امـا از طـرف ديـگر, اگر بنا باشد اينقدر احتياط نماييم , اخبارى مسلك شويم و به كلى قرآن را به كنارى بگذاريم به همان نتيجه اى مى رسيم كه استعمار مى خواست ومى خواهد, يعنى قرآن و آيات حياتبخش آن از جامعه مسلمين طرد گشته و حديث ثقلين به فراموشى سپرده شود.
دسته اى هم بالعكس عترت را گرفته و قرآن را به فراموشى سپردند كه هر دوناصحيح است .
بـايـد تـوجه داشت كه استفاده از قرآن بايد مبتنى بر فراگيرى علومى چند و عقلى سليم و بدون غرض استمداد از تمامى آيات و آموختن طريق آن از هل بيت (ع ) ومعلمين بزرگ قرآن باشد.
اما در مورد اينكه آيه بايد صريحا دلالت داشته باشد گفتار صحيح نيست .
روش اسـتـنـباط مطالب صحيح باشد سادگى يا پيچيدگى دخالتى در درستى استفاده ازقرآن ندارد.
كريم , به دست آورده اند, چون علم نحو, تفسير, كلام , فلسفه و فقه و حتى بسيارى ازعلوم تجربى نيز از قرآن مجيد استفاده هاى شايانى كرده اند و عموما به بحثهاى بسيارپيچيده و دقيقى مطالب عديده و ظريفى را از آيات و يا از آيه اى استخراج نموده اند, مثلافقهاى بزرگ از آيه : ((او فوا بالعقود ـ مـائده / 1 و احـل اللّه البيع و حرم الربوا ـ بقره / 275 وايه لا تاكلوا اموالكم بينكم بالباطل ـ بقره / 188 بـراى احـكام و مسايل اقتصادى استفاده كرده اند و از آيات ((واعلموا انما غنمتم من شئ فان للّه )) و از آيه اطيعوا اللّه و اطيعواالرسول و اولى الامر منكم ـ نسا / 59 مسايلى سياسى و حكومتى را بـا روشـهـاى بسيارپيچيده استبناط كرده اند كه بسيارى از اين مسايل را از آيات نمى شود صريحا درك كرد كه در كتب فقهى و يا اصول فقه آمده است .
در مـورد فـلسفه نيز از آيه ((عد / 17))

,مراتب وجود و از آيه ((مر / 50))

, نحوه ى صدور عالم كثرت از واحد و بسيارى از نـمـونـه هـاى ديگر در علومى گوناگون كه نه تنها كسى به آنهاايراد نگرفته بلكه آن را دليلى بر قدرت علمى آن دانشمندان دانسته اند.
مـا نـيـز در ايـن بحث در حد توان خود از همين روش استفاده كرده و مطالب را باتكيه به تفاسير شـناخته شده اسلامى و مطالعه برخى از روايات و آيات مربوطه استنتاج كرده كه با توجه به قرآنى بـودن بحث , بررسى روايى گسترده اى در اين مورد صورت نگرفته كه آن خود محتاج به تحقيقى بسيار گسترده و مفصل است كه اميد است توفيق انجام آن دست دهد.
1ـ مـا مـدعـى نـيـسـتيم كه برداشت ما از آيات شريفه صحيح و كامل بوده , بلكه اين ابتداى راه و حـركـتى است كه اميد مى رود دانشمندان مسئول و مطلع , آن را كامل ياتصحيح نموده و ما را از تذكرات سازنده خويش محروم نفرماييد و از قرآنى كه به حق حاوى معارف زيادى بوده و مى تواند حلالى براى مسايل اجتماعى معالج و بيماريهاى جامعه باشد بيش از پيش بهره گيرى شود.
2ـ سعى شده كه به روش مرسوم از گفتار جامعه شناسان غير مذهبى شرق و غرب استفاده نكنيم , زيـرا آيـات قـرآنـى در مـطـالب آنان هضم مى شود و آن گونه بحث آسانتر بوده زيرا از آنان كتب فراوانى در زمينه جامعه شناسى و مسايل اجتماعى در دست است .
اينكه بيم آن مى رفت ناخواسته نظارت اين دانشمندان را به قرآن تحميل نماييم .
چارچوب بحث در اين جزوه مشابه روش عمومى جامعه شناسان نيست بلكه تا حدامكان سعى شده است روش آن نيز از خود قرآن اتخاذ گردد و چنانچه موفق نشده باشيم از ضعف خود ما است .
ايـن كـتـاب بـه سال 1371 از سوى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى در 300 صفحه وزيرى چاپ و انـتـشـار يافته است و در طى مراحل نگارش , از تفاسير التبيان , مجمع البيان , تفسير نور الثقلين , المنار و اخيرا الميزان بهره جسته است .

ترجمه و تفسير قرآن مبين ذاكر رضوى .

(چـاپ 1414 هـ ق ) .
مـؤلف محترم آن عالم بارع آقاى ذاكر محمد حسن رضوى پاكستانى يكى از اعلام قرآنى اماميه در آن سامان در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
او ترجمه و تفسير قرآن مجيد را در سى جز به صورت رحلى به زبان اردو انجام داده است .
تفسيرى , روايى و اقوال مفسران را نيز آورده است .
اين كتاب توسط انتشارات ميزان فاونديشن اسلامك ريسيرچ سنر در ناظم آبادكراچى به سال فوق به چاپ رسيده است .

كفاية المفسرين آية اللّه فيروزآبادى .

(مـتـوفـى 1414 ه ق ) .
مؤلف محترم آن فقيه عاليقدر آية اللّه حاج سيد محمد فيروزآبادى از اعلام فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
آيـت اللّه فيروزآبادى در خانواده اى پا به عرصه وجود گذاشت كه سابقه ى علمى ديرينه اى دارد و پدر و اجداد او از بزرگان مراجع تقليد زمان خويش به حساب مى آمدند.
حـضـرت آيت اللّه العظمى حاج سيد مرتضى فيروزآبادى يكى از بزرگان و اعلام حوزه هاى علميه نـجـف و قـم بودند و از خود آثار گران مايه اى به يادگار گذاشته اند كه به معرفى بعضى از كتب ايشان مى پردازيم .
آثار و تاليفات :.
1ـ عناية الاصول فى شرح كفاية الاصول (كه در تهران و نجف و بيروت به چاپ رسيده است ). 2ـ فضائل الخمسه من الصحاح السته (فضائل پنج آل عبا از منابع اصيل اهل سنت .
3ـ السبعة من السلف كه يكبار به چاپ رسيده است .
4ـ منتخب المسائل (در مسائل فقهى و مورد نياز احكام ). 5ـ خلاصة الجواهر (در 4 جلد كه 3 جلد آن به چاپ رسيده است ). 6ـ الفروع المهمة فى احكام الائمه (ع ). بيوگرافى اجمالى :.
خـانـدان فـيروزآبادى از نظر نسب به سيد الساجدين حضرت على بن الحسين على بن ابى طالب (ع ) ميرسند.
مـرحوم فقيد, نوه ى حضرت آيت اللّه العظمى حاج سيد محمد كاظم يزدى , و داماداطهر حضرت آيت اللّه العظمى بجنوردى ميباشد.
آمد, كه وارث مفاخر علمى و اخلاقى و اجتماعى نياكان خود گرديد.
آيـت اللّه حـاج سيد محمد فيروزآبادى در سال 1309 هجرى شمسى در خانواده علم و اجتهاد پا به عرصه وجود گذاشت .
فـيـروزآبادى يزدى پس ار ارتحال آية اللّه يزدى صاحب عروه به مقام عظماى مرجعيت شيعه نائل آمد.
كـودكـى دوره مقدماتى حوزوى را فراگرفت و دوره سطوح عالى را در محضر بزرگان ومراجع زمـان خـود كـه عـبارت بودند: از مرحوم حضرت آيت اللّه العظمى حكيم , مرحوم حضرت آيت اللّه الـعـظـمى بجنوردى و مرحوم والدشان حضرت آيت اللّه العظمى حاج سيد مرتضى فيروزآبادى و ديگر علما زمان فرا گرفت و در سن جوانى به درجه اجتهادنائل آمد.
سـن 17 سـالـگى دروس حوزه را در مدرسه حاج سيد كاظم يزدى در نجف تدريس مى نمود و در دوره جوانى نيز يكى از بهترين اساتيد به شمار مى آمد و دروس كفاية الاصول را تدريس مى نمود و بعد از مراجعه به ايران , در حوزه هاى علميه قم و شهر رى و شميرانات تدريس دروس تفسير قرآن , مـكاسب , كفايه و خارج اصول فقه را افاضه مى فرمود و طبيعى است كه ايشان در طول فعاليتهاى عـلـمـى و خـسـتـگى ناپذير خود,شاگردان برجسته و ممتازى را به جامعه تحويل داده است كه ميتوان گفت تقريبا بسيارى از بزرگان حوزه از شاگردان آن مرحوم به حساب مى آيند.
گـرانـبـهـايى از خود به يادگار گذاشته است كه اغلب در زمينه هاى فقهى و تفسيرى ميباشد واكثر آنها هنوز به طبع نرسيده است .
جـمـلـه كـتـاب فـقهى ((شرح العروة الوثقى )), ((التقليد والاجتهاد)), ((منتهى عناية الاصول )) و((كفاية المفسرين )) پيرامون تفسير آيات قرآن .
آيـت اللّه فـيروزآبادى از جمله افرادى به شمار مى آيد كه به تمام معنى متواضع ومتعبد و متهجد بـود و عشق به اهل بيت (ع ) و تهجد و شب زنده دارى و مردم دارى ازخصوصيات اخلاقى معظم له به حساب مى آمد.
اهـمـيـت مـيـدادنـد كـه ضـمـن اقـامـه نـمـاز در مـسجد جامع اقدسيه مردم آن سامان را, به فيض مى رساندند.
وفات او:.
مرحوم آيت اللّه فيروزآبادى بعد از سالها تدريس و تزكيه نفس و تربيت و تزكيه بسيارى از طلاب و فـضـلا, آخـرالامر با كوله بارى از علم و تقوا و معنويت بر اثر بيمارى سرطان , در سن 64 سالگى به ديـدار حق , شتافت و با رحلت خود ثلمه جبران ناپذيرى دراسلام پديد آورد رحمة اللّه عليه رحمة واسعة .

