روز دوم
1- ماءمون حضرت رضا (عليه السلام) را بزور وليعهد خود قرار داد 201 ق .
چون ماءمون بر خلافت نشست در شهر مرو اقامت نمود و در اطراف حجاز و يمن بعضى از سادات به طمع حكومت مخالفت با ماءمون كردند و ماءمون بعد از مشورت با اطرافيانش مصمّم شد كه حضرت را از مدينه به مرو طلب كند و وليعهد خود قرار دهد تا سادات طمع از خلافت بردارند و از ماءمون اطاعت كنند پس ماءمون براى خواباندن انقلاب علويين حضرت را به مرو طلبيد، يا به جهت كوچك كردن مقام شامخ آن بزرگوار كه به مردم بفهماند اين خانواده از مال دنيا تهى دستند لذا به دنيا اعتنا نمى كنند اگر دنيا در دست اينها باشند محبوب مى دارند يا به جهت تزلزل مقام و موقعيت سياسى ماءمون كه با اين نقشه حكومت خود را مى خواست تحكيم نمايد لذا رجاء بن ضحاك ماءمور ماءمون براى انجام اين كار به مدينه مشرف شد و آن بزرگوار مجبورانه از مدينه به مرو تشريف آوردند و در آن وقت از عمر شريف حضرت جواد هفت سال مى گذشت .
امام اول به زيارت خانه خدا رفت بعد به مدينه برگشت و با پيامبر اسلام و اجداد طاهرينش و با بستگان و خانواده اش وداع نمود و براه افتاد از بصره عبور كرده وارد فارس بعد به اصفهان (بنا به فرموده قرحة الغزىّ للسيد عبدالكريم بن طاوس به قم وارد و مورد استقبال گرم اهل قم واقع شد و خانه اى كه مهمان شده بود اكنون مدرسه اى به نام رضويه ساخته اند) و از آنجا به نيشابور وارد شدند و در محله قزوينى (يا بلاش آباد) منزل نمود از چشمه اى بنام كهلان كه آبش كم شده بود غسل نمود آبش بيشتر شد و حضرت نماز خواند و مردم امروز به قصد تبرك غسل مى كنند و از آن مى آشامند و نزد آن نماز مى خوانند صدها نفر از اهالى نيشابور و محدثين از حضرت استقبال نمودند.
امام وقتى كه مى خواست از نيشابور خارج شود در بازار اصحاب حديث مخصوصا دو نفر از حافظان حديث به نام ابوزرعه رازى و محمد بن اسلم طوسى از حضرت درخواست نمودند كه براى ما حديثى بفرمائيد حضرت بغله را نگه داشت و پرده را كنار زد چشمهاى مسلمانان از ديدار حضرتش ‍ روشن گرديد و مردم از كثرت عشق و محبت به آن حضرت ، بعضى گريان بعضى نالان و بعضى جامه خود را مى دريد و بعضى خود را به خاك مى غلطانيد بعضى گردن دراز كرده بود حضرت را زيارت كنند و بعضى ركاب بغله را مى بوسيدند تا وقت ظهر رسيد بزرگان و قضاة گفتند فرزند پيامبر را اذيت ندهيد ساكت باشيد و حضرت حديث سلسلة الذهب را املاء فرمود و آن دو نفر محدث بعنوان مستملى براى مردم مى رسانيدند.
حضرت فرمود پدرم از پدرانش تا از رسول خدا (صل اللّه عليه و آله و سلم ) و حضرت از جبرئيل و او از خداوند متعال خبر داد كه خداوند فرمود كلمه لا اله الّا اللّه حصارمحكم من است هر كس بدين حصار وارد شود از عذاب من درامان است وقتى كه مركب به راه افتاد حضرت فرمود بشروطها و ان من شروطها ولى به شروط آن كه من از شروط آن مى باشم يعنى اعتقاد به امامت من متمم توحيد و نبوت است .
در كشف الغمه ج 3 ص 145 آمده كه اين حديث را يكى از امراء ساسانيه احتراما و تعظيما به آب طلا نوشت و وصيت كرد با او به قبر نهند (لذا سلسلة الذهب نامند).
در عيون ج 2 ص 136 آمده :
وقتى امام به ده سرخ رسيد پياده شدند آب نبود وضو بگيرند با دست مبارك زمين را گود كرد به اعجاز چشمه اى ظاهر شد همه وضو گرفتند اثر آن چشمه تا امروز باقى است .
از آنجا به سناباد تشريف آوردند و تكيه بكوه سنگ نموده فرمودند اللهم انفع به و بارك فيما يُنحت منه خداوندا نفع ده با اين كوه و بركت ده در آن چيزى كه از اين كوه تراشيده مى شود پس امر كرد از اين كوه ديگها ساختند و فرمود طعام آن حضرت را در آن ديگها بپزند از آن روز مردم از آن كوه ظرفها و ديگها ساختند و از آنجا به مرو رفت و داخل خانه حُمَيد بن قحطبه شد و بعد وارد قبه هارون گرديد بدست مبارك خطى بيك طرف قبر كشيد فرمود اين جا قبر من است به زودى من در اينجا دفن خواهم شد خداوند اين محل را جاى رفت و آمد دوستان و شيعيان ما مى كند به خدا قسم هر كه از ايشان مرا در اين مكان زيارت نمايد يا بر من سلام كند خداوند مغفرت و رحمت خود را به شفاعت ما اهل بيت بر او واجب گرداند.
