/ سوره عنكبوت / آيه هاى 25 - 21
21 . يُعَذِّبُ مَنْ يَشاءُ وَ يَرْحَمُ مَنْ يَشاءُ وَ إِلَيْهِ تُقْلَبُونَ.
22 . وَ ما أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي السَّماءِ وَ ما
لَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصِيرٍ.
23 . وَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِ آياتِ اللَّهِ وَ لِقائِهِ أُولئِكَ يَئِسُوا
مِنْ رَحْمَتِي وَ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ.
24 . فَما كانَ جَوابَ قَوْمِهِ إِلاَّ أَنْ قالُوا اقْتُلُوهُ أَوْ حَرِّقُوهُ
فَأَنْجاهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَ آياتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ.
25 . وَ قالَ إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثاناً مَوَدَّةَ
بَيْنِكُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا ثُمَّ يَوْمَ الْقِيامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُمْ
بِبَعْضٍ وَ يَلْعَنُ بَعْضُكُمْ بَعْضاً وَ مَأْواكُمُ النَّارُ وَ ما لَكُمْ مِنْ
ناصِرِينَ.
ترجمه
21 - هر كس را بخواهد عذاب مى كند و بر هر كس كه بخواهد رحمت [و بخشايش ] مى
آورد و تنها به سوى او بازگردانده مى شويد.
22 - و شما نه در زمين و نه در آسمان [هرگز] به ستوه آورندگان [فرمانرواى تواناى
هستى ] نخواهيد بود، و جز خداوند [يكتا] نه هيچ سرپرستى داريد و نه [هيچ يار و]
ياورى.
23 - و كسانى كه به آيات خدا و ديدار او كفر ورزيدند، آنان از رحمت [و بخشايش ]
من نوميد مى گردند و برايشان عذاب دردناكى خواهد بود.
24 - پس [در برابر منطق درست و شايسته ابراهيم ] پاسخ قومش تنها اين بود كه
گفتند: او را بكشيد يا بسوزانيد! امّا خدا او را از آتش رهايى بخشيد؛ به يقين در
اين [سرگذشت درس آموز] براى گروهى كه ايمان مى آورند نشانه هايى [از يكتايى و قدرت
بى كران خدا] است.
25 - و [ابراهيم ] گفت: جز اين نيست كه شما غير از خدا تنها بتهايى را [به پرستش
] برگرفته ايد تا در زندگى اين جهان مايه دوستى در ميان شما باشد، آن گاه در روز
رستاخيز از يكديگر بيزارى مى جوييد و يكديگر را نفرين مى كنيد و جايگاهتان آتش
[شعله ور دوزخ ] است و هيچ [ياران و] ياورانى نداريد!
نگرشى بر واژه ها
«معجزين»: از ريشه «عجز» در اصل به مفهوم عقب افتادن از چيزى است و «معجزه» در
اينجا به مفهوم كسى است كه ديگرى را ناتوان مى سازد و از آنجايى كه وقتى كسى فرار
مى كند و از قلمرو قدرت ديگرى بيرون مى رود، او را از دسترسى به خود ناتوان مى
سازد؛ اين واژه در اين موارد به كار مى رود.
«ولىّ»: «يار» و كسى كه بدون درخواست، خودش به انسان يارى مى رساند.
«نصير»: «ياور» و كسى كه به تقاضاى انسان يا بدون درخواست انسان و به وسيله
ديگرى او را كمك مى كند.
تفسير - كسانى كه از رحمت خدا نوميد مى گردند
در نخستين آيه مورد بحث آفريدگار هستى در هشدارى سخت مى فرمايد:
يُعَذِّبُ مَنْ يَشاءُ وَ يَرْحَمُ مَنْ يَشاءُ
خدا مالك پاداش و كيفر و فرمانرواى سراى آخرت است و از آنجايى كه ذات پاك و بى
همتاى او فرزانه و دادگر است تنها به كارهاى شايسته و انجام آنها فرمان مى دهد و
آنها را مى خواهد؛ از اين رو هر كه را بخواهد و در خور كيفر بداند عذاب مى كند و هر
كه را بخواهد و شايسته رحمت و بخشايش بداند، مورد مهر و محبت قرار مى دهد و به
وسيله ارزانى داشتن توبه و طلب آمرزش يا نظير ان، آنان را مى آمرزد.