پديده ى قسم در قرآن , فارس على عامر.

(چـاپ 1414 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن محقق دانشور آقاى فارس على عامر يكى از پژوهندگان معارف قرآنى در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
نام كامل كتاب او ((ظاهرة القسم فى القرآن الكريم )) مى باشد.
بحث روشى پيرامون پديده قسم و تكرار آن در آيات متعدده قرانى را مورد بحث وتحقيق و تفسير قرار داده است .
آنـچـنان كه پيرامون سوگند و جنبه ى اعجازى قرآن از ناحيه ى بلاغت و فصاحت بحث وگفتگو نموده است .
اوقات شرعى و غيره آورده است مانند صبح , مسا, ظهر و عصر بحث مستقلى را ادامه داده است .
يافته است ((175)).

تلاشهاى تفسيرى هاشم زاده هريسى .

(چـاپ 1414 هـ ق ) .
مـؤلـف محترم آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى حاج ميرزا هاشم هاشم زاده هـريـسى يكى ازكاوشگران معارف قرآنى و تفسيرى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشند.
بيوگرافى اجمالى :.
ايشان از سال 1395 ه.
قـرآنـى خـود را بـا ارائه ى طـرح نـوين در آموزش قرآن آغاز نموده اند و حدود بيست سال مداوم درارتـبـاط بـا تـعـلـيم قرآن اعم از آموزش , تفسير, تدوين كتاب اشتغال دارند كه خود دراينباره مى نويسند:.
((عضو كوچك و ناچيزى از آنان بودم .
باشد و اگر بپذيرد!! من فقط به لطف و رحمت او و به عفو و رافت او اميدوارم !! يا من يعطى الكثير بالقليل .
در سال 1364 امتياز مجله اى بنام ((صداى عدالت )) را از وزارت ارشاد اخذ, و به تنهايى , بدون يار و يـاور تـنظيم و منتشر نمودم كه يك نشريه علمى , فرهنگى ,اجتماعى , سياسى و انتقادى است و كـمـتـر مـساله اساسى و مهمى از دردها و مشكلات مردم و جامعه وجود دارد كه بدون جنجال و بـدون تـضـعـيـف دولت و به دور از هر نوع خطبازى و سياستكارى در اين مجله مطرح نشود كه تاكنون 20 شماره از اين مجله بطور وزين و آبرومندانه منتشر شده است .
در مورد فعاليت ها و برنامه هاى قرآنى مى نويسد:.
((از سـال 1354 كـار و فعاليتم را در مورد قرآن آغاز كرده ام تاكنون مدت 20 سال است كه در اين امر مقدس به صورت تخصصى و تمركزى در دو سطح آموزشى وتحقيقى , فعاليت مى كنم .
طـولانـى بودن آموزش قرآن , ما بين قرآن و فرزندان قرآن , فاصله افتاده بود, طرح جديدآموزش قـرآن را در دو جلد: به عنوان ((طرح نوين )) در آموزش قرآن و ((طرح نو)) درآموزش تجويد آن , بـه سـبـك جـديد ارائه كردم و روشهاى ديگرى نيز در اين زمينه ارائه شد و اين روشهاى جديد و ساده در كمترين مدت , قرآن را به جوانان و نوجوانان آموزش داد و فترت و فاصله طولانى به آشتى و پيوند تبديل گرديد به طورى كه آن دوران رامى توان دوران آغاز تحول در آموزش قرآن ناميد و چون احساس كردم كه آموزش قرآن در روخوانى محصور شده و در جا مى زند, طرح ((از روخوانى تا علوم قرآن )) را ارائه دادم كه قرآن را از روخوانى ساده , تا علوم قرآن در 5 مرحله و هر مرحله در چـنـد كـلاس بـرحـسـب مـراتـب آيـات كـوتـاه , متوسط, بلند را آموزش مى دهد و در يك نقطه مـشـخـص فـارغ الـتـحصيل مى كند و اين طرح در بعضى از كتابهايم چاپ و منتشر شده , بخشى ازكتابهاى اين مراحل نيز نوشته شده و منتشر گرديده است .
فعاليت شده است :.
1ـ علمى و تحقيقاتى در سطح علما و خواص .
2ـ آموزشى در سطح عموم و همگان .
بـراى انـجـام اين فعاليتهاى گسترده علمى و آموزشى قبل از انقلاب , مركزى به عنوان ((جامعه تـعـليمات قرآن )) تاسيس كرده بودم و بعد از انقلاب نيز مؤسسه اى به عنوان ((بنياد علوم قرآن و حديث )) پايه گزارى و به مرحله ى ثبت نيز رسيده است و مشغول به فعاليت و ارائه خدمات قرآنى مى باشد.
و مـنـتـشـر گـرديـده اسـت كه 20 جلد آن فقط در مورد قرآن مى باشد و چند پروژه تحقيقاتى وآموزشى و همچنين پروژه عظيم ((تبويب قرآن )) نيز در دست اقدام است .
ايشان در اثر همين خدمات قرآنى در سال 1373 مفتخر به اخذ لوح تقدير ازوزارت ارشاد گرديده است .
مى باشد كه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى به حق اين سنت سنيه را انجام مى دهد.
داراى چند اثر قرآنى مى باشند:.
1ـ شناخت سوره هاى قرآن :.
كـه توسط انتشارات كتابخانه صدر در 440 صفحه وزيرى با كمك مؤسسه خيريه باقيات صالحات در سال 1373 ه.
2ـ تفسير آيات احكام :.
در دو مجلد كه در دست انتشار مى باشد.
قرآنى كتابها و تاليفات متعددى دارد ((176)).
3ـ تبويت آيات قرآن مجيد:.
اين كار قرآنى يك نوع تفسير موضوعى مى باشد.
آثار و تاليفات :.
1ـ طـرح نـويـن 2ـ طـرح نـو 3ـ خودآموز قرآن 4ـ همه با هم به سوى قرآن 5ـ درمكتب قرآن 6ـ فـرهـنـگ قـرآن (3 جـلـد) 7ـ شناخت سوره هاى قرآن (3 جلد)8ـ اعلام علوم قرآن 9ـ شناسنامه سـوره هـاى قـرآن (3 جلد) 10ـ شناخت قرآن 11ـ قرآن شناسى علامه طباطبايى 12ـ طرح تبويب قـرآن 13ـ طـرح پروژه هاى آموزشى و تحقيقاتى 14ـ قرآن وعترت (ع ) 15ـ علم الاخلاق (1) 16ـ عـلـم الاخـلاق (2)17ـ در مـكـتـب پيشوايان18 ـخداشناسى در كلاس درس 19ـ حقايق تحريف شده20 ـ اسلام و مسئله شفاعت 21ـبهداشت و درمان در اسلام 22ـ حقوق و وظايف زن در اسلام 23ـ پـيـام خون 24ـ سفيران انقلاب 25ـ تكرار تاريخ 26ـ دو تاريخ همگون 27ـ صداى عدالت (20 شـمـاره ) 28ـمـقـالات مـخـتـلـف در روزنامه ها و مجلا ت كشور 29ـ رساله احكام آموزشى 30ـ وظـايـف مـسـئولـين 31ـ وظايف نمايندگان مجلس شوارى اسلامى 32ـ قضا و دستگاه قضا در اسـلام (وظـايـف قـضـات ) 33ـ مـجـمـوعـه مقالات 34ـ آئين انتخاب و گزينش در اسلام 35ـ بـررسى خطور و جريانات سياسى 36ـ مقدمه دعوت حق 37ـ ترجمه البيان آية اللّه خوئى (2جلد) 38ـ افسانه عبداللّه بن سبا (2 جلد) 39ـ نقش عايشه در تاريخ اسلام 40ـ مجموع كلام حضرت امام در مورد مجلس و نمايندگان 41ـ تلخيص الوظائف 42ـ منابع علوم قرآنى و كتابشناسى قرآن 43ـ فـرهـنگ احاديث 44ـ سيره و اخلاق علمى اسوه هاى انسانيت 45ـ تعليم و تربيت اسلامى و تفاهم بين المللى 46ـ نماز در قرآن .
توفيقات ايشان را در راه خدمت به معارف قرآن و عترت (ع ), از خداوند متعال مسئلت مى نمايم .

تفسير ((تفسير ترتيبى )) راهنما.

(چـاپ 1414 ه ق ) .
مؤلف محترم آن حجة الاسلام و المسلمين آقاى على اكبر هاشمى رفسنجانى ازكـاوشـگـران معارف قرآنى با همكارى عده اى از محققين دفتر تبليغات حوزه علميه قم در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تـفـسـيـر راهنما روشى نو در ارائه مفاهيم وموضوعات قرآنى مى باشد كه تاكنون شش جلد ازآن انتشار يافته است .
شـكـل گـيـرى اين اثر دستنوشته هاى آقاى على اكبرهاشمى رفسنجانى بوده است كه از آغاز در انـديشه ى تدوين اثر جامع به عنوان كليدموضوعات قرآنى بوده اند تا اينكه دوران اسارت ايشان در زندان رژيم شاه , فرصت پايه گذارى اين كار بزرگ را فراهم آورده است .
خود مؤلف از آغاز پيشگفتار مجلد اول مى نويسد:.
((سـرانـجـام دعـايـم مستجاب شد و فرصت مناسب و مجالى گسترده براى پى ريزى اين طرح و تحقيق اين آرزوى عميق به دست آمد.
ساواك بازداشت شدم .
مـدارك موجود در پرونده معلوم مى نمود كه دوران زندانم طولانى خواهد شد بدين جهت عزم را بـراى تـهـيه تحقيقى تحت عنوان ((كليد قرآن )) جزم كردم ايشان شروع به فيش نويسى و تهيه ى موضوعات مى نمايند.
ولى حوادث انقلاب و مسئوليتهاى پس از آن , ايشان را از تكميل و ارائه تحقيقات باز, تا اينكه پس از مـدتـى در سـال 1366 هـ ش , دفـتـر تـبليغات اسلامى حوزه علميه قم ,انجام اين كار را به عهده مى گيرد و مركزى را براى تحقيقات قرآنى و به نتيجه رساندن طرح ايشان تاسيس مى كند كه به نام ((مركز فرهنگ و معارف قرآنى )) موسوم و با تشكيل بانك اطلاعات قرآنى و تفسير موضوعى و هـمچنين دائرة المعارف موضوعات قرآن با تشكيل گروههاى علمى و استفاده از تجربيات اطلاع رسـانـى بـه تـكميل و آماده سازى اين مجموعه تحت عنوان ((تفسير راهنما)) مى پردازد گر چه انتشار برداشتها و موضوع نگارى آيات قرآنى در اين طرح از اهداف اوليه نبوده است ولى واقعيتها و نـيـاز مـوجـودپـژوهشگران , مركز را به انتشار آن مصمم و ملزم نمود در اين تفسير ديدگاههاى تفاسيرموجود و معتبر معرفى گرديده است ((177)).

آشنايى با مركز علوم قرآنى حوزه علميه قم :

اين مؤسسه با همكارى جمعى از فضلا و قرآن پژوهان معاصر حوزه علميه قم به تحقيق و بررسى و ترتيب تفاسير مى پردازد.
از كـارهاى نخستين مركز ((تفسير ترتيبى )) قرآن است كه بر اساس يادداشت هامؤسس پژوهشگر آن , محققين اين بخش , موفق شده اند يك بار سراسر قرآن را تفسير وموضوع نگارى كنند.
نيز كه به بيست جلد خواهد رسيد, به تدريج منتشر خواهد شد.
كـامـلا جـديـد نوشته شده است , ضمن آشنا ساختن عاشقان قرآن , به راه و رسم برداشت ازآيات , كـليد راهنمايى براى همه قرآن پژوهان مى تواند باشد تا بتوانند هر چه دقيق تر وكامل تر به موضوع مورد پژوهش خود, در آيات قرآنى دسترسى يابند.

واحد اسناد و مدارك :

مركز فرهنگ و معارف قرآن در راستاى برآوردن اهداف خويش , واحد اسناد ومدارك را پديد آورد, تـا ضمن گردآورى همه مدارك قرآنى , احتياجات خويش را نيز درزمينه منابع تحقيقى , برآورده سازد.
اين واحد به منظور ايجاد بانك اطلاعات قرآن كريم , كه از اهداف اين مركز است ,به فعاليت علمى و تفسيرى اشتغال دارد.
از ايـن رو بـراى ايـنكه بتواند آن مهم را به گونه اى در خور و قابل در سطح جهانى انجام دهد در چهار بخش كلى كوشش مى كند.
مدت و كوتاه مدت , سازماندهى كرده اند.
بـخـش دراز مـدت فـعـاليت هايى است براى رسيدن به بانك اطلاعات قرآنى و بخش كوتاه مدت متكفل فعاليت هايى است در زمينه ى اطلاع رسانى مقطعى و مورد نيازمحققان .
صـورت كـتابهايى از قبيل آشنايى با تفاسير و مفتاح التفاسير در دسترس علاقمندان قرارگرفته است , به طور كلى اين واحد در چهار بخش عمده به فعاليت مشغول است :.
1ـ گردآورى و كتابشناسى كليه مدارك قرآنى .
علمى اين مركز را فراهم مى كند, كتابخانه اى است تخصصى براى همه علاقمندان به قرآن كريم .
2ـ بخش ذخيره سازى اطلاعات قرآنى كه اين بخش در دو محور به فعاليت مشغول است :.
الف ـ موضوع نگارى و نمايه سازى تفاسير قرآن .
ب ـ نمايه سازى كليه مدارك قرآنى غير تفسيرى .
3ـ بخش نمايه سازى .
4ـ بخش كامپيوتر و توليدات نرم افزارى .

كتابخانه تخصصى علوم ومعارف قرآنى :

در مـركـزى كـه تحقيقات خود را بر محور تخصص خاصى متمركز نموده است وجود كتابخانه اى تخصصى براى تامين نيازهاى اطلاعاتى محققان و نيز بالا بردن سطح كيفى مطالعات و تحقيقات , ضرورت حياتى دارد.
كتابخانه مركز فرهنگ و معارف قرآن به منظور تهيه و سازمان دهى كليه منابع ومدارك مورد نياز اين مركز و نيز سرويس دهى به پژوهشگران قرآنى , تاسيس شده .
تـوجه به موفقيت هايى كه در زمينه اهداف موردنظر, حاصل نموده , به گواهى صاحب نظران اين رشته در رديف كتابخانه هاى تخصصى كم نظير و يابى نظير گرفته است .
تعداد كتاب ها8000 جلد, عناوين 5600 عنوان , تفاسير كامل قرآن 300 دوره ,تفاسير (شامل بخشى از قرآن ) 450 عنوان , ترجمه هاى قرآن 200 ترجمه به 46 زبان ,پايان نامه هاى قرآنى 250 جلد.

اهداف و فعاليتها:

1ـ كـتـابـشـنـاسـى و فهرست نويسى تعداد 7000 جلد كتاب (ثبت اطلاعات از قبيل :شماره بندى ديـوئى , عـنوان حامل , نام كتاب , مؤلف , ناشر, مندرجات و شناسنامه هاى افزوده و ...), در كارتهاى مـخـصـوص طـبـق آيـين نامه خاص .
2ـ طبقه بندى موضوعات قرآنى در 69 موضوع قرآنى , طبق رده بـنـدى ديـوئى (ازقـبـيـل : احـكام قرآن , علوم قرآن , تاريخ و مناهج تفسير, طبقات مفسران , اسرائيليات و ...) .
3ـ سيستم طبقه بندى , سيستم باز است .
4ـ بـرخـوردارى از بـرگـه دان هايى در سه محور: نام كتاب با (سيستم ارجاعات ), نام مؤلفين (با سيستم ارجاعات ) و موضوعى .
5ـ بـرخـوردارى از سـيـسـتـم كـامـپـيـوترى در ذخيره سازى و بازيابى اطلاعات در سه بخش : فهرست نويسى , معجم موضوعى تفاسير و نمايه سازى كتاب هاى قرآنى .
6ـ سرويس دهى به پژوهشگران قرآنى مركز و خارج از مركز.
قـابـل ذكر است , مركز در جهت هر چه غنى تر كردن اين كتابخانه تخصصى ضمن برقرارى ارتباط مـستمر با مراكز قرآنى و ارائه خدمات متقابل , پيگير تهيه كتاب هاى جديد قرآنى در سطح جهانى است .

ذخيره سازى اطلاعات :

واحد ذخيره سازى اطلاعات عهده دار شناسايى تمامى متون و مدارك مرتبط باقرآن كريم است .
مـوضـوعـى تـفـاسـير و طرح موضوع نگارى كتابهاى قرآنى , تفاسير قرآن و كتابهاى نگارش يافته پيرامون قرآن , علوم و معارف آن مى باشد.
الـف ) آمـاده سـازى اطـلاعات قرآنى موجود, در مدارك قرآنى براى نظام بخشى والگوگيرى در تفسير موضوعى و دائرة المعارف قرآنى .
ب ) اسـتخراج موضوعات ارزشمند تحقيقاتى و طبقه بندى آنها براى سرويس دهى به پژوهشگران تعاليم قرآنى .

نتايج عمده طرح :

1ـ گردآورى مجموعه اطلاعات پراكنده موجود در تفاسير و كتابهاى قرآنى .
2ـ شـنـاخت ديدگاه و نظريات مفسران درباره موضوعات و معارف قرآنى وارزيابى توانايى ايشان در كيفيت پرداخت تفسيرى .
3ـ كاهش زمان رجوع پژوهشگران به موضوعات مورد نظر و افزودن سرعت بازيابى آنها.
4ـ سازماندهى نظام واره موضوعات پرداخت شده در تفاسير و كتاب هاى قرآنى .
5ـ تـدويـن يـك مـجـمـوعـه موضوعى و سامان يافته از مكاتب و ديدگاه هاى مختلف مربوط به شاخه هاى معرفت دينى .
از مجموعه 247 تفسير شيعه و اهل سنت موجود در كتابخانه مركز, 80 تفسيرگزينش و در طرح قـرار گـرفـت و تاكنون 48 دوره تفسير(640 جلد) به همت محققان درقم و مشهد پايان يافته و وارد كامپيوتر شده است .
فاز اول طرح معجم موضوعى تفاسير شامل 20 دوره تفسير (320 جلد), مراحل پايانى را براى ارائه به عرصه تحقيقات قرآنى طى ميكند.
پايان يافته و يك چهارم آن بازبينى و كنترل گرديده است .
و نمايه هاى كتاب هاى قرآنى به كامپيوتر داده شده و نرم افزار آن در حال آماده شدن است .

نمايه سازى :

براى نيل به بانك اطلاعات جامع قرآنى , كه پاسخگوى همه جانبه از اطلاعات قرآن باشد, گذشته از گردآورى اطلاعات , در واحد اسناد و مدارك مركز, گروه نمايه سازى داير شده است .
1ـ تدوين اصطلاحنامه اى قرآنى كه شامل علوم و معارف قرآن مى شود.
اصطلاحنامه در دو بخش عمومى و تخصصى در حال شكل گيرى است .
الف ) اصطلاح نامه عام : اصطلاحنامه فراگير واژگان و مفاهيم و لغات قرآن كريم .
ب ) اصـطـلاح نـامه تخصصى : تعيين حدود و ثغور مفاهيم قرآنى در يك بخش تخصصى يك علم , مـانـنـد عـلوم قرآن , روان شناسى و غيره است تا پژوهشگران به راحتى بتوانند مجموعه اطلاعات درخواستى خود را در يك علم , كه در قرآن كريم به آن تصريح يا اشاراتى رفته است , به دست آورند.
بـيـن مـقـوله اى واژگان را نيز تبيين , و از اين طريق راهنماى پژوهشگران به روابط آنها باتعيين واژگان مرتبط و مترادف و شبه مترادف است .
چنين كارى در واقع بر مبناى يك ساختار درختى با شاخصه تعيين مفاهيم قرآنى در جايگاه دقيق خـويـش در سه عرصه شناخت , اعتقاديات و جهان بينى و احكام عملى (فقه و اخلاق ) است كه اين نيز در اين بخش سامان يافته است .
2ـ سـامـان بـنـدى مـجـمـوعـه اطـلاعات توليدى در مركز فرهنگ و معارف قرآن دربخش هاى نمايه سازى كتب قرآنى , معجم موضوعى , تفاسير قرآن كريم و تفسير راهنما.
3ـ آمـاده سـازى كـلـيـد مـفـاهـيـم قـرآن كـريـم كه چكيده مطالب و مفاهيم برداشت شده در يادداشت هاى يك دوره تفسير مؤسس عاليقدر آنست .
نـرم افـزارى به نام تبيان 3 عرضه شده است و اينك با بازنگرى اساسى در مراحل آماده سازى براى چاپ است .
تـكـرارى بـه صـورت الـفبايى موضوعى به مراكز علمى و پژوهشى و قرآن پژوهان گرامى عرضه خواهد شد.
چگونگى برداشت ها و ارائه مطالب , به صورت مفاهيم قرآنى است نه براساس واژگان آن .
است .
ايـن مـفاهيم كليد واژگانى هستند كه محققان را علاوه بر دعوت به تعمق هر چه بيشتر در كلام اللّه مجيد, آنان را در كيفيت روش تحقيق و موضوع بندى آنها, راهنمايى مى كند.