وقتى كه امام به مرو رسيد ماءمون به تجليل و تكريم حضرت پرداخت و خواصّ و اصحاب خود را جمع نمود و گفت در ميان آل عباس و آل على فكر كردم هيچكس را افضل و احق به امر خلافت از على بن موسى نيافتم و رو كرد به حضرت رضا (عليه السلام) گفت اراده نموده ام خود را از خلافت خلع كنم و به تو تفويض نمايم حضرت فرمود اگر خلافت را خدا براى تو قرار داده جايز نيست به ديگرى ببخشى و اگر مال تو نيست اختيار ندارى به ديگرى تفويض نمائى تا مدت دو ماه ميان حضرت و ماءمون گفتگو بود هر قدر مبالغه كرد حضرت قبول نفرمود گفت حالا كه خلافت را قبول نمى كنى ولايتعهدى را قبول نما كه بعد از من خليفه باشى حضرت فرمود پدران من خبر داده اند كه من زودتر از تو خواهم مرد، خلاصه خيلى سخنان به ميان آمد امام قبول نمى كرد بالاخره ماءمون گفت اگر قبول نكنى گردنت را مى زنم حضرت فرمود خداوند نفرموده من خود را به مهلكه بياندازم هر گاه مجبور نمائى قبول مى كنم به شرط آنكه كسى را عزل و نصب نكرده و احداث كارى نكنم از دور بر بساط خلافت نظر نمايم سپس دست به سوى آسمان برداشت عرض كرد خداوندا تو مى دانى كه مرا اكراه نمودند و به ضرورت اين كار را اختيار كردم (بقيه در ششم رمضان ).
روز سوم :
-وفات شيخ المشايخ الجِلّة و رئيس رؤ ساء الملّة و فخر الشيعه و محى الشريعه و لسان الاميّه محمد بن محمد بن نعمان ملقب به شيخ مفيد 413 ق .
مرحوم شيخ مفيد در سال 336 قمرى در قريه اى از قراء بغداد بنام عُكبراء متولد شد و او را محمد ناميدند پس از تحصيل علوم مختلفه يكى از مفاخر عالم تشيّع گرديد كه شهرت نامى آن بزرگوار از ذكر فضائلش بى نياز مى كند مرحوم ملقب به مفيد بود گويند حضرت ولى عصر (عليه السلام) او را باين لقب مفتخر ساخته و على بن عيسى رمّانى نيز او را مفيد خوانده .
شيخ روز سوم رمضان المبارك 413 قمرى در بغداد از دنيا رفت و 77 سال از عمر بابركتش گذشته بود فريقين بر تشييع جنازه او حاضر شدند و مرحوم سيد مرتضى علم الهدى از شاگردان مبرّزش بر او نماز خواند و در پائين پاى حضرت جواد (عليه السلام) در بقعه مطهره كاظميّه به خاك سپردند و جمعى از علماى بزرگ از شاگردان اين مرحوم بودند از جمله : شيخ طوسى و سيد رضى و سيد مرتضى و سلّار ديلمى و شيخ ابوالفتح كراجكى .
از آثار گرانمايه آن بزرگوار دويست كتاب نوشته اند از جمله : اختصاص - ارشاد - اوائل - المقالات - مجالس - مقنعه و غيرها.
علت ملقب شدن به مفيد:
1- ابن ادريس در سرائر و ورّام بن ابى فراس در تنبيه الخواطر جلد دوم ص ‍ 302 مى نويسد: چون شيخ از مولِد خود عُكبراء به بغداد آمد در حوزه درس ابوعبدالله جعل مشغول تحصيل شد تا روزى به هدايت على بن ياسر در مجلس درس على بن عيسى زمانى حاضر گرديد در آن حال مرد بصرى وارد خبر غار و حديث غدير را سئوال كرد رمّانى گفت خبر غار درايت است و حديث غدير روايت و البته درايت من روايت مقدم است آن مرد بيرون رفت و نتوانست جواب بگويد مرحوم شيخ مى گويد من پيش رمّانى رفتم پرسيدم چه مى گوئى درباره كسى كه با امام عادل مقاتله كند گفت امام است پرسيد چه مى گوئى راجع به جنگ جمل و طلحه و زبير گفت توبه كردند شيخ فرمود خبر جمل درايت و توبه روايت است رمّانى گفت تو در وقت سئوال بصرى حاضر بودى فرمود بلى رمّانى پرسيد تو كيستى شيخ گفت ابن المعلّم هستم رمّانى استادش را پرسيد و نامه اى به او نوشت و شيخ آورد به استادش داد ابوعبدالله بعد از خواندن نامه تبسّم كرد و قضيه را پرسيد و شيخ تمام آنچه شده بود نقل نمود استاد گفت رمانى ترا ملقب به مفيد كرده .
ناگفته نماند چون پدرش محمد بن نعمان لقب معلّم داشت لذا او را ابن المعلّم گويند.
2- حضرت ولى عصر(عليه السلام) اين لقب را به ايشان مرحمت نموده چنانكه محمد بن شهر اشوب در معالم العلماء ص 101 نوشته و لقّبة بالشيخ المفيد صاحب الزّمان صلوات الله عليه .
در سه توقيعى كه از ناحيه مقدسه وارد شده باين عنوان معنون است للاخ السّديد و الولى الرشيد الشيخ المفيد ابى عبدالله محمد بن محمد بن نعمان ادام الله اعزازه .
كنيه اين بزرگوار ابوعبدالله و ملقب به مفيد و مشهور به ابن معلم است .
در مجالس المؤ منين ص 206 سه بيت شعر در مرثيه شيخ مفيد منسوب به حضرت امام زمان (عليه السلام) كه بر روى قبر شريفش نوشته در عظمت شاءن و مرتبه والاى اين مرحوم كفايت مى كند: