزرگان آنها كه سيد و عاقب و اهتم بودند، گفتند: اگر او با قوم خود به مباهله آمد با او مباهله مى كنيم و او پيامبر نيست و اگر با اهل بيت خود به مباهله آمد با او مباهله نمى كنيم چون او اگر راستگو باشد اهل بيت خود را نمى آورد. چون صبح شد به سوى رسول خدا آمدند در حالى كه اميرالمؤمنين و فاطمه و حسن و حسين با او بودند. نصارى پرسيدند: اينها چه كسانى هستند؟ به آنها گفته شد: اين پسر عمو و وصى و داماد او على بن ابيطالب و اين دخترش فاطمه واين دو، فرزندانش حسن و حسين هستند. آنها از مباهله صرفنظر كردند و به پيامبر گفتند: ما راضى هستيم ما را از مباهله معاف بدار. پس پيامبر با آنها بر جزيه مصالحه كرد و آنها رفتند.(3) قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ تَعالَوْا اِلى كَلِمَة سَوآء بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمْ أَلاّ نَعْبُدَ اِلاَّ اللّهَ وَ لا نُشْرِكَ بِه شَيْئًا وَ لا يَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضًا أَرْبابًا مِنْ دُونِ اللّهِ فَاِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنّا مُسْلِمُونَ (*)يآ أَهْلَ الْكِتابِ لِمَ تُحآجُّونَ فى اِبْراهيمَ وَ مآ أُنْزِلَتِ التَّوْراةُ وَ الاْنِْجيلُ اِلاّ مِنْ بَعْدِه أَفَلا تَعْقِلُونَ (*)هآ أَنْتُمْ هؤُلاءِ حاجَجْتُمْ فى ما لَكُمْ بِه عِلْمٌ فَلِمَ تُحآجُّونَ فى ما لَيْسَ لَكُمْ بِه عِلْمٌ وَ اللّهُ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ(*) بگو اى اهل كتاب به سوى سخنى كه ميان ما و شما برابر است فراهم آييد; اينكه جز خدا را نپرستيم و چيزى را به او شريك قرار ندهيم و برخى از ما برخى ديگر را به جاى خدا پروردگاران خود قرار ندهد. پس اگر روى گردان شدند پس بگوييد: شاهد باشيد كه ما مسلمان هستيم (64) اى اهل كتاب براى چه درباره ابراهيم ستيز مى كنيد؟ حال آنكه تورات و انجيل نازل نشده است مگر پس از او آيا انديشه نمى كنيد؟ (65) آگاه باشيد شما همانهايى هستيد كه راجع به آنچه كه اطلاع داشتيد، ستيز نموديد پس چرا راجع به آنچه اطلاع نداريد ستيز مى كنيد و خدا مى داند اما شما نمى دانيد (66) نكات ادبى
1 ـ «اهل كتاب» در اصطلاح قرآنى به يهود و نصارى گفته مى شود كه داراى تورات و
انجيل هستند، هر چند كه از نظر فقهى احكام اهل كتاب شامل مجوس و حتى به عقيده
بعضيها شامل صابئين هم مى شود. تفسير و توضيح
آيات (64-66) قل يا اهل الكتاب تعالوا الى ... : خطاب بسيار مهمى به اهل كتاب از
يهود و نصارى است و طى آن، پيروان تورات و انجيل به سوى يك مطلب اساسى دعوت مى شوند
و از آنها خواسته مى شود كه به مشتركات اديان آسمانى از جمله اسلام سرتعظيم فرود
آرند و لااقل به عقايدى كه هر سه دين يهود و نصارى و اسلام به
آن دعوت مى كنند، تسليم شوند و در مقابل صفوف مشركان و دهريها و مخالفان اديان، صف
واحدى تشكيل دهند و گرداگرد مركزيت توحيد و خداشناسى كه اساس و پايه هر سه دين را
تشكيل مى دهد، دور هم جمع شوند.
پىنوشتها: 1 - حاكم نيشابورى، المستدرك ج 3 ص 150
|