برنامه هاى نرم افزارى :

بخش كامپيوتر مركز فرهنگ و معارف قرآن به منظور آسان نمودن دستيابى به آيات قرآن , تفاسير, عـلـوم و مـعـارف قـرآن و موضوعات مطرح شده در آن , تاكنون برنامه هاى زير را تهيه كرده و در اختيار محققان قرار مى دهد.

1ـ تبيان (1):

ايـن بـرنامه با هدف دسترسى سريع به آيات , سوره ها و جستجو در متن قرآن ,جهت يافتن حروف , كلمات و عبارات , در تمام يا بخشى از آيات قرآن , تهيه شده است .

2ـ تبيان (2):

اين برنامه , شكل كامل تبيان (1) است .
مـشاهده آيات با خط درشت , امكان جستجوى چند قطعه از متن (تا 30 قطعه ) به طورهمزمان و هـمـراه بـا ترجمه آنها, امكان به كارگيرى فايل هاى قرآن و ترجمه آن در كارهاى تحقيقاتى ديگر است .

3ـ تبيان انگليسى :

ايـن بـرنـامـه بـراى بهره گيرى محققان انگليسى زبان , از متن قرآن و جستجو در آيات و ترجمه انـگـلـيـسـى آن تهيه شده است و با ارائه دو ترجمه مشهور انگليسى از قرآن به نام ترجمه شاكر و ترجمه آرتور آربرى , قابليت هاى تبيان (2) را در اختيار پژوهشگران قرارمى دهد.

4ـ تبيان (3): (فرهنگ موضوعى قرآن ).

اين برنامه از برداشت هاى تفسيرى است كه مؤسس محترم تفسير موضوعى قرآن در دوران زندان جمع آورى نموده اند, تهيه شده است .
تـرجـمـه و بـرداشـت هاى تفسيرى آنها از طريق عناوينى كه محور برداشت ها است وهمچنين از طـريـق كـلـيد واژه ها كه تعداد آنها به 1859 عنوان مى رسد, و نيز استفاده ازسيستم مترادفات و مرتبطات و امكان تعيين دامنه ى تحقيق , از قابليت هاى اين برنامه است .

5ـ معجم موضوعى تفسير:

ايـن بـرنـامـه براى دستيابى به اطلاعات موجود در تفاسير مهم , اعم از شيعه و سنى ,سامان يافته است .
زبـان تـاليف , عصر و سبك تاليف و مذهب مؤلف , دستيابى به منابع تفسيرى , مجلد,صفحه , آيه و سوره از طريق موضوع و نمايه خاص با امكان تعيين محدوده تحقيق وچاپ از اطلاعات موجود, از قابليت هاى اين برنامه است .

6ـ كتابخانه تخصصى :

هـدف از تـهـيـه ايـن بـرنامه دسترسى به موضوعات موجود در مجموعه گرانبهايى است كه در كـتـابـخانه تخصصى بى نظير اين مركز جمع آورى شده است و كليه عناوين آن در اين برنامه وارد شده است .
جـسـتـجـوى مـوضـوعـات از طريق نام كتاب , نام مؤلف , نام مترجم , ناشر وموضوعات و نمايه ها امكان پذير است .
كتابخانه (نمايه سازى كتاب ها) از امتيازات اين برنامه است .

7ـ برداشت هاى تفسيرى (تفسيرراهنما):

بـرنـامـه نـرم افزارى تفسير راهنما كه در بيست جلد تهيه خواهد شد, با امكان دستيابى به آيات و تـرجـمـه آنـها از طريق نمايه و كليد واژه و نيز مشاهده برداشت هاى آيات با امكان محدود كردن دامـنـه تـحـقـيـق و اسـتـفاده از سيستم مترادف و مرتبطات تهيه شده و مراحل تكميلى خود را مى گذراند.

8ـ اصطلاح نامه مفاهيم قرآنى :

تدوين اين اصطلاحنامه از برنامه هايى است كه واحد اسناد و اطلاعات اين مركزدر دستور كار خود قرار داده است تا به انجام آن دو هدف اساسى را بر آورده سازد:.
نـخـست سازماندهى اطلاعات با تعيين واژه هاى اعم , اخص , مترادفات , مرتبطات كه نتيجه ى آن روشن كردن جايگاه مباحث است .
پـژوهـشـگـران است تا به وسيله تبيين درست مفاهيم و جايگاه آنها نوعى راهنمايى , براى تعقيب مباحث انجام شده باشد.