وَ إِلَيْهِ تُقْلَبُونَ.
و همه شما به سوى او بازگردانده مى شويد.
واژه قلب به مفهوم بازگشت مى باشد و مفهوم آيه اين است كه: و شما به زندگى جهان
ديگر باز گشت داده شده و به پاداش و كيفر عملكردتان خواهيد رسيد و آنجاست كه جز ذات
پاك و بى همتاى او كسى مالك سود و زيانى نخواهد بود.
اين آيه شريفه به آيات پيش پيوند دارد و پاسخ انكارگران معاد است كه گويى مى
گفتند: اينك كه در دنيا عذاب و كيفرى نيست، ما نيز از هيچ گناهى روگردان نخواهيم
بود؛ و آيه شريفه پاسخ مى دهد كه: شما در روز رستاخيز به سوى خدا بازگردانده مى
شويد و به كيفر گناهانتان خواهيد رسيد و بدينوسيله به آنان هشدار مى دهد.
آنان گويى مى گفتند: اگر ما به سوى رستاخيز و داورى خدا نيز بازگرديم، بازهم مى
توانيم از خود دفاع نموده و جان خود را نجات بخشيم كه قرآن در پاسخ اين پندار
ابلهانه آنان مى فرمايد:
وَ ما أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي السَّماءِ
و شما نه به ستوه آورنده و ناتوان سازنده خدا در زمين خواهيد بود و نه در آسمان؛
نه در دنيا از قلمرو قدرت او مى توانيد بگريزيد و از كيفر گناهانتان خود را نجات
دهيد و نه در سراى آخرت پس بهوش باشيد و از نافرمانى او بترسيد.
چرا؟
در حالى كه كفرگرايان از موجودات آسمانى نيستند، چرا آفريدگار هستى به آنان
هشدار داد كه نه در زمين مى توانند او را به ستوه آورند و نه در آسمان؟
دو پاسخ
1 - به باور پاره اى از جمله «قطرب» و «مقاتل» بيان آيه شريفه به صورت تقدير و
فرض مى باشد و مفهومش اين است كه: شما نه به ستوه آورنده خدا در زمين هستيد و نه
اگر از آسمانيان باشيد مى توانيد از قلمرو قدرت او بيرون رويد. اين بيان درست نظير
اين جمله است كه كسى بگويد: شما نمى توانيد از چنگال عدالت فرار كنى خواه در اينجا
باشى و يا به سوى بصره بروى.
2 - امّا به باور «فرّاء» معناى آيه اين است كه: «و لا مَن فى السماء بمعجزين» و
نه آنانكه در آسمان هستند مى توانند خدا را به ستوه آورند و ناتوان سازند. با اين
بيان «مَنْ» در آيه شريفه حذف شده است، چرا كه ظاهر آيه بر آن دلالت دارد، درست
نظير اين شعر «حسان» كه:
آيا آن كسى كه پيامبر خدا را مورد اهانت قرار مى دهد، با آن كسى كه او را مى
ستايد و در گرفتارى ها ياريش مى كند برابرند؟ يا برابر نيستند؟ با اندك دقّت روشن
مى شود كه بند دوم شعر در حقيقت اين گونه است كه: «و من يمدحه...» كه «مَنْ» حذف
شده، چراكه جمله نخست نشانگر حذف آن است.
در ادامه آيه شريفه مى فرمايد:
وَ ما لَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصِيرٍ.
و جز خدا يار و ياورى نخواهيد داشت تا شما را از عذاب او نجات دهد و ياريتان
نمايد و كيفر گناهانتان را از شما دور سازد؛ بنابراين به وجود بت ها و پرستش آنها
دل خوش نداريد و آنها را شفاعت كننده خويش مپنداريد كه از آنها هيچ كارى ساخته
نيست.
به باور پاره اى واژه «ولىّ» آن كسى است كه خود انسان را يارى مى كند، امّا
«نصير» كسى است كه گاه خودش يارى مى كند و گاه به وسيله ديگران.
در سومين آيه مورد بحث مى فرمايد:
وَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِ آياتِ اللَّهِ وَ لِقائِهِ أُولئِكَ يَئِسُوا مِنْ
رَحْمَتِي
و آن كسانى به آيات خدا و كتاب پرشكوه آسمانى اش قرآن كفر ورزيده و دليل هاى
روشن و روشنگر يكتايى او را انكار مى كنند و نيز روز ديدار پاداش و كيفرش را باور
نمى دارند، آنان هستند كه از رحمت و بخشايش من نوميدند.
به باور پاره اى ممكن است مفهوم آيه اين باشد كه: آنانند كه بايد به طور قطع از
رحمت و بخشايش و بهشت پرطراوت و زيباى من مأيوس باشند.
وَ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ.
و آنانند كه عذابى دردناك و دردانگيز خواهند داشت.
آيه شريفه نشانگر آن است كه كفرگرايان از رحمت و بخشايش خدا نوميدند، امّا ايمان
آوردگان به خدا و باور مندان روز رستاخيز هرگز از رحمت خدايشان نوميد نخواهند شد.
در چهارمين آيه مورد بحث دگرباره به سرگذشت الهام بخش ابراهيم باز مى گردد و مى
فرمايد:
فَما كانَ جَوابَ قَوْمِهِ إِلاَّ أَنْ قالُوا اقْتُلُوهُ أَوْ حَرِّقُوهُ
هنگامى كه ابراهيم مردم خود را به سوى توحيدگرايى و يكتاپرستى فراخواند و از
پرستش بت ها هشدار داد، پاسخ آنان در برابر منطق انسانى و آسمانى او تنها اين بود
كه گفتند: هان اى قوم! ابراهيم را بكشيد و يا او را به آتش افكنيد و بسوزانيد.
اين جمله در حقيقت نشانگر سبك مغزى آنان است كه به جاى پذيرش حق اين گونه
ابلهانه و خشونتبار پاسخ مى دهند و او را به كشتن و يا سوزانيدن تهديد مى كنند و
پاداش مى دهند!
فَأَنْجاهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ
پس خدا او را از آتش كوردلان نجات داد.
در آيه شريفه جمله اى حذف شده و در حقيقت اين گونه است كه: و چون آنان دست به
دست هم دادند تا او را بسوزانند و براى هدف شيطانى خويش آتش سهمگينى بر افروختند و
ابراهيم را به درون آتش افكندند، خدا او را نجات داد.
إِنَّ فِي ذلِكَ لَ آياتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ.
بى گمان در اين سرگذشت درس آموز براى مردمى كه به آيات ما و به يگانگى و قدرت بى
كران پروردگارشان ايمان مى آورند، نشانه هاى روشن و روشنگرى است.
در آخرين آيه مورد بحث منطق ابراهيم را ترسيم مى كند و مى فرمايد:
وَ قالَ إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثاناً مَوَدَّةَ
بَيْنِكُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا
و ابراهيم به آنان گفت: شما شرك گرايان و بت پرستان غير از خداوند يكتا براى خود
بتهايى برگرفته ايد تا وسيله و مايه دوستى ميان شما در زندگى اين جهان باشند و
عواطف خود را بدانها ابراز نماييد...
ثُمَّ يَوْمَ الْقِيامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُمْ بِبَعْضٍ
امّا بدانيد كه در روز رستاخيز اين رشته محبت و دوستى شما از هم گسيخته شده و هر
يك از شما به ديگرى كفر مى ورزد و ديگرى را به باد لعنت و نفرين مى گيرد؛ آنجاست كه
رهبران فريبكار از رهروان كور و كر و دنباله رو خويش بيزارى مى جويند و اينان آنان
را گمراهگر خويش اعلان مى كنند.
وَ يَلْعَنُ بَعْضُكُمْ بَعْضاً
و هر كدام ديگرى را لعنت مى كند.
آرى، آنان رهبران فريبكار خود را لعنت مى كنند، چرا كه آنان بودند كه كفر و
بيداد و شرك و بت پرستى را در قالب هاى گوناگون آراسته و زينت داده و بخورد ساده
دلان داده اند و پيروان سبك مغزشان را به دوزخ كشيده اند.
«قتاده» مى گويد: همه دوستى هاى اين جهان در روز رستاخيز به دشمنى تبديل مى
گردد، مگر دوستى پرواپيشگان كه قرآن مى فرمايد:
الاخلاّء يومئذ بعضهم لبعض عدوّ الاّ المتّقين.(197)
در آن روز ياران و دوستان - جز پرواپيشگان - برخى شان دشمن برخى ديگرند.
وَ مَأْواكُمُ النَّارُ
و جايگاه شما آتش شعله ور دوزخ است،
وَ ما لَكُمْ مِنْ ناصِرِينَ.
و هيچ يار و ياورى برايتان نخواهد بود تا عذاب خدا را از شما دور ساخته و شما را
نجات بخشد.
/ سوره عنكبوت / آيه هاى 30 - 26
26 . فَآمَنَ لَهُ لُوطٌ وَ قالَ إِنِّي مُهاجِرٌ إِلى رَبِّي إِنَّهُ هُوَ
الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ.
27 . وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ وَ جَعَلْنا فِي ذُرِّيَّتِهِ
النُّبُوَّةَ وَ الْكِتابَ وَ آتَيْناهُ أَجْرَهُ فِي الدُّنْيا وَ إِنَّهُ فِي الْ
آخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ.
28 . وَ لُوطاً إِذْ قالَ لِقَوْمِهِ إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الْفاحِشَةَ ما
سَبَقَكُمْ بِها مِنْ أَحَدٍ مِنَ الْعالَمِينَ.
29 . أَ إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجالَ وَ تَقْطَعُونَ السَّبِيلَ وَ
تَأْتُونَ فِي نادِيكُمُ الْمُنْكَرَ فَما كانَ جَوابَ قَوْمِهِ إِلاَّ أَنْ قالُوا
ائْتِنا بِعَذابِ اللَّهِ إِنْ كُنْتَ مِنَ الصَّادِقِينَ.
30 . قالَ رَبِّ انْصُرْنِي عَلَى الْقَوْمِ الْمُفْسِدِينَ.
ترجمه
26 - پس [از ميان آن جامعه حق ستيز، مردى حقجو به نام ] لوط به او گرويد و گفت:
به يقين من به سوى پروردگار خويش هجرت خواهم كرد، چرا كه او همان پيروزمند و فرزانه
است.
27 - و اسحاق و يعقوب را به او بخشيديم و نبوت و كتاب [آسمانى ] را در نسل [و
تبار] وى قرار داديم و مزدش را در اين جهان به او داديم، و به يقين او در سراى آخرت
از شايستگان است.
28 - و لوط را [به رسالت فرستاديم ] آن گاه كه به جامعه اش گفت: [هان اى تيره
بختان گمراه!] آيا به اين كار زشت [و ناروا] دست مى يازيد كه در آن، هيچ يك از مردم
جهان بر شما پيشى نگرفته اند؟
29 - آيا شما به سراغ مردها مى آييد، و [با همجنس گرايى خود] راه [تداوم نسل ]
را مى بريد، و در انجمن [و باشگاه ] خود دست به كار ناپسند مى زنيد؟! پس پاسخ قومش
جز اين نبود كه گفتند: عذاب خدا را براى ما بياور اگر از راستگويانى.
30 - [لوط در برابر واكنش احمقانه آنان رو به بارگاه خدا آورد و ]گفت:
پروردگارا، مرا [به لطف خويش ] بر اين قوم تبهكار پيروزى بخش!
نگرشى بر واژه ها
«مهاجر»: اين واژه از ريشه «هاجَرَ» برگرفته شده و در اصل به مفهوم كوچ نمودن
صحرانشينان به سوى شهر و سكونت گزيدن در شهر است و به همين تناسب به جابجايى و رفتن
از نقطه اى به نقطه ديگر هجرت گفته مى شود، و به هجرت كننده، «مهاجر» مى گويند...
«ناديكم»: «نادى» به مفهوم محفل و انجمن است كه مردم در آنجا گرد مى آيند و به
آن باشگاه نيز مى گويند.
گفتنى است كه «دار الندوة» يا مجلس ملّى مردم مكّه نيز به همين تناسب خوانده شده
است كه مردم در آنجا گرد آمده و درباره رويدادها و مسائل جارى به گفتگو مى نشستند.
«فاحشة»: كار زشت و ناروا، و در اينجا منظور همجنس گرايى مردم گمراه و تبهكار
جامعه لوط است.
تفسير - هجرت به سوى خدا
در ادامه سرگذشت انسان ساز و حركت آفرين ابراهيم مى فرمايد:
فَآمَنَ لَهُ لُوطٌ
پس از ميان مردمى كه دعوت توحيدى و عادلانه ابراهيم را شنيدند، «لوط» به او
ايمان آورد و سخنانش را گواهى كرد.
به باور بسيارى از مفسّران از جمله «ابن عباس» و... «لوط» پسر خواهر ابراهيم،
نخستين ايمان آورنده به او بود و ابراهيم به او گفت: من به سوى پروردگارم هجرت مى
كنم و بفرمان او از ميان جامعه بيدادپيشه اى كه دست به زشتكارى و ستم مى زنند بيرون
مى روم.
وَ قالَ إِنِّي مُهاجِرٌ إِلى رَبِّي
«جبايى» مى گويد: اين جمله از آن «لوط» است و او بود كه گفت: به يقين من به سوى
پروردگارم هجرت مى كنم.
و «قتاده» مى گويد: آن گاه ابراهيم به همراه لوط و همسر خويش «ساره» كه دختر
عموى او بشمار مى رفت، از روستاى «كوثى» كه نزديك كوفه بود دست به هجرت زدند و به
سوى «شام» كوچ كردند.
نظير هجرت ابراهيم و همسر و خواهر زاده اش، در تاريخ اسلام براى مسلمانان صدر
اسلام روى داد، چرا كه آنان نيز بر اثر اذيّت و آزار شرك گرايان و ظالمان مكّه،
بناگزير خانه و وطن خويش را رها كردند و به سوى «حبشه» هجرت نمودند، و گروهى نيز پس
از هجرت پيامبر به فرمان خدا به سوى «مدينه» براى نجات از شرارت استبداد حاكم به
سوى آن شهر هجرت كردند و در آنجا به پيامبر خدا پيوستند.
إِنَّهُ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ.
چرا كه او همان خداى پيروزمند و شكست ناپذير و فرزانه است.
آرى، او كسى است كه هرگز يار و ياور و ايمان آورنده به خود را به ذلّت و خوارى
نمى كشد، و همان درست كردارى است كه بندگان فرمانبردار خود را بى مقدار ننموده و
پاداش آنان را ضايع نمى سازد.
در دوّمين آيه مورد بحث مى فرمايد:
وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ
و به ابراهيم، پس از فرزندش اسماعيل، دو فرزند ديگر به نام اسحاق و يعقوب ارزانى
داشتيم.
وَ جَعَلْنا فِي ذُرِّيَّتِهِ النُّبُوَّةَ وَ الْكِتابَ
و در نسل و تبار او، مقام والاى نبوت و رسالت و كتاب آسمانى را قرار داديم؛ چرا
كه خدا پس از آن پيامبر بزرگ، همه پيام آوران بزرگ را از نسل وى فرمان بعثت داد، بر
اين اساس است كه تورات و انجيل و فرقان و ديگر كتابهاى آسمانى، همه بر فرزندان
ابراهيم فرود آمده است.
وَ آتَيْناهُ أَجْرَهُ فِي الدُّنْيا
و مزدش را در اين جهان به او داديم كه همان نام بلند و بلند آوازه و نسل شايسته
كردار است.
به باور «قتاده» منظور از واژه «اجر» در آيه اين است كه: ابراهيم محبوب همه دل
هاى حقجو و حقپو و مورد احترام همه اديان و مذاهب آسمانى خواهد بود، و اين پاداشى
است كه خدا در اين جهان در برابر فداكاريهايش به او داد.
امّا به باور «سدى» منظور اين است كه ابراهيم در همين جهان جايگاه پرشكوه خود در
بهشت پرطراوت و زيبا را نگرست.
و از ديدگاه پاره اى منظور برجاى ماندن مهمانسراى آن حضرت بر سر مزار او پس از
خودش مى باشد كه تنها ويژه او است.
«بلخى» در مورد آيه شريفه مى گويد: اين آيه نشانگر اين نكته مى باشد كه خداى
فرزانه ممكن است برخى از پاداش كارهاى شايسته انسان را در همين جهان به او ارزانى
دارد.
وَ إِنَّهُ فِي الْ آخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ.
و بى گمان او در سراى آخرت از شايستگان خواهد بود.
آرى، خدا افزون بر آنچه در اين جهان به ابراهيم ارزانى داشته است، او را در سراى
آخرت در زمره شايسته كردارانى بسان نوح و... قرار مى دهد كه در بارگاه خدا ارجمند و
گرانقدرند و او نيز بسان آنان برانگيخته مى شود.
در سوّمين آيه مورد بحث در اشاره به گوشه اى از سرگذشت «لوط» مى فرمايد:
وَ لُوطاً إِذْ قالَ لِقَوْمِهِ
و لوط را نيز به سوى جامعه و مردمش به رسالت فرستاديم...
در اين آيه شريفه ممكن است روى سخن با پيامبر گرامى يا هر شنونده اى باشد كه در
اين صورت مفهوم آيه اين است كه: و لوط را بيادآور آن گاه كه به قوم خود گفت:
إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الْفاحِشَةَ
بى گمان شما به كار زشت و ظالمانه دست مى يازيد.
با اين بيان به باور گروهى جمله به صورت خبر آمده و منظور لوط از بيان اين جمله،
زشت و ناروا شمردن كار قوم و اعتراض به زشتكارى آنان بود، نه اينكه بخواهد به آنان
آگاهى دهد كه چه مى كنند؛ چرا كه آن تبهكاران از كار خود آگاه بودند.
پاره اى از مفسّران نيز جمله را پرسشى گرفته اند كه در آن صورت استفهام انكارى
است و نه واقعى.
منظور از واژه «فاحشة» در آيه شريفه عمل زشت و ننگبار همجنس گرايى است.
ما سَبَقَكُمْ بِها مِنْ أَحَدٍ مِنَ الْعالَمِينَ.
... كه هيچ كس از جهانيان در اين كار زشت بر شما پيشى نگرفته و آن را انجام
نداده اند.
و در نكوهش آن مردم خيره سر افزود:
أَ إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجالَ
آيا شما در زندگى براى ازدواج به سراغ مردان مى رويد؟!
وَ تَقْطَعُونَ السَّبِيلَ
و بدين وسيله راه تداوم نسل انسان را مى بريد و قطع مى كنيد؟!
در تفسير اين دو جمله سه نظر آمده است:
1 - به باور گروهى منظور اين است كه شما با همجنس گرايى خويش راه تداوم نسل
انسان را قطع مى كنيد، چرا زنان را رها كرده و با مردان ازدواج مى كنيد.
2 - امّا به باور برخى منظور اين است كه شما با اين زشتكارى هايتان از سير و سفر
و رفت آمد مردم جلوگيرى مى كنيد، چرا كه با تجاوز به مسافران و بى حرمتى به كسانى
كه وارد شهر شما مى گردند چنان جوّ زشت و مسمومى مى سازيد كه ديگر كسى جرئت سفر به
شهر شما را پيدا نكند و آن گاه است كه نظام زندگى شما و ديگران بهم مى خورد، چه كه
بخش مهمّى از كارها و درآمدها با سير و سفر انجام مى گيرد.
گفتنى است كه جامعه زشتكار لوط، اين عمل زشت و نا روا را با كسى انجام مى دادند
كه ناآشنا بود و خانه و شهر و ديار خود را براى سفر ترك كرده و راه خود را به سوى
مقصد در پيش گرفته بود. آرى، آنان به مسافران و كاروانيان يامردمى كه در كنار راه
ايستاده و يا در حركت بودند سنگريزه اى پرتاب مى كردند، و رسم زشت و ظالمانه آنان
بر اين بود كه آن سنگريزه به هر كس مى خورد، نخست به او تجاوز مى كردند و دارايى او
را نيز به غارت مى بردند و در صورت دادخواهى و دستگيرى تنها به پرداخت سه درهم
جريمه به ستمديده محكوم مى شدند.
3 - و از ديدگاه پاره اى ديگر منظور اين است كه آنان غارتگران و دزدانى بودند كه
سر راه مردم مى ايستادند و هستى آنان را به غارت برده و خودشان را مى كشتند و لوط
به اين بيدادگرى و بربريت آنان مى تازد.
در ادامه آيه شريفه مى افزايد:
وَ تَأْتُونَ فِي نادِيكُمُ الْمُنْكَرَ
و آيا در باشگاه و انجمن خودتان به طور روشن و آشكار كارهاى ناروا انجام مى
دهيد؟
در تفسير اين جمله نيز ديدگاه ها متفاوت است:
1 - به باور «ابن عباس» آنان در مجلس ها و محفل ها و باشگاه هاى خودبدون رعايت
حيا و حرمت ديگران خود را رها مى كردند و با صدا باد بيرون مى دادند كه روايتى هم
در اين مورد از حضرت رضا عليه السلام رسيده است.
2 - امّا به باور «مجاهد» منظور اين است كه آن زشتكاران تيره بخت بدون شرم و حيا
در برابر ديدگان تماشاگران همجنس بازى مى كردند.
3 - از ديدگاه گروهى منظور اين است كه آنان در نشست ها و انجمن هاى خود به انواع
زشت گويى ها و زشتكارى ها دست مى يازيدند، و از مبادله واژه هاى زشت گرفته تا پستى
ها، فرومايگى ها، درگيرى ها، خشونت ها، قمار بازيها، سنگ پرانى به سوى عابران،
نوازندگى و انواع رقص ها، برهنگى هاى گوناگون تا انجام زشت ترين كارها كوتاهى نمى
كردند و لوط هم بر اين زشتكارى هايشان مى تازد.
آيه شريفه نشانگر اين نكته درس آموز است كه نبايد مجالس و محافل و نشست هاى مردم
با ايمان و درست كردار به كارهاى ناروا و ناپسند آلوده گردد و بايد در ميهمانى ها و
معاشرت ها پرواى از خدا و پاكى و قداست و اخلاق انسانى را اصل قرار دهند و از
هرگونه گناه و نافرمانى خدا دورى جويند.
آرى، لوط در برابر زشتكارى هاى جامعه خويش بپاخاست و آنان را به كارهاى شايسته
دعوت نمود و ازكارهاى ناروا و زشت سخت هشدار داد و تا سرحدّ هجرت و اعتراض و انكار
عملكردشان با آنان رو برو شد تا شايد به خود آيند و از زشتى و گناه دست بر دارند،
امّا آن تيره بختان حق ستيز به جاى پذيرش خيرخواهى و برنامه اصلاحى او، وى را به
باد تمسخر گرفتند و با ريشخند و استهزاء به او گفتند: ما راه خود را مى رويم و تو
هم از بارگاه خدايت براى ما كيفر و عذاب بخواه!
قرآن در اشاره به حق ستيزى و گمراهى آنان مى فرمايد:
فَما كانَ جَوابَ قَوْمِهِ إِلاَّ أَنْ قالُوا ائْتِنا بِعَذابِ اللَّهِ إِنْ
كُنْتَ مِنَ الصَّادِقِينَ.
آنان پاسخى در برابر دعوت اصلاحى و هشدارهاى خيرخواهانه و طبيبانه لوط نداشتند،
جز اينكه گفتند: اگر راست مى گويى پس عذاب خدا را براى ما فرود آر!
و آن گاه بود كه آن پيامبر بشردوست همه راه ها را براى حق پذيرى آنان مسدود ديد
و آنان را اصلاح پذير و درخور هدايت نيافت و رو به بارگاه خدا كرد كه:
قالَ رَبِّ انْصُرْنِي عَلَى الْقَوْمِ الْمُفْسِدِينَ.
پروردگارا، مرا بر اين جامعه و مردم تبهكار پيروز گردان، بر اين زشتكارانى كه به
انواع زشتكارى و بيداد، دست مى زنند و بدين وسيله زمين و زمان را به تباهى مى كشند!
آرى، خداوندا، مرا بر اين تبهكاران پيروزى بخش.