دايرة المعارف موضوعات قرآن كريم :

يكى ديگراز كارهايى كه در راه نشر معارف قرآنى و آسان سازى دستيابى , به گوهرهاى اين درياى ژرف , بـايد برداشته شود, تدوين ((دايرة المعارف موضوعات قرآن كريم )) است كه مركز فرهنگ و معارف قرآن با توجه به امكانات موجود, نيروهاى متخصص دست به انجام اين مهم زده است .
مـركز فرهنگ و معارف قرآنى كه در راستاى اهداف بلند قرآنى در مسير تحقيق وبررسى مفاهيم قـرآنـى , گـام مـى سپرد توفيقات هرچه بيشتر آنان را در اين مسير الهى ازخداوند متعال صاحب قرآن كريم مسئلت مى داريم ((178)).

تفسير آية اللّه فقيه ايمانى اصفهانى .

(مـتـوفـى 1414 هـ ق ) .
مـؤلـف محترم آن آية اللّه سيد احمد فقيه ايمانى اصفهانى يكى از اساتيد حوزه علميه اصفهان و از مفسران و كاوشگران قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
آية اللّه سيد احمد فقيه ايمانى عالم عامل : ودانشمندى جامع و ذوفنون بود.
علم و عمل هر دو گام برمى داشت .
بـه يـادگـار گـذاشـتـه اسـت كـه در مـجموعه يادواره آن فقيد سعيد كه به قلم حجة الاسلام والـمـسـلـمـين آقاى سيد مير حجت ابطحى از همفكران او كه پس از فوت ايشان در 200صفحه وزيرى به صورت مبسوط انتشار يافته است , آمده است .
آثار قرآنى و تفسيرى او اشارتى مى نماييم .
بنا به گزارش يادواره ى فوق اين آثار تفسيرى از ايشان به يادگار مانده است :.
1ـ تفسير سوره حمد و بقره در دو مجلد عربى كه در تاريخ 5/12/1354 ه.
تاليف آن فراغت يافته است .
2ـ تفسر سوره نسا تا آيه 133 كه بخشى از آن عربى و بقيه فارسى است و درتاريخ 9/6/1356 از آن فراغت يافته اند.
3ـ تفسير سوره مائده و انعام و اعراف و انفال به زبان فارسى (ناتمام ) كه در تاريخ15 /7/1358 آغاز نموده اند.
4ـ و از ديـگـر كارهاى ايشان قرآن و تعهدات واقعى انسان و انسان از ديدگاه قرآن مى باشد كه در سال 1356 ه.
5ـ تفسير سوره يوسف (ناتمام ). 6ـ اخـلاق در قـرآن كـه به صورت درس هاى قرآنى تا درس 96 رسيده است ومجموعه اى در 411 صحفه وزيرى انتشار يافته است .
7ـ بحث معاد و قيامت از ديدگاه قرآن در 273 صفحه .
ديگر آثار و تاليفات :.
از آن عـالـم ربـانـى تعداد ديگرى از نوشته ها و آثار در زمينه هاى تربيتى , اخلاقى واعتقادى باقى مانده است كه در يادواره فوق تا 75 مورد معرفى و بازگويى شده است وطالبين تفسير مى توانند به همان كتاب مراجعه فرمايند.
وفات او:.
اين عالم ربانى پس از عمرى تلاش و كوشش در راه قرآن و اسلام در تاريخ 10جمادى الثانى 1414 در اصفهان به سراى باقى شتافت و با تشييع و تجليل باشكوه درخوراسگان حومه اصفهان در جوار امامزاده آقا ابوالعباس مدفون گرديد ((179)).

ارشاد الاذهان الى اعلام القرآن شبسترى .

(مـتوفى 1414 ه ق ) .
مؤلف محترم آن اديب اريب , فاضل نبيل شيخ عبدالحسين شبسترى حائرى يكى از تلاشگران معارف قرآنى و رجالى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشند.
تـالـيـف قـرآنى او, استخراج اعلام و اشخاص موجود در قرآن مجيد مى باشد كه به ترتيب ورود در قرآن مورد معرفى قرار گرفته است .
شـريـعـت و مـخالفان آن , فرشتگان و پريان و ديگر اعلام و اسامى كه به نوعى در قرآن مجيدآمده است مورد بررسى قرار گرفته است .
مربوطه و صفات و ويژگى هاى او را مى آورد.
بحث را ترسيم و تحرير مى نمايد.
آثار و تاليفات :.
از مـؤلـف محترم جز كتاب فوق كه در 2 مجلد قرار دارد, آثارى نيز در معرفى اصحاب و ياران امام مـوسـى بـن جعفر (ع ) و به تدريج ياران ديگر پيشوايان معصوم (ع )انجام يا در حال انجام گرفتن مى باشد.
كتاب فوق در دو جلد قرار دارد جلد اول آن در 595 صفحه وزيرى از سوى دارالقرآن كريم قم به سال 1373 ه.

آيات الاحكام آية اللّه ميرخانى .